فلسطین ( تاریخچه اشغال - )
این نوشتار صرفا به منظور آگاهی خوانندگان محترم از کلیات تاریخچه فلسطین از آغاز تا زمان حاضر تدوین شده است . خوانندگان که قصد مطالعه بیشتری در این زمینه را دارند می توانند به آدرسهایی که در متن این مبحث آمده است مراجعه نمایند .
فلسطین سرزمینی عربی و اسلامی است ، که در قدیم کنعان نام داشت ، حدود 27024 کیلومتر مربع مساحت دارد که دریای مدیترانه در غرب ، لبنان در شمال ، سوریه و
رود اردن در شرق و دریای سرخ و شبه جزیره سینا در جنوب و جنوب غربی آن قرار دارد .
فلسطین سرزمینی حاصلخیز و دارای آب و هوای معتدل است . این منطقه محل ظهور پیامبران بزرگی چون عیسی ( ع ) ، موسی ( ع ) و محل عبور و زندگانی حضرت ابراهیم ( ع ) بوده است . این سرزمین از نظر موقعیت سوق الجیشی بسیار حساس و پراهمیت است به مثابه پلی است که کشورهای عربی ، اسلامی آسیا را به آفریقا متصل می کند .
این موقعیت ویژه جغرافیایی ، فلسطین را در طول تاریخ به گذرگاه و نقطه تمرکز بسیاری از کشورها و تمدنهای پیاپی تبدیل کرده بود تا اینکه همراه با سایر سرزمینهای عربی ، به کشوری با هویتی اسلامی و عربی تبدیل شد .
شهر اورشلیم یا بیت المقدس قدیم بر فراز یک تپه بنا گردیده و از مکانهای مهم فلسطین است . کوه صهیون و کوه زیتون از شرق و غرب آن را احاطه کرده اند . ( نک - : اورشلیم )
کنعانیان نخستین اقوامی بودند که از شبه جزیره عربستان به فلسطین آمدند و در این سرزمین سکونت گزیدند . ( نک - : اقوام و قبایل باستان فلسطین ) . آنان در فلسطین با آموریان و فلسطینیان در هم آمیختند و از سال 2500 ق . م فرمانروایی ایجاد کردند که 15 قرن ادامه داشت .
تاریخ فلسطین با نام انبیاء آغاز می شود . نام حضرت یعقوب ، اسرائیل بود . بنی اسرائیل فرزندان یعقوب بودند و حدود سیزده قرن قبل از میلاد اقتدار داشتند . در هنگام حکومت فرعون بر مصر و پیش از ظهور موسی ( ع ) ، جمعیت اسرائیلیان زیاد شد .
430 سال پس از ورود یعقوب به مصر ، حضرت موسی ( ع ) قوم بنی اسرائیل را از سرزمین مصر به مقصد سرزمین موعود ، به حرکت درآورد . پیمودن این مسافت چهل سال طول کشید . حضرت موسی در این دوران طولانی از هدایت قوم فروگذار نکرد اما بنی اسرائیل بارها دست به طغیان و تجاوز زدند .
پس از حضرت موسی ( ع ) ، یوشع جانشین وی شد و بنی اسرائیل را از اردن عبور داد تا اینکه این قوم به شهرهای جدید رسیدند و دست به غارت و کشتار اهالی زدند . اما
قوم فلسطین در مقابل آنان مقاومت کرد و سرانجام بنی اسرائیل را مغلوب ساخت . لیکن پس از جنگهای فراوان ، مجددا بنی اسرائیل قدرت گرفتند و بر شهرها مسلط شدند . در حدود 1000 ق . م . حضرت داوود توانست اورشلیم را از دست فلسطینیان خارج کند و بیت المقدس یا خانه خدا را در آنجا بنا کند . این بنا توسط حضرت سلیمان تکمیل شد .
سلیمان ، چهل سال سلطنت کرد و آرامش را به قدس بازگرداند اما پس از او ، دوباره ظلم و غارت بنی اسرائیل آغاز شد .
حدود 730 ق . م شالمانصر ( شلمنصر ) به اسرائیل تاخت و عده ای از آنان را اسیر کرد و به جای آنها بابلیان را اسکان داد . در سال 586 ق . م در زمان بخت النصر ، کشور یهود مورد حمله آشوریان قرار گرفت که منجر به انحطاط و اسارت بنی اسرائیل شد ( نک - : بنی اسرائیل ، انحطاط و اسارت - ) .
سرانجام کوروش پادشاه ایران ، بابل را تسخیر کرد و یهودیان را آزاد ساخت و به فلسطین و اورشلیم بازگرداند ( نک - : کورش و فلسطین ) . آسایش اورشلیم تا پایان سلطنت داریوش سوم ادامه داشت تا اینکه اسکندر مقدونی در حدود 323ق . م به ایران ، مصر ، سوریه ، فنقیه و فلسطین حمله کرد و ویرانی و قتل و غارت فراوانی به بار آورد . پس از اسکندر ، جانشینان او بر فلسطین مسلط شدند .
از سال 63 ق . م دوره تسلط رومیان آغاز شد که پس از جنگهای فراوان ، به ارمنستان و قسمتی از آسیا و آفریقا ، سپس سوریه و فلسطین حمله بردند . دوازده هزار یهودی را کشتند و دیوارهای شهر را ویران ساختند . ( نک - : رومی ها و فلسطین )
در چنان شرایطی ، ظهور مسیح امید و آرزوی یهودیان بود تا آنان را نجات بخشد . اما روحانیون یهود به او حسادت می ورزیدند و می خواستند او را از می - ان بردارند و سرانجام به فتوای شورای یهود و جوسازی های آنان ، حضرت عیسی ( ع ) توسط حکمران رومی سرزمین یهودا به اعدام محکوم و مصلوب شد .
در سال 70 م . تیتوس فرزند امپراطور روم با هشتاد هزار سرباز ، اورشلیم را محاصره کرد و پس از چند ماه مقاومت یهودیان ، سرانجام رومیان فاتح شدند و قوم یهود دوباره آواره گشت .
در زمان خسرو دوم پادشاه ساسانی ، میان امپراطوری ایران و روم از 604 تا 630 م . جنگ درگرفت که سپاهیان ایران ، روم را شکست داده و با راهنمایی یهودیانی که با ایران همکاری می کردند اورشلیم ( فلسطین ) را فتح کردند . اما پس از مرگ خسروپرویز ، این سرزمین دو باره به دست مسیحیان افتاد .
در زمان خلیفه اول مسلمین ( ابوبکر ) ، او سپاهی را روانه سوریه و فلسطین کرد که با درگذشت او ، در زمان خلیفه دوم ، عمر ، سوریه و بیت المقدس به دست مسلمین افتاد و رومیان در آنجا شکست خوردند . اهالی شهر مقاومت زیادی کردند اما طولانی شدن محاصره و مشکل غذا... آنان را مجبور به تسلیم کرد و قرارداد صلح منعقد شد و از آن سال یعنی 15 ه فلسطین در دست مسلمانان بود . ( نک - : اسلام در فلسطین )
از سال 1095 م . ( 488 ه . ق ) با تهاجم اروپاییان علیه مسلمانان جنگهای صلیبی آغاز شد که حدود دو قرن ادامه یافت . اگرچه این جنگ علتهای گوناگونی داشت اما مورخان ، یکی از علل آن را ، مسأله فلسطین و شهر بیت المقدس و خراجگزار بودن مسیحیان این شهر برای مسلمانان ذکر می کنند . صلیبیون پس از نبردی سخت و محاصره طولانی بیت المقدس ، وارد شهر شده و دست به قتل عام زدند و همه چیز را به عنوان غنیمت ، غارت کردند . ( نک - : صلیبیان و فلسطین ) .
بدین سان مسیحیان 90 سال بر فلسطین حکومت کردند . در مراحل پایانی جنگ دوم صلیبی ( 1149 - 1147 م ) مطابق با 544 - - 542 ه صلاح الدین ایوبی صلیبیون را تار و مار کرد و بیت المقدس را باز پس گرفت و آنها را از سوریه و مصر و سایر مناطق بیرون راند .
پس از هفتمین جنگ صلیبی و مرگ آخرین پادشاه سلسله ایوبی ، ممالیک حدود سه قرن زمام امور را در دست گرفته و بیت المقدس را نیز در اختیار داشتند و با سپاه مغول جنگیدند و آنها را شکست دادند و بازماندگان صلیبی ها را در عکا نابود ساختند .
از سوی دیگر سلسله عثمانی با جنگهای طولانی و فتوحات عثمان غازی در نبرد با مغولان و یونانیان ، پایه گذاری شد . در زمان سلطان محمد فاتح در سال 1453 م . مطابق با 857 ه شهر قسطنطنیه که مهمترین مرکز اقتدار صلیبیون و پایتخت روم شرقی بود فتح شد و به
مدت 500 سال به پایتخت امپراطوری عثمانی تبدیل گردید . ( نک - : عثمانیها ، فلسطین در دوره - )
اواخر قرن نوزدهم شورشهایی در فلسطین به وجود آمد . انگلستان در این سالها مدافع عثمانی بود ، ناگهان تغییر روش داد و در برابر عثمانی قرار گرفت و از شورشیان حمایت کرد .
از جمله " حسین ، امیر مکه " را که نماینده عثمانی در حجاز و مردی جاه طلب بود تحریک کرد با حمایت انگلیس از عثمانی جدا شود . در چنین شرایطی عده ای از یهودیان ، اندیشه ملت واحد یهود را مطرح کردند و برای تشکیل کشوری مستقل دست به اقداماتی زدند که کار آنها مورد تشویق و حمایت دولت انگلیس قرار گرفت . این عده با گرفتن کمکهای مالی از یهودیان ثروتمند ، برای پیشبرد مقاصد خود حزبی تشکیل دادند و نام صهیون را بر خود نهادند . ( نک - : صهیون ، نام محل - )
در سال 1916 ( 1334 ه . ق ) قرارداد " سایکس - - پیکو " میان روسیه ، فرانسه و انگلیس به امضا رسید تا به موجب آن سرزمینهای تجزیه شده از عثمانی را میان خویش تقسیم کنند ( نک - : سایکس - - پیکو ، پیمان - - ) .
اما انگلیس که چندی بعد آن پیمان را مغایر با سلطه خود بر کانال سوئز دید در سال 1917 ( 1335 ه . ق ) با استفاده از ضعف روسیه و انقلابی که در آن کشور به وقوع پیوست ، از پیمان سرباز زد و فلسطین را تحت قیمومیت خویش درآورد .
صهیونیستها در اوایل قرن بیستم با استفاده از سلطه انگلیس بر فلسطین ، راه حل تشکیل یک کشور یهودی را در برابر ضدیت با یهودیان جهان و آزار آنان مطرح کردند . انگلستان نیز در این زمان به برای تداوم سلطه خود به پایگاهی در این منطقه نیاز داشت .
در جریان جنگ جهانی اول صهیونیستها از انگلیس و آمریکا خواستند در صورتی که دولت عثمانی متحد آلمان ، شکست بخورد ، پس از خاتمه جنگ فلسطین تبدیل به مملکت یهود گردد ( نک - : صهیونیسم ، روند حرکت - ) .
کوشش صهیونیستها نتیجه بخشید و توانستند نظر " لرد بالفور " وزیر خارجه انگلیس را جلب کنند . سرانجام در نوامبر 1917 اعلامیه بالفور در مورد تصویب طرح تأسیس " کانون ملی یهود " در سرزمین فلسطین ، در کابینه انگلستان ، منتشر شد ( نک - : بالفور ، اعلامیه - ) . آمریکا نیز از
این طرح حمایت کرد . سرانجام در آوریل 1920 متفقین و جامعه ملل ، قیمومیت فلسطین را رسما به دولت انگلستان واگذار کردند و آن را موظف کردند ، با تأسیس کانون ملی یهود ، برای اجرای اعلامیه بالفور کمک کند . ( نک - : قیمومیت انگلیس بر فلسطین )
با واگذاری حکومت از سوی انگلیس به یک یهودی ، مهاجرت و انتقال یهودیان به فلسطین شروع شد ( نک - : انتقال یهودیان به فلسطین قبل از سال 1948 ) .
این امر موجب شورش و مخالفت اعراب گردید . در این هنگام سایر اعراب که دچار تفرقه بودند جز در شعار کمک دیگری به فلسطینیان نمی کردند . اعراب فلسطینی و مسیحیان اختلافات خویش را کنار گذاشتند و در برابر یهودیان صهیونیست متحد شدند .
در تابستان 1929 نخستین برخورد خونین میان فلسطینیان و صهیونیستهای مهاجر در گرفت . در این درگیری صهیونیستها و سربازان انگلیسی با آتش گشودن بر روی فلسطینیان حدود 351 تن را شهید و عده ای را مجروح و دستگیر کردند . ( نک - : انقلاب فلسطین ) .
در اواخر دهه 1920 تا 1936 قیام مسلحانه شیخ عزالدین قسام به وقوع پیوست اما وی و یارانش به شهادت رسیدند . در سال 1937 عبدالقادر حسینی رهبری مبارزات را در دست گرفت اما او نیز پس از نبردهای زیادی علیه سلطه گران انگلیسی و صهیونیستها همراه با یارانش به شهادت رسید .
در سال 1944 حسن سلامه فرماندهی جنگ با نیروهای مشترک صهیونیستی ، انگلیسی را بر عهده گرفت ولی او نیز به شهادت رسید .
از دهه چهل مسأله فلسطین به یک مسأله عربی تبدیل شد و در رأس مسائل بین المللی قرار گرفت . در طول جنگ جهانی دوم آرامش نسبی بر فلسطین حکمفرما بود .
انگلیس در 14 مه 1948 ( 1367ه . ق ) به قیمومیت خود خاتمه داد و نیروهایش را از فلسطین خارج کرد . در همان روز شورای ملی یهود در تل آویو تشکیل شد و در ساعت چهار بعد از ظهر روز جمعه 14/5/1948 موجودیت دولت اسرائیل توسط " دیوید بن گورین " در اجتماعی در موزه تل آویو اعلام گردید . ( نک - : اسرائیل ، چگونگی تشکیل دولت - )
وی ضمن سخنانش گفت : " ما در اینجا می گوئیم که با پایان گرفتن حکومت قیمومیت در نیمه شب 14 - 15 مه 1948 در انتظار بر پایی دستگاههای دولتی طبق قانون اساسی هستیم که توسط شورای قانون اساسی در زمان مناسبی - - که آن را حداکثر اول اکتبر 1948 تعیین کرده بود - - تدوین خواهد شد .
چند دقیقه پس از اعلام تشکیل اسرائیل ، " ترومن " رئیس جمهور وقت آمریکا دولت جدید اسرائیل را به رسمیت شناخت . انگلیسی ها نیز هنگام خروج از فلسطین ، تجهیزات خویش را در اختیار صهیونیستها گذاشتند .
پس از اعلام تشکیل رژیم صهیونیستی ، یهودیان غاصب شروع به تصرف شهرها و روستاها و بیرون راندن فلسطینیان از خانه و کاشانه شان کردند ( نک - : بیرون راندن اعراب از فلسطین ) .
آنها هنگامی که با مقاومت مردم فلسطین روبه رو شدند جنایاتی مانند کشتار روستای " دیریاسین " و " کفر قاسم " را در آوریل 1948 به راه انداختند . این کشتار وحشیانه موجب گسترش وحشت و فرار فلسطینیان از خانه و کاشانه شان شد .
نتیجه مستقیم اشغال فلسطین و برپایی دولت اسرائیل در این سرزمین منجر به آن شد که ملت تاریخی فلسطین تقریبا به ملتی آواره و پناهنده تبدیل شود ( نک - : آوارگان فلسطینی ) و در اردوگاهها پزاکنده در دیگر کشورهای عربی زندگی فقرآلود و آکنده از بیماری بگذرانند .
جنگ 1948 :
پس از اعلام موجودیت رژیم اشغالگر قدس توسط بن گورین ، اولین جنگی که این رژیم علیه فلسطین و کشورهای عربی منطقه به راه انداخت به جنگ 1948 معروف است . ( نک - : جنگ 1948 ) .
در طی این جنگ صهیونیستها 78درصد کل خاک فلسطین را به اشغال خود درآوردند . در اثر این جنگ ، نخستین مرحله آوارگی بزرگ مسلمانان فلسطین به وقوع پیوست . طی آن حدود یک میلیون فلسطینی از مجموع یک میلیون و نهصد هزار فلسطینی در آن زمان آواره شدند ( نک - : آوارگان فلسطینی ) .
حدود 000,200 تن از مسلمانان فلسطین به نوار غزه مهاجرت کردند و 000,496 تن به اردن و
000,100 تن به لبنان و 000,85 تن به سوریه و 000,20 تن به مصر و عراق کوچ کردند .
پس از جنگ 1948 ، رژیم اشغالگر قدس از سویی با اجرای سیاست خشونت و توسعه طلبی و دست زدن به اقداماتی نظیر تخریب منازل و آتش زدن مزارع ، سعی و تلاش می کرد تا باقیمانده اعراب منطقه را مجبور به فرار از خانه هایشان کند . از سوی دیگر شرایط و تسهیلات لازم را برای ادامه انتقال یهودیان سراسر جهان به فلسطین فراهم می کرد .
در مه سال 1949 اسرائیل به عضویت سازمان ملل متحد درآمد ( نک - : اسرائیل در سازمان ملل ، عضویت - ) .
در پی تحکیم سلطه رژیم صهیونیستی بر فلسطین اشغالی به تدریج گروهها و سازمانهای مبارز فلسطینی اعلام موجودیت کردند . در 28 مه 1964 ، کنگره فلسطین در شهر قدس تشکیل شد و تأسیس " سازمان آزادی بخش فلسطین " را اعلام کرد . در پی آن نیز ارتش آزادی بخش فلسطین تشکیل شد و مبارزات فلسطینیان شکل جدیدی به خود گرفت . ( نک - : سازمان آزادی بخش فلسطین ) .
جنگ 1967 :
جنگ 1967 از سوی رژیم صهیونیستی در حالی شروع شد که کشورهای عربی ، خود را از قبل برای نبردی بزرگ با دشمن آماده کرده بودند ( نک : جنگ 1967 ) .
نیروهای نظامی کشورهای عربی به طرف مرزهای اسرائیل در حرکت بودند . رادیوهای این کشورها نیز دائم مارش نظامی پخش می کرد و پیروزیهای اعراب را به یاد می آورد . مصر و سوریه با هم اعلام همبستگی کردند . نیروهای پاسدار صلح نیز از مناطق مرزی در نوار غزه عقب نشینی کردند .
در 15 ماه مه ، مجموع این شرایط از جنگی درخشان و موفقیت آمیز برای اعراب حکایت داشت . جوانان شهر بیت المقدس تحقق رؤیای تصرف خاک آبا و اجدادی خود را قریب الوقوع می پنداشتند ، اما در 5 ژوئن قبل از اینکه اعراب هر گونه اقدامی انجام دهند ، با حمله غافلگیرانه تانکهای رژیم صهیونیستی روبه رو شدند .
چهره این شهر دگرگون شد و حالت جنگی به خود گرفت . پس از مدت کمی نیز به اشغال نیروهای صهیونیستی درآمد . سپس ستون تانکهای اسرائیلی راهشان را به سوی
جنوب و مرزهای مصر باز کردند و به جلو پیش رفتند .
در آن روز رژیم صهیونیستی همزمان با حملات زمینی خود ، از طریق هوا نیز به فرودگاههای کشورهای مصر ، اردن ، سوریه حمله هوایی غافلگیرانه کرد .
این جنگ که از زمین و هوا آغاز شده بود ، مدت شش روز طول کشید و به جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل مشهور شد . اسرائیل در طی این جنگ ، کرانه غربی رود اردن و نوار غزه و بلندیهای جولان در سوریه و صحرای سینا در مصر را اشغال کرد .
سازمان ملل متحد طی قطعنامه ای اسرائیل را به عقب نشینی از سرزمینهای اشغالی دعوت کرد اما اسرائیل خودداری ورزید . پس از آن رژیم صهیونیستی شهر بیت المقدس را که تحت حاکمیت اردن بود و شهر بیت لحم و 27 روستای عربی دیگر را طبق مصوبه ای که صادر کرد ضمیمه خاک خود کرد .
یکی از رویدادهای تلخی که در پی جنگ شش روزه اتفاق افتاد - - همان طور که قبلاً اشاره شد - - الحاق بیت المقدس به قلمرو رژیم صهیونیستی بود . این مسأله توجه جهانیان را به خود معطوف ساخت . اهمیت و قداست این منطقه به حدی بود که زمانی باعث پیدایش جنگهای صلیبی شد .
مسأله حفظ و حراست این مکان شریف توسط مسلمانان از قرنها پیش مسجل شده است و ملل یهودی و مسیحی در این مورد اطمینان داشتند که مسلمانان در حفظ و نگهداری اماکن مقدس آن کوتاهی نمی کنند . اما جنگ شش روزه که باعث اشغال بیت المقدس توسط رژیم صهیونیستی شد این نگرانی را به وجود آورد که ممکن است توجه و دلسوزی لازم برای حفظ آن صورت نگیرد .
اسرائیل شرط عقب نشینی خود از مناطق اشغالی را بعد از گذشت سالها از جنگ شش روزه و تأکید سازمان ملل ، به رسمیت شناختن این رژیم از سوی اعراب عنوان کرد و بارها اعلام داشت که تا زمانی که کلیه کشورهای عربی این رژیم را به رسمیت نشناسند و با او پیمان صلح برقرار نکنند از سرزمینهای اشغالی بیرون نمی رود .
پس از جنگ شش روزه در ژوئن 1967 که موجب تحقیر و شکست اعراب شد ، سازمانهای مقاومت فلسطینی که در اردوگاههایی در اردن ، سوریه و لبنان آموزش دیده بودند بر شدت عملیات خود علیه اسرائیل
افزودند و شهر " کرامه " که در 25 کیلومتری غرب امان ( پایتخت اردن ) در دره اردن واقع شده است مرکز نیروهای مبارز فلسطینی شد . زیرا این شهر عده ای از آوارگان فلسطینی را در خود جای داده بود ، در اثر جنگ ژوئن 1967 ، کرامه در چهار کیلومتری خط جدید آتش بس صهیونیستها و در تیررس آنها قرار گرفت و جمعیت فلسطینی ساکن کرامه از 25000 تن به دو برابر افزایش یافت .
به همین لحاظ جنبش فتح با توجه به نزدیکی کرامه به مواضع صهیونیستها آنجا را پایگاه خود ساخت . وزیر دفاع وقت رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد کرامه به پایگاه اساسی مقاومت فلسطین تبدیل شده است .
در پی آن با یورش نیروهای زمینی و زرهی اسرائیل به شهر کرامه ، نبرد سختی میان آنها و انقلابیون فلسطینی در گرفت . طی جنگ تن به تن با 300 چریک فلسطینی عده زیادی از صهیونیستها کشته شده و سربازان اسرائیلی ناچار به عقب نشینی شدند .
این مقاومت که به نبرد کرامه مشهور شد ( نک - : کرامه ، نبرد - - ) راه و رمز جدیدی را برای پیروزی ملت فلسطین به ارمغان آورد و از آن پس عده زیادی داوطلب پیوستن به جنبش فتح شدند .
جنگ 1973 :
در اکتبر 1973 ( 1393 ه - . ق ) ارتش مصر به طور ناگهانی و با شعار الله اکبر از کانال سوئز گذشت و با شکستن خط دفاعی " بارلو " که در آن زمان به عنوان خط دفاعی تسخیرناپذیر معروف بود ( نک - : بارلو ، خط - ) با حمایت نیروی هوایی به صحرای سینا و داخل خاک اسرائیل هجوم برد .
از طرف شرق نیز به طور همزمان نیروی هوایی سوریه تهاجم علیه اسرائیل را آغاز کرد . در روزهای اول جنگ دهها هواپیمای اسرائیلی نابود شد و هزاران اسرائیلی کشته و یا اسیر شدند و بر افسانه شکست ناپذیری آن خط بطلان کشیده شد . اما با حمایت سریع نظامی آمریکا و غرب در روزهای بعد ، وضع جنگ تغییر کرد و در حالی که دیگر کشورهای عربی از کمک به مصر و سوریه دریغ ورزیدند ارتش اسرائیل با هلی برد نیروهایش توانست در غرب کانال سوئز منطقه محدودی را به تصرف خویش
درآورد . ( نک - : جنگ 1973 ) .
سرانجام در کیلومتر 601 قاهره گفت وگو برای پایان دادن به جنگ آغاز شد و با انعقاد قرارداد صلح ، جنگ پایان یافت . سازمان ملل متحد نیز در سال 1974 ( 1392 ه . ق ) سازمان آزادی بخش فلسطین را به عنوان تنها نماینده ملت فلسطین به رسمیت شناخت .
پیامد جنگ 1973 :
بعد از پایان یافتن این جنگ ظاهرا اکثر رهبران کشورهای عربی فکر مبارزه با رژیم اشغالگر قدس را از سر بیرون کرده و به صلح با آن رژیم به صورت یک مسأله اصلی روی آوردند . آنها در پی شکستهای پی درپی ، - - در مراحل مختلف - - فکر مذاکره با دشمن و خط سازش با آمریکا و اسرائیل را در پیش گرفتند و در نهایت پذیرش موجودیت آن را جایگزین اندیشه به دریا ریختن صهیونیستها کردند .
سردمدار این جریان و طرز تفکر ، انور سادات رئیس جمهور مصر بود که با کنار گذاشتن اسلحه به مذاکره و صلح با رژیم صهیونیستی تن داد و در سال 1975 قرارداد سینا را با اسرائیل امضا کرد . سپس در سال 1977 به فلسطین اشغالی سفر کرد و مناخیم بگین دشمن سرسخت و همیشگی فلسطینیان و مسلمانان را در آغوش گرفت .
متعاقب آن سفرهای دیگری از جانب دو طرف انجام گرفت و مقدمات انعقاد یک قرارداد صلح میان مصر و اسرائیل فراهم شد و بالأخره در سال 1978 در محل کمپ دیوید ، میان سادات و مناخیم بگین نخست وزیر اسرائیل در حضور جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا پیمان صلحی امضا شد که به پیمان " کمپ دیوید " معروف گردید . ( نک : کمپ دیوید ، پیمان - ) .
در حالی که باور کردن انعقاد این پیمان برای جهان اسلام بسیار مشکل بود جنگ و خصومت میان دو دشمن قدیمی یعنی اعراب به رهبری مصر و رژیم اشغالگر قدس به پایان رسید و رژیم مصر موجودیت رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت . این واقعه که در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران روی داد موجب ایجاد شکاف بین جهان عرب شد .
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979م ( 1357 ه . ش ) به رهبری حضرت امام خمینی " قدس " ،
اسلام وارد صحنه مبارزاتی مردم فلسطین شد . هر چند که فلسطینیان پیش از انقلاب ایران مسلمان بودند اما عاملی که آنها را به هم پیوند می داد " عربیت " بود و اسلام در درجه دوم قرار داشت . پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، اسلام ، عاملی مؤثر و قوی برای اتحاد و پیروزی مبارزان مسلمان فلسطین شد .
با شروع دهه هشتاد و به دنبال تأثیرپذیری فلسطینیان مستقر در لبنان ، از انقلاب اسلامی ایران و تشدید فعالیت نظامی خود علیه نیروهای اسرائیلی در مناطق اشغالی ، رژیم صهیونیستی در ششم ژوئن 1982 ( خرداد 1362 ) به قصد نابودی مقاومت فلسطین حمله گسترده ای را از طریق زمین ، هوا ، دریا به لبنان آغاز کرد . ( نک - : لبنان ، حمله گسترده اسرائیل به - 1982 ) .
این تهاجم منجر به بیرون رفتن نیروهای مقاومت فلسطین از جنوب لبنان و بیروت شد . ( نک : نیروهای مقاومت فلسطین ، ماجرای بیرون راندن - از بیروت ) .
اما چند سالی نگذشت که با شکل گیری مقاومت اسلامی در لبنان و عملیات نظامی آن علیه مراکز نظامی و امنیتی اسرائیل ، رژیم صهیونیستی مجبور به عقب نشینی از بعضی مناطق اشغالی خود در مناطق جبل و جنوب لبنان شد و مردم فلسطین ضمن تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی ایران در منطقه ( نک - : ایران و انتفاضه فلسطین ) و مقاومت اسلامی در لبنان ، ( نک - : مقاومت اسلامی لبنان و انتفاضه فلسطین ) درصدد برآمدند تا حرکت جدیدی را در داخل سرزمینهای فلسطین آغاز کنند .
در آوریل 1987 کنفرانس سران عرب در عمان برگزار شد اما هیچ گونه موضعی در زمینه مبارزه علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ نکرد و صرفا تمام توجه آن به جنگ ایران و عراق معطوف شد .
مردم فلسطین که طی سالهای 1967 تا 1982 تجارب تلخی را پشت سر گذاشته و راههای گوناگون سازمانهای فلسطینی و دولتهای عربی را آزموده و شکست طرحهای سیاسی را به چشم دیده بودند و سالها انتظار می کشیدند کشورهای عربی ( اعراب ) آنها را از آوارگی نجات بخشند ، با توجه به اختلافها و انشعابها گروهها و احزاب فلسطینی و با مشاهده بی توجهی رژیم های عربی به اوضاع فلاکت بار فلسطینیان ، دریافتند که شعارهای انقلابی رهبران سیاسی فلسطین و دولتهای عربی محتوای خود را از
دست داده و طی این مدت هیچ نشانه امیدی از نابودی رژیم صهیونیستی و یا حداقل کم شدن حاکمیت آن در فلسطین پیدا نشده است ، لذا از دولتهای عربی و گروههای فلسطینی قطع امید کردند . ( نک - : انتفاضه فلسطین ، عوامل شکل گیری - )
انتفاضه فلسطین :
این عوامل و رویدادهای چند ، زمینه ای شد تا شور و شوق انقلاب و گرایش به اسلام در مردم فلسطین احیا شود و جنبشهای سیاسی - - مذهبی ، مردمی جایگزین احزاب و سازمانهای سیاسی - - ملی و غیرمذهبی در سرزمینهای اشغالی شود و روند جدیدی از قیام و مبارزه با اسرائیل توسط ساکنین سرزمینهای اشغالی در پاییز 1987 آغاز شود که انتفاضه یا " انقلاب مساجد " نام گرفت . ( نک - : انتفاضه فلسطین )
وقوع انتفاضه روزنه امیدی برای فلسطینیان آواره به وجود آورد و اهداف و آثاری را در پی داشت و موجب شد تا اسرائیل از تداوم انتفاضه احساس خطر و ترس کند . با آنکه رژیم صهیونیستی از سال 1948 تاکنون در برابر همه قطعنامه ها و طرحهای سازمان ملل متحد ، که حقوق و امتیازات محدودی برای فلسطینیان قائل می شد ایستادگی می کرد و از پذیرش قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت خودداری می ورزید ولی سرانجام وحشت آن و آمریکا از انتفاضه آنان را مجبور کرد به مذاکره با ساف تن دهند . ( نک : صلح خاورمیانه ) .
از سوی دیگر جناح سازشکار فلسطینی نیز با این تصور که برای چانه زدن در مذاکرات با اسرائیل و گرفتن امتیاز از آن انتفاضه برگ برنده ای در دست آنهااست زمزمه مذاکره با اسرائیل را مطرح کردند .
رژیم صهیونیستی نیز در کنار مذاکرات چند جانبه خود با اعراب ، گفت وگوهای پنهانی را با رهبران ساف شروع کرد و پس از ده دور گفت وگوی مستقیم اعراب و رژیم صهیونیستی در فرایند صلح خاورمیانه ، سرانجام سازش رهبران فلسطینی و تسلیم آنها در برابر خواسته های اسرائیل ، با طرح غزه - - اریحا ( در توافقنامه ساف - - اسرائیل ) وارد مرحله نوینی شد و از 21/8/71 مذاکرات سری دو جانبه ساف و اسرائیل شروع شد . ( نک : اسرائیل و ساف ، روابط )
در 19/6/1372 ( نهم سپتامبر 1993 ) یاسر عرفات با عنوان رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین طی نامه ای به اسحاق رابین نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت و تعهد ساف را به پایبندی به اعلامیه اصول کلی ( توافقنامه ) و نیز قطعنامه های شماره 242 و 338 شورای امنیت ( که وجود رژیم اشغالگر قدس را به رسمیت شناخته و خواستار بازگشت به مرزهای آن به مناطق پیش از 1968 شده اند ) اعلام کرد و آن بخش از مفاد منشور فلسطین را که منکر حق وجود اسرائیل است ، ملغی اعلام نمود .
اسحاق رابین نیز متقابلاً در همان تاریخ طی نامه ای ، سازمان آزادی بخش فلسطین را به عنوان نماینده مردم فلسطین به رسمیت شناخت و موافقت خود را با آغاز مذاکره با ساف اعلام کرد .
سرانجام یاسر عرفات رهبر ساف در تاریخ 22/6/1372 در واشینگتن در حضور " بیل کلینتون " رئیس جمهور آمریکا و تعدادی از شخصیتهای سیاسی جهان با قلم خود بر نام فلسطین خط کشید و متن قراردادی را امضا کرد که به طرح " غزه - - اریحا " معروف شد . ( نک - : غزه - - اریحا ، توافقنامه - )
یاسر عرفات و رابین طی مذاکراتی پیش نویس هفده ماده ای توافق را امضا کردند که در آن یک حکومت خودمختار فلسطینی در کرانه غربی و نوار غزه پیش بینی شد .
این توافق هر چند در ظاهر نوعی عقب نشینی محدود اسرائیل از مواضع قبلی آن به شمار می رفت ولی با اهداف بلند مبارزه ملت مسلمان فلسطین فاصله زیادی داشت زیرا هدف آمریکا و رژیم صهیونیستی از این توافق صرفا ایجاد شکاف میان فلسطینیان و خاموش کردن شعله های آتش انتفاضه به دست جناح فلسطینی سازشکار بود .
اما با هوشیاری نیروهای انقلابی فلسطینی در سرزمینهای اشغالی این حربه نیز مؤثر واقع نشد و انتفاضه فلسطین هر چه قوی تر به راه خود ادامه داد . تا اینکه آتش آن هنگام دیدار " آریل شارون " رئیس حزب لیکود اسرائیل از مسجدالاقصی در تاریخ 28 سپتامبر 2000 بار دیگر شعله ور شد و شکل جدیدی به خود گرفت که به انتفاضه الاقصی معروف شد . ( نک : انتفاضه الاقصی )
مأخذ :
- صفاتاج ، مجید : دانشنامه فلسطین ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، جلد سوم ، تهران ، 1382 .
