پرچم فلسطین

رنگهای پرچم فلسطین ، از سمبل و نشانی که جنبش ناسیونالیستی عربی از اوایل قرن بیستم برای خود برگزید ، گرفته شده . داستان آن از این قرار است که جمعیت عربهای جوان در بیروت ، طی ارسال نامه ای به حزب غیر مرکزی بیروت ایجاد سمبل و رمزی را برای جنبش ناسیونالیستی درشکل علامتی با سه رنگ سبز ، سفید و سیاه که بیانگر دوران درخشان استقلال عربی می باشد ، پیشنهاد نمودند . این علامت سه رنگ از نظر شخصیتهای جنبش عربی به عنوان شعار دولت آینده تلقی گردید . و شایان ذکر است که صدر اعلامیه های انقلابی که توسط اعضای جنبش عربهای جوان توزیع می گردید و با عبارت : " سلام ای امت ، سلامی آکنده از نیکوئی و امانت داری ، ( سیاهی ) شب را ( سفیدی ) باطن و ( سبزی ) امید یقین می پوشاند " مهمور می شد . کلمات داخل پرانتز قرار داده شد تا خوانندگان از معنا و مفهوم آن آگاه شوند .

هیچ گونه دلیل و مدرکی دال بر اینکه جوانان عضو جنبش عربی این رنگهای سه گانه را از قصیده صفی الدین حلی ( 1277 - 1349 ه ) استخراج کرده باشند ، وجود ندارد . در قصیده مذکور آمده است :

سفیدی ، نیکیهای ما ، سیاهی ، مصیبتهای ما ، سبزی علفزارهای ما و سرخی علامت ماست ، برای اینکه رنگ چهارم ( قرمز یا سرخ ) سمبل و علامت انقلاب در حجاز بود .

از نوشته نشریه " القبله " در مکه ( شماره 6 ، مورخ 3 ذی القعده 1334 ) چنین استنباط می شود که نشان انقلاب عربی در سال نخست ، پرچم سرخ اشراف مکه بود و بعد از گذشت یک سال از برپائی انقلاب ، شخصیتهای جنبش عربی که با شریف حسین همکاری می کردند ، رنگهای سه گانه مشهور بین خودشان را به عنوان رنگهای پرچم دولت هاشمی پیشنهاد کردند که بعدها شریف حسین مثلث سرخ رنگی به نشان خاندان خود به آن اضافه کرد .

در بیانیه رسمی نشریه القبله ( شماره 82 ، مورخ 7 شعبان 1335 ه/ژوئن 1917م ) که به مناسبت نخستین سالگرد انقلاب منتشر گردید ، آمده است که پرچم دارای سه رنگ متوازی سیاه ، سبز و سفید شامل مثلت سرخ رنگی است که قاعده آن مساوی عرض های سه رنگ از طرف چوب پرچم و طول آن مساوی دو برابر عرضش می باشد . این بیانیه خاطر نشان ساخت سیاهی پرچم ، علامت عقاب است و این پرچم از پر سیاه عقاب ساخته شده بود و رسول اکرم ( ص ) هنگامی که یکی از اصحاب خود را مأمور فرماندهی یکی از غزوات می نمود ، آن را در اختیار وی قرار می داد .

دولت عباسی ، سیاهی را به عنوان نشانی برای خود برگزید و رنگ سبز بین سیاهی و سفیدی نشانی است که از دیر باز از سوی اهل بیت ترویج گردید . و سفیدی ، نشانی برای اعراب در دوره ای از دوران آنان بود . و اما سرخی که این نشانهای تاریخی را در برگرفته شکل مثلثی داشت و رنگ پرچم خاندان سلطنتی محسوب می شد و این رنگ بر روایات بیگانگان که می گویند پرچم عربی چهار رنگی که با آن آشنائی داشتیم از ابتکارات کارل مارکس می باشد ، خط بطلان کشید .

پرچم جدید و پرچم انقلاب عربی و پرچم دولت عربی شامل حجاز و مناطق آزاد شده از سلطه عثمانی توسط سپاهیان عرب گردید . این پرچم در تاریخ ( 30/9/1918 ) در دمشق و برفراز ساختمان شهرداری به جای پرچم عثمانی و در تمامی مناطق تحت نفوذ دولت عربی به اهتزاز درآمد . همچنین در بیروت و در دوران کوتاه مدت تشکیل حکومت عربی توسط ( خواهر دو برابر شهید به نام محمصانی ) بر بالای دارالحکومة افراشته شد ولی چندی بعد توسط مقامات فرانسوی در تمامی مناطق ساحلی پائین آورده شد .

با وجود اینکه فرزندان فلسطین در انقلاب شرکت کردند ، ولی اجازه برافراشتن پرچم عربی به آنان داده نشد چرا که فلسطین سهم ارتش اشغالگر بریتانیا و تحت سلطه دولت نظامی این کشور بود و اعراب برای برقراری صلح و امنیت نهائی ، این سیاست را پذیرا شدند .

سیاست گذاران بریتانیا با اتخاذ این گونه خط مشی ها آتش جنبش ملی فلسطین را شعله ور ساخته و موجب تأسیس انجمنهای اسلامی - مسیحی شدند . این انجمنها از طرطوس تا رفح شعار وحدت و همبستگی سر داده و نشانی برای خویش برگزیدند که مفهوم آن وحدت و همبستگی ملی بود و این نشان ، از یک هلال و صلیبی در داخل آن تشکیل می شد .

بعد از اعلام استقلال سوریه و پادشاهی فیصل ( 8/3/1920 ) پرچم ویژه طورس تا رفح سلطنتی دولت عربی هاشمی به وجود آمد که البته قبلاً ستاره سفید هفت گوشی در وسط مثلث سرخ به آن افزوده شد .

هنگام تشکیل کنفرانس عراق در دمشق ، به منظور اعلام استقلال عراق ، همان پرچم با اضافه شدن دو ستاره سفید هفت گوش در مثلث سرخ انتخاب شد ( این پرچم بعد از اعلام پادشاهی فیصل تا سال 1924 به شکل خود باقی بود تا اینکه مثلث دگرگون شده ای که حاوی دو ستاره هفت گوش ، جایگزین مثلث اصلی گردید .

در فلسطین که براساس بیانیه استقلال جزئی از سرزمین سوریه محسوب شد ، پرچمهای نخستین انقلاب عربی ( بدون ستاره ) در انجمنهای عربی و در مراسم به اهتزاز درآمد . در خلال مراسم جشن حضرت موسی و بعد از سخنرانی موسی کاظم حسینی رئیس شهرداری و محمدامین حسینی رئیس انجمن عربی ، پرچم انقلاب عربی و در کنار آن تصویر ملک فیصل برافراشته شد . بعد از هجوم صهیونیستها به کاروان حامل پرچمهای عربی و تصاویر ملک فیصل ( نک - : انقلاب 1920 ) حوادث و اتفاقاتی در روز چهارم آوریل 1920 رخ داد . بعد از سقوط حکومت عربی در دمشق ) همچنان در اهتزار باقی بود . این پرچم بعد از تغییر ترتیب رنگها به سیاه و سفید و سبز ، به عنوان نشانی برای امارت شرقی در اردن باقی ماند ( اینتغییر در سال 1928 ) صورت گرفت .

و اما در فلسطین که مقدر بود با سرنوشت دیگری مواجه شود ، سازمانها و هیأتها و احزابی که رهبری جنبش ملی را در دوره قیمومیت بریتانیا به دست گرفتند ، نخستین پرچم انقلاب عربی را به عنوان پرچم فلسطین برگزیدند به رغم اینکه نماینده کشور مشخصی نبود . و ( پادشاهی هاشمی در حجاز در سال 1925 سقوط کرد )

ملت فلسطین همانند ساکنان دیگر مناطق عربی ، نخستین پرچم را بدون ایجاد تغییرات حفظ کردند و تنها تغییر حاصله جا به جایی ترتیب افقی رنگهای آن بود به این صورت که سفید ، در وسط سیاه و سبز ، و سیاه گاهی بر بالای سبز و گاهی در زیر آن و گاهی سبز در بالا و سیاه در زیر آن قرار داده می شد . اگرچه مقامات بریتانیا در قبال افراشته شدن پرچم عربی در جلسات و سمینارهای سیاسی و مراسم مذهبی عکس العملی نشان نمی دادند و در قبال آن به یهودی ها اجازه می دادند پرچمهای آبی رنگ خودشان را در مستعمراتشان به اهتزاز درآورند ، ولی از افراشته شدن آن در شرایط حساس سیاسی و یا هنگام برپائی تظاهرات جلوگیری به عمل آوردند چرا که پرچم ، سمبل اتحاد جنبش انقلابی علیه قیمومیت بود .

در بسیاری از مواقع نیروهای امنیتی کسانی را که این پرچمها را به اهتزاز در می آوردند ، تحت فشار گذاشته و تحویل دادگاه می دادند و پرچمها را به زور پائین می کشیدند ، همچنان که در سال 1928 در عکا چنین کردند . در جشنهای میلاد پیامبر ، پرچمها از دست برگزارکنندگان جشنها گرفته شد و به دنبال آن درگیریهائی بین اعراب و نیروهای مسلح به وقوع پیوست .

در سال 1933 در یکی از تظاهرات شهر نابلس به سوی دو تظاهر کننده که قصد برافراشتن پرچم را داشتند ، تیراندازی شد . در سال 1935 در حیفا ، تشیع کنندگان شهید عزالدین قسام و همسنگران او ، به علت بیم از خشونت و تعقیب مقامات بریتانیا ، پیکرهای این شهیدان را نه با پرچم های خود ، بلکه با پرچمهای کشورهای مستقل عربی یعنی عربستان سعودی ، عراق و یمن ، پوشش دادند .

بعد از سال 1948 بقیه سرزمین فلسطین به کشور پادشاهی اردن هاشمی ملحق شد ، تا پرچم این کشور در آن به اهتزاز درآید . پرچم فلسطین در فاصله بین عقب نشینی ارتش بریتانیا ( مارس 1948 ) و ورود ارتش مصر ( اواسط مه 1948 ) در غزه به اهتزاز درآمد . و در پائیز همان سال حین تشکیل مجلس ملی فلسطین و اعلام حکومت تمامی فلسطین در ماه اکتبر مجلس تصمیمی مبنی بر انتخاب پرچم انقلاب عربی به عنوان پرچمی برای فلسطین تا زمان تشکیل کمیته سیاسی اتخاذ نمود ولی در این تصمیم گیری رنگهای پرچم تعیین نشد .

ترتیب رنگهای پرچمی که در سمینارهای مجلس ملی آن زمان در غزه به اهتزاز درآمد ، سبز و سفید و سیاه بود و این ترتیب را هیأت عالی عربی بعد از این تاریخ مراعات نمودند .

بعد از ضمیمه شدن نوار غزه به دولت مصر ، پرچم مصر رسما به اهتزاز درآمد . و اما پرچم فلسطینی تا انقلاب 1952 در مناسبتهای غیررسمی برافراشته می شد تا این که بعدها در مدارس و در مراسم جشنها در کنار پرچم مصر قرار گرفت .

بعد از عقب نشینی نیروهای اسرائیلی در پی تجاوز سه جانبه ( 1957 ) و هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در غزه در 15 مارس 1958 اداره فرمانداری بخش غزه کمیته ویژه ای را برای بحث و بررسی پیرامون پرچم ، نحوه به اهتزاز درآمدن ترتیب رنگهای آن مأمور ساخت . با استناد به اسناد و عکسهای قدیمی یک بیانیه داخلی از سوی اداره بخش پیرامون به اهتزاز درآمدن پرچم فلسطین در کنار پرچم جمهوری متحده عربی با ترتیب رنگهای سیاه و سفید و سبز صادر گردید .

و اما در مورد جامعه کشورهای عربی بایستی که فلسطین علی رغم تأئید حکومت تمامی فلسطین از سوی جامعه و حضور رئیس دولت احمد حلمی عبدالباقی در جلسات شورای جامعه از 30/10/1948 به عنوان نماینده ملت فلسطین ، عضو رسمی آن جامعه نبود . به همین خاطر پرچم فلسطین در کنار پرچمهای کشورهای مستقل عربی در ساختمان جامعه به اهتزاز درنیامد .

از سال 1955 به تدریج در مطبوعات جامعه عربی ، نشان فلسطین یعنی پرچم سفیدی که بر روی آن کلمه فلسطین با رنگ سرخ به نشان وضعیت خونبار فلسطین نوشته شده بود ، ظاهر گردید . هنگامی که احمد حلمی نسبت به آن اعتراض نمود و در مورد نشان خاص و تاریخی فلسطین اصرار ورزید ، جامعه کشورهای عربی پرچم عربی چهار رنگی ( سبز ، سفید ، سیاه ، قرمز ) را به عنوان نشان فلسطین تعیین نمود و این امر ، تنها در محدوده مطبوعات اعمال می شد بی آنکه پرچم فلسطین بر روی ساختمان جامعه به اهتزاز درآید .

بعد از طرح پیشنهاد تشکیل رژیم صهیونیستی ، به دنبال نخستین کنفرانس سران ( نک - : کنفرانس سران عربی ، کنفرانسها ) پرچم عربی با چهار رنگ سبز ، سفید ، سیاه و مثلث سرخ ( به ترتیب پرچم اردنی از حیث ترتیب مشخص گردید ) در مقر نخستین مجلس ملی در بیت المقدس به اهتزاز درآمد ( 28/5/1964 ) . ماده 27 منشور ملی فلسطین تصریح نموده است که سازمان آزادیبخش ، پرچم ، قسم و سرودی داشته باشد و بالاخره کمیته اجرایی سازمان آزادی بخش در جلسه روز 1/12/1964 نظام خاصی برای پرچم مشخص نمود که شکل و اندازه آن را معین نماید . از نظر افقی به سه قطعه متساوی متوازی ، سیاه در بالا سفید در وسط ، سبز در پائین و مثلث قرمزاز طرفی که قاعده اش مساوی عرض پرچم و ارتفاع آن برابر با نصف قاعده مثلث باشد ، تقسیم می شود . و مقرر گردید که هر روز در مقر سازمان ، دفاتر آن ، مراکز ارتش و پادگان ها و همچنین در اعیاد و مراسم ملی ، در اماکن عمومی به اهتزاز درآید و اجازه افراشته شدن هیچ پرچم دیگری از پرچم های فلسطین داده نشود .

این نظام بعد از بررسی شکلهای اصلی عربی پی ریزی گردید ولی پرچم بعد از سال 1948 در غزه به اهتزاز در نمی آمد دیگر اینکه رنگ سیاه در بالا قرار داده شد تا با پرچم حزب سوسیالیست بعث عربی ( پرچم انقلاب عربی ) که از 1963 در سوریه و عراق در جشنهای ملی و در کنار پرچم دولت به اهتزاز درمی آمد ، متمایز گردد .

سازمان آزادی بخش فلسطین پرچم عربی چهار رنگی را به عنوان نشانی برای خود برگزید زیرا که در ورای این نشان ، تاریخی طولانی از مبارزه نهفته است و انقلاب معاصر فلسطینی چیزی به جز ادامه مبارزه ملت فلسطین و تلاش او برای آزادی کشورش نیست .

مآخذ :

1. قاسمیه ، خیریه : العلم الفلسطینی ، بیروت 1970
2. Arab Bureau Papers, F. o 882/16/1715.