غزه ( دانشگاه الازهر - )

در فلسطین ، دانشگاهها و مراکز علمی و آموزشی زیادی علی رغم تحت اشغال بودن این سرزمین وجود دارد که توانسته اند در باروری افکار و اندیشه های جامعه فلسطینی سهم بسزایی را ایفا کنند .

دانشگاه الازهر غزه از جمله این دانشگاهها است که هر سال صدها دانشجو از آن فارغ التحصیل می شوند .

این دانشگاه یک مرکز تأثیرگذار در زمینه های علمی و تحقیقاتی نه تنها در سرزمینهای فلسطینی بلکه در خارج آن به ویژه در میان کشورهای عربی است و افزایش تعداد دانشجویان خارجی در این دانشگاه ، گواهی بر این مدعاست . این دانشگاه توانسته است در مدت 20 سال فعالیت خود ، دستاوردهای بزرگی را در زمینه های علمی کسب کند .

این دانشگاه از همان ابتدا ، از اساتید و پرسنل اداری مجربی بهره برد که این امر در ارتقا و پیشرفت کاری آن تأثیر بسزایی داشت تا جایی که آن را به یک مرکز علمی بزرگ تبدیل کرده است . حتی حوادث و انفجارهایی که برای خنثی کردن توان علمی این دانشگاه انجام گرفته اند ، نیز نتوانستند ، بار علمی و اهمیت آن به عنوان یک دانشگاه پیشرو را کاهش دهند .

آنچه در این میان مهم به نظر می رسد این است که دانشگاه الازهر غزه تنها یک نهاد علمی به منظور پرورش دانشجو نیست بلکه یک پرورشگاه بزرگ فکر و اندیشه محسوب می شود که بنابر ادعای مسئولین آن توانسته است در افکار توده مردم فلسطینی ، تحول بزرگی را به وجود آورد .

آنچه در پی می آید ، تقریبا شرح کاملی از چگونگی شکل گرفتن و اجزای این دانشگاه و همچنین فعالیتهای آن است .

الف - تاریخچه تشکیل دانشگاه :

نوار غزه دارای چهار دانشگاه است که عبارتند از : دانشگاه الازهر ، دانشگاه الاقصی ، دانشگاه اسلامی و دانشگاه قدس . سه دانشگاه الازهر ، الاقصی و اسلامی دولتی اند و دانشگاه قدس ، آزاد و غیردولتی است .

تصمیم برای ایجاد دانشگاه الازهر غزه در 14 فوریه 1991 و در جریان انتفاضه اول فلسطین - - که در اواخر سال 1987 آغاز شد - - اتخاذ شد .

این امر هم زمان با افزایش اقدامات خصمانه اسرائیل علیه مردم فلسطین و به ویژه مراکز علمی در سرزمینهای فلسطینی بود .

دانشگاه الازهر در شرایطی شکل گرفت که اسرائیل در سطح گسترده ای اقدام به بستن دانشگاههای فلسطینی و جلوگیری از گسترش علم در سرزمینهای فلسطینی با استفاده از تمام امکانات خود می کرد . در چنین شرایطی ، رهبران وقت فلسطینی تصمیم گرفتند روند آموزش را ادامه دهند لذا کادر رهبری وقت فلسطین به ریاست یاسر عرفات رئیس تشکیلات خودگردان بر آن شدند ، دانشگاه الازهر را در غزه تشکیل دهند . افرادی که در شکل گیری این دانشگاه تلاش کردند ، با صراحت تأکید کردند که حتی کمبود امکانات نمی تواند مانعی بر سر راه این هدف محسوب شود .

" نبیل شعث " رئیس هیأت امنای دانشگاه الازهر غزه می گوید زمانی که ریاست هیأت امنا را بر عهده گرفتم ، به این نتیجه رسیدم که مأموریت مهمی به من واگذار شده زیرا اولاً این دانشگاه فقط برای پاسخ به ضرورتهای توسعه فرهنگی ایجاد نشده بلکه در پاسخ به ضرورت رویارویی با جنگ فرهنگی ، تمدنی و ملی که هویت ملی فلسطینیان را نشانه رفته ، تشکیل شده است و به همین دلیل بر بسیاری از دانشگاههای دیگر فلسطین که تنها به تعلیم و بحث های علمی می پردازند ، ارجحیت دارد و ثانیا تلاش برای تحقق استقلال این دانشگاه به اعتبار اینکه دانشگاهی ملی است و باید از آزادی و استقلال در اداره امور برخوردار باشد ، امری ضروری است بدون آنکه در امور آن مداخله یا نظام و قوانین آن نقض شود .

شعث همچنین این دانشگاه را به این دلیل که دستور تأسیس آن از سوی رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین ( یاسر عرفات ) صادر شده است ، نسبت به سایر دانشگاههای

فلسطین ، بااهمیت تر تلقی می کند .

دانشگاه الازهر غزه سرانجام پس از دشواری های فراوان ، با چندین دانشکده ، ساختمان اداری ، آزمایشگاه و دیگر امکانات رفاهی برای دانشجویان آغاز به کار کرد ، این دانشگاه توانسته است ، چندین مرکز علمی و تحقیقاتی مهم را بگشاید .

دانشگاه مذکور ، علاوه بر فعالیت عادی خود ، روابط مثبت و گسترده ای را با دانشگاههای داخلی فلسطین ، دانشگاههای عربی و دانشگاههای جهان برقرار کرده است ، تا از این طریق مدارک علمی عالی همچون کارشناسی ارشد را به دانشجویانش اعطا کند و همچنین برخی دانشجویان خود را برای کسب مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری به کشورهای دیگر اعزام کند .

ب - ساختار دانشگاه الازهر غزه :

رئیس دانشگاه الازهر غزه ، هم اکنون ( 2006 ) ، جواد عاشور وادی است . رئیس قبلی دانشگاه دکتر ریاض الخضاری از اعضای کمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین است . وی از اعضای فتح و همچنین عضو شورای مشورتی دانشگاه آزاد قدس و رئیس بخش آموزش و پرورش در سازمان آزادی بخش فلسطین است .

اعضای هیأت امنا نیز شامل دکتر نبیل شعث - - رئیس این هیأت که از سوی محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان انتخاب شده است - - هانی الشوا ، عماد شعث ، مؤمون ابوشهلا ، ریاض الحسن ، ریاض الزعنون ، صبری صیدم ، طلال عوکل ، عیسی طررزی ، محمود السمهوری و محمود الشرافی می شوند .

دانشگاه الازهر غزه در ابتدای تأسیس آن در سال 1991 ، متشکل از دو طبقه در ساختمان آکادمی دینی الازهر با 725 دانشجو و دو دانشکده " تربیت " و " قانون و شریعت " بود و در آن زمان تنها 30 کارمند اداری و 89 عضو آکادمیک داشت اما تعداد کارکنان آن اعم از اداری و آکادمیک ، متناسب با گسترش فعالیتهای این دانشگاه و نیازهای آن ، گسترش یافت . جدول زیر بیانگر تحولات این دانشگاه طی 10 سال یعنی از سال 1991 تا 2001 است .

ج - فعالیتهای بین المللی :

دانشگاه الازهر غزه را کشورهای عربی و بین المللی زیادی به رسمیت می شناسند این دانشگاه روابط گسترده و

متنوعی با بسیاری از اتحادیه ها ، سازمان ها و شبکه های مختلف عربی و بین المللی برقرار کرده که موجب شده است مدارک ارائه شده توسط این دانشگاه به دانشجویان فارغ التحصیل و همچنین نظام آکادمیک آن از مقبولیت بسیار زیادی نزد کشورهای یاد شده برخوردار باشد . دانشگاه الازهر غزه دارای عضویت در نهادهای زیر است :

1. اتحادیه دانشگاههای عربی
2. اتحادیه دانشگاههای اسلامی
3. اتحادیه بین المللی رؤسای دانشگاهها
4. شبکه عربی - - اروپایی تحقیقات علمی
5. اتحادیه بین المللی دانشگاههای منطقه مدیترانه
6. سازمان عربی مسئول پذیرش و ثبت دانشگاههای عربی

عرصه تبادل علم با خارج هم جزء اولویتهای کاری دانشگاه الازهر غزه است . همکاری با مؤسسات علمی خارجی برای تمامی دانشگاهها به ویژه در زمینه تحصیلات عالی علمی ، امری ضروری است زیرا به دانشجویان و دانشگاهیان این امکان را می دهد که تحصیلات عالی خود را تکمیل کنند .

این امر همچنین به استفاده از کارشناسان دانشگاههای دیگر در عرصه های آکادمیک کمک می کند و می تواند به تبادل دانشجو و استاد و برگزاری کنفرانسها و سمینارها منجر شود و نقش تحقیقات علمی و فن آوری اطلاعات را پررنگ تر کند .

دانشگاه الازهر غزه نیز در همین چارچوب فعالیتهای گسترده ای را انجام داده که از آن جمله امضای توافقنامه های زیر است :

1. توافقنامه همکاری در برنامه کارشناسی ارشد شیمی با دانشگاه " یومست " انگلیس
2. توافقنامه دوجانبه با دانشگاه کانال سوئز در مصر
3. توافقنامه دوجانبه با دانشگاههای " دانکرک " و " اکس مارسیلیا " در فرانسه
4. توافقنامه همکاری آکادمیک با دانشگاه " ماربورگ " آلمان
5. توافقنامه همکاری میان دانشگاههای فلسطینی در سطح تحصیلات عالیه
6. توافقنامه همکاری علمی در زمینه تحصیلات عالی با دانشگاه عین شمس مصر در عرصه کشاورزی برای کسب مدارک فوق لیسانس و دکتری
7. توافقنامه همکاری علمی و فرهنگی با دانشگاه السیوط مصر
8. توافقنامه همکاری با آکادمی ملی علوم دریایی مصر
9. توافقنامه همکاری علمی و فرهنگی با دانشگاه حلوان مصر

د - مراکز علمی و بخشهای وابسته به دانشگاه الازهر غزه :

1 - مرکز علمی تحقیقات و پژوهشهای بین المللی :

این مرکز که در اوایل سال 1998 تأسیس شد ، یکی از مراکز تحقیقاتی مهم تشکیلات خودگردان فلسطین بوده و از جدیدترین دستگاهها و ابزار روز برای ارائه بهترین و دقیق ترین نتایج برخوردار است که تعدادی از فعالیتهای این مرکز عبارتند از :

• - پس از توافق با وزارت بهداشت فلسطین در سال 1999 اقدام به تجزیه و بررسی تمام داروهای وارد شده از سوی وزارت بهداشت می کند .
• - با توافق با آژانس کمک رسانی " الغوث " ، اقدام به بررسی داروهای وارد شده از سوی این آژانس می کند .
• - بررسی های مقدماتی این مرکز شامل بررسی تمام داروهای بسته بندی شده خارجی و صحت اطلاعات موجود در آنها و اطمینان از سلامت آنها و مدت اعتبار مصرف آنها مطابق معیارهای بین المللی است .

2 - مرکز تحقیقات غذایی :

گروه تحقیقات مواد غذایی در سال 1997 در دانشگاه الازهر غزه تأسیس شد که این امر پس از بررسی های جدی و عمیق و به دلیل وجود امکانات ، تجهیزات و کارشناسان موجود و نیاز جامعه فلسطینی به این مرکز تحقق یافت . این مرکز به دلیل ارزیابی مواد غذایی و اطمینان از بهداشتی بودن آنها ، با هدف حفاظت از ملت فلسطین در برابر آلودگی های احتمالی غذایی ، دارای اهمیت است .

3 - مرکز تحقیقات آبی :

این مرکز در ژوئن 1995 در دانشگاه الازهر غزه تأسیس شد که عمده فعالیت آن ، ارائه خدمات به جامعه فلسطینی در زمینه های مختلف و مشارکت در تحقیقات و

پژوهشهای مربوط به آب و محیط زیست در فلسطین و همچنین مشارکت در ساخت زیربنای شبکه آب رسانی و زیست محیطی در فلسطین است .

4 - بخش فن آوری اطلاعات :

این بخش در تاریخ 6 فوریه 2001 در دانشگاه الازهر غزه تأسیس شد تا از این طریق تمام برنامه ها و مکانیزم های علمی دانشگاه تحت فن آوری اطلاعات در دانشکده ها و دفاتر این دانشگاه قرار گیرد .

از جمله فعالیتهای این بخش ، پشتیبانی و گسترش دستگاههای کامپیوتر در این دانشگاه و نظارت بر محاسبه الکترونیکی تمام کارهای اداری آن و همچنین توسعه اینترنت و آموزش پرسنل اداری دانشگاه مطابق روند کاری هر یک از آنها است . بخش فوق با کمک مالی یونسکو و با جدیدترین تجهیزات تأسیس شده است .

5 - بخش آموزش دائمی :

این بخش در ژوئن 1994 در دانشگاه الازهر غزه تأسیس شد و اهدافی همچون خدمت به جامعه فلسطین با ارائه علوم جدید ، آموزش افراد نخبه و آموزش با روش های جدید و پیشرفته با هدف توسعه منابع و سرمایه انسانی در فلسطین ، بالا بردن پتانسیل سه بخش دولتی ، غیردولتی و بخش ویژه تجاری ، تحکیم ارتباط و همکاری میان دانشگاه الازهر با نهادهای داخلی فلسطین و همچنین توسعه توانایی ها و مهارتهای افراد متناسب با نیاز توسعه را دنبال می کند .

اعضای این بخش عبارتند از : از سه مدیر بخش که تحت نظارت ریاست کل دانشگاه هستند و همچنین منشی بخش و تعدادی از هماهنگ کننده ها از دانشکده های مختلف این دانشگاه . این بخش همچنین یک کادر انسانی با بیش از 300 عضو دارای مدرک دکتری و کارشناسی ارشد دارد که برخی از آنها در دانشگاههای دیگر فلسطینی تحصیل کرده اند . برنامه های این بخش مجموعه های زیر را تحت پوشش قرار می دهند :

• بخشهایی از جامعه فلسطینی که در حاشیه قرار گرفته اند .
• کارگران و کارمندان بخشهای خصوصی و دولتی به منظور گسترش توانایی و مهارت آنها .
• کارگران و کارمندان در وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی .
• اسیران آزاد شده از بند اسرائیل .
• دانشجویان دانشگاهها و دانش آموزان دبیرستانها .
• زنان و به طور کلی جامعه فلسطینی .

این بخش همچنین از سالنها و آزمایشگاهها و امکانات دانشگاه الازهر غزه برای برگزاری جلسات خود استفاده کرده و از ابزارها و وسایل آموزشی لازم همچون کامپیوترهای آن استفاده می کند .

6 - مرکز گسترش و توسعه :

این مرکز در سال 1995 در دانشگاه الازهر غزه بنا بر تصمیم شورای دانشگاه تأسیس شد و دانشکده اقتصاد و علوم اداری این دانشگاه مسئولیت اداره آن را بر عهده گرفت . از اهداف این مرکز می توان به تحقیقات و پژوهش در مورد وضعیت اقتصادی ، پولی و بانکی در مناطق مختلف فلسطین ، کارآمد کردن نقش این دانشگاه و فعالیتهای آن در داخل فلسطین ، محاسبه اقتصادی و فنی طرح های در حال ساخت و استفاده از توانایی و تخصص محققان خارج این دانشگاه در زمینه های مختلف اشاره کرد .

برنامه هایی که این مرکز طی سمینارهای خود به اجرا می گذارد شامل برنامه ریزی و تنظیم ، همه پرسی ، آمارگیری و کارهای میدانی ، محاسبه و ارزیابی بانکها و مراکز دولتی ، طرحهای اقتصادی ، سیاستهای اقتصادی ، الگوهای توسعه اقتصادی و بررسی وقایع سیاسی و تحلیل درباره آنها است .

این مرکز را مسئول و رؤسای بخشهای مختلف دانشکده اقتصاد و علوم اداری دانشگاه الازهر غزه مدیریت می کنند . فعالیتهای مرکز مذکور شامل برگزاری چندین دوره آموزشی برای اسرای آزاد شده ، مشارکت در سمینارها و نشستهای مختلف سیاسی و فعالیت در زمینه های اطلاع رسانی و روزنامه نگاری است .

7 - بخش مالی :

این بخش مسئول تمام معاملات مالی داخلی دانشگاه الازهر غزه و همچنین حسابهای بانکی این دانشگاه است . کار آن ارزیابی حسابهای روزانه و پایان سال دانشگاه و همچنین تهیه بودجه سالانه آن است ، این بخش کامل ترین قسمت حسابرسی به دلیل دقت عمل آن است که شامل قسمتهای حسابرسی ، حقوق ، خزانه داری و ارزشیابی نیز است .

8 - بخش روابط عمومی :

این بخش یکی از مهمترین مراکز دانشگاه الازهر غزه است که پنجره این دانشگاه به جامعه فلسطین به شمار می آید و حلقه ارتباط میان این دانشگاه و مردم فلسطین اعم از کارگر و دانشجو محسوب می شود . وجود این بخش ، از آن جهت اهمیت دارد که می تواند تصویری مثبت از دانشگاه را نزد خارجی ها ارائه کند .

ه - دانشگاه الازهر غزه و تحولات سیاسی :

دانشگاه الازهر غزه به موازات پیشرفتهای علمی ، در تحولات سیاسی فلسطین نیز نقش داشته است . مبارزات انتخاباتی برخی گروههای فلسطینی در این دانشگاه ، سخنرانی های افراد برجسته سیاسی در آن ، چند مورد حمله افراد ناشناس به دانشگاه و انجام اقداماتی همچون انفجار یا اخراج رئیس و مسئولان دانشگاه از سوی این افراد و مسائل دیگری از این قبیل ، این دانشگاه را به لحاظ اهمیت و جایگاه سیاسی ، از سایر دانشگاههای فلسطین متمایز کرده است .

اهمیت آن زمانی آشکارتر می شود که یاسر عرفات رئیس تشکیلات خودگردان دستور تأسیس آن را صادر کرد . دانشگاه الازهر غزه به دلیل جایگاه و موقعیت ویژه اش همواره با تحولات سیاسی در فلسطین عجین بوده است .

در 22 ژانویه 2006 یعنی چند روز قبل از برگزاری انتخابات مجلس قانونگذاری که در نهایت به پیروزی حماس منجر شد ، جنبش فتح یک سمینار انتخاباتی در سالن شیخ محمد عواد دانشگاه الازهر غزه برگزار کرد که طی آن به تبلیغ نامزدها و برنامه های انتخاباتی خود پرداخت .

اهمیت این دانشگاه تا آنجاست که در برگزاری یک راهپیمایی که از سوی دانشگاه الازهر غزه در تاریخ 31/10/2005 بر ضد هرج و مرج و تجاوز به ساحت این دانشگاه تدارک دیده شده بود ، انجمن ملی دمکراسی و قانون فلسطین نیز مشارکت کرده بود .

این انجمن طی بیانیه ای هرگونه تجاوز به ساحت دانشگاه را محکوم کرده و از مقامات تشکیلات خودگردان خواست تدابیری را برای ممانعت از وقوع چنین تجاوزاتی اتخاذ کند .

رمزی رباح عضو دفتر سیاسی جبهه دمکراتیک آزادی بخش فلسطین نیز در رأس هیأتی با ورود به دانشگاه الازهر غزه پس از حوادث این دانشگاه در تاریخ 22/4/2006 ، خواستار همبستگی همه عناصر دانشگاه با وی در مورد ضرورت تشکیل کمیته پیگیری حقایق شد .

از دیگر حوادثی که برای این دانشگاه رخ داد و نمی توان آن را بی ارتباط با وقایع سیاسی داخلی فلسطین دانست ، حمله افراد مسلح به دانشگاه در تاریخ 11 اکتبر 2005 و اخراج رئیس این دانشگاه بود . افراد مسلح پس از ضرب و شتم رئیس دانشگاه و چند تن از مسئولان دانشکده ها اقدام به اخراج آنها از دانشگاه کردند .

اگرچه گفته شد که این اقدام در پی هشدار رئیس دانشگاه به یکی از دانشجویانی که یکی از مسئولان دانشکده ها را تهدید کرده بود ، انجام گرفت اما بسیاری در همان زمان بر این عقیده بودند که اینگونه اقدامات جنبه سیاسی داشته و هدف از انجام آنها ضربه به پیکره و بدنه دانشگاه است تا آن را از درجه اعتبار ساقط کنند .

اینگونه تحولات و حتی بسیار بیشتر از اینها در دانشگاه الازهر غزه حاکی از اهمیت این دانشگاه در داخل جامعه فلسطینی و خارج آن است .

مآخذ :

1. ar.wikipedia.org/wiki/%D8%BA%D8%B2% D8%A9
2. www.alazhar-gaza.edu/arabic/ABOUIUNI. AS
3. www.alazhar-gaza.edu/arabic/presidentI.asp
4. www.arabdecision.org.show_cv-5-6-22-I-3- 577735957.htm
5. www.alhayat-jceom.details.php?opt=3$$id=12994$$id=560
6. www.alazhar-gaza.edu/arabic/cec.asp
7. www.alazhar-gaza.edu/arabic/Development.

asp

1. www.alazhar-gaza.edu/arabic/monjdep.ASP
2. www.alazhar-gaza.edu/arabic/Prl.asp
3. www.pchrgaza.org/files/elic/arabic/repot 19.htm
4. www.hrinfo.net/Palestine/democracy/2005/pr1101.shtml
5. www.amin.org/look/amin/article.tpl?id

Language=17$$Id publication=7$$NrArticl...