زمینه های تاریخی انتفاضه

ظهور و شکل گیری قیام عمومی مردم فلسطین ، جریانات و رویدادهای موثر در روند و سیر مبارزات ملت فلسطین که می توان از آنها به عنوان نقطه عطفی در تاریخ مبارزات و جنبش همگانی و ضدصهیونیستی مردم فلسطین یاد نمود ، زمینه های تاریخی نسبتا مناسبی برای انتفاضه فلسطین به شمار می رود . لذا در ذیل به این زمینه ها از قبل جنگ اول جهانی تاکنون به طور گذرا اشاره می گردد .

در فاصله سالهای 1913 - 1911 م . فلسطینیان دست به تشکیل گروههای مقاومت ضدانگلیسی در مناطق قدس ، یافا و حیفا زدند .

در دوم نوامبر 1917 طرح حزب صهیونیست در کابینه کشور انگلستان مورد تصویب قرار گرفت و سپس به دنبال صدور بیانه " لرد بالفور " وزیر امورخارجه وقت انگلیس که به " اعلامیه بالفور " معروف گردید جرقه شروع مبارزه علیه استعمار انگلیس روشن شد . بالفور در این اعلامیه خطاب به لرد روچیلید چنین نوشت :

" دولت بریتانیا به تشکیل یک سرزمین برای مردم یهود ، در منطقه فلسطین بانظر مساعد می نگرد و بیشترین کوشش خود را به عمل می آورد تا بدین موضوع تحقق ببخشد و یادآور می گردد که این دولت همچنین معتقد است که حقوق و مذهب آن مردم و جوامع غیریهودی که در این منطقه ساکن هستند و نیز موقعیت سیاسی و حقوق یهودیانی که در کشورهای دیگر زندگی می کنند ، به هیچ وجه نباید خدشه دار گردد . "

صدور این اعلامیه به جنبش صهیونیسم کمک فراوانی نمود و صهیونیستها توانستند با کمک دولت آلمان امتیاز تاسیس کمپانیهایی را از دولت عثمانی به دست آورند . در سال 1917 قسمتی از فلسطین توسط نیروهای نظامی یهود به فرماندهی ژنرال " آلن بی " اشغال گردید و مجددا مردم فلسطین بر آن شدند با این اشغالگری مبارزه کنند .

پس از خاتمه جنگ جهانی اول و شکست امپراتوری عثمانی قیمومیت فلسطین برعهده انگلستان قرار گرفت و در لایحه قیمومیت که در تاریخ 31/4/1301 ه . ش . 22 ژوئیه 1922 به تصویب جامعه ملل رسید تصریح شد که انگلستان متعهد می شود به نیابت از طرف جامعه ملل اعلامیه بالفور را به اجرا درآورد . از آن زمان نگرانیهای اعراب و به ویژه فلسطینیان دو چندان شد و به بروز واکنشهائی در میان آنان انجامید .

نخستین کنفرانس فلسطین که در فوریه سال 1919 در بهمن ماه سال 1298 ه ش در شهر بیت المقدس تشکیل شد . آغاز مرحله جدیدی از مبارزه سیاسی علیه توطئه های صهیونیستها بود که انجام یک رشته فعالیت ها از سوی مسلمانان فلسطین را در داخل و خارج از آن کشور در پی داشت اما تلاشها و مبارزات ملت فلسطین در مقابل سرکوب نیروهای استعمارگر انگلیس کاری از پیش نبرد و اعزام هیأتهای فلسطینی به پایتخت های اروپائی و تسلیم یادداشتهای اعتراض آمیز به دولتهای اروپایی و تظاهرات ، هیچیک موثر نیفتاد و در مقابل سیل مهاجرت یهودیان به این سرزمین همچنان ادامه داشت .

در زمان پایان جنگ جهانی اول تنها 50هزار یهودی ، در فلسطین وجود داشت اما حکومت جدید درهای کشور را به روی مهاجرین یهود گشود . به طوری که این اقدام با اعتراض سراسری اعراب روبه رو شد و اولین تظاهرات مردمی در ماه فوریه و مارس سال 1920 به منظور اعتراض به صدور رسمی اعلامیه بالفور در فلسطن برگزار گردید . و دومین تظاهرات نیز به منظور حمایت از اعلام استقلال سوریه و فلسطین توسط دومین کنگره عرب به دمشق برپا گردید . یک ماه بعد این تظاهرات مراسم مذهبی " موسی پیامبر " تبدیل به حملات خشونت بار مسلمانان به محله یهودی نشین شهر قدیمی بیت المقدس شد ، و به تدریج قیام مسلمانان در دوم نوامبر - سالگرد اعلامیه بالفور - در بیت المقدس شعله ور گردید ، به طوری که به درگیری شدید یک هفته ای میان فلسطینیان و صهیونیستها در یافا منجر شد که طی آن 47 یهودی کشته و 48 فلسطینی نیز به شهادت رسیدند .

در تابستان سال 1929 م . در کنار دیوار براق ( نک : دیوار براق ) درگیری خونینی بین فلسطینیان و صهیونیستها به وقوع پیوست که بعدها به جنگ دیوار براق معروف گردید . در روز 23 ماه اگوست سال 1929 م . طی تظاهراتی که یهودیان صهیونیست و اعراب فلسطینی برگزار کردند . درگیری شدیدی بین آنها رخ داد و بر اثر تیراندازی صهیونیستها و سربازان انگلیسی ، بر فلسطینیان ضربات سختی وارد شد که در نتیجه 351 تن شهید ، 150 تن مجروح برجای گذاشت و پس از آن صدها نفر از فلسطینیان نیز زندانی شدند که 3 نفر از آنان اعدام گردیدند .

بعد از جنگ دیوار براق ، قیام و مبارزات مردم فلسطین به تدریج شکل تازه ای به خود گرفت حاج امین حسینی به دلیل مخالفت شدید با تشکیل یک دولت یهودی سالها با استعمار انگلیس و جنبش صهیونیسم مبارزه کرد . و شیخ عزالدین قسام که تا قبل از سال 1929 م . به تشکیل گروههای کوچک مخفی در حیفا دست زده بود ، برای اولین بار در ماه دسامبر سال 1932 م . با گروهی تحت عنوان " اخوان القسام " با سلاحهای دست ساز طی حمله به یکی از منازل صهیونیستها در مستعمره یهودی نشین " نهالال " توجه عموم را به خود جلب نمود . وی که مبارزات مردم را از مسجد استقلال واقع در حیفا رهبری می کرد در سال 1935 م با نیروهای صهیونیستی ، انگلیسی به مبارزه مسلحانه پرداخت و طی آن خود و یارانش به شهادت رسیده و گروهی نیز دستگیر شدند .

شیخ عزالدین قسام پس از شهادت در سرتاسر فلسطین مورد ستایش و احترام مردم قرار گرفت . عملیات مسلحانه ضدصهیونیستی مشابه عملیات وی در سرتاسر سرزمینهای اشغالی رواج پیدا نمود . در سال 1936 به مدت 6 ماه چندین اعتصاب عمومی در فلسطین علیه هرگونه همکاری با حکومت قیمومیت انگلیس برپا گردید . در سال 1937 عبدالقادر حسینی با نیروهای انگلیسی و صهیونیستی به نبرد پرداخت . وی مرکزفرماندهی خود را شهر " رام الله " واقع در شمال بیت المقدس قرار داد و پس از یک سلسله درگیریهای خونین ، خود و تعدادی از یارانش به شهادت رسیدند و مردم پیکر او را با احترام در مسجدالاقصی دفن کردند . حسن سلامه یکی از مبارزان فلسطینی نیز که از سال 1936 م . در جنگهای مختلف بر ضد انگلیسیها و صهیونیستها شرکت کرده بود ، پس از اینکه انگلیسیها به قول خود ، به مردم فلسطین مبنی بر همکاری با آنها علیه یهودیان پشت پا زدند . پس از اطلاع از خیانت انگلیسیها خود را مخفی ساخت و مجددا به مبارزه علیه استعمار و صهیونیسم پرداخت و از سال 1942 م در نبردهای متعددی علیه آنها شرکت کرد ، و در آخرین عملیات در سال 1948 م که بنام " رأس العین " معروف شد تعداد زیادی از یارانش به شهادت رسیدند و او نیز به شدت مجروح گردید ، و پس از انتقال به بیمارستان هلال احمر شهر رمله ، معالجات موثر واقع نشد و به شهادت رسید . با صدور قطعنامه تقسیم فلسطین بین یهودیان و اعراب توسط سازمان ملل در 29 نوامبر 1947 ( هشتم آذرماه 1326 ) مسلمانان فلسطینی برای دفاع از سرزمین خود با صهیونیستها وارد جنگ شدند ولی به دلیل خیانت حکومتهای عربی و عدم همکاری موثر و هماهنگ آنان به فلسطینیان این قیام کاری از پیش نبرد .

مردم فلسطین در ماه آوریل سال 1948 م . کمیته انگلیسی مسئول نظرخواهی پیرامون طرح تقسیم فلسطین را تحریم و با آن مخالفت کردند ، اما در همان سال همزمان با اعلام تخلیه کامل فلسطین از سوی نیروهای انگلیسی ، بن گورین رهبر صهیونیستها تشکیل حکومت صهیونیستی اسرائیل را در فلسطین اعلام نمود ؛ به دنبال آن صهیونیستها به قتل عام مردم فلسطین دست زدند که از جمله کشتار بیش از 200 روستایی عرب در دهکده " دیریاسین " و قتل عام مردم کفر قاسم و ناصرالدین می باشد .

پس از اعلام تشکیل حکومت اسرائیل توسط صهیونیستها نخستین جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1948 م . به وقوع پیوست .

در سال 1952 م . جمال عبدالناصر با به دست گیری قدرت در مصر در خطمشی سیاسی ، تبلیغی خود ، مسأله فلسطین را به یک مسأله ملی - عربی تبدیل کرد .

از سال 1955 م مجددا مبارزان فلسطینی فعالیت های خود را در درون سرزمینهای اشغالی آغاز کردند . ولی پس از آن در 29 اکتبر سال 1956 م نیروهای انتظامی اسرائیلی به روستای کفر قاسم واقع در مرز مصر حمله کرده ، که در نتیجه آن 51 تن مسلمان کشته و 31 تن دیگر مجروح گردیدند .

در سال 1956 م به دنبال ملی کردن کانال سوئز دومین جنگ بین اعراب اسرائیل بوقوع پیوست و متعاقب آن بسیاری از فلسطینیان مجذوب رهبری عبدالناصر گردیدند و شعار ناسیونالیسم عربی سرلوحه مبارزات مردم فلسطین قرار گرفت . در 28 ماه مه سال 1964 م در نخستین کنگره فلسطینیان که در قدس برگزار گردید منشور ملی فلسطین اساسنامه ساف نیز به تصویب رسید .

مبارزات فلسطینیان بر ضد صهیونیستها در قالب این سازمان شکل گیری شد . و به دنبال آن در اول ژانویه سال 1965 م . مبارزان فلسطینی جنگ مسلحانه خود بر ضد اسرائیل غاصب را از سر گرفتند . و متعاقب آن جنبش فتح تاسیس شد و شاخه نظامی آن با نخستین عملیات چریکی در درون سرزمینهای اشغالی ، عملیات ضد صهیونیستی در داخل سرزمینهای اشغالی را جان تازه ای بخشید و مبارزان فلسطینی همچنان به عملیات نظامی ضدصهیونیستی خود ادامه دادند به طوری که رژیم صهیونیستی به وقوع 159 عملیات چریکی در درون مرزهای سرزمینهای اشغالی و 1029 عملیات ، طی سالهای 1967 - 1967 در مناطق مرزی توسط فلسطینیان اعتراف نمود .

در سومین جنگ بین اعراب و اسرائیل که در سال 1967 م . به وقوع پیوست رژیم صهیونیستی قلمرو جغرافیایی بیشتری که شامل کل فلسطین می باشد را به تصرف خود درآورد . نیروهای مقاومت فلسطین در 21 مارس 1968 م طی جنگ معروف بنام نبرد کرامه با نیروهای چترباز اسرائیلی که قصد اشغال پایگاههای مبارزان فلسطینی در داخل کشور اردن را داشتند ، درگیر و آنان را به هلاکت رساندند . پس از نبرد کرامه عملیات نظامی فلسطینیان با بهره برداری از شیوه های پیشرفته علیه مراکز و تاسیسات اقتصادی اسرائیل از قبیل کارخانجات ، لوله های نفت و نیروگاههای برق شدت یافت . تشکیل سازمانهای چریکی برای مبارزه با اشغالگران و اعلام آرمان آزادی فلسطین توسط آنان شمار زیادی از جوانان فلسطینی را در اواخر دهه شصت میلادی ( 1349 ه . ش ) حول محور این سازمانها متشکل کرد و سازمان آزادی بخش فلسطین متشکل از سازمانهای فتح ، جبهه خلق برای آزادی فلسطین ، جبهه دموکراتیک برای آزدای فلسطین ، صاعقه ، جبهه مبارزه عربی و جبهه خلق " فرماندهی کل " فعالیت های خود را گسترش داد .

مبارزات مسلحانه چریکهای فلسطینی در داخل و خارج از سرزمینهای اشغالی و ضرباتی که آنان به منافع صهیونیستها وارد می کردند . وحشت زیادی را گریبانگیر اشغالگران قدس کرده بود . صهیونیستها در 21 ماه اوت سال 1969 م . مسجدالاقصی را در شهر بیت المقدس به آتش کشیدند به طوری که ستونهای آتش و دود آن تا ارتفاع چند صدمتری به آسمان برخاست و در قسمت جنوب شرقی مسجد در حدود 200 متر مربع از سقف مسجد کاملا تخریب گردید . گنبد مسجد در پنج نقطهسوخت و یکی از آثار متبرک مسجد و یک منبر تاریخی که 800 سال سابقه داشت نیز کاملا در آتش سوخت و از بین رفت .

این جنایت دردناک خشم و نفرت مسلمانان جهان را برانگیخت و افکار عمومی جهان اسلام را به مسأله فلسطین و بیت المقدس جلب کرد . مسلمانان جهان را به مبارزه و جهاد بر ضد صهیونیست جهت آزادی فلسطین دعوت نمود .

در تاریخ ششم ماه سپتامبر 1972 م یک گروه فلسطینی در بازیهای المپیک مونیخ به ورزشکاران اسرائیل حمله نمود که در نتیجه 11 اسرائیلی به هلاکت رسیده و سه تن از مبارزان فلسطینی به شهادت رسیدند . یک سال بعد در ششم ماه اکتبر سال 1973 م . نیروهای فلسطینی در جبهه های جنگ مصر و سوریه علیه اسرائیل شرکت نمودند و چندین عملیات نیز از مواضع خود در لبنان و اردن در داخل سرزمینهای اشغالی برضد رژیم صهیونیستی انجام دادند .

در 27 ماه مه سال 1974 م سه تن از رزمندگان فلسطینی ( جبهه خلق - فرماندهی کل ) وارد مستعمره یهودی نشین " معالوت " شدند و پس از خودداری رژیم اسرائیل از پاسخگویی به درخواستهایشان به وسیله مواد منفجره ساختمان را منهدم کردند که در نتیجه 50 صیونیست هلاک و خود نیز به شهادت رسیدند . در 24 ماه ژوئن همان سال گروه دیگری از رزمندگان فلسطینی وابسته به جنبش الفتح به شهرک " نهاریا " در داخل سرزمینهای اشغالی حمله نمود و پس از 5 ساعت درگیری با صهیونیستها ، فرماندهان این گروه به شهادت رسیدند .

در 19 نوامبر 1974 م . نیز گروهی از رزمندگان فلسطینی وابسته به جبهه دموکراتیک یکی از ساختمانهای مرکز شهر " بسیان " را به تصرف خود درآورده و با نیروهای نظامی اسرائیل درگیر شدند . در پنجم ماه ژوئن سال 1975 م گروهی از رزمندگان فلسطینی هتل " سافوی " تل آویو را به تصرف خود درآورد و خواهان آزادی 10 تن از زندانیان فلسطینی شدند . اما پس از مواجه شدن با پاسخ منفی مقامات اسرائیلی ، به شدت با صهیونیستها درگیر شده و در پایان هتل را منفجر کردند . که در نتیجه آن همگی به شهادت رسیدند . در 27 ماه اکتبر سال 1975 م مقاومت فلسطینی به عملیات خود در سرزمینهای اشغالی شدت بخشید و در یک عملیات ، بمبی را در یکی از خودروهای اسرائیلی جاسازی کرد و آنرا در مقابل ساختمان هتل " سافوی " تل آویو قرارداد که ماشین منفجر شد و خساراتی را به بار آورد .

در دوم ماه نوامبر سال 1975 م . رزمندگان فلسطینی بمبی را در مرکز شهر تل آویو منفجر ساختند و به دنبال آن در تاریخ هشتم نوامبر سال 75 به مستعمره یهودی نشین " جلعادی " در شمال فلسطین هجوم بردند و چند روز بعد در سیزدهم نوامبر سال 1975 م گروهی دیگر از رزمندگان فلسطینی بمب دیگری را در میدان قدس منفجر ساختند و در بیستم همان ماه در درون سرزمینهای اشغالی فلسطین به ستاد نظامی سازمان جوانان نظامی صهیونیست هجوم بردند و تا مدت سه سال به عملیات نظامی خود علیه نیروهای رژیم اشغالگر قدس ادامه دادند .

پس از امضای قرارداد ننگین کمپ دیوید ، در ماه مارس سال 1978 م . ده چریک فلسطینی به فرماندهی خانم " دلال المغربی " از لبنان به تل آویو رفته و عملیات شهید کمال عدوان را انجام دادند که در نتیجه آن شمار زیادی از صهیونیستها کشته و آنان نیز به شهادت رسیدند . در همان ماه پس از اشغال جنوب لبنان توسط ارتش اسرائیل و پس از سه ماه استقرار نیروهای سازمان ملل در جنوب لبنان ، عملیات چریکی رزمندگان فلسطینی در داخل سرزمینهای اشغالی در مناطق " جلیل علیا " و سایر شهرها شدت یافت و در سال 1979 م . به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تاثیرات آن بر جهان اسلام شور و شوق قیام و گرایش به اسلام در مردم فلسطین تجدید حیات یافت ، و شکل تازه ای به خود گرفت .

تهاجم اسرائیل در سال 1982 م به لبنان و اشغال مناطقی از جنوب این کشور ، و به دنبال آن عملیات شهادت طلبانه تعدادی از مجاهدین مسلمان لبنانی از جمله عملیات انهدام مقر مارینز ( تفنگداران دریایی امریکا ) در بیروت و مرکز سرفرماندهی ارتش اسرائیل در جنوب لبنان در اذهان مردم فلسطین این باور را تقویت کرد که باید به صورت جدی تر با پرهیز از هرگونه سازش ، جهت دستیابی به اهداف خویش حرکت نوینی را در روند مبارزاتی خود با اسرائیل به وجود آورد ، به ویژه اینکه آنها خود را در میان کشورهای عربی تنها و بی همراه دیدند و روند سازش را در میان برخی از رهبران گروههای فلسطینی آشکارا مشاهده کردند ، همچنین وجود عناصر سازشکار در رأس عمده ترین تشکیلات فلسطینی باعث شد تا مبارزه مسلحانه ، اندک اندک جای خود را به مبارزات سیاسی دهد و از این مبارزات سیاسی نیز نتجه ای جز مشتی شعارهای بی اثر برجای نماند و هرگام که سازمانهای فلسطینی به عقب نهادند صهیونیستها چندین گام به پیش آمدند تا اینکه در این اواخر آنان که روزی مبارزه تا آزادی فلسطین را شعار خود کرده بودند با ذلت بارترین شیوه ها در صدد جلب حمایت قدرتهای جهان جهت انجام مذاکره مستقیم با سران رژیم صهیونیستی برآمدند . بدین ترتیب آثار قیام عمومی بر ضد رژیم صهیونیستی پدیدار گشت . و دو گروه اسلامی مبارز ، به نامهای سازمان جهاد اسلامی و جنبش اخوان المسلمین نیز از اوایل دهه سال 1980 م در فلسطین اشغالی به منصه ظهور رسید ، و در صدد سازماندهی و تشکل نیروهای جوان فلسطینی برای مبارزه با رژیم صهیونیستی برآمدند و تقریبا از نیمه دوم دهه 1980 م عملیات آنها علیه رژیم صهیونیستی آغاز شد . درسال 1981 بیانیه جنبش مقاومت اسلامی منتشر گردید و در آن چارچوب و اهداف جنبش مشخص گردید . جنبش اسلامی از همان ابتدا فعال بود ولی مدتها فعالیتش به غزه محدود می شد . این جنبش تنها گروهی بود که مردم را به مبارزه مسلحانه دعوت می کرد . از دیدگاه این جنبش تنها راه آزادی فلسطین جهاد مبارزه مسلحانه بود ولی در دهه هشتاد هیچ اقدام خاصی انجام نگرفت تا اینکه در سال 1983 وقتی شیخ احمد یاسین از رهبران اخوان المسلمین فلسطینی به همراه گروهی از رهبران نظامی فلسطینی جنبش از جمله صلاح شارو از رهبران نظامی بازداشت شدند ، مبارزه مسلحانه وارد مرحله جدیدی گردید . در سال 1985 ، به دنبال اعتصابات مردمی ، شیخ احمد یاسین آزاد شد ولی بقیه در بازداشت باقی ماندند .

جنبش جهاد اسلامی هم که در سالهای 81 و 1982 خط مشی مسلحانه را در پیش گرفت و طی سالهای 1987 - 1985 چندین عملیات نظامی بر ضد صهیونیستها در سرزمینهای اشغالی فلسطین انجام داد که آثار معنوی فراوانی بر مردم مسلمان فلسطین بر جای گذاشت و موجب رشد روند اسلام گرایی در فلسطین اشغالی و قیام عمومی مردم مسلمان آن علیه رژیم صهیونیستی گردید . دو حادثه مهم نیز در داخل فلسطین اشغالی زمینه مناسبی برای شروع انتفاضه فلسطین بود .

اولین حادثه ، عملیات مبادله اسراء معروف به عملیات " الجلیل " بود که طی آن یکی از گروههای فلسطینی " جبهه خلق برای آزادی فلسطین - فرماندهی کل " توانست تعداد 605 نفر از مجاهدین و زندانیان فلسطینی موجود در زندانهای رژیم صهیونیستی را که به حبس ابد و یا اعدام محکوم بودند در مبادله با اسرائیلیها آزاد نماید . آزادی این زندانیان و باقی ماندن آنها در منطقه کرانه غربی و نوار غزه موجب تقویت انگیزه مبارزه همه جانبه مردم فلسطین علیه رژیم صهیونیستی و نهایتا یکی از عوامل شروع انتفاضه درفلسطین شد ، به طوری که مسئولین اسرائیلی بارها یکی از علل اساسی شروع انتفاضه را آزادی زندانیان فلسطینی و سکونت آنها در اردوگاهها ذکر کرده اند .

دومین حادثه ، چند روز قبل از شروع انتفاضه اتفاق افتاد و آن بدین صورت بود که تعدادی از مجاهدین فلسطینی با استفاده از هواپیمای کایت با فرود در یکی از پادگانهای رژیم صهیونیستی در شمال فلسطین اشغالی بنام پادگان " الابطال " فرود آمده اقدام به یک عملیات کم نظیر علیه نیروهای اسرائیلی نمودند و طی درگیری شدیدی با صهیونیستها تعدادی از نیروهای نظامی اسرائیلی را به هلاکت رساندند و دوتن از مجاهدین نیز به شهادت رسیدند .

انجام این عملیات توانست احساسات مردم فلسطین را در تمام نقاط این سرزمین برانگیخته ، و آنها را برای مبارزه ، جدی و فراگیر با رژیم اشغالگر قدس مصمم تر گرداند .

در روز 9/12/1987 تظاهراتی از اردوگاههای " جبالیا " در اعتراض به کشتار سرنشینان فلسطینی چند اتومبیل توسط اسرائیلیها آغاز شد ، ولی این تظاهرات سرکوب و به خاک و خون کشیدن شد ، به طوری که تعدادی از فرزندان خانواده های کسانی که در اتومبیل خود ، توسط گشتیهای نظامی اسرائیل کشته شده بودند به شهادت رسیدند .

این تظاهرات سپس به اردوگاههای " بلاطه ، الدهینه و قلندیا " گسترش یافت . و سال 1988 م . شاهد اوج گیری قیام عمومی مردم فلسطین بر ضد رژیم صهیونیستی در داخل سرزمینهای اشغالی شد و مردم مسلمان و تحت ستم فلسطین در سرزمینهای اشغالی قیامی را آغاز کردند که به سان شعله های مقدسی ، موجودیت صهیونیسم را از درون می سوزاند .

در یک جمع بندی کلی از زمینه های تاریخی انتفاضه می توان تاریخ مبارزات مردم فلسطین ، از آغاز قرن بیستم تا شروع انتفاضه فلسطین را به چهار دوره تعیین کننده تقسیم نمود .

دوره اول شامل مبارزات مردم قبل از تأسیس اسرائیل و سه دوره بعدی دربرگیرنده مبارزات فلسطینیان بعد از تشکیل رژیم صهیونیستی است .

دوره اول :

در سالهای نمیه نخست دهه 30 ، تغییرات مهمی در اهداف و برنامه های سیاسی و شیوه های مبارزاتی جنبش ملی فلسطین پدید آمد ، در این مرحله ، برای نخسیتن بار به منظور رهایی از چنگال استعمار صهیونیسم گروههای مبارز سری و معتقد به مبارزه مسلحانه - که آنها را شیخ عزالدین قسام ، در فلسطین رهبری می کرد - تشکیل گردید .

مبارزات ضد صهیونیستی مردم فلسطین پس از تشکیل رژیم اسرائیل در خاورمیانه نیز به سه دوره تقسیم می گردد :

دوره دوم :

دوره دوم که از سال 1948 تا 1967 م . ادامه داشت ، دولتهای عربی وظیفه دفاع از حقوق فلسطینیان را برعهده گرفتند . در طی این دوره ، سه جنگ مهم 1948 و 1953 و 1967 بین اعراب و اسرائیل رخ داد که با غلبه اسرائیل بر دولتهای عرب ، فلسطینیان از حمایت عملی رژیمهای عربی مأیوس شدند . در این زمان نه تنها مردم فلسطین بنام ملت فلسطین به رسمیت شناخته نشدند ، بلکه از آنها به عنوان آوارگان عرب یاد می شد . در این دوران مبارزات اعراب شکل ناسیونالیستی به خود گرفت و ناسیونالیسم عرب با مسأله فلسطین درآمیخته شد .

دوره سوم :

دوره سوم دربرگیرنده سالهای بین 1967 تا 1987 می باشد . پس از شکست اعراب در جنگ 1967 م ، فلسطینیان با اعتقادبه ضرورت حضور عنصر فلسطینی در صحنه مبارزه ، با تشکل در سازمانهای سیاسی و نظامی فلسطینی وارد صحنه های مبارزاتی شدند . در این دوره کشورهای جهان قائل به وجود هویتی بنام " ملت فلسطین " شدند . از همان اوایل سازمان آزادی بخش فلسطین رهبری مبارزات مردم فلسطین را برعهده گرفت . لیکن در طی سالهای دهه 70 با اولویت بخشیدن به فعالیت های سیاسی از مبارزه مسلحانه فاصله گرفت و برای جلب حمایتهای بین المللی به یک سازمان بوروکراتیک اداری - سیاسی تبدیل شد .

جنبش ملی فلسطین در این دوران به جای ایجاد یک جنبش یکپارچه و متحد ، موجب تشکیل گروههای چندی شد ، که برای کسب منافع و پایگاه مردمی با یکدیگر به رقابت پرداختند .

اواخر آن دوران با وقایع و رویدادهای تعیین کننده ای در روند انقلاب فلسطین مصادف است .

شکست مبارزات سیاسی گروههای فلسطینی در دسترسی به اهدافی که داعیه آن را داشتند در حالی که انقلاب اسلامی ایران و عملیات نظامی ضد صهیونیستی مقاومت اسلامی لبنان به عنوان یک الگو برای ملت مظلوم فلسطین مطرح شد . اینها همگی از جمله عوامل مهم در تبدیل این مرحله به مرحله بعدی بود .

دوره چهارم :

در دوره چهارم مبارزات ، فلسطینیانی ساکن سرزمینهای اشغالی ، از فعالیت ها و عملیات گروههای فلسطینی ناامید شده و با ایمان به خدا و اتکال بر خویش دست به قیام عمومی زدند و انتفاضه فلسطین با بهره گیری از دو عنصراساسی " مردم " و " اسلام " در سال 1987 به منصفه ظهور رسید تا اسرائیل از صفحه روزگار محو و هویت و شخصیت از دست رفته فلسطینیان را بازگرداند . انتفاضه با الهام از انقلاب اسلامی ایران و دم مسیحایی رهبر فقید انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی " ره " شکل گرفت و با تکیه بر سلاح ایمان ، مردان و زنان و به ویژه جوانان و نوجوانان مسلمان فلسطینی تاکنون آن چنان طوفانی علیه حاکمیت صهیونیستها به پا کرده که هیچ تهدیدی از جمله کشتارهای بی رحمانه ، شکنجه ، غارت و اسارت ، کوچکترین اثری در راه رشد و شکوفائی آن نداشته و نتوانسته دامنه انتفاضه را محدود نماید .

تجربه پیروز انقلاب اسلامی که راهبرد جدید مبارزه را بنیان نهاد ، اعلام آرمان آزادی قدس به عنوان یکی از اهداف انقلاب اسلامی ، تعیین روز جهانی قدس به عنوان سمبل وحدت و همدلی مسلمین جهان برای نجات قبله اول مسلمانان از سوی رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی ( قدس ) و فریاد برائت ملت مسلمان و انقلابی ایران از استعمار و صهیونیزم ، تفکری نوین را در سرزمینهای اشغالی پدید آورد که به آغاز انتفاضه مردمی در سرزمین های اشغالی فلسطین انجامید .

مآخذ :

1. حمیدی ، سیدجعفر : تاریخ اورشلیم ( بیت المقدس ) ، امیرکبیر ، چاپ اول 1364 .
2. جابر ، فؤد : تاریخ انقلاب فلسطین ، ترجمه حمید احمدی ، الهام ، چاپ اول 1361 .
3. حمدان ، ریتا : انتفاضه در سرزمینهای اشغالی ، فصلنامه الفکر الاستراتجی العربی ، تموز 1988 .
4. عوض ، صالح : الانتفاضه ، مؤسسة الزیتونه للاعلام و النشر ، 1989 .
5. روحانی ، سیدحمید : نهضت امام خمینی ره ، ج دوم ، شرکت افست سهامی عام ، چاپ اول 1364 .