جنگ جهانی اول تا حکومت خودگردان فلسطین ( بیت المقدس از زمان - )
محتویات
- ۱ الف - اشغال بیتالمقدس توسط نیروهای انگلیسی :
- ۲ ب - مقابله تشکل‌های اسلامی با انگلیسها و صهیونیستها :
- ۳ ج - تأسیس دانشگاۀ عبری :
- ۴ د - انقلاب براق :
- ۵ ه - مهاجرت یهودیان اروپایی به بیت المقدس :
- ۶ و - کنگرۀ عمومی جهان اسلام :
- ۷ ز - برگزاری تظاهرات و اعتصابها :
- ۸ ح - طرح بین‌المللی شدن بیتالمقدس در سازمان ملل متحد :
- ۹ ط - اشغال بیتالمقدس توسط اسرائیل :
- ۱۰ ی - به رسمیت شناختن استیلای اسرائیل بر بیت المقدس :
- ۱۱ ک - بیتالمقدس پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران :
- ۱۲ مآخذ :
الف - اشغال بیتالمقدس توسط نیروهای انگلیسی :
به دنبال شروع جنگ جهانی اول و خارج شدن سرزمین فلسطین از زیر سلطۀ عثمانیها ، صبح روز 18 آذر 1296 ( دسامبر 1917 ) شهردار بیت المقدس ، حسین سلیم الحسین و بزرگان شهر با پرچم سفیدی به کوی شیخ پدر رفته و شهر را رسماً به یک افسر انگلیسی که سمت نمایندگی ارتش انگلیس را داشت ، تسلیم کردند .
بدین ترتیب بیتالمقدس به اشغال نیروهای انگلیسی درآمد و متعاقباً نیروهای انگلیسی از شمال به جنوب وارد شهر شدند . لژیونی از نیروهای داوطلب یهودی که قبلاً به تدبیر
صهیونیستها تشکیل شده بود نیروهای اشغالگر انگلیسی را همراهی می‌کرد .
بیت المقدس که نخستین قبلۀ مسلمانان و سومین شهر مقدس اسلام ( بعد از مکه و مدینه ) بوده و همواره مرکز فلسطین به حساب آمده است از این پس به کانون حرکت‌های ضدصهیونیستی مسلمانان فلسطینی تبدیل شد ، و به صورت نخستین عرصه درگیری‌های مسلمانان این سرزمین با نیروهای انگلیسی و صهیونیستها درآمد .
ب - مقابله تشکل‌های اسلامی با انگلیسها و صهیونیستها :
برای مقابله با اشغالگران ، نهضت مسلمانان بیتالمقدس " جمعیت اسلامی مسیحی " در سال 1299 ه/1919 م در بیتالمقدس تشکیل شد . یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این نهضت ، موسی کاظم پاشا الحسینی ، ریاست این جمعیت را بر عهده داشت . بسیاری از شیوخ و بزرگان شهر نیز عضو آن بودند . ( نک : حسینی ، موسی کاظم پاشا )
" جمعیت اسلامی مسیحی " بیتالمقدس برای تأمین خواسته‌های عربها در مقابله با اشغالگران ، مردم را به تظاهراتی مسالمت آمیز دعوت کرد . انگیزۀ این اقدام ورود یک هیأت آمریکایی به منظور نظرخواهی در مورد حکومت آینده در این سرزمین بود . ( نک : انجمن‌های اسلامی - مسیحی )
یکی دیگر از برجسته‌ترین شخصیت‌های حرکت‌های مقاومت اسلامی بیتالمقدس و گردانندۀ اصلی این قیامها " حاج امین الحسینی " که در جنگ جهانی اول از افسران ارتش عثمانی بود ، بلافاصله پس از اشغال بیتالمقدس و فلسطین توسط انگلیسیها ، به مخالفت با ایشان برخاست و تا سال‌های بعد از جنگ دوم جهانی هیچ گاه از مبارزه برای دفع سلطه صهیونیستها بر بیتالمقدس و فلسطین باز نایستاد . ( نک : حسینی ، حاج امین )
اولین برخورد میان عرب‌های بیت المقدس با یهودیان در فروردین 1299 و آوریل 1920 روی داد . بعد از سخنرانی حاج امین الحسینی در میدان باب الخلیل ، درگیری سختی میان مسلمانان و یهودیان که به اجتماع ایشان حمله کرده بودند ، رخ داد و متعاقب مداخلۀ سربازان انگلیسی به طرفداری از یهودیان ، که به کشته شدن چند تن از مسلمانان و یهودیان انجامید ، اوضاع شهر بحرانی شد و بعضی از رهبران نهضت بازداشت شدند . پس از درگذشت مفتی بیت المقدس ، به درخواست مسلمانان حاج امین الحسینی توسط فرماندار انگلیسی شهر به عنوان مفتی بیتالمقدس منصوب گردید . حاج امین از نفوذ و مقام روحانی و دینی خود فعالانه در جهت تأمین حقوق و اهداف مسلمانان فلسطین و بیتالمقدس سود جست . مسیحیان شهر نیز که تقریباً همواره دوشادوش مسلمانان بیتالمقدس در مقابله با تهدیدهای صهیونیستها و انگلیسیها مبارزه کرده بودند از انتخاب امین به این مقام استقبال کردند .
در اواسط شهریور 1300/اوایل سپتامبر 1921 هیأتی از بزرگان و مشایخ بیتالمقدس به ریاست موسی کاظم پاشا الحسینی برای مذاکره دربارۀ آیندۀ فلسطین لندن رفته بودند و بدون نتیجۀ مطلوب به بیتالمقدس بازگشتند .
حاج امین الحسینی در مقام ریاست شورای عالی اسلامی بیت المقدس ، تمام تلاش خود را برای جلب توجه مسلمانان سراسر جهان به عمق و اهمیت مسألۀ بیتالمقدس و نیز فلسطین به کار بست . اما به لحاظ تشتتی که در آن سالها بعد از جنگ جهانی دوم بر جهان اسلام حاکم بود ، هیچ کدام از این تلاشها به نتیجۀ مطلوب نرسید .
نخستین اقدام حاج امین اعزام اولین هیأت اسلامی فلسطینی از بیتالمقدس به هند بود و خود حاج امین نیز در تعقیب این هدف به بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله عراق ، سوریه ، امارات خلیج فارس ، مصر و شمال آفریقا سفر کرد .
ج - تأسیس دانشگاۀ عبری :
دانشگاه عبری بیتالمقدس در فروردین 1304 و آوریل 1925 گشایش یافت و لرد جیمز بالفور در همین سال جهت دیدار از بیتالمقدس و دانشگاۀ عبری وارد این شهر شد . شورای عالی اسلامی بیتالمقدس پیشاپیش اعلام کرده بود که همۀ اماکن مقدسۀ اسلامی بر روی وی بسته خواهد بود و او حق ورود به محوطه و صحن این اماکن را نیز نخواهد داشت . روز ورود بالفور ، سراسر فلسطین شاهد تظاهرات و اعتصاب عممی و از آن میان تظاهرات بیتالمقدس از همه خشونت بارتر بود . در مدت سه روز حضور وی در این شهر حالت فوق العاده اعلام شده بود و او موفق به دیدار از هیچ یک از اماکن مقدسۀ اسلامی نگردید .
د - انقلاب براق :
سال 1308/1929 آبستن حوادث گرانباری برای بیتالمقدس و مسلمانان این شهر بود . در اوایل فروردین ( اواخر مارس ) این سال یهودیان بیتالمقدس علناً مدعی شدند که بقایای هیکل سلیمان در زیر بنای مسجد الاقصی مدفون است و لذا آنان حقوق و امتیازاتی در مسجد الاقصی و دیوار براق ( یا دیوار ندبه ) دارند و اعلام کردند که مصمم هستند تا این حقوق را به دست آورند . فشارها بر حاج امین الحسینی افزایش یافت تا مسجد الاقصی را در اختیار یهودیان بگذارند . اما او که از همان آغاز استیلای انگلیسیها بر بیتالمقدس هشدار داده بود که صهیونیستها با کمک آنها درصدد دستیابی به اماکن مقدسۀ اسلامی این شهر بوده و برای جلب توجه رهبران اسلام به این مسأله فعالانه کوشیده بودند ، سرسختانه در مقابل این فشارها مقاومت می‌کرد . از طرفی گروه عظیمی از یهودیان بیت المقدس
تظاهراتی بزرگی بر پا کردند و پس از حمله به ساکنان عرب حوالی دیوار براق ، این دیوار را تصرف کردند و پرچم صهیونیسم را بر فراز آن به اهتزاز در آوردند و برای نخستین بار ، میز مخصوص عبادت خود را در این محل قرار دادند . بعد از ظهر همان روز گروهی از مسلمانان به آنان حمله کردند ، ایشان را از آنجا راندند ، پرچم صهیونیسم را به زیر کشیدند و مسجد براق را از آثار ایشان پاک کردند . چند روز بعد گروهی از یهودیان مسلحانه برای تصرف دیوار براق و استیلای بر آن آماده می‌شدند . مسلمانان نیز با اطلاع از این امر بعد از برگزاری نماز جمعه در مسجد الاقصی ، در تظاهرات عظیمی به طرف میدان براق به راه افتادند . با به هم رسیدن دو گروه درگیری سختی آغاز شد و انگلیسیها نیز به طرفداری از یهودیان وارد کارزار شدند . این درگیریها یک هفته به طول انجامید که منجر به شهادت و زخمی شدن عده زیادی از مسلمانان شد . این پنجمین قیام بزرگ مسلمانان فلسطین علیه تجاوزات صهیونیستها و انگلیسیها بود که بعداً به انقلاب براق موسوم شد و در این قیام بسیاری از رهبران مسلمانان در خانه‌های خود تحت الحفظ بازداشت شدند . ( نک : براق ، قیام )
ه - مهاجرت یهودیان اروپایی به بیت المقدس :
در این سالها مهاجرت یهودیان از اروپا به بیتالمقدس در اثر تحولات سیاسی اروپا و گسترش شبکۀ جهانی صهیونیسم فزونی یافته و تغییرات قابل ملاحظه‌ای در ترکیب جمعیت این شهر ایجاد کرده ( نک : انتقال یهودیان به فلسطین ) بود .
و - کنگرۀ عمومی جهان اسلام :
کنگرۀ عمومی جهان اسلام که نخستین کنگره در نوع خود در جهان اسلام بود ، در آذر ماه 1310 - دسامبر 1931 در شهر بیتالمقدس تشکیل شد . اکثر دولت‌های اسلامی ، به سبب رقابتها و کشمکش‌هایی که در آن دوران میانشان وجود داشت ، از اعزام نمایندۀ رسمی به این کنگره خودداری کردند و نمایندگان غیر رسمی کشورهای مسلمان در آن شرکت جستند . ریاست این کنگره را شخص حاج امین حسینی بر عهده داشت . این کنگره همدلی و توجه بسیاری از مسلمانان و غیر مسلمانان را جلب کرد . حتی از میان اسلام شناسان غربی ، هاملتون گیب مقالۀ مستقلی تحت عنوان " کنگرۀ اسلامی بیت المقدس " به رشتۀ تحریر درآورد . جورج آنتونیس نیز گفته بود که سزاوار است بدانیم ، و من بدون هیچ تردیدی این کنگره را سازنده‌ترین تلاش مسلمانان در سال‌های اخیر می‌دانم . " اما کمیسر عالی انگلیس در فلسطین گفته بود که اگر برگزاری چنین اجتماعاتی در بیتالمقدس تکرار شود " در آن صورت دیگر این سرزمین جای یهودیان نخواهد بود . " و لذا این کنگره ، که قرار بود که هر دو سال یکبار در شهر بیتالمقدس برگزار شود ، هیچ گاه تکرار نشد . یکی از اهداف جنبی این کنگره تأسیس یک دانشگاۀ اسلامی در بیتالمقدس بود تا بتواند با دانشگاۀ عبری بیتالمقدس مقابله کند . انگلیسیها علاوه بر آنکه کوشیدند تا اهداف واقعی کنگرۀ مزبور را مشوه سازند و حتی الامکان مانع همراهی و همدلی سران متعارض کشورهای اسلامی با این کنگره گردند ، برگزاری اجتماعات مشابهی را نیز برای تحت الشعاع قرار دادن آن تشویق کردند .
ز - برگزاری تظاهرات و اعتصابها :
در پنج اسفند 1311 - 24 فوریه 1933 اجتماعی عمومی به ریاست موسی کاظم پاشا الحسینی در بیتالمقدس تشکیل شد که هفتاد تن از نمایندگان مسلمان و همه نیروهای فلسطینی ، از جمله حاج امین و راغب نشاشیبی ، در آن شرکت داشتند ، و طی آن ، مسألۀ چگونگی مقابله با مهاجرت یهودیان و فروش اراضی به آنان مورد بحث و بررسی قرار گرفت ، و بعد از آن کهنمایندگان این اجتماع ، بعد از ظهر همان روز با مقامات حکومت قیمومیت ملاقات کردند و خواسته‌های آنان مورد قبول واقع نشد ، تصمیم گرفتند تا ابتدا در بیتالمقدس سپس متناوباً در شهرهای دیگر فلسطین ، اجتماعات ، تظاهرات و اعتصاباتی برگزار و اعلام شود . در حالی که دولت قیمومیت برگزاری هرگونه تظاهراتی را ممنوع کرده بود ، بعد از نماز جمعه ، جمعیت کثیری که از مردم روستاهای اطراف بیتالمقدس بدان پیوسته بودند ، تظاهراتی به رهبری موسی کاظم پاشا به انداختند و هدف این تظاهرات مستقیماً اعلام مخالفت با سلطۀ انگلیس بود .
ماه‌های اردیبهشت تا مهر 1315 - آوریل تا اکتبر 1936 شاهد تظاهرات گسترده و اعتصابات عمومی در سراسر فلسطین بود . در نتیجۀ مداخلۀ نیروهای انگلیسی در این تظاهرات 34 تن از سربازان و برخی از مقامات انگلیسی در این درگیریها کشته شدند . تا سال 1316/1937 شهر بیتالمقدس همچنان مرکز رهبری قیام‌های فزایندۀ مسلمانان فلسطین بود . در اواخر همین سال جنگ به نحوی جدی میان مسلمانان و یهودیان آغاز شد و دامنۀ آن تا اردیبهشت ماه 1318 - مه 1939 کشیده شد . ( نک : انقلاب فلسطین )
ح - طرح بین‌المللی شدن بیتالمقدس در سازمان ملل متحد :
در هفت آذر 1336 - 29 نوامبر 1947 مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه 189 ( 2 ) خود را مبنی بر تقسیم فلسطین به دو کشور عربی و یهودی که از طریق اتحادیۀ اقتصادی وحدت یافته باشند ، تصویب کرد . در این قطعنامه بیتالمقدس به عنوان مرکزی بین‌المللی در نظر گرفته شده بود . این نخستین باری بود
که مسألۀ آیندۀ بیتالمقدس مشخصاً در سازمان ملل متحد مطرح می‌شد .
ط - اشغال بیتالمقدس توسط اسرائیل :
مجمع عمومی قطعنامۀ دیگری برای اعزام میانجی به بیتالمقدس تصویب کرد اما در همان روز ، یعنی یک روز قبل از پایان یافتن دورۀ قیمومیت انگلیس بر فلسطین ، تشکیل دولت اسرائیل در تل آویو اعلام شد و دولت ترومن در آمریکا تنها چند ساعت پس از اعلام موجودیت این دولت ، آنرا به رسمیت شناخت ، شوروی نیز دومین دولتی بود که این دولت را به رسمیت شناخت . بلافاصله آتش جنگ میان کشورهای عربی و اسرائیل شعله ور شد : نیروهای رژیم جدید التأسیس سریعا بخش غربی و جدید بیتالمقدس را همراه با محلات مسلمان نشین آن اشغال کردند . با تمام این احوال اسرائیل در بهمن 1327 - فوریه 1949 پارلمان خود را به بیتالمقدس انتقال داد و بیتالمقدس را به عنوان پایتخت دولت اسرائیل انتخاب کرد ، و تا زمان جنگ شش روزه خرداد 1346/ژوئن 1947 ، مسألۀ بیتالمقدس در سازمان ملل متحد مسکوت ماند . جنگ شش روزۀ اعراب با اسرائیل که تنها سه روز ( یعنی از 15 خرداد 1346/5ژوئن 1967 تا 4شنبه 17 خرداد/هفت ژوئن ) در بیتالمقدس جریان داشت ، فصل جدیدی در تاریخ این شهر کهن گشود . اسرائیل که در 15 خرداد/5ژوئن به اردن ، سوریه و مصر حمله کرده بود ، در همان روز از " باب اثبات " وارد شهر کهنۀ بیتالمقدس گردید و این شهر را اشغال کرد . ( نک : جنگ 1967 ) سازمان ملل متحد از 13 تا 30 تیر 1346/4 تا 21 ژوئیۀ 1967 برای بررسی جنگ اسرائیل و اعراب تشکیل جلسه داد ، و با صدور قطعنامه ، اشغال بیتالمقدس شرقی توسط اسرائیل را محکوم کرد . ( نک : جنگ 1967 در سازمان ملل متحد )
ی - به رسمیت شناختن استیلای اسرائیل بر بیت المقدس :
از آنجا که جنگ مهر 1352/اکتبر 1973 هیچ تغییری در وضعیت بیتالمقدس نداد ، به تدریج کشورهای مسلمان از جمله تعدادی از کشورهای عرب مسلمان ، استیلای اسرائیل بر بیتالمقدس شرقی را نیز همچون موجودیت این رژیم که ابتدا در مقابل آن تمکین نمی‌نمودند ، به عنوان عملی انجام شده و پایان یافته ، پذیرفتند . شکست پر خسارت عربها در این جنگ ، راه را برای قبول شناسایی رسمی اسرائیل از سوی عربها باز کرده بود . فقط بر اثر تلاش‌های هنری کیسینجر وزیر خارجۀ یهودی آمریکا ، مقدمات مذاکرات سران عرب با اسرائیل فراهم شد : مصر با انعقاد قرار دادن معروف به موافقتنامۀ جداسازی نیروها ، با اسرائیل ، عملاً موجودیت این رژیم را به رسمیت شناخت و سرانجام محمد انورسادات ، رئیس جمهور وقت مصر ، در آبان 1356/9 نوامبر 1977 برای اولین بار ، و به عنوان اولین مقام رسمی و رئیس جمهور یک کشور مسلمان بعد از تشکیل اسرائیل ، از بیتالمقدس به عنوان پایتخت اسرائیل دیدار کرد ، و در پارلمان اسرائیل ( این رژیم ) در این شهر سخنرانی نمود . بدین ترتیب سدی که به مدت 30سال بعد از تشکیل اسرائیل بر سر راه مذاکره با این رژیم و شناسایی رسمی آن کشیده شده و به هر حال بر پا ایستاده بود ، یکباره فروریخت ، و فکر باز پس گیری بیتالمقدس نیز در میان دولت‌های عرب منتهی گردید . از این رو بسیاری از آگاهان پی‌گیران تحولات کشورهای عرب معتقدند که آنچه سران عرب و برخی از کشورهای اسلامی از آغاز تاکنون به خصوص پس از اشغال کامل بیتالمقدس در سال 1967 بر روی کاغذ و یا پشت تریبونها آورده‌اند ، شعارهایی بیش نبوده ، و در واقع اسرائیل توانست سیطرۀ خویش را تکمیل و به طور کلی این شهر مقدس را از حلقۀ مذاکرات و بحثهای بین‌المللی خارج کند . بدین ترتیب که از 1967 تا 1980 با مصادرۀ اراضی ، نابودی منازل فلسطین و ضمیمه ساختن آن به محدودۀ قلمرو خود 15 شهرک یهودی نشین بزرگ در اطراف قدس احداث کرده که این شهر را در احاطه خویش گرفته است .
ک - بیتالمقدس پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران :
در تاریخ 8 مرداد 1359/30 ژوئیه 1980 پارلمان اسرائیل رسماً اعلام کرد تمامی بیتالمقدس ( شرقی و غربی ) به طور یکپارچه برای همیشه پایتخت اسرائیل خواهد بود . شورای امنیت سازمان ملل در 29 مرداد 1359/20 اوت 1980 این دام را محکوم کرد و آن را ناقض قوانین بین‌المللی و مغایر با موافقتنامه‌های چهارم ژنو ( 21 مرداد 1328/12 اوت 1349 ) دانست ، و از دولت‌هایی که دفاتر نمایندگی سیاسی و دیپلماتیک خود را به بیتالمقدس منتقل کرده بودند ، خواست که آنها را ه تل آویو بازگردانند ، و ار دبیر کل نیز خواسته شد تا قبل از 24 آبان 1359/15 نوامبر 1980 گزارشی دربارۀ انجام این خواسته‌ها به شورای امنیت ارائه کند . همۀ دولت‌های عضو به جز آمریکا از این خواسته‌ها حمایت کردند و متعاقباً همۀ دولت‌هایی که سفارتخانههای خود را در بیتالمقدس دایر کرده بودند آنها را به تل آویو بازگرداندند . پیش تر بعد از جنگ 1328/1948 به دنبال انتقال پایتخت اسرائیل به بخش غربی بیتالمقدس آمریکا و انگلیس ابتدا با آن مخالفتت کرده و دستور به ابقای سفارتخانههای خود در تل آویو داده بودند ، اما در سال 1333/1954 هر دو دولت به سفرای خود دستور دادند که به متابعت از سفیر شوروی استوارنامۀ خود را در بیتالمقدس تقدیم رئیس جمهور اسرائیل کنند . وزارت خارجۀ اسرائیل مانند بقیۀ وزارتخانه‌های این رژیم هنوز در بیتالمقدس دایر است و اعضای سفارتخانههای مستقر در تل آویو ناگزیرند
برای تقدیم استوارنامه‌های خود و مذاکرات و معاملات سیاسی با این رژیم به بیتالمقدس بروند .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، با آنکه جنبش ملی فلسطین و حرکت‌های سیاسی در قالب تشکیلات اسلامی و ملی از آغاز اشغال فلسطین تا سال 1357 ه . ش ، جریان قدس و فلسطین را در صدر اخبار و تحولات جهانی قرار داده بودند ، اما در واقع این انقلاب اسلامی بود که بار دیگر پس از گذشت نیم قرن از اشغالگری صهیونیسم و شکل گیری غده‌ای سرطانی به نام اسرائیل ، در چارچوب اندیشۀ فراگیر اسلامی ، طرح آزادسازی شامل و کامل بیتالمقدس از لوث وجود صهیونیسم را ترسیم کرده و با انتشار امواج این انقلاب ، اندیشۀ آزادی خواهی به سران جهان عرب نیز نفوذ کرد و حیاتی تازه به حرکت‌های اسلامی در جهان و به خصوص در میان اعراب بخشید . و همچنین طرحها و تلاش‌هایی از سوی جمهوری اسلامی ایران و برخی از کشورهای مسلمان در جهت باز پس گیری بیتالمقدس به گونه‌ای مختلف صورت گرفت . شرکت کنندگان در کنفرانس سران عرب در طائف از 5 تا 8 بهمن 1359/25/تا ژانویۀ 1980 حمایت خود را از تلاش برای آزادی بیتالمقدس و تبدیل آن به پایتخت کشور فلسطین اعلام کردند ، در طرح صلح امیرفهد ، ولیعهد وقت عربستان نیز که در سال 1360/1980 ارائه شد نخستین شرط صلح با اسرائیل ، عقب نشینی این رژیم از سرزمین‌های اشغالی جنگ 1346/1967 از جمله بیتالمقدس بود . در این طرح پیشنهاد شده بود در ساحل غربی رود اردن یک کشور مستقل فلسطینی تشکیل شود که پایتخت آن بیتالمقدس باشد و آزادی مراسم دینی برای پیروان همۀ ادیان نیز در این شهر تضمین گردد . صبغۀ دینی در حمایت از آرمان آزادی بیتالمقدس که پس از مرگ حاج امین الحسینی به نحو کاملاً محسوس و روزافزون جای خود را در جنبش فلسطینیان به گونه‌ای ناسیونالیسم عربی داده بود ، و از آن پس ، از آزادی بیتالمقدس عمدتاً به عنوان آزادی قسمتی از سرزمین عربی ، از فلسطین دفاع شده یا پیروزی جمهوری اسلامی ایران و اعلام مواضع جمهوری اسلامی ایران در مقابل اسرائیل در رابطه با اشغال سرزمین فلسطین به ویژه بیت المقدس ، آن صبغۀ دینی به طور جدی تجدید شد . علاوه بر این چون نظام جمهوری اسلامی از یک انقلاب اسلامی فراگیر سر بر آورده بود ، با تأسیس این نظام ، حمایت‌های مسلمانان از شعار آزادی بیت المقدس ، شور و شدت بیشتری پیدا کرد و برای آزادسازی این شهر مقدس از چنگال اشغالگران صهیونیست ، توسط رهبر انقلاب اسلامی ، حضرت امام خمینی ( قدس سره ) آخرین جمعۀ ماه مبارک رمضان هر سال به عنوان روز قدس برای مسلمانان جهان تعیین گردید . ( نک : ایران ، مواضع انقلاب اسلامی - نسبت به مسأله فلسطین ) .
به دنبال تعیین روز قدس توسط امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران موضوع شهر بیتالمقدس به شکل فراگیر و به تنهایی به عنوان یک موضوع قابل موضوع و مناقشه در فلسطین و بحران خاورمیانه مطرح شد و از بین بردن فرهنگ و اماکن اسلامی توسط رژیم صهیونیستی به شدت اوج گرفت و جهان اسلام هرچند گاهی شاهد هتک حرمت صهیونیستها به حرم مسجدالاقصی و دیگر اماکن اسلامی این شهر گردید .
در تاریخ 30/7/1980/1359 ه/ش پارلمان رژیم صهیونیستی لایحه‌ای را به تصویب رساند که در آن مسائل زیر مورد تأکید قرار گرفته بود .
- قدس کامل و یکپارچه پایتخت اسرائیل است .
- قدس مقر دولت ، پارلمان حکومت و دیوان عالی است .
این مصوبه در حالی بود که رژیم صهیونیست در اقداماتی فراگیر از سال 1968 یعنی از زمان اشغال کامل قدس ، به اجرای طرح‌های وسیع یهودی خودگردانی قدس در ضمن اجرای طرح‌های اخراج فلسطینیها از بیت المقدس ، افزایش مهاجرت صهیونیستها به بیت المقدس ، تخریب و مصادره اماکن و اراضی فلسطینی‌های این شهر مقدس و... دست زده بود .
بر اساس آماری که صهیونیستها در سال 1993 منتشر ساختند ، تعداد کل جمعیت بیتالمقدس 555 هزار تن است که از این تعداد 400هزار تن یهودی‌اند . بر همین اساس در منطقۀ عربی بیتالمقدس اکنون 168 هزار تن یهودی و 155 هزار مسلمان فلسطینی به سر می‌برند و این اولین بار از زمان اشغال فلسطین در سال 1948 است که آمار یهودیان بر مسلمانان در بیتالمقدس شرقی پیشی می‌گیرد . این در حالی بود که اسرائیل با گسترش شهرک‌های یهودی نشین درصدد تبدیل بیتالمقدس به شهری بزرگ براساس نظریات و اندیشه‌های صهیونیستی برآمد . در همین سال هنگامی که توافق اسرائیل - ساف به امضا رسید نه تنها از تعیین سرنوشت بیتالمقدس و بازگشت آن به دوران پیش از سال 1967 سخنی به میان نیامد بلکه آن را به مراحل و زمان‌های بعد موکول کردند که در واقع تکمیل سناریوی یهودی سازی کامل بیتالمقدس توسط اسرائیل بود .
امضای موافقتنامۀ واشنگتن از سوی ملک حسین در سال 1994 میلادی ، به نوعی ، موافقت شاه حسین با طرح اسرائیل برای بیتالمقدس بود . چرا که بند ویژه‌ای در این توافق آمده است که " اسرائیل نقش کنونی پادشاهی اردن هاشمی را در اماکن مقدس اسلامی در قدس محترم می‌شمارد در حالی که وضع نهایی در جریان گفت و گوهای مربوط به آن در مجرای خودش تعیین خواهد شد . اما اسرائیل اولویت را به نقش تاریخی اردن در این مذاکرات می‌دهد . هر دو طرف موافقت کردند تا کار مشترک برای گسترش روابط بین ادیان آسمانی را توسعه دهند . "
پارلمان رژیم صهیونیستی " کنیست " در راستای تحکیم سلطه‌ی خویش بر بیتالمقدس به فاصله‌ی سپری شدن زمان کوتاهی از امضای قرار داد اسلو یا قرار داد غزه - اریحا با تصویب لایحه‌ای تحت عنوان قدس ( 26/12/1994 ) از ارتباط هر مؤسسه و سازمان فلسطینی در بخش شرقی بیتالمقدس که به نوعی به مصالح حکومت خود گردان در مرکز غزه مربوط می‌شود ، جلوگیری کرد . بر همین اساس هرگونه ملاقات بین دیپلمات‌های مرکز غزه با شخصیت‌های بیتالمقدس شرقی ممنوع گردیده . با این حال ساف در قالب دولت خودگردان اصرار بر این داشت که قدس پایتخت دولت فلسطین است در حالی که هنوز هویتی به نام دولت مستقل فلسطینی در سرزمین فلسطین شکل نگرفته و حتی قدرت انجام انتخابات اداری و حکومتی در قدس نیز پیدا نشده بود . در همین حال اسرائیل تأکید داشت که قدس پایتخت ابدی آن است .
در جلسه‌ی مشترکی که پادشاه اردن با همراهی اسحاق رابین نخسب وزیر وقت اسرائیل و شیمون پرز وزیر خارجه‌ی آن و رؤسای آمریکایی در واشنگتن تشکیل دادند شاه حسین با پیشنهاد رابین مبنی بر تقسیم موضوع شهر بیتالمقدس به دو مسأله‌ی دینی و سیاسی موافقت کرد . پیشتر شاه حسین اعلام داشته بود که سیادت بر اماکن مقدس اسلامی در قدس با خداوند است . در همین رابطه بود که رابین اعلام داشت " آماده است تا در رابطه با مسأله‌ی دینی قدس به مذاکره بنشیند در حالی که موضوع سیاسی قدس از اختصاصات اسرائیل است و به همین لحاظ سیادت اداری و سیاسی بر قدس به تنهایی از آن اسرائیل است " .
برخورد شاه حسین مبنی بر تفکیک مسأله‌ی دینی بیتالمقدس از مسائل سیاسی آن باعث شد تا اسرائیل اولین اولویت را در موضوع قدس به شاه حسین اعطا کند و همین امر خشم عرفات را بر انگیخت ، و نشان دهنده‌ی افکار شومی بود که اسرائیلیها در رابطه‌ی با مسأله‌ی قدس در سر می‌پروراندند . فلسطینیها طرف قرار داد ( اسلو ) معتقد بودند که این بند از موافقت نامه‌ی اردن و اسرائیل ، زیر پا گذاردن توافق ( اسلو ) از سوی اسرائیل است . چرا که موضوع قدس ، در مذارکرات نهایی بین فلسیطینیها و صهیونیستها پیش بینی شده است و حال آنکه اکنون اسرائیل نقش اول را به اردن داده و این خدشه در توافق نامه است . در سال 1996 رژیم صهیونیستی درصدد برآمد با الغای هرگونه حاکمیت اسلامی - عربی بر بیت المقدس ، جریان سیطره‌ی خویش را تکمیل کند و به طور کلی این شهر مقدس را از حلقه‌ی مذاکرات و بحثهای بین‌المللی خارج سازد . برقراری روابط و شناسایی متقابل اردن - ساف و دیگر کشورهای عربی و نیز واتیکان با رژیم صهیونیستی تسریع روند حاکمیت مطلق رژیم صهیونیست را بر این شهر باعث گردید .
مآخذ :
- اسعدی ، مرتضی : بیت المقدس ، بنیاد و دائرة المعارف اسلامی ، 1367 .
- حمیدی ، سید جعفر : تاریخ اورشلیم ( بیت المقدس ) ، انتشارات امیرکبیر1364 .
- منتظری نیا ، علی : قدس ، سیر تاریخی نژادپرستی صهیونیسم ، روزنامه‌ی اطلاعات 29/28/11/74 .
- عارف ، عارف : المفصل من تاریخ القدس ، اورشلیم ، 1361 .
- فوره ، عزالدین : قضیة القدس فی محیط العقلات الدولیة ، بیروت 1969 .
