عرفات ، یاسر
محتویات
الف - زندگینامه :
" محمد عبدالرحمن عبدالرئوف القدوه الحسینی " که
بعدها به یاسر عرفات یا ابوعمار شهرت یافت ، در 24 اگوست 1929 م ، ( مرداد 1308 ) در قاهره متولد شد .
او یکی از ده فرزندی بود که پدرش از همسر خود به جای گذاشته بود . اصل و نسب مادرش به طایفه حسینی و ذریه پیامبر می رسد . عرفات پسر پنجم خانواده بود .
در مورد محل تولد عرفات اختلاف نظر وجود دارد . برخی محل تولد او را " غزه " و گروهی نیز " بیت المقدس " ذکر می کنند . " گرالدبات " ، سردبیر Middle east economyدر این باره می گوید :
" عرفات از همان روزهای اول تلاش می کرد تا مسائلی درباره زندگی وی همواره مخفی بماند به طور مثال ، اگر چه ولادت وی در سال 1929 در قاهره دقیقا به ثبت رسیده است اما او تلاش دارد محل تولد خود را بیت المقدس نشان دهد . اگر چه پدرش یک تاجر منسوجات مصری تبار بود ولی فلسطینی محسوب می شود .
پدر او بازرگانی ثروتمند و یاسرعرفات ، ششمین پسر او بود . وی در سال 1927 از بیت المقدس به قاهره مهاجرت کرد و در محله السکاکینی اقامت گزید . مادر او از خانواده فلسطینی اصیل در بیت المقدس بود . یاسر پنج سال بیشتر نداشت که مادرش ( 1312 ه . ش ) فوت کرد . به همین دلیل پدرش او را به شهر بیت المقدس فرستاد تا نزد برادرش فتحی و عمویش زندگی کند .
وی در سن هفت سالگی در جریان حوادث انقلاب 1936 فلسطین قرار گرفت . بعد از چهار سال اقامت وی در بیت المقدس ، پدرش او را به قاهره برگرداند تا در آنجا در کنار پدر و خواهر بزرگتر باشد . او هیچ گاه از پدرش که با فرزندانش رابطه خوبی نداشت یاد نمی کند تا آنجا که در مراسم خاکسپاری پدر در سال 1952 شرکت نکرد .
تحصیلاتش را در مدرسه زیتون غزه به پایان رساند و در همان جا به گروههای مقاومت علیه جنبش صهیونیست پیوست .
در قاهره قبل از آن که حتی هفدهمین سال زندگیش را به پایان برساند به طور پنهانی برای فلسطینیانی که با یهودیان و انگلیسی ها مبارزه می کردند سلاح تهیه می کرد .
او به همراه پدر و برادرانش در مبارزه بر ضد سازمانهای تروریستی یهودی در فلسطین شرکت جست و در سن 17 سالگی منشی مخصوص عبدالقادر حسینی یکی از قهرمانان انقلاب فلسطین در جنگهای 1947 - - 1948
بود .
بعد از اتمام دوره دبیرستان ، عرفات به دانشکده مهندسی ملک فؤاد اول ( دانشگاه قاهره کنونی ) راه یافت و در رشته مهندسی شهرسازی مشغول به تحصیل شد ؛ اما در زمان جنگ اعراب و اسرائیل ( یهودیان ) مطالعاتش را در دانشگاه رها کرد و برای مبارزه در برابر یهودیان به نوار غزه رفت .
پس از جنگ خانواده او به غزه پناهنده شدند سپس در پی اشغال غزه توسط مصریان ، در سال 1948 به قاهره عزیمت کرد و در دانشکده مهندسی آن به تحصیل پرداخت . شخصیت وی از همان زمان شناخته شد . وی در همان هنگام در دوره آموزش نظامی شرکت کرد و فرماندهی گروه مقاومت متشکل از همکلاسهایش را به طور سری عهده دار شد .
شکست اعراب در این جنگ و ایجاد کشور اسرائیل ، آنچنان او را مأیوس ساخت که ویزایی جهت حضور در دانشگاه تگزاس تهیه کرد . بعد از بهبود روحیه و یافتن اندیشه فلسطین مستقل ، مجددا به دانشگاه ملک فؤاد در قاهره بازگشت تا در رشته مهندسی ادامه تحصیل دهد ، اما بیشتر وقت خود را به عنوان رهبر دانشجویان فلسطینی می گذراند .
در سال 1956 مدرک کارشناسی خود را دریافت کرد و مدتی کوتاه در مصر مشغول به کار شد . بعد از آن عازم کویت شد و در دفتر خدمات عمومی یک شرکت ، مشغول به کار شد . "
یاسر عرفات در طول دوران تحصیلی خود عضو اتحادیه دانشجویان بود . وی از سال 1952 ریاست اتحادیه دانشجویان فلسطینی را به عهده گرفت و از این طریق در صحنه سیاسی ، قضایای فلسطین و همچنین در جهان عرب و در سطح بین المللی مطرح شد . عرفات در ژولای 1954 در فستیوال جوانان ورشو در لهستان شرکت کرد .
رئیس جمهور مصر ( ناصر ) تصمیم گرفت حملات چریکهای فلسطینی فدائیان را از نوار غزه به داخل خاک اسرائیل تحت کنترل درآورد و به این ترتیب عرفات زندانی گردید . او بعدها آزاد شد و به عنوان کارشناس مواد منفجره و تخریب در سال 1956 به ارتش مصر پیوست و در جنگ کانال سوئز علیه استعمارگران شرکت کرد .
گفته شده که وی در آن زمان عضو اخوان المسلمین
بوده است . عرفات در سال 1957 فارغ التحصیل گردید .
عرفات در سال 1958 برای اشتغال به کار مهندسی به کویت سفر کرد . در آنجا به همراه دوستانش از جمله " خلیل الوزیر " معروف به ابوجهاد یک گروه انقلابی به نام " سازمان فتح " را تأسیس کردند . این جنبش در ابتدا به شکل زیرزمینی و مخفی فعالیت داشت و تلاش می کرد تا به یک وجهه قانونی دست یابد ؛ به همین منظور از رهبران عربی خواست تا این جنبش را به رسمیت بشناسند و از آن حمایت کنند .
سرانجام این جنبش موفق به کسب تأیید آنها شد و در سال 1965 در الجزایر اولین دفتر خود را تأسیس کرد . در سال 1959 مجله ای به نام " فلسطیننا " به منظور مبارزه با ارتش اسرائیل منتشر کرد و در آن به بررسی و انعکاس اوضاع مردم فلسطین پرداخت .
در سال 1964 ، وی تمام مشاغل دیگر خود را ترک گفت تا تمام زندگیش را وقف انقلاب فلسطین سازد . در سال 1965 ، فتح اولین اعلامیه نظامی خود را در زمینه عملیاتی که در داخل اسرائیل انجام داده بود ، منتشر ساخت . از زمان آغاز به کار فتح ، عرفات در طرح و هدایت بسیاری از عملیات چریکی دست داشت .
به دنبال تجاوز اسرائیل به سرزمینهای عربی در سال 1967 وی با بر عهده گرفتن رهبری برخی عملیاتهای چریکی ، شهرت فراوانی به دست آورد و یک سال پس از آن جمال عبدالناصر وی را نماینده رسمی ملت فلسطین معرفی کرد . عرفات رهبری خود را در درون سازمان فتح و به طور کلی در جنبش مقاومت در دوران پس از نبرد کرامه به دست آورد .
در فوریه 1969 رئیس شورای ملی فلسطین وی را به عنوان " رئیس شورای اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین " معرفی کرد .
انتخاب عرفات به این سمت در نتیجه فشار جمال عبدالناصر بود که به او توصیه کرده بود سازمان آزادی بخش فلسطین را به صورت سازمانی درآورد که همه سازمانهای جنبش مقاومت را دربرگیرد . به مجرد آنکه عرفات ریاست سازمان آزادی بخش فلسطین را به عهده گرفت به عنوان رهبر ملت فلسطین شناخته شد و این امر موجب گردید که بتواند با رهبران کشورهای عربی گفت وگو کند ، در رأس هیأتهای فلسطینی به کشورهای دوست مسافرت نماید و در
کنفرانس رهبران عرب شرکت جوید .
فتح در ابتدا بر مبنای یک ایدئولوژی ملی راستگرایانه پایه گذاری شده بود ولی عرفات توانست با ناصریست ها و بعثی ها همکاری کند بدون آنکه آنها بتوانند او را در خود حل کنند . او همچنین از گسترش امواج چپگرایانه افراطی در بین فلسطینیان جلوگیری نکرد .
عرفات می گوید همه عناصر فلسطین در مبارزه برای آزادی سرزمینشان اتفاق نظر دارند و مشخص ساختن هویت و چگونگی رژیم آینده فلسطین تنها پس از آزادی امکانپذیر است و هرگونه سختی در این زمینه ، پیشگویی خام و بی نتیجه خواهد بود و به متلاشی شدن نیروهای فلسطینی خواهد انجامید .
روابط عرفات با رژیم های عربی همراه با نرمش و ملایمت بوده و توانسته با رژیم های متضاد عرب مثال عربستان سعودی ، عراق ، لیبی روابط دوستانه داشته باشد .
او در گذار از تضاد روابط رژیم های عربی موفق بوده ، به حدی که در بعضی از موارد توانسته است برای حل اختلافات اعراب مانند اختلاف مرزی عراق و کویت میانجی گری نماید . علاوه بر این علی رغم عملیات پر دردسر خرطوم و پاریس که چند گروه چریکی ناراضی به سفارتهای سعودی حمله کردند ، عرفات توانسته روابط دوستانه خود را باعربستان سعودی حفظ نماید ، عرفات در سطح جهانی دوستی شوروی و چین را به خود جلب کرده و این به مراتب از دستاوردهای او در جهان عرب دشوارتر است .
اما با قاطعیت جانبداری از یک طرف را در درگیری های موجود بین بلوک سوسیالیست رد کرد و همواره این سخن را تکرار می کرد که تنها وسیله شناخت دوست یا دشمن ، موضع او نسبت به مسأله فلسطین می باشد .
او علاوه بر انجام عملیات در داخل سرزمینهای اشغالی ، پس از جنگ 1967 ، جنگ کرامه را فرماندهی کرد و در طول جنگهای مقاومت با ارتش اردن در سپتامبر 1970 ، در عمان باقی ماند .
عرفات سازمان آزادی بخش فلسطین را توسعه داد به طوری که در خاک اردن دارای ارتش مستقل شد . شاه حسین ( پادشاه اردن ) از مبارزه چریکهای تحت امر عرفات بر ضد اسرائیل بر آشفته شد . همین امر باعث شد تا بین نیروهای مقاومت فلسطین و ارتش اردن درگیری هایی روی
دهد و تلفات زیادی برای هر دو طرف بر جای بماند . این روز در تاریخ ملت فلسطین به " سپتامبر سیاه " معروف شد . پس از آن محافل عربی تصمیم گرفتند که نیروهای مقاومت فلسطین از اردن خارج شوند و به لبنان بروند .
با وجود این او همه احتیاطات وسایل امنیتی را رعایت می کرد تا فعالیتها و تحرکاتش مخفی بماند . این هوشیاری و احتیاط بی اندازه ثمربخش بوده و تاکنون چندین بار او را از سوءقصد و نقشه هایی که برای ترور او چیده شده بود نجات داده است . از جمله توطئه ای که افسران اردنی و عراقی با دستیاری جاسوسان اسرائیلی از ژوئیه 1970 برای کشتن او چیده بودند نقش برآب شد .
در ماه اکتبر 1971 نیز ، هنگامی که از پایگاههای مقدم مقاومت در طول خط آتش بس سوریه و اسرائیل دیدن می کرد مورد سوءقصد واقع شد ولی جان سالم بدر برد .
در ماه نوامبر 1974 ، عرفات مسأله فلسطین را در برابر مجمع عمومی سازمان ملل متحد ، طرح کرد و به این ترتیب ، به استثنای پاپ او اولین شخصیتی بود که بدون داشتن سمت ریاست جمهوری یا رهبری یک کشور در مجمع عمومی سخن می گفت . ( نک : یاسر عرفات ، سخنرانی - - در سازمان ملل متحد ) .
عرفات همیشه سعی داشته است کاری انجام دهد که فلسطینیان نیز در مراحل صلح و نتایج آن شرکت داشته باشند و سوری ها نیز بر نهضت مقاومت و فعالیتهای او نتوانند تسلط پیدا کنند .
مدتها بعد از اینکه دیگر اعضای نهضت و دیگر افراد جهان عرب با لحنی تند با سادات و مصر برخورد می کردند وی با لحن و عملی حاکی از احتیاط با این موضوع روبه رو می شد . وی اعلامیه اتحاد میان فلسطینیان را با این ادعا که وی به عنوان رهبر ساف بالاتر از گروههاست امضاء نکردند .
این کار وی گویا از لحن تهاجمی اعلامیه علیه تلاشهای سادات سرچشمه می گیرد . روابط عرفات با سوریه نیز متغیر و براساس واقعیتها و سیاستهای موجود فی مابین بوده است . در مراحل اولیه جنگ 76 - - 1975 لبنان ، که در آن سوریه به حمایت از مسیحیان دستی راستی علیه مسلمانان دست چپی و متحدین فلسطینی شرکت داشت این طور به نظر می رسید که عرفات و حافظ اسد
رئیس جمهور سوریه دشمنان آشتی ناپذیر باشند .
ولی عرفات با تلاش خود نهضت مقاومت را از صحنه برخورد مسیحی/سوری کنار نگاه داشت و با سوریه علیه عراق و گروههای مخالف آن متحد گردید . پیوند منافع عرفات و اسد ، سبب مداومت تسلط " محافظه کارانه " عرفات بر ساف شده است .
سفر عرفات به همراه رهبر لیبی معمر قذافی به اردن در سپتامبر 1978 سبب بروز نارضایتی دیگر گروههای فلسطینی و همکاران فتح گردید که علت این نارضایتی نیز عدم مشورت با این گروهها بوده است . عصبانیت آنها به این جهت بود که درباره ملاقات با شاه حسین ، فردی که مسئول اخراج هزاران چریک فلسطینی در سال 71 - - 1970 بود به آنها اطلاعی داده نشده بود .
احیاء روابط بین فلسطین و اردن که به صورت یکطرفه از جانب عرفات صورت گرفته بود هنوز هم موضوع مورد اختلاف درون فلسطین می باشد .
در سال 1978 مانورهای سودجویانه عرفات در چند واقعه بعد از جنگ لبنان مخالفت شدیدی از طرف رفقای افراطی تر وی بروز داد و باعث شد تا وی از شدیدترین بوته های آزمایش سیاسی موفق بیرون آید . برای اولین بار عرفات دستور داد تا علیه مخالفین درون سلسله مراتب فتح عملیات نظامی اجرا گردید .
در نتیجه جنبش فتح به یک سری عملیات تروریستی علیه عراق دست زد چون این کشور از سازمان فتح ( شورای انقلابی ) قنبری النباء که میانه روهای فتح را مورد حمله قرار داد و به تحریک چپی های فتح پرداخته بود ، حمایت می کرد .
بنابراین عرفات که مهمترین حامی اتحاد بین اعراب و فلسطینیان به خاطر محکم کردن سلطه خود در فتح و نهضت کلی فلسطینیان با اعراب و فلسطینیان به مبارزه پرداخت . موضع رهبری که از مدتها پیش به علت مهارتهای سیاسی وی اشغال شده بود به علت پیشدستی او در به کار گرفتن زور علیه مخالفین کوچکتر محفوظ ماند .
در سال 1978 سلسله مراتب تصمیم گیری ساف به وسیله دیگر گروههای فلسطینی که بیشتر خواهان تصمیم گیری به روش همکاری و " دموکراتیک " هستند مورد انتقاد قرار گرفت .
با وجود اینکه از عرفات با ذکر نام یاد نشده بود ، ولی
روشن است که تحمیل روش محافظه کارانه در لبنان و نیز اعمال انضباطی " دیکتاتورمآبانه " هدف اصلی مورد انتقاد بوده است . عرفات که خود را تجسم عینی انقلاب فلسطینی می داند ، منتقدانی را که مخالفت خود را اعلام می دارند نادیده می انگارد .
در سال 1978 مرکز عرفات در بیروت مورد تهاجم نیروهای نظامی اسرائیل قرار گرفت . وی برای حفظ بقای خود و سازمان ، مقرش را به تونس انتقال داد . در آنجا نیز نیروهای موساد فعالیت وی و ابوجهاد و برخی دیگر از اعضای جنبش فتح را تحت نظر داشتند و سرانجام در سال 1986 " خلیل الوزیر " معروف به ابوجهاد و " صلاح خلف " معروف به ابوایاد را در تونس ترور کردند .
در دسامبر 1988 خط مشی عرفات تغییر بسیار محسوسی پیدا کرد . او در سخنرانی خود در جلسه ویژه سازمان ملل متحد در ژنو اعلام کرد سازمان آزادی بخش فلسطین تروریسم را محکوم می کند و از حق گروههای حاضر در بحران خاورمیانه شامل کشور فلسطین ، اسرائیل و دیگر همسایگانش جهت زیستن در جامعه ای با ثبات و امن پشتیبانی و حمایت می نماید .
در همان سال عرفات قطعنامه 242 سازمان ملل متحد را پذیرفت و به این ترتیب اسرائیل را به رسمت شناخت و خواهان صلح با اسرائیل شد . به دنبال این اقدام تعداد زیادی از کشورها ، اسرائیل را به رسمیت شناختند ، در آوریل 1989 شورای مرکزی فلسطین ، یاسرعرفات را در حالی که در تبعید به سر می برد ، به عنوان رئیس جمهور دولت فلسطین معرفی کرد .
سرائیل نیز بعدها پیشنهاد صلح او را پذیرفت . چند سال بعد عرفات با مقامات اسرائیلی مذاکرات محرمانه ای انجام داد و گفت وگوهایی در اسلو به طور مخفیانه با مقامات اسرائیلی انجام داد که در نهایت منجر به ایجاد توافقنامه ای با عنوان " قرارداد اسلو " شد که براساس آن کرانه باختری و نوار غزه توسط خود فلسطینیان و مقامات ملی آن اداره شود . آمریکا و روسیه نیز به عنوان ناظر بر این قرارداد حضور داشتند .
عرفات در سال 1993 " پیمان اسلو " را با اسحاق رابین به امضا رساند و در سال 1994 توافقنامه قاهره را به منظور برپایی تشکیلات خودگردان فلسطین با وی به امضا رساند .
یاسر عرفات بعد از 27 سال تبعید سرانجام در ژوئیه 1994 به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین وارد غزه شد ، در این سال وی به همراه " اسحاق رابین " و " شیمون پرز " به جایزه صلح نوبل دست یافت .
در 24 سپتامبر 1995 عرفات در شهر طابا در مصر " توافقنامه طابا " را امضاء کرد و در 20 ژانوایه 1996 در اولین انتخابات عمومی فلسطین با کسب 83 درصد آرا به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان از طرف مردم انتخاب شد .
" یاسر عرفات " همچنین به روند صلح جویانه خود ادامه داد و با وجود نقض توافقهای قبلی از سوی اسرائیل ، توافقنامه " وای ریور " را در 23 اکتبر 1988 در آمریکا امضا کرد . در کمپ دیوید دوم بود که عرفات دریافت نمی تواند خواسته تمام فلسطینیان را زیر پا بگذارد ، زیرا بر سر مسأله قدس و شهرکهای یهودی نشین و آوارگان فلسطینی توافقی به عمل نیامد .
در ژانویه 2001 در حالی که چند ماه از شروع انتفاضه الاقصی می گذشت ، عرفات با پیشنهادهای بیل کلینتون ، رئیس جمهوری وقت آمریکا ، که حق بازگشت پناهندگان فلسطینی را نادیده گرفته بود و در آن بیت المقدس به عنوان شهری با دو پایتخت برای یهودیان و فلسطینیان منظور شده بود ، مخالفت کرد .
تلاشهای سیاسی و بین المللی عرفات دستخوش حوادث و رویکردهای فراوانی بوده و روند پر افت و خیزی را طی کرده است . وی در دهه 60 در تلاش بود تا فلسطین و مردم آن از چنگال اسرائیل خارج شود ، در دهه 70 جهان او را سیاستمداری خواند که کشوری ندارد و هنوز از رفتارهای دهه 6 خود کاملاً فاصله نگرفته است .
در دهه 80 حمایتهای بیشتری از جانب کشورهای مختلف متوجه عرفات شد که اصلی ترین علت آن را درک مشکل مردم فلسطین توسط جامعه جهانی ذکر می کنند . کارشناسان مسائل فلسطین و اسرائیل افزون بر علت فوق ، خط مشی تهاجمی اسرائیل شامل حملات متعدد به لبنان و قتل عام صبرا و شتیلا را از دیگر دلایل این حمایت می دانند .
در دهه 90 ناظران جهانی او را میانه روی متعصب خواندند ، اما بیشتر متخصصان او را عاقل تر از رقبای اسرائیلی اش می دانند .
عرفات چندین بار در حوادث مختلف از مرگ نجات یافته بود و حتی حادثه تصادم هواپیما نیز نتوانسته بود به زندگی او پایان دهد . افزون بر این ، او چندین بار از جانب نیروهای اطلاعاتی اسرائیل ترور شد اما همواره جان سالم به در برده است .
زندگی وی ، به طور مدام با سفر آمیخته شده است . سفرهایی برای زنده ماندن نهضت فلسطین . ابوعمار اغلب سفرهایش را مخفی نگه می دارد و درباره زندگی خصوصی اش نیز همیشه مراقب است تا مطالبی آشکار نگردد ، حتی ازدواجش با " سوها طویل " فلسطینی نیز حدود پانزده ماه مخفی مانده بود .
عرفات در سال 1990 با مسئول دفتر خود به نام " سوها طویل " در تونس به طور مخفیانه ازدواج کرد . فاصله سنی بین عرفات و سهی در حدود 34 سال می باشد . وی دختر دکتر " ریموند طویل " است و در مراسم ازدواج به طور صوری به دین اسلام مشرف شد . حاصل این ازدواج دختری به نامه " زهوه " است ( متولد 1995 ) .
ب - فعالیتها و موضع گیری ها :
عرفات دائما در حال سفر بوده است . گاهی به نظر می رسد که از سفر به عنوان وسیله فرار از مشکلات درونی فلسطین استفاده می کرده است . اعلام رسمیت همه جانبه ای که در حمایت از ساف شده است بیشتر مرهون مهارتهای وی در روابط عمومی می باشد . او به عنوان سرپرست یک هیأت فلسطینی حدود دوازده بار به شوروی سفر کرده است .
در آوریل 1977 ، وی برای اولین بار به طور رسمی با " برژنف " رهبر ریاست حزب کمونیست شوروی ملاقات نمود . در ماه مه 1978 عرفات از شوروی به عنوان رهبر فتح دیدار نمود . خلاصه اینکه وی فقط در سال 1978 سه بار به مسکو سفر نمود .
عرفات از تروریسم بین المللی حمایت نمی کند چون آن را عامل مداخله گر در تلاشهای دیپلماتیک برای پیشبرد آرمان فلسطین می داند . چون شایع شده بود که وی به هنگام کشتاری که توسط سازمان سپتامبر سیاه در خارطوم در مارس 1973 رخ داد در یک پایگاه اطلاعاتی فتح حضور داشته است تا مدتی به شهرتش لطماتی وارد شده بود .
با این وصف ، عرفات اعلام داشته بود که عملیات
جنبش فتح علیه اسرائیل و مناطق اشغالی بخشی از نبرد مسلحانه شروع فلسطینیان است بعدها نیز پیشنهاد کرد در صورتی که فلسطینیان را وادار به پذیرفتن طرح خودمختاری ساحل غربی و نوار غزه بنمایند چریکها منافع آمریکا در خاورمیانه را مورد تهاجم قرار خواهند داد .
وی به یک نماینده کنگره آمریکا اطمینان داد که ایجاد یک دولت فلسطینی در قلمروی محدود باعث خواهد شد که در استفاده از روشهای خشونت بار جهت توسعه قلمرو خود محدودیتهایی به وجود آید و علاوه بر این باعث خواهد شد که اسرائیل بی قید و شرط به رسمیت شناخته شود .
عرفات به عنوان رئیس کمیته مرکزی فتح ، ریاست کمیته اجرایی ساف و فرمانده کل نیروهای انقلاب فلسطین زمانی نیرومندترین رهبر فلسطینی بود .
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران یاسر عرفات جزء اولین شخصیتهای مبارزی بود که این پیروزی را به امام خمینی و ملت ایران تبریک گفت . وی پس از آن در رأس هیأت فلسطینی به جمهوری اسلامی ایران آمد و با امام خمینی ( ره ) ملاقات کرد . وی مدتی از انقلاب اسلامی ایران حمایت می کرد .
اما با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران حمایت وی از جمهوری اسلامی ایران روزبه روز کم رنگ تر شد تا اینکه سپس ورود نیروهای اسلام به داخل خاک عراق و تضعیف موقعیت عراق در جنگ ، این حمایت به طور کلی قطع شد و حتی به طرف رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران سوق پیدا کرد . حتی زمانی که عرفات وارد فرایند سازش با رژیم صهیونیستی شد و جمهوری اسلامی ایران سازش با اسرائیل را محکوم کرد ، عرفات مواضع تندی نسبت به جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرد .
مواضع یاسر عرفات حتی نسبت به رژیم های عربی منطقه تغییر پیدا کرد . روابط آن با سوریه روبه سردی و تیرگی نهاد اما در مقابل با رژیم های اردن و مصر نزدیک شد . به ویژه پس از درگیری های داخلی ساف که میان فتح انتفاضه به رهبری ابوموسی با نبردهای عرفات در شمال لبنان انجام گرفت و منجر به خروج عرفات از لبنان شد ، وی گرایش بیشتری به سمت رژیم اردن پیدا کرد که نتیجه آن توافقنامه 11 فوریه 1985 میان شاه حسین و یاسر عرفات ( نک : توافقنامه 11 فوریه ) بود .
پس از حمله اسرائیل به مقر ساف در تونس ، وی طی مصاحبه ای با یک روزنامه فرانسوی تأکید کرد که حمله اسرائیل تغییری در استراتژی فلسطینیان که در یک دست شاخه زیتون و در دست دیگر اسلحه دارند ایجاد نخواهد کرد . ولی افزود این حمله ای را مجبور می سازد که توافق 11 فوریه را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد .
مواضع عرفات در ارتباط با رژیم صهیونیستی روزبه روز ملایم تر شد تا اینکه با شروع فرایند صلح خاورمیانه در سال 1991 و آغاز گفت وگوهای ساف - - اسرائیل و اقدامات وی در دیدار از آمریکا و فلسطین اشغالی و گفت وگو با وزیر خارجه و نخست وزیر رژیم صهیونیستی به طور کلی در مسیر سازش با رژیم اشغالگر قدس قرار گرفت به گونه ای از منشور ملی ساف مبنی بر مبارزه مسلحانه با رژیم صهیونیستی عدول کرد .
در سال 1372 موافقتنامه غزه - - اریحا را مبنی بر تشکیل حکومت خودگردان فلسطینی در غزه و اریحا با اسحاق رابین نخست وزیر رژیم صهیونیستی امضاء کرد و عملاً با زیر پاگذاشتن منشور ملی فلسطین در مقابل انتفاضه فلسطین ایستاد و به عنوان یک نیروی سرکوبگر قیام مردم فلسطین در جایگاه حکومت خودگردان فلسطینی تبدیل گردید . ن . ر : ایران ( روابط ساف و جمهوری اسلامی - - )
سوریه ( روابط ساف - - )
مصر ( روابط ساف - - )
لبنان ( روابط ساف - - )
جهاد اسلامی فلسطین ( روابط ساف - - )
مهمترین فعالیتها و مواضع یاسرعرفات عبارتند از :
- پیوستن به اتحادیه دانشجویان فلسطینی ( 1944 ) .
- شرکت در فستیوال جوانان " ورشو " در لهستان ( 1954 ) .
- پیوستن به ارتش مصر و شرکت در جنگ کانال سوئز علیه استعمارگران ( 1956 ) .
- انجام فعالیتهای مهندسی در مصر ( 1957 ) .
- تأسیس سازمان فتح به همراه دوستانش ( 1958 ) .
- فعالیت برای تشکیل یک نهضت زیرزمینی فلسطینی در کویت ( 1959 ) .
- پایه گذار سازمان چریکی و نهضت مقاومت الفتح ( 1965 ) .
- انتشار مجله ای به نام " فلسطینا " به منظور مبارزه با ارتش اسرائیل ( 1959 ) .
- رهبری عملیات چریکی و مقاومت در برابر حمله نیروهای رژیم صهیونیستی به پایگاه نظامی " الفتح " در کرامه در کرانه غربی رود اردن .
- شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سخنرانی در این مجمع ( 1974 ) .
- اعلام پذیرش قطعنامه سازمان ملل به عنوان اساس مذاکرات صلح خاورمیانه ( 1986 ) .
- قطع روابط ملک حسین پادشاه اردن با وی ( 1986 ) .
- اعلام " شناسایی حق موجودیت اسرائیل " و تقبیح تروریسم ( 1988 ) .
- سفر به پاریس و ملاقات با " فرانسوا میتران " رئیس جمهوری و " رولان دوما " وزیر خارجه .
- اعلام رسمی لغو " منشور ساف " که در آن بر لزوم مبارزه مسلحانه با اسرائیل تأکید شده بود ( 1989 ) .
- اعلام پشتیبانی از حمله تجاوزکارانه عراق به کویت و اشغال آن کشور و پیرو آن انزوای سیاسی و تضعیف موقعیت سیاسی ساف ( 1990 ) .
- امضای اعلامیه شناسایی متقابل ساف و اسرائیل توسط یاسر عرفات و اسحاق رابین در اسلو ( 1993 ) .
- امضاء قرارداد واشنگتن راجع به اعطای خودمختاری محدود به فلسطینیان در نوار غزه و کرانه غربی رود اردن ( 1993 ) .
- امضای قرارداد واگذاری کنترل شده نوار غزه و کرانه باختری رود اردن به فلسطینیان توسط عرفات و شیمون پرز ( 1994 ) .
- امضا " موافقتنامه طابا " در شهر طابای مصر .
ج - مسئولیتها :
- رئیس اتحاده دانشجویان فلسطینی ، 1952 - - 1956 .
- رهبر ساف و رئیس حکومت خودمختار فلسطین .
- رئیس کمیته اجرایی " نهضت آزادی بخش ملی فلسطین " ( الفتح ) و نیروهای رزمنده آن ( العاصفه ) ( 1968 ) .
- رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین
( 1969 ) .
- رئیس کمیته مرکزی و نیز رئیس واحد سیاسی ساف ( 1973 ) .
- فرمانده کل نیروهای مسلح انقلابی فلسطین ( 1971 ) .
- رئیس حکومت خودگردان فلسطین ( تحت نظر و کنترل اسرائیل ) از مه 1994 تاکنون .
- رئیس جمهور دولت خودگردان فلسطین در اولین انتخابات عمومی فلسطین ( باکسب 83% آرا )
د - عرفات در نگاه دیگران :
چنان که پیشتر گفته شد ، مبارزه و مذاکره به عنوان دو عنصر رفتار سیاسی عرفات که در مقاطعی به عنوان جایگزین و در مراحلی نیز به صورت همزمان حلول می یافتند ، باعث ترسیم تصویری سیال از زندگی سیاسی عرفات در منظر بازیگران منطقه ای و بین المللی گردیده است .
تصویری که با ترکیب زمانی ، مکانی و موضوعی دو عنصر " مبارزه " و " مذاکره " ، انگاره هایی چون : " خدمت " و " خیانت " را از سوی هر دو گروه هوادار و مخالف ترسیم نموده است .
در ادامه با بررسی چهارمنظر عمده پیرامون حیات سیاسی عرفات خواهیم کوشید تا ابعاد مختلف رفتار سیاسی عرفات را ارزیابی نماییم .
1 - عرفات در نگاه اعراب :
عرفات به دلیل تعلقات قومی ، نژادی و زبانی گرایشات عمیقی به جهان عرب داشت . تعلقاتی که در سطوح بالاتر ، مشی فکری ، سیاسی و فرهنگی او را شدیدا متأثر می ساخت . تا جایی که می توان به جرأت گفت کثرت تعلقات مذکور منجر به تعیین مشی ناسیونالیستی وی برای آزادی فلسطین از چنگال اشغال گردیده بود .
وضعیت مذکور در طرف دیگر این رابطه نیز صادق بود . چرا که اعراب نیز متأثر از عناصر قومی - - نژادی و زبانی ، تعلق خاطر بیشتری نسبت به وی در مقایسه با دیگر کشورهای غیرعرب داشتند .
با این همه حیات سیاسی عرفات در منظر اعراب ، از پارامترهای دیگری نیز متأثر می گشت که نقش آنها در تقویت یا تضعیف روابط دوجانبه ، برخلاف پارامترهای
قومی - - نژادی ، متأثر از رفتار سیاسی عرفات در طول حیات وی بود . در این سطح از متغیرها می توان به شاخصه هایی چون : مبارزه عرفات با اسرائیل ، حمایت عرفات از صدام در تهاجم به ایران و کویت ، تأسیس تشکیلات خودگردان براساس توافق اسلو و مواضع عرفات پس از انتفاضه مسجدالاقصی ، اشاره کرد .
بازخوانی حیات سیاسی عرفات در منظر جهان عرب ، متأثر از شاخصه های فوق ، مؤید نگرش مثبت اعراب نسبت به عرفات تا پیش از حمایت وی از تهاجم صدام به کویت و متأثر از نقش مبارزه جویانه یاسرعرفات در مقابل اسرائیل است . به ویژه پس از آنکه اعراب ، خود در مقابله با اسرائیل ناکام ماندند .
اما تصاویر بعدی که ترسیم گر رفتار سیاسی عرفات در جنگ خلیج فارس به دلیل حمایت از صدام در تهاجم به کویت است بیانگر افول کاریزمای عرفات در جهان عرب و تشدید فشارهای وارده بر او در فضای پس از فروپاشی نظام دوقطبی می باشد . تا حدی که ورود عرفات به مجموعه مذاکرات اسلو به دلیل تضعیف پشتوانه های قومی و بین المللی ( اتحاد شوروی ) وی را موجب می گردد .
با افول تدریجی انتفاضه اول که ناشی از اقدامات برنامه ریزی شده اسرائیل و به دام افتادن عرفات در این طرح حساب شده بود و تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطینی در اثر مذاکرات و تفاهمات مادرید و اسلو ، عرفات به عنوان رهبر تشکیلات خودگردان فلسطینی برای نخستین بار از سوی دولتهای مختلف به رسمیت شناخته شد .
پس از آن بود که اعراب تحت فشار ناشی از فروپاشی نظام دوقطبی و سلطه هژمونیک ایالات متحده ناچار به همسویی با عرفات و تقویت روابط خود با تشکیلات خودگردان فلسطین گردیدند . لذا نگرش اعراب نسبت به عرفات در طی این دوران به تدریج بهبود یافت .
شروع انتفاضه مسجدالاقصی و ممانعت عرفات از همسویی کامل با مطالبات رژیم صهیونیستی و آمریکا برای سرکوبی قیام ، باعث شد تا وجهه عرفات بیش از پیش در منظر اعراب تقویت گردد .
لذا عرفات در طی مقاطع مختلف زمانی از معانی متفاوتی برای جهان عرب برخوردار بوده است . اگرچه معنا و مفهوم نژادی و زبانی او همواره مهمترین تکیه گاه وی در
عرصه روابط با بازیگران مذکور بود .
2 - عرفات از نگاه اسرائیل و آمریکا :
مفهوم عرفات در منظر اسرائیل و آمریکا از تنوع مصداقی محدودتری برخوردار است .
به تعبیر دیگر دوره های فعالیت سیاسی عرفات برای دو بازیگر مذکور ، متشکل از یک شاخصه مهم تحت عنوان مذاکرات اسلو و دوره های نامطلوب قبل و بعد از آن است . عرفات پیش از اسلو برای اسرائیل و آمریکا به معنای تروریستی فلسطین و مخل امنیت مرزهای اسرائیل ( حتی در خارج از آن مرزها ) است .
عرفات پس از پایان مجموعه مذاکراتی که با اسلو شروع و به انتفاضه الاقصی ختم گردید نیز ، مصداقی رجعت یافته به تروریسم تعبیر گردیده و در انزوای تدریجی و محاق انفعال فرو می رود .
با این حال در فاصله زمانی شروع مذاکرات اسلو تا پایان این مذاکرات در انتفاضه دوم ، مفهوم عرفات برای بازیگران مذکور در تطابق نسبی با مصادیق موردنظر اسرائیل و آمریکا قرار داشته و از او به عنوان شریکی فلسطینی برای صلح یاد می شود .
3 - عرفات در نگاه فلسطینی :
جامعه فلسطینیان ساکن در اراضی اشغالی 1967 ، پیرو تکثر و تعدد رویه های مواجهه با موضوع آزادی فلسطین ، نگرش و قرائت متفاوتی از عرفات مبارز و مذاکره جو دارد . چنان که در این رابطه می توان به مواضع یکپارچه گروهها و جامعه فلسطینی پیش از اسلو مبنی بر حمایت از مشی و رفتار سیاسی عرفات و بروز اختلاف و دودستگی پیرامون تعهدات تشکیلات خودگردان به اسرائیل پس از پذیرش تفاهمات اسلو از سوی عرفات اشاره کرد .
شاخصه دوم و تأثیرگذار در تحلیل عرفات از منظر فلسطینی متأثر از شروع مذاکرات اسلو و تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطین تحت رهبری یاسر عرفات می باشد .
ماهیت تشکیلات مذکور و تعهدات پذیرفته شده از سوی آن عامل اصلی تحلیل چرایی تعدد مواضع و در پاره ای اوقات ، تناقض مربوط به نقش و جایگاه سیاسی عرفات از منظر فلسطینیان ساکن در اراضی اشغالی 1967
می باشد .
تشکیل گروههای مبارز فلسطینی ای نظیر جهاد و حماس در دوران مذاکرات سازش مبین مخالفت بخشهایی از جامعه فلسطینی با مشی مذاکره جویانه عرفات و تعهد وی به تضمین امنیت اسرائیل از طریق سرکوب حرکتهای آزادی بخش فلسطینی است .
با این حال عواملی چون کاریزمای عرفات و سلطه او بر ساختار عشیره محور و قبیله مدار جمعیت ساکن در اراضی 1967 مانع از افول کامل جایگاه عرفات در جامعه فلسطینی طی سالهای مذکور گردید .
با شروع انتفاضه و مشی کجدار و مریز عرفات در مقابله با جنبش عظیم مردمی که از سوی اسرائیل و آمریکا به عنوان شواهد " تساهل و تسامح عرفات در سرکوب گروههای مبارز فلسطینی " تعبیر گردید ، آغازگر دوره جدیدی از رشد و توسعه جایگاه عرفات در جامعه فلسطینی شد .
اگرچه رفتار دو پهلوی عرفات با طرفین مناقشه ، مانع از ارائه تحلیلی واقع بینانه از نقش و جایگاه واقعی او در جامعه فلسطین می گردید . با این همه ، نگرش کلیت جامعه فلسطینی به عرفات در دوره پایانی حیات سیاسی وی ، روند مثبتی را طی کرده و منجر به تقویت جایگاه وی در جامعه مذکور گردیده بود .
در کنار دیدگاه فلسطینیان ساکن در اراضی 1967 می توان دیدگاه اعراب 48 را نیز نسبت به عرفات چنین بازگو کرد :
تمایز جغرافیایی مناطق اشغالی 48 و 67 و شرایط متفاوتی که به لحاظ سیاسی ، حقوقی و اجتماعی بر آن حاکم است ، از نقش تعیین کننده ای در قرائت مکانی از عرفات در اراضی اشغالی 1948 و 1967 برخوردار نیست و این دو در همسویی نسبی با یکدیگر قرار دارند . چرا که تا پیش از مذاکرات اسلو و پذیرش موجودیت سیاسی اسرائیل از سوی عرفات ، مشی مبارزه جویانه وی از اعتبار یکسانی برای فلسطینیان دو سوی مرز برخوردار بود .
پس از پذیرش اسلو در دهه 90 نیز واکنشهای یکسانی در سطوح موافق و مخالف هر دو سوی مرز روی داد .
اگرچه ناگواری چشم پوشی عرفات برای آن دسته از شهروندان عرب اسرائیل که هنوز امیدوار به نابودی
اسرائیل و آزادی اراضی 1948 بودند بسی ناگوارتر بود .
با این همه گذشت زمان و وجود رابطه شهروندی اعراب 48 برای نظام سیاسی اسرائیل ( اگرچه به صورت نیم بند ) باعث شد تا منافع و زیانهای سازش از قرائت یکسانی برای فلسطینیان ساکن در دو سوی مرزهای 67 برخوردار نباشد .
4 - عرفات در نگاه جمهوری اسلامی ایران :
قرائت حیات پرفراز و نشیب عرفات در منظر جمهوری اسلامی ایران با شاخصه هایی چون : مبارزه طولانی عرفات در قالب یک چریک فلسطینی با اسرائیل تا پیش از حمایت وی از صدام ، تهاجم عراق به ایران و حمایت قوم گرایانه عرفات از صدام و همسویی وی با گروهک منافقین ، ورود به عرصه مذاکره و سازش با اسرائیل ( اسلو ) و مخالفت تدریجی آمریکا و اسرائیل با او پس از شروع انتفاضه ، گره خورده است .
مصداق ایرانی مفهوم عرفات با آغاز و پایانی نسبتا مطلوب ، تعریف می گردد که در میانه این دو رویداد ، لکه ای ننگین از مذلت سازش و خیانت به آرمان فلسطین ، در پرونده حیات سیاسی وی نقش بسته است . با این حال تفاوت عرفات " انقلابی " با عرفات " پس از اسلو " برای نظام جمهوری اسلامی ایران به آن اندازه ای است که شائبه های زیان ملی ایران از ماجرای همسویی او با صدام و گروهک منافقین را کمرنگ ساخته و از مقام توجه ساقط می سازد .
از همین رو مهمترین شاخصه تحلیل حیات سیاسی عرفات برای نظام جمهوری اسلامی ایران ، تعهد یا عدم تعهد وی به آرمان فلسطین است که همان آزادسازی کلیه اراضی اشغالی فارغ از مذاکره و سازش می باشد .
مآخذ :
- کدیور ، جمیله : پشت پرده صلح ، تهران ، انتشارات اطلاعات ، 1374 .
- الموسوعة الفلسطینیة ، " یاسر عرفات " ، 1984 ، جلد چهارم .
- بختیاری ، تهمینه : " فراز و نشیب زندگی عرفات " ، روزنامه جمهوری ، 29/1/1381 .
- روزنامه صدای عدالت " عرفات از ظهور تا افول " ، 2/5/1381 .
- روزنامه ایران سیاسی ، " عرفات ، زندگی برای فلسطین " ، 26/1/1381 .
- نشریه ماهانه دانشجویان ، " عرفات ، فتح و سازمان آزادی بخش فلسطین " ، سال 11 ، ش 1379 ( فروردین 81 ) .
- روزنامه کیهان ، " یاسر عرفات و انتفاضه الاقصی " ، سال 1381 .
- نشریه رویداد و گزارش ( اسرائیل ) ، مؤسسه تحقیقات و روبه روی سیاسی - علمی ندا ، 3/9/1383 ، شماره 6 - 229 .
