جنین ( شهر - )

شهری است عربی که مرکز شهرستانی به همین نام می‌باشد . به علت وجود باغهایی که آنرا احاطه کرده است بدین نام مشهور گردید . صهیونیستها در سال 1948 تلاش کردند تا آن را به اشغال خود درآوردند اما در برابر دفاع شجاعانه‌ی اعراب ، شکست خوردند . ولی در سال 1967 همانطور که دیگر بخشهای کرانه‌ی باختری را به اشغال درآوردند ، جنین را نیز تصرف کردند و امروزه این شهر زیر سلطه و فشار اشغالگران اسرائیلی قرار دارد .

الف - موقعیت جغرافیایی :

در طول دوره‌های تاریخ ، جنین از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است زیرا این شهر در انتهای شمالی بلندی‌های نابلس و برفراز کوهپایه‌های مشرف بر دشت مرج بن عامر قرار دارد و نقطه‌ی تلاقی محیط سه گانه کوهستانی ، دشتی و بیشه‌ای می‌باشد . پس طبیعی است که موقعیت آن مرکز تلاقی جاده‌های مواصلاتی متصل به نابلس ، عفوله و بیسان باشد و عبور مسافران این شهرها از جنین ، ( این شهرا نیز نماینگر سه محیط یاد شده فوق اند ) امری الزامی است . جنین نقطه‌ی مواصلاتی مهمی در کنار راههای ارتباطی میان حیفا و ناصره در شمال با نابلس و یا قدس در جنوب است .

جنین در دوران تحت الحمایگی بریتانیا در کنار ارتباطش با نابلس ، به دشت مرج ابن عامر ، الجلیل و حیفا متصل گردید و پس از سال 1948 ارتباط جنین با مناطق اشغال شده در شمال قطع گردید و ارتباط آن به مناطق جنوبی کرانه‌ی باختری محدود شد ، بدین ترتیب مرکزیت بازرگانی خود را ، به علت قطع خطوط حمل و نقل و مواصلات با شهرهای شمالی و حیفا ، از دست داد و تبدیل به شهری شد که در گوشه‌ی آبادان کرانه‌ی باختری قرار دارد در حالی که قبل از این در مرکز قرار داشت .

ب - شکل سطح زمین :

جنین شهری است کوهپایه‌ای که به طور اصلی در امتداد دامنه‌های مشرف بر مرج ابن عامر قرار دارد . شهر از نظر هندسی به شکل مثلث وسیعی است در دشت مرج ابن عامر که گذرگاهی طبیعی در میان بلندیهای کوهستانی فلسطین است و دره‌ی اردن را به دشت‌های ساحلی فلسطین متصل می‌کند . جنین دارای موقعیت مهم و خاصی است زیرا شهر از این جایگاه بر یکی از گذرگاهای مرج‌ابن عامر مشرف است که به کوههای نابلس منتهی می‌گردد .

شهر بر روی قطعه زمینی پهناور در میان آبریزهای دو دره که به رود مقطع می‌پیوندند قرار دارد . یکی از این دره‌ها در مشرق و دیگری در مغرب شهر است . چشمه‌ی جنین ( معروف به چشمه‌ی فینه ) دره‌ی شرقی را سیراب می‌سازد و باغهای سرسبز و نخلها و درختان تمرهندی ، سراسر مجرای آب را پوشانده است .

شیب شهر به طور کلی از جنوب به سوی شمال و از جنوب شرقی به سوی شمال غربی است . زمین‌های قدیمی جنین حدود 157 متر از سطح دریا ارتفاع دارد ، اما ارتفاع جنین کنونی از سطح دریا از 125 تا 250 متر است . یک رشته تپه در بخش جنوبی و رشته‌ی دیگری در جنوب جنین امتداد دارد که ارتفاع آنها بین 250 تا 300 متر است . در بخش شرقی و غربی شهر تپه‌ها و سلسله کوههای هست که به سوی دشت مرج ابن عامر امتداد دارند . خاک سرخ رنگ دریای مدیترانه ( تیراروزا ) بر طبیعت اراضی بلند اطراف شهر چیرگی دارد . اما خاک زمینهای مرج ابن عامر بیشتر از آبرفتهایی تشکیل شده که از بلندی‌ها جابه جا گردیده و دارای ویژگیهای خاک سرخ رنگ دریای مدیترانه و خصوصیات خاکهای موضعی سیاهرنگ است . این خاک حاصلخیز بوده و باعث افزایش محصولات کشاورزی می‌گردد . خاکهای رسوبی در مناطق دره‌های کوهستانی و دره‌های مرج ابن عامر که آبریزهای رود مقطع می‌باشند گسترده شده است .

ج - آب و هوا :

آب و هوای جنین به طور کلی معتدل است زیرا جزو آب و هوای مدیترانه با ویژگی‌های شناخته شده آن است . میانگین درجه حرارت سالانه حدود 5/19 است و میانگین سالانه حداقل و حداکثر حرارت بین 14 و 8 درجه می‌باشد . میانگین سالانه‌ی رطوبت نسبی حدود 58 بوده و میزان تبخیر در جنین کمتر از مناطق مجاور است . موازنه‌ی آبی در آنجا بهتر از موازنه‌ی آبی در کوههای نابلس و یا حتی درخود مرج ابن عامر است . میزان باران سالانه در جنین ( در سالهای 1901 - 1940 ) حدود 492 میلیمتر بوده است و این میزان بارش برای رشد بخش زیادی از فرآورده‌های کشاورزی در اطراف جنین کافی است . این مقدار در 57 روز از سال و در فاصله‌ی 8 ماه می‌بارد ، ولی بیشترین میزان بارش در چهار ماه از سال و در فصل زمستان

صورت می‌گیرد . موسم باران با بارش کم آغاز می‌گردد . میانگین باران در ماه اکتبر 16میلیمتر و در ماه نوامر 8/59 و در ماه ژانویه تا سطح 9/138 میلی متر می‌رسد ، در ماه فوریه میزان باران 2/105 میلیمتر ، در ماه مارس 7/48 میلیمتر ، در آوریل 9/28 و در ماه مه 5/5 می‌باشد . بیشترین میزان باران در شمال غربی جنین می‌بارد . عوامل گوناگونی مانند : ساختمان ژئولوژی اراضی شهر ، شکل سطح زمین ، نوع گیاهان طبیعی ، خاک و شرایط آب و هوایی کمک می‌کنند تا نوعی موازنه‌ی آبی مطلوب ایجاد گردد که این امر به نوبه‌ی خود باعث ذخیره‌ی میزانی کافی از آبهای زیرزمینی در منطقه‌ی جنین می‌شود . از اینجاست که شهرت چشمه سارها ، چاهها ، آبراهه‌های سیلابی و باغهای جنین در طول تاریخ قابل تفسیر می‌گردد ، اما در سالهای اخیر به علت استفاده‌ی بی رویه از آبهای زیرزمین ، این آبها کاهش یافته است . بدین سبب هم اکنون آب آشامیدنی جنین از چاهی واقع در روستای محرابه تأمین می‌شود که به وسیله‌ی لوله از آنجا منتقل می‌گردد .

د - پیدایش و توسعه :

1 - دوران قدیم :

مرج‌ابن عامر یکی از سرسبزترین اراضی زراعی فلسطین به شمار می‌رود . تنگه‌ها و دره‌های آن مملو از آبهایی است که از منابع آبی سرچشمه می‌گیرد ، این امر باعث گردیده تا محیط مناسبی برای استقرار و اسکان انسان در این منطقه به وجود آید لذا مراکز آبادی به وجود آمد که ساخته‌ی دست بشر بود مانند : روستای عین جنیم که توسط کنعانیان در مکان کنونی میان شهرهای شمالی فلسطین یعنی بیت شان ، بیسان ، مجد و دوثان بنا گردید .

بدون شک موقعیت عین جنیم از هنگام ایجاد آن ، اثرات خود را بر تاریخش بر جای نهاده است ، به طوری که همواره در معرض تاخت و تاز اشغالگرهایی قرار داشت که به سوی شمال یا جنوب یورش می‌بردند مانند : بابلیان ، آشوریان ، مصریان ، آرامیان و دیگران . در نزدیک همین مکان بود که شائول پادشاه عبرانیان و سه پسرش در جنگ با فلسطینیان کشته شدند . احتمالاً جنین در اثنای حملات ، در معرض تخریب و ویرانی قرار می‌گرفت . در دوره‌ی حاکمیت روماین نام جینا بر عین جنیم اطلاق گردید . پس از آن بیزانس حاکمیت را به ارث برد و در این دوره کلیسایی در جینا بنا گردید که کاوشگران آثار آن را در نزدیکی مسجد جامع بزرگ جنین از زیر خاک بیروت آوردند . درست تر اینکه تاریخ بنای آن در قرن ششم میلادی بوده است . درقرن هفتم میلادی اعراب مسلمان توانستند بیزانسی‌ها را از آنجا بیرون کنند و بعضی از قبایل عرب در آن مکان سکونت گزیدند و این سرزمین نزد آنان بنام جینین شهرت یافت که بعدها جنین نامیده شد و در تقسیمات اداری دوره‌ی اسلامی جزو جند اردن ( ناحیه اردن ) بود و طبریه شهر بزرگ آن به شمار می‌آمد ( نک - : تقسیمات کشوری فلسطین ) .

2 - دوره‌ی صلیبیان :

پس از خلفای راشدین ( نک : راشدین ، دوره‌ی خلفای ) جنین و دیگر شهرهای فلسطین به ترتیب در قلمرو حکومت امویان ( نک : اموی ، دوره‌ی ) عباسیان ( نک - : عباسی دوره‌ی ) فاطمیان و ملوک الطوایف قرار گرفتند تا اینکه صلیبیان به کشور تجاوز کردند و شهرک جنین در سال 496ه - /1103 میلادی به دست تنکرید ، دوک نرماندی افتاد و ضمیمه‌ی امارت بلدوین و مملکت بیت‌المقدس شد . صلیبیان نام جبرین بزرگ را بر شهرک نهادند و در تقسیمات اداری آنان مرکز ویکونت گردید و به خاطر اهمیتی که در جنوب مرج ابن عامر داشت ، در آن قلعه‌ها ساخته و به وسیله‌ی دژهایی احاطه اش کردند .

سلطان صلاح الدین ایوبی پرچم جهاد در راه آزادی این سرزمین از سلطه‌ی صلیبیان را به دوش کشید . هنگامی که نیروهایش در سال 580ه - /1185م به کرک حمله کردند ، نیروهای صلیبی به منظور جلوگیری از سقوط آن به سرعت گرد آمدند . مسلمانان ضعف و ناتوانی نیروهای فرنگ در جنین و مناطق مجاور را مغتنم شمرده و آنجا را مورد حمله قرار دادند ، پس از ایجاد شکاف در قلعه‌ی جنین ، غنایم بسیاری از آن به دست آورده و سپس دست به عقب نشینی زدند لیکن بعد از آنکه در سال 583ه - /1187 م در نبرد مشهور حطین صلیبیان را شکست دادند ، بار دیگر جنین را باز پس گرفتند .

در سال 626ه - /1229م طی توافق نامه‌ای که میان کامل ایوبی و امپراطور فردریک دوم به امضا رسید ، باردیگر صلیبیان بر جنین مسلط شدند ، ولی بعدها در سال 1244م ملک ایوب نیکوکار به طور کامل آنان را از آن دیار بیرون راند . در سال 1255م فلسطین در دست سلاطین ممالیک قرار گرفت . در دوره‌ی حاکمیت آنان جنین جزو شهرستان لجون گردید ، این شهرک تا پایان دوره‌ی ممالیک در حوزه‌ی قدرت آنان باقی ماند .

3 - دوره‌ی ممالیک :

در این دوره جنین به مرکز مهم نامه رسانی تبدیل گردید به طوری که نامه رسانان از این نقطه با گذر از توقف گاههای نامه رسانی به سوی دمشق ، صفد ، غزه و مصر به حرکت خود ادامه میدادند . چنین مرکزی برای کبوترهای نامه بر بود که از برجهای آن به سوی نقاط مختلف پرواز داده می‌شدند و نیز ایستگاهی در کنار حمل یخ از دمشق به قاهره به شمار می‌رفت . یکی از شاهزادگان ممالیک به نام طاجار داودار در سال 740ه - /1340م کاروانسرایی را در جنین بنا نهاد و نهری برای آبرسانی بدان حفرکرد ، همچین حمامی در آنجا ساخت و چندین دکان جهت فروش مایحتاج مسافران ایجاد کرد . بنای

کاروانسرا نیکو و زیبا و برای افراد نامه رسان و مسافران سودبخش بود . در راه میان غزه و دمشق از آن " ارزانتر ، استوارتر ، سودبخش تر و بهتر " وجود نداشت .

در اواخر دوره‌ی حاکمیت ممالیک بر سرزمین شام ، امرای قبیله‌ی حارثه از بنی طی در منطقه‌ی جنین ظاهر شدند . آنان در امارت بر آن منطقه نقشی ایفا کردند و تا هم اکنون در جنین و مناطق وابسته به آن از حرمت و عزب برخوردارند . در سال 922ه - /1516 م که عثمانیان سرزمین شام را مورد حمله قرار دادند ، رهبر این قبیله از عثمانیان پشتیبانی کرد و آنان نیز نفوذ و قدرت وی را در شهرستان لجون که تابع ولایت دمشق گردیده بود به رسمیت شناختند .

در دروه‌ی والیگری لالامصطفی پاشا در دمشق ، همسر وی فاطمه خاتون مسجد جامع بزرگی در جنین بنا نهاد که کار ساحتمان آن در سال 974ه - /1566 م به پایان رسید . همچنین یک حمام ، یک تکیه و چندین باب دکان ایجاد کرده و املاکی را جهت تأمین مخارج این تأسیسات وقف آنها نمود . ( نک - : تکایا )

4 - دوره‌ی حکومت آل طربای :

امیر احمد بن طربای که تحت حمایت عثمانیان قرار داشت در سال 1010ه - /1602م والی جنین شد وی یکی از بارزترین امرای قبیله‌ی حارثه بود ، که در ابتدای امر به عنوان والی صفد منصوب گردید و بعداً والیگری لجون در سال 1010 هجری به او سپرده شد . وی در جنگها و آشوبهایی که در نتیجه‌ی کشمکش میان والیان دولت عثمانی شعله ور گردیده بود و باعث ظهور زعمای محلی شد ، شرکت جست و در سال 1016ه - /1607م در جنگ میان یوسف سیفا طرفداری کرد . طمع ورزیهای توسعه طلبانه‌ی امیر فخرالدین معنی دوم باعث شعله ورد شدن جنگ میان وی و امرای مناطق همجوارش گردید . فخرالدین در سال 1032ه - /1623م به جنین حمله کرد و پس از آنکه نتوانست اهداف حمله‌ی خود را عملی سازد در سال بعد باردیگر به منطقه حمله کرد .

در اثنای حمله‌ی امیر فخرالدین معنی دوم - که در برابر همپیمانی ابن طربای و اعراب سوالمه ناکام مانده بود - امیر احمد بن طربای مجبور گردید تا از جنین به سوی منطقه‌ی یافا عقب نشینی کند ، که در سال 1033ه - /1624 م با پیوستن حاکم غزه و قبیله‌ی عائد به آنان ، این همپیمانی نیرومند گردید . این امر فخرالدین را قانع ساخت تا به سرزمین خود بازگردد و پادگانی را در جنین باقی گذارد که این پادگان نیز به دست آل طربای افتاد و اسلحه‌ی آن را به غنیمت بردند و سپس شبیخونهایی را علیه سرزمین فخر الدین ترتیب داده ، اموالی را نیز از آنجا به غنیمت گرفتند تا اینکه میان طرفین صلح برقرار گردید . چیزی از مرگ امیراحمد در سال 1057ه - /1647م نگذشته بود که نام خاندان طربای از قبیله‌ی حارثه به فراموشی سپرده شد و حکومت بر جنین را از دست دادند . هنگامی که شیخ عبدالغنی نابلسی در سال 1101ه - /1690 م بدین شهرک مسافرت کرد نایب الحکومه‌ی سنجق لجون ( شهرستان لجون ) را که تابع ولایت صیدا بود - پس از ایجاد آن در سال 1071ه - /1660م - در آنجا یافت . شیخ به جز قبرهای بعضی از آنها که تا به امروز باقیمانده است اثری از خاندان طربای در آن دیار نیافت .

5 - آشبهای داخلی :

در قرن هجدهم شیخ مصطفی لقیمی از جنین دیدن کرد ، در کاروانسرای آن که برای مسافران در نظر گرفته شده بود پیاده شد ، و به توصیف باغهای اطراف و آبهای روان که در شرق و غرب کاروانسرا جریان داشت پرداخت .

در این قرن حکام محلی آل جرار شروع به توسعه و گسترش سلطه‌ی خود بر منطقه‌ی جنین کردند . اینان غالباً تحت نفوذ دولت عثمانی قرار داشتند .

در اثنای حمله‌ی فرانسویان به فلسطین - برای انتقام از فلسطینیان به خاطر جنگیدنشان در کنار ارتش عثمانی علیه فرانسویان در مرج بن عامر - جنین در معرض غارت و آتش سوزی قرارگرفت . پس از اینکه حمله‌ی فرانسویان در کنار دیوارهای شهر عکا با شکست مواجه شد ، جنین به مرکز نایب والی صیدا تبدیل شد .

هنگامی که ابراهیم پاشا ابن محمدعلی توانست ترکهای عثمانی را از فلسطین بیرون کند ، جنین را مرکز استان قرار داد و حسین عبدالهادی را به عنوان حاکم آنجا منصوب نمود اما حکومت مصریان دوام نیاورد و در سال 1256ه - /1840م از سوریه اخراج شدند ( نک - : حکومت مصر ) .

جنین بار دیگر یکی از شهرستانهای فرمانداری نابلس گردید که تابع ولایت بیروت بود و این ولایت نیز جایگزین ولایت صیدا شده بود . در اواسط قرن نوزدهم جنین و مناطق آن در معرض موج آشوبها و جنگهایی قرار گرفت که میان نیروهای مخالف محلی صورت گرفت ، به طوری که این امر

باعث گردید تا دولت عثمانی حمله‌ای را علیه آنان تدارک ببیند و حاکمیت دولت را برقرار سازد و اداره‌ی امور جنین را مستقیما به کارگزاران خود واگذار کند . به دنبال این امر آرامش بر شهر سایه انداخت و فعالیتها آغاز گردید . چندین خانه در شهر بنا گردید که وسعت آنها دال بر ثروتمندی صاحبان این خانه بود ، همچنین بعضی از خیابانهای جنین سنگفرش شد و بازاری بنا گردید که تا چندی پیش مورد استفاده بود و نزد افراد محلی به بازار قدیم شهرت داشت .

در آغاز قرن بیستم جنین به وسیله‌ی راه آهن به شهرهای عضو لد ، بیسان و نابلس متصل شد و یک شورای شهر برای اداره‌ی امور محلی به وجود آمد ، همچنین یک جاده‌ی آسفالته آن را به نابلس مرتبط ساخت . طی جنگ جهانی اول ارتش آلمانی یک فرودگاه نظامی در غرب جنین بنا نهاد و ارتش عثمانی در آن مستقر گردید تا اینکه این ارتش مجبور گردید در مقابل پیشروی ارتش بریتانیا - که در شامگاه 20/9/1918 جنین را اشغال و یک حاکم نظامی در آنجا منصوب کرد - از طریق جنین و بیسان شمال فلسطین را تخلیه کند .

6 - دوره‌ی قیمومیت :

جنین تا آغاز دوره‌ی قیمومیت به عنوان یک روستا باقی ماند و در این هنگام به مرکز شهرستان جنین تبدیل شد . در اثنای جنگ جهانی اول مساحت آن تا محدوده‌ی کوه عزالدین امتداد داشت و اکثر ساختمان‌های آن از خشت و گل بود . جمعیت جنین در آن هنگام از دو هزار تن تجاوز نمی‌کرد . لیکن به وسیله‌ی زمنیهای کشاورزی که مزارع حبوبات و درختان میوه و بیشه‌ها در آنها وجود داشت احاطه می‌گردید . در آن وقت به لحاظ زمینهای آکنده از درختان زیتون و نیز داشتن دستگاههای روغن گیری زیتون مشهور بود و در عین حال دهها دکان و یک باب مسجد و یک باب مدرسه‌ی کوچک در آن وجود داشت . جمعیت جنین پس از جنگ جهانی اول افزایش یافت . طبق سرشماری سال 1922 جمعیت آن به 2627 تن رسید و این تعداد در سال 1931 به 2774 افزایش یافت که در حدود 626 خانه سکونت داشتند . در پایان سال 1940 جمعیت جنین به 3044 و در سال 1945 به 3990بالغ گردید . طبیعی است که هماهنگ با رشد جمعیت جنین گسترش عمر این نیز صورت پذیرد . آنچه که این تحول را با آغاز دوره‌ی قیمومیت تسریع نموده ، همانان تعیین جنین به عنوان مرکز شهرستان است . همچنین اداره‌ی شهرداری بنای خیابانها و ارائه‌ی خدمات عمومی را مورد اهتمام قرار داده و روند آبادانی را فعال ساخت به طوری که مجموع پروانه‌های ساختمانی صادره در سال 1944 به حدود 308 مورد رسید .

جنین دارای یک بازار قدیمی بود که نام محلی آن سیباط است . این بازار در دوره‌ی قیمومیت هنگامیکه شهر کوچک بود حکم مرکز تجاری آن را داشت . همچنین جنین دارای مجموعه‌ای از محله‌های مسکونی بود که بافت آن شبیه شهرهای قدیمی عربی بود . در این بافت خانه‌ها و ساختمان‌ها از فشردگی و به هم چسبیدگی برخوردارند . در میان این محله‌ها کوچه‌های تنگ و باریک قرار داشتند . مساحت شهر تا پایان دوره‌ی قیمومیت یعنی هنگامی که به حدود 1105 جریب بالغ گردید همچنان کوچک باقی مانده بود .

7 - بعد از سال 1948 :

هنگامی که جنگ سال 1948 آغاز گردید ، صهیونیستها روستاهای جنین واقع در مرج ابن عامر را مورد حمله قرار داده و اغلب آنها را به اشغال خود درآوردند . سپس در تاریخ 3/6/1948 شهر را محاصره و بیشترمحلات شهر را تصرف کردند و پس از آن ، مرکز تجمع مجاهدان را به شدت گلوله باران کردند اما با رسیدن نیرو‌های کمکی عراقی و فلسطینی ، صهیونیست‌ها تلفات سنگینی را متحمل شدند و ناکام مانده مجبور به عقب نشینی گردیدند . مجاهدان توانستند پیش از برقراری آتش بس ، تعدادی از روستاهای شمالی جنین را آزاد سازند .

رویدادهای سیاسی منطقه پس از سال 1948 همانند دیگر شهرهای فلسطینی ، بر این شهر نیز تأثیر گذارد به طوری که دسته‌های پناهندگان برای اقامت به سوی جنین سرازیر شدند و جمعیت شهر تا سال 1950 به 10000تن رسید . طبق سرشماری سال 1961 میزان جمعیت بالغ بر 21440تن گردید . این جمعیت از 2598 خانوار تشکیل شده بود که در 2555 خانه سکونت داشتند . جمعیت جنین در سال 1978 حدود 30هزار تن تخمین زده میشد . این امر باعث افزایش روند ساختمان سازی و عمران گردید ، شهر توسعه یافت و در قطعه زمینی با 3 برابر مساحت اواخر دوره‌ی قیمومیت گسترش پیدا کرد .

با توسعه و گسترش شهر به طرف زمین‌های کشاورزی اطراف شهر ، جنین بسیاری از زمین‌های کشاورزی خود را از

دست داد . در نتیجه‌ی فشردگی جمعیت ، وضعیت اقتصادی شهر وخیم شد که این امر باعث به وجود آمدن پدیده‌ی مهاجرت نیروی انسای به کرانه‌ی شرقی رود اردن ، کشورهای خلیج و شبه جزیره‌ی عربستان گردید .

اکثر مهاجران شهر را نیروهای متخصص و فارغ التحصیلان دانشگاهها تشکیل می‌دادند که در جستجوی فرصتهای مناسب برای یافتن کار بهتر بودند و به رغم پیامدهای منفی هجرت ، این امر حیات دیگری به شهر بخشید و شکوفایی را بار دیگر برای آن به ارمغان آورد و مهاجران ، به منابع مهمی جهت تأمین درآمد شهر از طریق ارسال کمکهای مالی به نزدیکانشان تبدیل گردیدند . در نتیجه ، حرکت اقتصادی فعال شده و ارائه‌ی خدمات ، آب و برق ، و بهداشت فزونی گرفت و عمران و شهرنشینی در جنین توسعه یافت . امیر امر باعث افزایش فشار وارده بر توانائیهای اندک اداری و مالی شهر گردید . به همراه این تحولات ، برنامه‌های تشکیلاتی مورد تجدید قرار گرفت و فعالیت‌های فزاینده‌ی بازرگانی منجر به ایجاد بازارهایی به سبک نوین در خیابانهای منظم گردید . شهر ، محله‌های مسکونی جدیدی را به محله‌ی مسکونی قدیم خود که شرقیه نام دارد ملحق ساخت . این محله‌های جدید بیرون از حوزه‌ی محله‌ی قدیمی گسترش یافتند . منطقه‌ی غربی شهر از پیشرفته‌ترین محله‌های مسکونی آن به شمار می‌رود و از موقعیت جغرافیایی و دامنه‌ی زیبایی برخوردار است که بناها و خانه‌هایی به سبک امروزی در آن ساخته شده است .

ه - - ساخت کارکردها :

در اثر پیشرفت جنین و تحول و پیشرفت کارکاردهای آن از زندگی روستانشینی به شهرنشینی ، امروزه شهر مجموعه کارکاردهایی را دنبال می‌کند که بدان خصوصیت ویژه‌ای بخشید است .

1 - کارکرد کشاورزی :

این کارکرد از زمانهای قدیم دنبال می‌شده است . این شهر در واقع شهر کشاورزی است ، زیرا از یک سو اراضی آن قابلیت کشت را داراست و از سوی دیگر از آب و هوای مناسبی برخوردار است . مساحت اراضی شهر در سال 1945 به حدود 18769 جریب بالغ می‌گردید که 175 جریب آن به جاده ها ، راه آهن و دره‌ها اختصاص داشت و 1105 جریب مساحت خود شهر بود .

در اراضی جین انواع گوناگون حبوبات ، غلات و سبزیجات کشت می‌گردید ، این فرآورده‌ها زمین‌هایی به مساحت 2300جریب را به خود اختصاص داده بود . در آن هنگام درختان زیتون 670 جریب و درختان میوه مانند : انجیر ، بادام ، زردآلو و غیره 500جریب را اشغال کرده بودند .

مساحت اراضی زراعی در اطراف جنین پس از سال 1948 چند برابر گردید که علت آن افزایش فشار جمعیت بر تولیدات کشاورزی بود و جنین از لحاظ تولیدات کشاورزی که در سالهای اخیر با نسبت فزاینده‌ای راه افزایش را در پیش گرفته بود خودکفا گردید تا اینکه محصولات اضافی آن به بازارهای شهرهای مجاور و کرانه‌ی شرقی و کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج فارس صادر گردید . اراضی کشت حبوبات محدود گردید و به جای آن درختان میوه نشانده شد و نیز به کشت سبزیجات اختصاص یافت . امروزه جنین از لحاظ تولید سبزیجات و میوه جات ، و تنوع ، فراوانی و مرغوبیت فرآورده‌های کشاورزی دارای ویژگی خاصی است . اما به رغم این موفقیت ، کشاورزی در جنین با مشکلاتی رو به رو است که بارزترین آن دست کشیدن جوانان از کار در مزرعه ها ، مالهش آبهای زیرزمین ، و کشاورزی مرتبط می‌باشد ، لیکن پرورش چهارپایانی همانند گوسفند و بز همچنان به استفاده از مراتع طبیعی که علوفه‌ی آنها طی فصل بهار سبز می‌شود ، تکیه دارد همچنین در بعضی مزارع گاوداری و پرورش گوسفند نیز رواج دارد ولی شمار آنها کم می‌باشد .

2 - کارکرد اداری :

چنین مرکز شهرستانی با مساحت حدود 835 هزار جریب بود که جمعیتی حدود 57 هزار تن را در بر می‌گرفت . در اواخر دوره‌ی قیمومیت ، جنین دارای حدود 60 پارچه روستای و 17 آبادی بود که روستاهای عرابه ، یعبد ، قباطیه ، جبع ، میثلون ، صانور ، سیلة الحارثیه و یامو از بزرگترین روستهای آن به شمار می‌رفتند و از لحاظ اداری تابع شهر جنین بودند . شهرستان جنین در سال 1948 در معرض اشغال قرار گرفت و طبق توافق نامه‌ی ترسیم خط آتش بس در سال 1949 بخشی از آن جدا گردید و در نتیجه‌ی مساحت آن کم شد و جمعیتش نیز کاهش یافت زیرا از یک سوی بخشی ازروستاها و آبادی‌های آن به سرزمینهای اشغال شده ملحق گردید و از سوی دیگر بعضی از ساکنانش به کرانه‌ی خاوری و کشورهای عربی حوزه‌ی خلیج فارس مهاجرت کردند . شهرستان جنین باقیمانده‌ی روستاها و آبادیهای خود را حفظ کرده و به بخشی از استان نابلس در کرانه‌ی باختری تبدیل شد و شهر جینی به عنوان مرکز این شهرستان باقی ماند که ادارات مختلف دولتی مانند ، آموزش و پرورش ، کشاورزی ، دامپزشکی ، بهداشت و امور اجتماعی و غیره را در بر می‌گیرد .

این ادارات خدمات خود را به همه‌ی شهروندان این شهرستان چه در جنین و چه در روستاهای تابعه عرضه می‌کنند .

3 - کارکرد تجاری :

جنین از لحاظ جغرافیایی تا پیش از سال 1948 به حیفا ،

ناصره ، بیسان و صفد گرایش داشت اما پس از سال 1948 به علت اشغال این شهرها توسط صهونیستها ، ارتباط جنین با آنها قطع گردید و به طور کلی ارتباطش به شهرها و روستاهای کرانه‌ی باختری و در مرحله‌ی بعد با کرانه‌ی خاوری و مناطق عربی مجاور ، محدود گردید . در نتیجه‌ی این دگرگونی ناگهانی ، بازرگانان جنین با مشکلات دشواری رو به رو شدند که پیامدش منجر به وخامت وضعیت اقتصادی و رکود بازرگانی گردید . بعضی از بازرگانان مجبور شدند به حرفه‌های غیر از بازرگانی بپردازند پس از آنکه اوضاع جنین ثبات یافت ، به تدریج فعالیت بازرگانی در بخشهای شهر شروع شد و سرمایه گذاریها تأثیر مهمی بر توسعه‌ی کشاورزی ، آموزش و پرورش ، عمران شهر ، ایجاد مناطق بازرگانی و بازارهای جدید بر جای گذاشت .

روند بازرگانی خارجی و فعالیت صادرات و واردات فعال گردید . جنین تولیدات صنعتی را از خارج وارد کرده و در مقابل سبزیجات و میوه جات صادر می‌کند . روستاهای اطراف جنین منابع اصلی تغذیه بازارهای جنین از لحاظ سبزیجات و میوه جات و غیره می‌باشند . در کنار آن ، روزهای دوشنبه ، بازاری جهت خرید و فروش چهارپایان در شهر برپا می‌گردد .

4 - کارکرد آموزشی :

جنین در سال 1945 دارای دو باب مدرسه‌ی وابسته به اداره‌ی دولتی معارف بود . یکی از مدارس پسرانه بود و دیگری به دختران اختصاص داشت . در سال 1947/1948 مدرسه‌ی پسرانه به دبیرستان کاملی تبدیل گردید و سپس از سال 1948 آموزش دچار پیشرفت و تحول عظیمی شد . در سال تحصیلی 1962/1963 جنین دارای 6 باب مدرسه متعلق به وزارت آموزش و پرورش گردید که چهار باب آن پسرانه و 1884 دانش آموز در آنها مشغول به تحصیل بودند ، دو مدرسه‌ی دیگر دخترانه بوده که 954 دانش آموز را در بر می‌گرفتند .

در سال 1966 - 1967 جنین دارای هفت مدرسه بود که چهار باب آن پسرانه ( دو دبیرستان ، یک متوسطه و یک ابتدایی ) به دختران اختصاص داده شده بود . جمعاً 2291 دانش آموز پسر و 1193 دانش آموز دختر مشغول به تحصیل بودند . آژانس امداد سازمان ملل متحد دارای چهار باب مدرسه در جنین می‌باشد که دو باب آن پسرانه با گنجایش ( 1109 دانش آموز ) و دو باب دیگر دخترانه با گنجایش ( 1065 دانش آموز ) است . همچنین دو باب مدرسه‌ی ملی وجود داشت که یکی از آنها دبیرستان پسرانه ( با 240 دانش آموز ) و دیگری کودکستانی وابسته به جمعیت هلال احمر است ( 153 کودک را در بر می‌گیرد ) . نهضت فراگیری آموزشی در جنین سطوح فرهنگی بالای اهالی آن را تحت تأثیر قرار داد و شهر به مرکزی برای صدور نیروی انسانی با تخصصهای علمی گوناگون تبدیل گردید .

دلایل اشاره دارند که هزاران تن از معلمان ، کارمندان ، پزشکان ، مهندسان ، تکنسینها و کارگران اهل جنین در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مشغول به کار می‌باشند .

مآخذ :

1. نمره ، احسان : المختار من الحضرة الأنسیة فی الرحلة القدسیة للشیخ عبدالغنی النابلسی ، نابلس 1973 .
2. طوباسی ، اسماعیل الخطیب : کفاح الشعب الفلسطینی ، عمان 1979 .
3. ابو عزالدین ، سلیمان : ابراهیم باشا فی سوریه ، بیروت 1929 .
4. عارف ، عارف : النکبة ، بیروت 1956 .
5. قلقشندی : صبح الاعشی فی صناعة الانشاء ، قاهره 1331 - 1338ه - .
6. عبدالفتاح ، کمال : مدینة جنین ، دمشق 1964 .
7. محبی : خلاصة الأثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، قاهرة 1284ه - .
8. دباغ مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج 3 ، ق2 ، بیروت 1971 .
9. ابوشامه : کتاب الروضیتین فی اخبار الدولتین الصاحیة و النوریة ، قاهره 1287ه - .
10. مقریزی : کتاب السلوک لمعرفة دول الملوک ، قاهره 1956 - 19971 .

• نقشه‌ی فلسطین : مقیاس ، تابلو جنین .