پول و سکه های فلسطین

اولین سکه هایی که در فلسطین مورد استفاده قرار گرفت سکه های " دارا " ( داریوش ) اول پادشاه فارس ( ایران ) بود که دو نوع داشت ، یکی از طلا به نام " دارک " منسوب به دارا و یکنوع " سجلوس " نام داشت که یک کلمه یونانی است مشتق از کلمه آرامی " شقل " . در یک روی هر دو سکه عکس ریشدار پادشاه ایران بود که تاج بر سردارد و " کاندیس " یعنی شلوار پوشیده و به نظر می رسد که در آن واحد رکوع می کند و می دود در حالی که بسته ای تیر بر روی کتف چپش و در دست راستش نیزه ای حمل می کند . در طرف دیگر سکه اثر سندانی حک گردیده است . از این سکه ها در طول مدت اداره ایرانیان از اواخر قرن ششم قبل از میلاد تا سال 333 ق . م . یعنی هنگامی که اسکندر فلسطین را اشغال کرد استفاده می شد .

[[ پرونده : | ج 4 ص 495 ( بالا ) ]]

در نیمه قرن چهارم قبل از میلاد هنگامی که مرزبان حاکم ایران بود سکه های نقره ای دیگری ضرب نمود که همانند سکه های ذکر شده بر روی آنها تصویر پادشاه ایران بود و در طرف دیگر آن عکس مرزبان که سوار بر اسب به سمت راست می تازد و کمانی در دست و تیری در کمان به همراه دارد .

[[ پرونده : | ج 4 ص 495 ( پایین ) ]]

با رشد تجارت بین آتن و ساحل فلسطین ، فلسطین از قرن پنجم تا قرن چهارم قبل از میلاد ، از درهم های آتنی استفاده می کرد که عبارت بود از سکه های نقره ای که در یک طرف آن سر الهه آتنی که به سوی راست متوجه است و این الهه کلاه خودی بر سر دارد که با سه برگ زیتون و شکلهای گیاهی تزئین شده . گونه این الهه به صورت دایره ای و دو دسته از موهایش بر روی شانه ها ریخته و گوشواره ای به گوش دارد . اما طرف دیگر این سکه جغدی که جسم آن به سمت راست و سرش به سوی جلو و پشت این جغد شاخه زیتون و هلالی قرار داشت و در قسمت راست آن حروف سه گانه اول اسم آتن حک شده .

هنگامی که اسکندر بخشهای وسیعی از جهان متمدن قدیم را فتح کرد ، سکه های جدیدی وارد شد که در تمامی نقاط کشور اسکندر و از جمله در فلسطین استفاده می شد . از سال 332 ق . م . تا سال 306 ق . م . سکه های طلایی و نقره ای و مسیاز نوع ضرب اسکندری در فلسطین استعمال می شد . سکه های طلایی استیتر ( Stater ) خوانده می شد که در روی آن سر الهه آتن به سوی راست و بر بالای آن کلاه خودی کورنتی منقش به اژدها و مار و مزین با پر قرار داشت . در قسمت پشت سکه الهه پیروزی بود که روی آن به سوی چپ ، در دست راستش که کشیده شده دسته ای از برگهای درخت انگور و در دست چپش عصای سلطنتی و در قسمت راست سکه با حروف یونانی نام اسکندر نوشته شده بود . وزن این سکه 80/8 گرم بود .

اما سکه های نقره ای انواع زیادی داشت از جمله " تترادرهم " یعنی سه درهمی و یک درهم ، نیم درهم که علایم همگی یکسان بود . وزن سکه سه درهمی 17 گرم بود . در یک طرف آن سر هرقل قهرمان به سمت راست متمایل و بر روی آن پوششی از پوست شیر که به وسیله چنگالهایی دور گردنش وصل شده . در پشت این سکه تصویر الهه زئوس که بر تختی بدون پشتی رو به طرف چپ نشسته ، تاجی از دسته برگ درخت انگور برسر داشت و در قسمت وسط بدنش پوششی که هیماتیون نامیده می شد و بر دست راستش که کشیده است کرکسی نشسته و دست چپش بر عصایی تکیه دارد . در پشت سر زئوس نام اسکندر با حروف یونانی نوشته شده . بسیاری از علایم در قسمت چپ وجود داشت که اشاره به شهر " سک " داشت . وزن یک درهمی به اندازه وزن یک چهارم سه درهمی بود .

اما سکه های مسی همانند سکه های درهم در یک طرفشان سر هرقل قهرمان نقش شده و در پشت آن کیسه ای از تیر و نام اسکندر در طرف راست سکه نوشته شده بود .

هنگامی که سرداران اسکندر متصرفات بزرگ او را تقسیم می کردند هر یک از آنها سکه های مورد نظر خود را ضرب نمودند . " انتیگونس کور " سکه های سه درهمی به سبک سکه های اسکندر ضرب نمود . اما نام خود را به جای اسکندر روی آن می نوشت . اما " دیمتریوس بولیورکتیس " فرزند انتیگونس سکه های زیبایی ضرب نمود که مهم ترین آنها سکه ای بود که یک طرف آن الهه پیروزی Nike را نشان می داد که در قسمت جلوی کشتی ایستاده و بر بوقی می دمید و عصایی بر دوش داشت . پشت سکه الهه دریا " بوزیدون " را نشان می داد که لخت در سمت چپ ایستاده و سه شاخه ای ( علامت نبتون الهه دریا ) را حمل می کند و نام پادشاه دیمتریوس در قسمت راست سکه و در زیر " بوزیدون " کلمه پادشاه با حروف یونانی نوشته شده .

[[ پرونده : | ج 4 ص 497 ( بالا ) ]]

[[ پرونده : | ج 4 ص 497 ( پایین ) ]]

پس از قتل انتیگونس کور در جنگ ابسوس ، پادشاه بطلمیوس اول جانشین وی شد و استعمال سکه های وی در فلسطین رایج گردید . در ابتدای دوره بطلمیوس سکه هایی ضرب می شد که در یک طرف آن نقش سر اسکندر بود که به وسیله پوست فیل تزئین شده و طرف دیگر سکه همچنان مانند سکه های اسکندر باقی ماند . اما بعدا تمثال زئوس با تمثال الهه جنگ آتن عوض گردید . این الهه جنگ کلاه خودی بر سر داشت و در دست چپش سپری و در دست راستش نیزه ای که نشانه گرفته شده قرار داشت . در سال 135 ق . م . بطلمیوس شکل کلی سکه هایش را تغییر داد که در یک طرف سکه ها سر خودش قرار گرفته که به سمت راست متمایل است و با شبره ای از طلا تزئین شده . در پشت این سکه کرکسی بر بالای شمشیری ایستاده و به سوی چپ متمایل است و در حاشیه سکه نام و لقب پادشاه با حروف یونانی حک شده .

سکه های بطلمیوس همچنان تا نبرد بانیون در سال 198 ق . م . در فلسطین استفاده می شد . هنگامی که آنتیوخوس سوم بر فلسطین چیره شد ، کاربرد سکه های او رایج گردید . آنتیوخوس سوم روش اجداد سلوکی خود را دنبال کرد و سکه های نقره ای از نوع سه درهمی و یک درهمی و نیز سکه های مسی فراوان ضرب می کرد . در یک طرف سکه های نقره ای سر پادشاه قرار داشت که به سمت راست متمایل بود و با شبره ای از طلا تزئین شده بود . بر پشت سکه الهه آپولون رسم شده بود که بر روی " امفالوس " که عبارت بود از صندلی سنگی معبد آپولون نشسته بود . در دست راستش تیری قرار داشت و با دست چپش به کمانی تکیه کرده . این الهه لخت بود فقط با پوششی میانه بدنش را می پوشاند و برگ درخت انگور بر سرش بود . نام و لقب پادشاه با حروف یونانی بر هر دو طرف سکه حک می شد .

پادشاه آنتیوخوس چهارم سکه های جدیدی بر این سکه ها افزود و سکه ای نقره ای از نوع سه درهمی ضرب نمود که در پشت سکه الهه زئوس حسب عادت همیشگی بر روی تختش نشسته و در دست راست کشیده اش به جای کرکس تمثالی از الهه پیروزی قرار داشت . پادشاه دیمتریوس اول نیز سکه جدیدی به این سکه ها افزود که در یک طرف آن الهه شانس بر تختی متمایل به سمت چپ نشسته در دست راستش عصایی بود و در قسمت چپش شاخه پر گل و میوه ای بر بالای کتفچپش قرار داشت . جانشینان دیمتپریوس در ضرب سکه ها تفنن نشان می دادند .

پس از انقلاب مکابیها از زمان حکومت " یوحنا هیرکانوس " ، پادشاهان حشمونیان سکه های مسی ضرب می کردند که خالی از تصویر اشخاص و فقط به دو شاخه پر از گل و میوه یا کلاه خودی در یک روی آن مزین بود و در قسمت پشت سکه نام پادشاه با زبان عبری به همراه دسته گلی از برگ درخت مو ( انگور ) وجود داشت . هنگامی که پادشاه " یوناتان " به حکومت رسید بر تعداد سکه های مسی افزود که در یک طرف آنها لنگرگاه کشتی و در پشت آن گلی بود که نام پادشاه به زبان یونانی در اطراف آن نوشته می شد . سکه دیگری نیز بود که روی آن لنگرگاه و در سوی دیگرش چرخی نقش می شد .

[[ پرونده : | ج 4 ص 499 ]]

در زمانهای مختلف بعضی از شهرهای فلسطین حق ضرب سکه ها را به دست آوردند . از قرن دوم ق . م . از هنگامی که کشور سلوکی دچار اغتشاش گردید ، در شهر عسقلان سکه هایی ضرب شد . اولین سکه ای که ضرب نمود نقره ای بود که در یک طرف آن سر الهه افرودیتی افینوس و در پشت آن کبوتری بود که بر بالایش دو حرف یونانیA حک شده بود . سکه های مسی نیز با همان علایم ضرب می شد . پس از آن سکه هایی ضرب گردید که بر روی آن سر الهه شانس و بر پشت آن در قسمت جلو یک کشتی ترسیم می شد .

از قرن اول قبل از میلاد کاربرد سه درهمی ها در شهر صور رایج گردید . بر روی این سکه ها سر الهه ملقارت که با دسته ای از برگ درخت مو تزئین شده و پوست شیری بر روی دوشش افکنده دیده می شد و بر پشت این سکه کرکسی بر بالای قسمت جلوی کشتی ایستاده و در مقابل آن گرز ( چماق ) هرقل قرار گرفته و در حاشیه آن نوشته ای یونانی وجود داشت که معنایش چنین بود : " صور شهر مقدس و شهر پناهگاه " . این سکه ها در زمان حیات حضرت مسیح قطعات نقره ای نامیده می شد که یهودا اسخریوطی حضرت مسیح را در مقابل 30 قطعه از آن فروخت .

در دوره روم ، کاربرد سکه های رومی در فلسطین رایج شد . بر روی این سکه ها سر امپراتور و نام و القابش به زبان یونانی نوشته و بر پشت آنها یکی از الهه های رومی یا علایم دینی و تاریخی حک می شد . تعداد این پولها بسیار زیاد بود و به هزاران می رسید که غیر قابل وصف است .

در دوره سوم بعضی از شهرهای فلسطین حق ضرب سکه به دست آوردند مانند شهرهای صفوریه ، طبریه ، قیصریه نابلس ، سبسطیه ، ایلیا کیتولینا ( قدس ) عسقلان و غزه و هم چنین هرودت و فرزندانش بعضی سکه ها را ضرب نمودند . یهودیان نیز در خلال انقلابهایی که علیه روم انجام دادند سکه هایی ضرب نمودند . بر روی بسیاری از سکه های ضرب شده در شهرهای فلسطین سر پادشاه روم همراه با نام و القاب او به زبان لاتینی یا یونانی وجود داشت اما تصویر پشت این سکه در شهرهای مختلف ، تفاوت داشت . مثلاً در صفوریه نام شهر به همراه دسته ای از برگ درخت مو یا درخت خرما رسم شده . در طبریه بر پشت سکه ها شاخه خرما یا دسته ای از برگ درخت مو حک شده یا الهه شانس که ایستاده بود و با دست راستش جلو کشتی را گرفته و شاخه ای پر از گل و میوه بر بالای کتفش قرار دارد . یا الهه سلامتی که بر بالای صخره ای به ماری غذا می دهد مار را با دست راست گرفته و با دست چپش طبقی را حمل می کند یا دو شاخه گل متقاطع یا لنگرگاه یا معبد زئوس و غیره .

[[ پرونده : | تازه های اقتصاد شماره 23 ص 60 ]]

از مهم ترین علایم و نشانه هایی که بر روی سکه های نابلسی ظاهر شد ، دو شاخه گل متقاطع ، درخت خرما ، دو خوشه ، یا الهه اسکلیبیوس و الهه سلامتی ، یا کوه طور و معبدی بر بالای آن ، سرابس ، معبد عشتارت ، یا آریس ( مارس ) الهه جنگ ، بود .

از مهم ترین علایم منقوش بر پشت سکه های سبسطیه الهه شانس بود که ایستاده و یک پایش را بر بالای صخره ای نهاده و در دست راستش سنگی بیضی شکل است و با دست چپش بر نیزه ای تکیه داده است . یا زئوس آن طور که در سکه های آنتیوخوس چهارم وجود داشت ، با تمثال نیمه ای از الهه شانس که تاج مزینی بر سردارد ، یا الهه دیمترا در حال ایستاده که مشعلی و خوشه هایی را در دست دارد ، یا الهه أریس کلاه خودبر سر ، در دست چپش سپر و در دست راستش نیزه است ، یا معبد ژوپیتر کابتولنیوس .

از مهم ترین علایم سکه های بیت المقدس ، معبد ژوپیتر ، کاپتولنیوس ، معبد الهه شانس اوراس سرابس ، الهه دیونیسوس ، الهه آریس ، و تمثال روما که بر روی سپری نشسته ، و الهه سلامتی آن طور که در سکه های طبریه نقش بسته بود و غیره .

مهم ترین علایم پشت سکه های عسقلان ، الهه شانس بود که لباس کوتاهی پوشیده و بر بالای قسمت جلویی کشتی ایستاده و در دست چپش علامت دریانوردان را گرفته و با دست راستش بر عصایی تکیه کرده است و الهه فانی بعل ، الهه جنگ فینقی و معبد مصر و الهه اترکاتس و الهه دریا بوزیدون .

مهم ترین علایم پشت سکه های غزه عبارتند از : الهه شانس در حالی که تاجی مزین بر سر و لباس بلند بر تن و شاخه ای در دست راست و دو سنبل در دست چپش دارد و معبد ارتمیس ، مارناس ، آپولون ، هرقل ، زئوس و امثال آن .

شاه هرودوت تعدادی سکه های مسی ضرب نمود از جمله سکه ای است که بر پشت آن کلاه خود بود . سکه دیگری که بر روی آن کلاه خود و بر روی دیگرش سپر نقش شده است . هم چنین بر روی سکه های دیگر ، شاخه گل ، لنگرگاه ، عصای پزشکان و گل شقایق حک شده است . فرزندش ارخیلاوس سکه ای ضرب کرد که بر روی آن شاخه گل و خوشه های انگور و کلاه خود و قمست جلوی یک کشتی و نیز یک قایق با پاروها منقش بود . هرودوت اجربای اول سکه ای ضرب نمود که بر روی آن خورشید و بر پشتش سه خوشه گندم بود .

اما حاکمان روم Procurators سکه هایی ضرب نمودند که بر روی آنها علایم زیادی بود از جمله خوشه گندم ، درخت خرما ، شاخه گل و شاخه ها و ادواتی که در مجسمه استفاده می شود . تمامی این سکه ها مسی بود . هنگامی که یهودیان درسال 66 م علیه رومیها قیام کردند ، سکه نقره ای از نوع شکل و نیم شکل ضرب نمودند که بر روی آن آفتابه لگن دولبه و بر پشت آن سه گل و بر بالای آفتابه لگن ، تاریخ ضرب سکه حک شده بود . اما بر روی سکه های مسی ، کوزه باریک و بر پشت آن برگ انگور منقوش است و بر روی تمامی سکه ها به زبان عبری نوشته شده است .

هنگامی که امپراطور فسبسیانوس قیام را سرکوب کرد تعدادی سکه ضرب کرد که پیروزی خود را در آنها به یادگار گذاشت . بر روی این سکه های امپراطور و در حاشیه آن نام و القاب او به زبان یونانی حک شده بود . علایم پشت سکه ها تفاوت داشت ولی همگی به پیروزی وی اشاره داشتند .

یهودیان شکلهای نقره ای و نیمه شکلی ضرب کردند . تعدادی سکه مسی نیز در خلال دومین انقلاب بین سالهای 132 تا 135م ضرب نمودند که بر روی شکل ، هیکل ، در وسطش تابوت عهد و بر پشت آن بسته ای از نیزه وجود داشت . بر روی بعضی از انواع شکل دسته گل یا کوزه شراب حک شده و بر روی بعضی دیگر خوشه های انگور و بر پشتشان سه تاری ( آلت موسیقی یونانی ) رسم شده بود . اما سکه های مسی ، رویشان برگ انگور و بر پشتشان درخت خرما منقش بود . بر روی تمامی این سکه ها به زبان عبری نوشته شده بود .

هنگامی که پایتخت امپراطور روم به قسطنطنیه منتقل شد وحدت پولی ایجاد شد و پولهای مستعمله در تمامی نقاط امپراطوری در فلسطین نیز استفاده می شد که عبارت بود از سکه های رومی و بیزانسی .

أباطره سکه های طلایی و مسی ضرب کردند . بر روی سکه های طلایی سر امپراطور به سمت راست متمایل بود و در حاشیه آن لقب وی حک شده و بر پشتشان الهه پیروزی که روی سپری که روی ستونی قرار گرفته ، در حال نوشتن بود . اما پس از آن ، این تصویر تغییر کرد و بر پشت آن تصویر شخص امپراطور با لباس جنگ رسم شده و در دست راستش تابلویی که بر آن علامتی ترسیم شده بود . که لبارم Labarumخوانده می شد . سکه های مسی از این نوع نیز ضرب شده اما بر پشت آنها علایم زیادی بود از جمله مدخل پادگان روم یا دو سرباز . به مناسبت تأسیس قسطنطنیه سکه ای ضرب شد که بر روی آن سر الهه قسطنطنیه و بر پشتش الهه پیروزی که پای راستش را بر جلوی کشتی نهاده بود .

امپراطور انسطاسیوس در پولهای مسی اصلاحاتی انجام داد . بر روی آنها سر امپراطور به سمت مقابل یا سمت راست متمایل بود و در پشت آنها قیمت و ارزش سکه با حروف بزرگM یا k یا I نوشته بود . پس از انسطاسیوس ، تصویر امپراطور بر روی سکه ها به صورت مقابل ( رودررو ) قرار گرفت که کلاه خود بر سر و زره بر تن و کره ای منقش به صلیب در دست راست و سپری با تصویر سوارکاری که دشمن را شکست می دهد ، در دست چپ داشت . امپراطور ژستنیانسکه ها سال سلطنت خود را نیز بر پشت حک می کرد .

هنگامی که اعراب ، فلسطین را فتح نمودند در ابتدای امر از پولهای بیزانسی استفاده می کردند . سپس شروع به ضرب فلوس ( پولهای سکه ای ) از نوع فلوس مسی بیزانسی نمودند که بر روی آنها نام شهری که سکه در آن ضرب می شد به زبان عربی و یونانی نوشته می شد . بعضی از این پولها در ایلیا ( بیت المقدس ) ضرب می شد .

هنگامی که عبدالملک بن مروان به حکومت رسید ، این پولها را با پولهای دیگر عوض کرد . بر روی دینار ، تصویر خلیفه که ریش دارد در لباس عربی راست قامت ایستاده و دستش روی دسته شمشیرش قرار دارد و در یک کادر نوشته شده : " بسم الله لااله الاالله وحده محمدرسول الله " . اما دیناری پیدا شد و بر روی آن تصویر شیری که بر بالای نیمکتی چهار پله ای قراردارد . این علامت ، در مقابل علامت بیزانس بود و در کادری نوشته شده : " بسم الله این دینار در سال 76 ضرب شد " . وزن این دینار 4/4 گرم و اندازه اش 5/1 سانتیمتر بود .

در سال 696 م عبدالملک اصلاحات اساسی در سکه ها ایجاد کرد و دینارهای طلایی و درهم های نقره ای و فلوس مسی ضرب نمود . دینارها طوری ضرب شده بود که در وسط آنها شهادت توحید در سه سطر نوشته شده بود :

[[ پرونده : | " لااله الا ]]

[[ پرونده : | الله وحده ]]

[[ پرونده : | لاشریک له " ]]

در حاشیه نوشته شده بود " محمد رسوالله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله "

در پشت سکه در سه سطر نوشته شده بود :

[[ پرونده : | " الله احد الله ]]

[[ پرونده : | الصمد لم یلد ]]

[[ پرونده : | و لم یولد " ]]

و در حاشیه تاریخ ضرب این نوع سکه ، به این صورت نوشته شده بود : " بسم الله این دینار در سال... ضرب شد " بر روی درهمها در سه سطر نوشته شده بود :

[[ پرونده : | " لا اله الا ]]

[[ پرونده : | الله وحده ]]

[[ پرونده : | لا شریک له " ]]

در حاشیه نام شهری که سکه در آن ضرب شده بود و تاریخ این نوع سکه به صورت زیر نوشته شده بود :

" بسم الله این درهم در سال 96... ضرب شد " .

در پشت آن سوره ای به صورت زیر نوشته شده بود :

[[ پرونده : | " الله احد الله ]]

[[ پرونده : | الصمد لم یلد و ]]

[[ پرونده : | لم یولد و لم یکن ]]

[[ پرونده : | له کفوا احد " ]]

در کادری نوشته بود : " محمد رسول الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لوکره المشرکون " .

فلوسها به چهار شکل بودند بر بعضی ها تنها آیات قرآنی نوشته شده بود ، بر بعضی دیگر نام شهری که سکه در آن ضرب شده بود ، و بعضی دیگر علاوه بر آیات ، تاریخ ضرب هم نوشته شده بود و بر روی بعضی آنها هم نام شهر و هم تاریخ ضرب - علاوه بر آیه قرآنی - نوشته شده بود .

در دوره عباسی تغییر اندکی در شکل سکه ها صورت گرفت . روی دینار و درهمها به همان شکل دوره اموی باقی ماند . اما پشت آنها به جای سوره اخلاص در سه سطر " محمدرسول الله " می نوشتند :

[[ پرونده : | " محمد ]]

[[ پرونده : | رسول ]]

[[ پرونده : | الله " ]]

در بسیاری از سکه ها بر رو یا پشت و در پایین نام خلیفه یا وزیرش اضافه می شد . در زمان مأمون در پشت سکه ها نوشته می شد :

" لله الأمر من قبل و من بعد و یومئذٍ یفرح المؤمنین بنصر الله "

سپس در قرن سوم هجری/نهم میلادی استفاده از سکه های طولونی و اخشیدی رایج شد .

بعضی از این سکه ها در خود فلسطین ضرب می شد . این سکه ها با سکه های دوره عباسی تفاوتی نداشت فقط نام امیر طولونی یا اخشیدی به جای نام خلیفه بر روی آن نوشته می شد . در قرن چهارم هجری/دهم میلادی سکه های حمدانی رایج شد که همانند سکه های قبلی بود و تنها نام امیر تفاوت داشت . هنگامی که فاطمیان بر فلسطین چیره شدند سکه های آنها رایج شد . نوشته های بیشتر آنها به صورت حلقه ای بود . و بر بعضی از آنها عبارت " محمد رسول الله " عبارت " علی ولی الله " یا " علی افضل الوصیین و وزیر خیر المسلمین " یا " علی صفوة الله " اضافه شد .

هنگامی که صلیبیها فلسطین را فتح کردند سکه های نقره ای و مسی ضرب کردند که بر روی آنها صلیب در ضمن دایره ای قرار داشت و اطراف آن نام پادشاه فرنگی نوشته شده بود ، بر پشت آنها تصویر کلیسای قیامة و اطراف آن با حروف لاتین نام قدس نوشته شده بود ، در عکا ، سکه های نقره ای و طلایی ضرب شد که بر روی آنها با زبان عربی نوشته شده بود . و در وسط دینارهای طلایی نیز کلمه " اله واحد " و در حاشیه طرف اول " پدر و پسر و روح القدس " .

و در حاشیه طرف دوم " در سال 1251 در عکا ضرب شد " . " تجسد ربنا المسیح " نوشته شده بود . و بر پشت آن درداخل دایره شکلی نوشته شده بود : " به صلیب پروردگارمان یسوع مسیح که سلامت و قیامت و رهایی و عفو ما با او است افتخار می کنیم . " و بر روی سکه های نقره ای در داخل مربعی نوشته زیر به چشم می خورد :

[[ پرونده : | پدر و پسر ]]

[[ پرونده : | و روح القدس ]]

[[ پرونده : | اله واحد ]]

و در کادری نوشته شده بود " لله المجد الی أبد و الآبدین آمین "

بر پشت صلیبی در ضمن دایره ای که اطراف آن مربعی قرار داشت که در سه سطر نوشته شده بود :

[[ پرونده : | الله واحد هو ]]

[[ پرونده : | الایمان واحد ]]

[[ پرونده : | المعمودیه واحدة ]]

ایوبیها دینارهایی از نوع دینارهای فاطمیون ضرب کردند . و بر پشت سکه علاوه بر نام صلاح الدین و جانشینانش نام خلیفه عباسی را نیز می نوشتند . صلاح الدین در حلب و دمشق ، سکه هایی ضرب کرد که در فلسطین نیز استفاده می شد . بر روی سکه های دمشق ، مربعی بود که در آن نام خلیفه عباسی و در حاشیه آن یک آیه از سوره توحید بود . و بر پشت آن در ضمن مربعی ، نام پادشاه و در کادری تاریخ و نام شهر ضرب سکه نوشته شده بود ، اما بر روی فلوسها نام خلیفه حک نشده بود و تنها نام پادشاه ایوبی نوشته شده بود .

در سکه های ممالیک اعم از دینار و درهم و فلوس بر روی آن آیه شهادت و بر پشت آنها نام پادشاه حک شده بود . بعضی اوقات نام شهر و تاریخ ضرب سکه بر روی سکه حک می شد .

در دوره عثمانی برای حدود 400 سال پولهای عثمانی در فلسطین استفاده می شد . و این بیشترین و نزدیکترین دوره است . سلطان سلیم بن بایزید پس از نبرد مرج دابق این سکه های عثمانی را وارد فلسطین کرد . از جمله آنها سکه طلایی بود که بر روی آن نوشته زیر به چشم می خورد :

[[ پرونده : | " ضارب النفر ]]

[[ پرونده : | صاحب العزوالنصر ]]

[[ پرونده : | فی البر و البحر " ]]

و بر پشت آن نوشته شده بود :

[[ پرونده : | " سلطان سلیم خان ]]

[[ پرونده : | بان بایزید خان عزنصره ]]

[[ پرونده : | ضرب سنه 926 " ]]

سکه های نقره ای به صورت زیر بود :

رو :

[[ پرونده : | سلطان ]]

[[ پرونده : | سلیم ]]

[[ پرونده : | شاه ]]

[[ پرونده : | بن ]]

[[ پرونده : | بایزیدخان " ]]

پشت :

[[ پرونده : | عز نصره ]]

[[ پرونده : | قسطنطنیه ]]

[[ پرونده : | سنه 918 " ]]

سکه های مسی هم به همین شکل ضرب شده بودند .

علاوه بر قسطنطیه سلطان سلیم خان سکه هایی در اماکن دیگر مانند نوار ، رها و پروس ضرب می کرد ، سلطان سلیمان بن سلیم نیز سکه های مشابهی ضرب کرد . اما به جای نام پدرش نام خودش را نوشت . به همین صورت روند ادامه داشت تا زمان محمد سوم فرزند مراد که در شهر حلب سکه طلایی ضرب کرد و نوشته های آن را به صورت زیر عوض کرد :

رو :

[[ پرونده : | سلطان البرین ]]

[[ پرونده : | و خاقان البحرین ]]

[[ پرونده : | السلطان بن سلطان ]]

پشت :

[[ پرونده : | سلطان محمد ]]

[[ پرونده : | بن مرادخان عز ]]

[[ پرونده : | نصره ضرب فی ]]

[[ پرونده : | حلب سنه 1003 " ]]

جانشینان این سلطان برای روی سکه های خود یا از قاعده اولی که بر روی سکه های سلطان سلیم بود ویا از قاعده ای که روی سکه های محمد سوم بود استفاده می کردند .

از زمان حکومت مراد چهارم فرزند احمد ، سکه های نقره ای به شکل زیر بود :

رو :

[[ پرونده : | سلطان ]]

[[ پرونده : | مرادبن احمد خان ]]

[[ پرونده : | ( وطغری ) ]]

پشت :

[[ پرونده : | خلدملکه ]]

[[ پرونده : | ضرب ]]

[[ پرونده : | قسطنطنیه ]]

[[ پرونده : | 1032 " ]]

سلاطین جانشین مراد چهارم این روش را ادامه دادند . در دوره سلطان سلیم دوم سکه های نقره ای جدیدی ضرب شد که نامهای ویژه ای داشت . مانند : قرش ، زلطه و اکتشه ، روی قرش سلطان سلیم دوم نوشته بود :

رو :

[[ پرونده : | سلطان البرین ]]

[[ پرونده : | وخاقان البحرین ]]

[[ پرونده : | السلطان بن السلطان ]]

پشت :

[[ پرونده : | السلطان سلیمان ]]

[[ پرونده : | بن ابراهیم خان ]]

[[ پرونده : | دام ملکه ضرب فی ]]

[[ پرونده : | قسطنطنیه 1099 " ]]

سکه زلطه هم مانند قرش بود . اما اکتشه به صورت زیر بود :

رو :

[[ پرونده : | سلطان ]]

[[ پرونده : | سلیمان بن ]]

[[ پرونده : | ابراهیم خان " ]]

این سلطان هم چنین سکه های مسی به صورت زیر ضرب کرد :

رو :

[[ پرونده : | الطغراء ]]

پشت :

[[ پرونده : | ضرب فی ]]

[[ پرونده : | قسطنطنیه 1099 ]]

سلیمان دوم ، سلطان مصطفی دوم و احمد سوم که نام قسطنطنیه را به اسلامبول تغییر داد از این روش پیروی کردند . سلطان محمود اول نیز این روش را به کار برد اما وی پس از مدتی نام قسطنطنیه را بازگرداند و به جای اسلامبول به کار برد . و به جای نام سلطان کلمه الطغراء را استفاده می کرد . در زمان سلطان عثمان سوم ومصطفی سوم و عبدالحمید اول و سلیم سوم سکه های طلایی از نوع سکوین به شکل زیر ضرب شد :

رو :

[[ پرونده : | " الطغراء " ]]

پشت :

[[ پرونده : | ضرب فی ]]

[[ پرونده : | اسلامبول 1168 " ]]

سکه های نقره ای مانند قرش بشلک و باره به شکل زیر ضرب می شد :

رو :

[[ پرونده : | سلطان البرین ]]

[[ پرونده : | وخاقان الحرین ]]

[[ پرونده : | السلطان بن ]]

[[ پرونده : | السلطان " ]]

پشت :

[[ پرونده : | الطغراء ]]

[[ پرونده : | ضرب فی ]]

[[ پرونده : | قسطنطنیه 1168 " ]]

سلطان مصطفی چهارم نام قسطنطنیه را بر روی سکه های طلایی بازگرداند و سکوین طلایی را به شکل زیر ضرب نمود :

رو :

[[ پرونده : | " الطغراء " ]]

پشت :

[[ پرونده : | ضرب فی قسطنطنیه ]]

[[ پرونده : | 1222 " ]]

سال ضرب بر بالای حرف " ب " کلمه " ضرب " نوشته می شد . همچنین این سلطان سکه های نقره ای از نوع تمشلک و قرش و اونلیک و بشلک و باره را به همین نحو ضرب کرد . سلاطین محمود دوم ، عبدالحمید ، عبدالعزیز ، عبدالحمید دوم و محمد رشاد پنجم همین روش مصطفی چهارم را ادامه دادند . این سلاطین از سلطان سلیمان اول فرزند سلطان سلیم تا سلطان عبدالعزیز سکه ها را در اماکن دیگری غیر از قسطنطنیه ضرب می کردند . از جمله این شهرها : " سدرة قیسی " ، قرطوة ، آمد ، دمشق ، حلب ، مصر ، حجاز ، طرابلس ، مغرب ، تونس ، الجزائر ، بغداد ، ارض روم ، یمن ، درنه و تفلیس .

[[ پرونده : | تازه های اقتصاد شماره 23 ص 61 ]]

عثمانی مانند سایر کشورهای طرف جنگ در خلال جنگ جهانی اول به انتشار پول کاغذی غیر قابل جایگزین پناه برد . و این تدبیری بود که او را به انجام خواسته های جنگ قادر می ساخت . فلسطین به علت سقوط قیمت پول ترکی از این تدبیر ضرر زیادی متحمل شد . قیمت اسکناس لیره ترکی ، کمتر از 10 درصد قیمت مرسوم آن بود .

هنگام شکست ارتش عثمانی در مقابل متفقین در فلسطین ، پول مصری وارد فلسطین شد و مقامات اشغالگر نظامی در 23/11/1917 اعلام نمودند که پول مصری پول قانونی است ، و در کنار پول متفقین و پول عثمانی پول مصری پول رسمی است چه اسکناس باشد چه سکه طلا . تاریخ 28/12/1917 به عنوان تاریخ شناسایی رسمی قیمت پولها نسبت به پول مصری تعیین شد و صرافان اجازه یافتند کار خودشان را انجام دهند . استفاده از پول مصری زیاد سخت نبود ، مردم سکه های مصری را پذیرفتند ، و لیره طلایی انگلیسی به علت اینکه خیلی کمتر در دسترس مردم قرارداشت نادر بود . اما لیره طلایی و پولهای کاغذی عثمانی به دستور مقامات نظامی در دسامبر 1918 پس از اشغال کامل فلسطین از معامله ممنوع شد .

هنگامی که اداره شهری انگلیس در فلسطین تأسیس شد درابلاغیه عمومی به تاریخ 1/2/1921 به صورت زیر به وضعیت پولی نظم داده شد :

1. اعلام می شود که از ابتدای روز 22 ژانویه سال 1921 موارد زیر پول قانونی است :

الف - لیره طلایی مصری - پول ورقی مصری - سکه های نقره و نیکل مصری ،

ب - لیره طلای انگلیسی با قیمت 5/97 قرش مصری .

1. این اعلامیه ، مبادله سکه های پولهای دیگر را در مجرای طبیعی تجارت مقید نمی کند و این مبادلات ( با این پولها ) باید بر اساس قیمتهای رایج بازار باشد .

اما این به واسطه توافق بین مقامات اشغالگر در فلسطین و حکومت مصر برای تنظیم به کارگیری پول مصری در فلسطین انجام نشد و فلسطین از سود استعمال این پول سهمی نداشت .

در ابتدای دوره قیومیت انگلیس افکار به شکل جدی متوجه حوادث پول مستقل فلسطینی به جای پول مصری که مردم به آن راضی شده و با آن انس گرفته بودند نشد . لذا مقامات قیومیت در سال 1924 وقتی دیدند که اوضاع مناسب است و زمینه برای تأسیس نظام پولی خاص فلسطین آماده می باشد در اوایل آوریل همان سال کمیته ای برای بررسی امکان ضرب پول فلسطینی و نقشه مناسب برای اجرای آن تشکیل دادند .

این کمیته از چهار تن از مدیران بانکها بیگانه و سه تن از کارمندان حکومت و دو تن از اعراب که حکومت آنها را تعیین می نمود و 3 تن یهودی که توسط کمیته صهیونیسم انتخاب شدند تشکیل شده بود . این اقدام موجی از انتقاد و اعتراض را در بین اعراب برانگیخت و انجمن اسلامی - مسیحی در حیفا یادداشتی در تاریخ 12/4/1924 برای نماینده سامی فرستاد که در آن آمده بود . " طرح حکومت برای ایجاد پولی که در فلسطین رایج شود به دلایل زیادی ضربه شکننده ای بر اقتصاد کشور است . مهم ترین این عمل هموار کردن راه برای بانکها به منظور بازکردن با ثروتهای کشور است که منجر به خسارت و ورشکستگی مستعجلی می شود همانطور که در سوریه شمالی چنین وضعیتی پیش آمده بود " .

اطاق بازرگانی حیفا و یافا دو گزارش به نماینده سامی ارایه کردند که در آنها خسارتهایی که از صدور پول فلسطینی جدید ناشی می شود را شرح دادند ، اطاق بازرگانی یادآوری کرده بود که : " با توجه به وضعیت سیاسی کشور و عدم وجود پشتوانه طلای ضروری ، این طرح منجر به شکست خواهدشد " .

کمیته اجرایی عرب در یادداشتی که به نماینده سامی فرستاد ذکر کرده است که : " این یک طرح صهیونیستی است که مدیر بانک صهیونیستی " انگلو فلسطین " آن را وضع کرده و جمعیت صهیونیستی اقتصادی فلسطین آن را ارایه نموده است . "

یادداشت کمیته اجرایی به خسارتهایی اشاره دارد که از این طرح ناشی خواهد شد از جمله مهم ترین آنها : " عدم ثبات پول بر یک قیمت بود زیرا حکومت می تواند هر قدر که بخواهد پول چاپ کند بدون اینکه نظارتی برآن صورت گیرد . بنابراین ثروتهای کشور بازیچه بانکها و دستگاههای چاپ اسکناس خارجی می شود و بر سر بازار مالی همان بلایی می آید که بر سر سوریه و سایرین آمده است . "

علی رغم اعتراضات عربی که بیشتر آنها بر اساس اقتصادی صرف بود ، " هربرت سموئیل " نماینده سامی ، کار کمیته را متوقف نکرد . این کمیته گزارش خود را در ژوئیه 1924 ارایه داد و در آن از ایجاد پول فلسطین بر اساس جنیه استرلینگ پشتیبانی کرد . اما گامهای اجرایی اولیه برای وارد کردن پول جدید دو سال به تأخیر افتاد ، تا اینکه وزیر مستعمرات انگلیس ، قانون پول فلسطین را صادر کرد و " شورای پول فلسطینی " را معین نمود و دستوراتی داد که وظایف و اختیارات این شورا در قانون شماره 907/53 تاریخ 10/9/1926 تعیین شده بود .

و نماینده سامی قانونی وضع کرد و به شورای پول فلسطینی مشروعیت بخشید ، شورایی که وزیر مستعمرات آنرا تعیین نموده اختیارات صدور پول را از طرف حکومت فلسطین به آن داده بود .

به این ترتیب ایجاد هیأت مسئول صدور پول فلسطینی و نظارت بر آن انجام شد . اما طبیعت این پول چند ماه بود معلوم شد هنگامی که در 7/2/1927 پول مرسوم فلسطینی صادر گردید و وزیر مستعمرات در 21/2/1927 اعلام کرد که این پول در فلسطین با پول مصری عوض خواهد شد . و " نوشته های روی پول به سه زبان انگلیسی و عبدی و عربی خواهد بود " . و اضافه کرد که " تصویر پادشاه انگلیس روی آن نخواهد بود و این پول در لندن ضرب می گردد " .

نماینده سامی در 1/11/1937 منشوری صادر و در آن زمان کار رسمی پول فلسطینی را مشخص نمود و دستورات لازمه را برای عقب کشیدن پول و سکه های مصری از مبادله قبل از 31/3/1938 صادر کرد تا پول فلسطینی با قیمت 5/97 قرش مصری برای هر جنیه فلسطینی جایگزین آن گردد .

در هنگامی که کشور در تنگنای اقتصادی قرار داشت عملیات تغییر پول صورت گرفت و این عملیات افزایش فاجعه بار قیمتها را به دنبال داشت . مقرر شد که جنبه فلسطینی مساوی 27447/123 نخود طلای خالص باشد . پس از آن سازمانها تبدیل این جنیه فلسطین را به جنیه استرلینگ با یک تدبیر و شیوه اداری تعیین نمودند بدون آنکه قانونی در این زمینه وضع شود یا برای اوراق پولی متداول تدوین گردد .

ذخیره ای که پول فلسطین متداول را پشتیبانی می نمود ازسود جایگزینی اوراق پولی وسکه های مصری تشکیل یافته بود . و بر این مقدار سود فروش اوراق پولی و سکه های متداول در اقتصاد فلسطین نیز اضافه شد . و منبع سوم درآمدی بود که بهره برداری و سودجوییهای شورای پول فراهم کرده بود و بیشتر آنها در " اسناد حکومت انگلیس " بود .

جنیه فلسطینی به 100 مل تقسیم می شد . بین جنیه و مل وحدت متوسطی برای شمارش نبود . لذا لفظ " غرش " استعمال می شد بر این اساس که در آن مساوی 10 مل بود ( لفظ درج شده ملیم است که جمعش ملالیم می باشد . )

جنیه طلایی فلسطین مساوی جنیه ( پوند ) طلایی انگلیس بود . علی رغم صدور بیانیه ای برای ضرب این جنیه این بیانیه اجرا نشد و چنین پولی چاپ نگردید .

پولهای فلسطینی که شورای پول فلسطین صادر می کرد دو نوع بود : سکه های فلزی و اسکناسهای پولی . که همگی اینها در انگلستان ضرب و چاپ می شدند و حکومت قیومیت در فلسطین شکلها و رسمهای آن را تهیه می کرد . علی رغم اینکه به نظر می رسید که این پولها از علایم سیاسی بر رویشان به دور باشند . - بر دور این پولها در کنار تزئینات چیزی قرارداده نشد مگر شاخه زیتون و بعضی شکلها از آثار معروف فلسطینی لیکن هدف استعماری قیومیت ، یعنی ایجاد ، " کشور ملی یهود " در فلسطین در این پولها به خوبی روشن بود ، زیرا روی پولهای فلزی فلسطینی و پولهای اسکناس با سه زبان عبری و عربی و انگلیسی نوشته شده بود و به کلمه فلسطین با زبان عبری دو حرف اول از کلمه " ارض اسرائیل " ( زمین اسرائیل ) اضافه شده بود .

الف - سکه های فلزی :

این پولها در دارالسکه پادشاهی انگلیس در لندن ضرب می شد . و شکلهای آن در طول دوره قیومیت به یک شکل باقی ماند و به جز تاریخ ضرب یا ترکیب مواد فلزی تغییری نمی کرد . این پولها همه ساله ضرب نمی شد بلکه بر اساس نیاز بازارهای داخلی که توسط حکومت قیومیت تعیین می شد ضرب می گردید . آخرین مجموعه پولهای فلزی در سال 1947 ضرب شد اما این پولها به علت تقسیم فلسطین و حوادثی که در آن سال اتفاق افتاد به فلسطین ارسال نگردید . پولهای فلزی فلسطین در دوره قیومیت سه نوع بود :

1. سکه های برونزی : که عبارت بود از " 1مل " و " 2 مل " هر دوی این سکه ها قطعه ای دایره ای شکل و سوراخ شده و بر هر دو روی آن کلمه " فلسطین " با زبانهای سه گانه پشت سر هم از بالا به پایین انگلیسی و عربی و عبری نوشته شده بود و در زیر آن تاریخ ضرب چاپ شده بود . در پشت این سکه در وسط یک شاخه زیتون بود که در دو طرفش از پایین رقمی که دال بر قیمت سکه بود و از بالا به صورت دایره ای قیمت قطعه با سه زبان نوشته شده بود ، در اثناء جنگ بین سالهای 1942 - 1945 به علت افزایش قیمت فلز قلع و سرب در ترکیب فلزات این سکه تغییرات اندکی به وجود آمد .
2. سکه های نیکلی : که عبارت بود از " 5 مل " و " 10مل " و " 20 مل " . همه این سکه ها دایره ای شکل بوده و وسطشان سوراخ داشت و یک طرف آن نام فلسطین با زبانهای سه گانه نوشته شده بود و بر روی قطعات " 5 مل " و " 20 مل " شاخه زیتون سوراخ وسط را احاطه کرده بود . بر طرف دیگر قطعه " 10مل " نیز شاخه زیتون سوراخ را احاطه کرده بود . فلز این نوع پولها در خلال جنگ بین سالهای 1942 تا 1944 عوض گردید و به جای نیکل از برونز استفاده شد .
3. سکه های نقره ای . در دو قطعه " 50 مل " و " 100مل " این قطعات دایره ای شکل و سوراخ نشده بود . بر روی آنها شاخه زیتون وجود داشت و کلمه فلسطین در قطعه " 50 مل " بصورت دایره ای و در " 10مل " بصورت عمودی و بدون دایره ای نوشته شده بود .

ب - اسکناسهای پولی :

فلسطین پس از جدایی از عثمانی ، غیر از پولهای فلزی مخصوص به خود ( یک ، دو ، پنج ، ده و بیست مل فلسطینی و پنجاه و یک صد مل نقره ای رایج از سال 1927 تا 1948 ) که به آنها اشاره شد ، دارای پولهای درشت کاغذی به نام " جنیه فلسطینی " نیز بود . درتمامی انواع آن شکلها و تسمیه کتابت برآنها ، یکی بود .

اختلاف آنها در طول و رنگ آنها تصویری بود که بر روی آنها نقش بسته بود . پولهای کاغذی فلسطین را در مدت یاد شده می توان به سه دسته تقسیم کرد :

1. پولها یا به عبارت بهتر چکهای منتشر شده توسط شرکت فلسطینی - انگلیسی شعبه یافا ( غیر از جنیه فلسطینی ) .

این اسکناسهای بدون تاریخ عبارت بودند از : 5 ، 10 ، 20 ، 50 و 100 فرانکی سری اول ، انتشار آنها در سال 1914 توسط بنگاه " صنعت وین - 9 Lndustrie Vienn " صورت گرفت و سری دوم آن نیز در سال 1918 توسط شرکت " Achdut " چاپ شد .

1. نام دسته دوم اسکناسهای فلسطینی " جنیه فلسطینی " می باشد که از سال 1927 انتشار آن شروع شد و تا سال 1945 ادامه یافت . در قسمت بالی این اسکناس ها باخط درشت عنوان انگلیسی . " Palestine Currency Board " ( هیأت نظارت بر پول فلسطین ) دیده می شد و در زیر آن هم با خط ریز در یک خط به زبان انگلیسی و در سمت راست آن با زبان عربی در 2 سطر و در چپ با زبان عربی در دو خط این عبارت نوشته شده بود : " این اسکناس برای پرداخت هر مبلغی پول قانونی است " قیمت اسکناس در قسمت بالا و زیر این عبارت با زبان انگلیسی و زیر آن با عربی و زیر آن نیز با عبری نوشته شده بود . زیر قیمت اسکناس فقط نام بیت المقدس و تاریخ صدور و امضایمختلف اعضای هیأت نظارت بر پول فلسطین نقش بسته بود . در چهار گوشه اسکناس قیمت اسکناس در یک چارچوب و کادر تزئین شده نوشته شده بود . بر روی این اسکناسها دو دایره بود . در دایره سمت چپ تصویر اثری از آثار معروف فلسطین چاپ شده بود . عکس صخرة مشرفه در جنیه و قبه راحیل در اسکناس 500 مل چاپ شده بود و بر بقیه اسکناسها صورت مأذنه مشهور رمله رسم شده بود . اما در پشت اسکناسها در دایره وسطی تصویر برج قلعه بیت المقدس وجود داشت . رنگهای اسکناسها نیز از یکدیگر تفاوت داشت . این اسکناسها عبارت بودند از :
2. اسکناس 500 مل ( نیم جنیه ) بنفش رنگ که چهار بار در تاریخهای 1/9/1927 ، 30/9/1929 ، 20/4/1939 ، 15/8/1945 چاپ و منتشر شد .
3. اسکناس یک جنیه سبز رنگ که آن هم چهار بار و در تاریخهای 1/9/1927 ، 30/9/1929 ، 20/4/1939 و 1/1/1944 منتشر شد .
4. اسکناس پنج جنیه قرمز رنگ که همانند اسکناسهای یک جنیه ، چهاربار طی سالهای فوق الذکر انتشار یافت .
5. اسکناس 10 جنیه آبی رنگ که همزمان با اسکناسهای پنج جنیه منتشر شد .
6. اسکناس پنجاه جنیه بنفش رنگ که 3 بار همزمان با اسکناسهای پنج و ده جنیه و یکبار هم در تاریخ 7/9/1944 چاپ شد و انتشار یافت .
7. اسکناس یکصد جنیه سبزرنگ که سه بار به ترتیب یاد شده در بالا و یکبار در تاریخ 10/9/1942 چاپ و منتشر شد .
8. دسته سوم آخرین اسکناسهای فلسطینی است که در سال 1948 منتشر شد . هر چند برخی از کارشناسان این پول را به عنوان اولین اسکناس رژیم اسرائیل می شناسند . اما بر روی آنها نه تنها عنوان " دولت اسرائیل " دیده نمی شد ، بلکه عنوان " Anglo - Palestine Bank Limited " ( بانک انگلیسی - فلسطینی با مسئولیت محدود ) و عبارت " جنیه فلسطینی - Palestine Pound " بر روی آنها و جود داشت . در پشت این اسکناسها نیز عبارت " جنیه فلسطینی " به زبان عربی مشاهد می شد . این اسکناسها عبارت بودند از : 500 مل ، یک ، پنج ، ده و پنجاه جنیه که دوبار در تاریخهای 1/5/1948 و 15/5/1948 چاپ و منتشر شد . لازم به ذکر است که عبارت عبری ریز که در گوشه و کنار پولهای دسته دوم دیده می شد ، بر روی این اسکناسها درشت شده و در قسمت بالاقرار گرفته بودند . این پولها با تشکیل رژیم صهیونیستی و چاپ و انتشار پولهایی با عناوین صرفا عبری ، از جریان خارج شد یا نابود گردید . به علاوه " بانک فلسطینی - انگلیسی " در سال 1948 نیز سری دیگری از اسکناسهای تقریبا مشابه اسکناسهای ذکر شده در بالا را منتشر نمود . این اسکناسها عبارت بودند از : پانصد مل ( خاکستری ) ، یک جنیه فلسطینی ( آبی ) ، پنج جنیه فلسطینی ( قهوه ای ) ، ده جنیه فلسطینی ( قرمز ) و پنجاه جنیه فلسطینی ( بنفش کمرنگ ) .

پس از تشکیل رژیم صهیونیستی در فلسطین ، عملاً پولهای فلسطین از بازار مبادلات بازرگانی سرزمینهای اشغالی 1948 حذف شد . در پی تجاوز 1967 اسرائیل نیز که بخشهای دیگری از فلسطین از جمله بیت المقدس به اشغال ارتش اسرائیل در آمد به طور کل پولهای رایج فلسطین از بازار مبادلات بازرگانی فلسطین حذف شد . اما با شروع مذاکرات صلح میان فلسطینیها و اسرائیلی ، که منجر به تشکیل حکومت خودگردان فلسطین به ریاست یاسر عرفات شد زمزمه انتشار پول فلسطینی توسط حکومت خودگردان فلسطن بر سر زبانها افتاد . خبرگزاری آسوشتید پرس در اول فروردین 1379 در این باره اعلام کرد که تشکیلات دولت خودگردان فلسطین قصد دارد پول رایج خود " گنی " را به جریان بیندازد .

بر اساس این گزارش یکی از مسئولان وزارت دارایی حکومت خودگردان تصریح کرد فلسطینیها تقریبا همزمان با اعلام کشور فلسطین از سوی یاسر عرفات ، استفاده از این پول را شروع خواهند کرد و عرفات قول داده است در ماه سپتامبر سال جاری موجودیت کشور فلسطین را اعلام نماید . تصویر عرفات بر روی اسکناسهای فلسطینی نقش بسته است . در همین رابطه هم " محمد نشاشیبی " وزیر دارایی کابینه عرفات برای تهیه مقدمات چاپ و انتشار این پول به انگلستان سفر کرد .

مآخذ :

1. ارژنگی ، حسین : بررسی پولهای کاغذی جهان ، مجله تازه های اقتصاد ، شماره 23 .
2. نشریه رویداد و گزارش ، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی علمی ندا ، شماره 58 .
3. حماده ، سعید : سیستم اقتصادی فلسطین - بیروت 1939 .
4. خله ، کامل محمود - فلسطین و قیمومیت بریتانیا 1939 - 1922 - بیروت 1973 .
5. Baramki, D. : Art and Architecture of Ancien plestine, Beirut 1969.
6. Hill : Greek coins in the British museum, Palestine, london 1927.