سران کشورهای عربی ( کنفرانس های - )

کنفرانس های نشست سران کشورهای عربی از اوایل سال 1964 تشکیل گردید . جدای از آن رهبران دولتهای عربی مستقل قبل از این تاریخ به مدت زمان مدیدی باهم ملاقات کردند . در زمانی که در شهر انشاص از مصر در سال 1946 ( نک : انشاص ، کنفرانس ) گردهم آمدند تا درباره شکست کوششهای صهیونیستی و استعمار ، در دست یافتن به فلسطین و ایجاد دولت یهود به بحث بپردازند . در اواخر سال 1963 طرحهای اسرائیل برای انتقال مجرای رود اردن به عنوان مظهری برای توسعه طلبی صهیونیستی در کشور عربی مطرح گشت . ( نک : اردن ، بهره برداری از آبهای رود و نهرهای آن ) .

در مقابل این محدودیتهای جدید و خطرناک می بایست اقدامی جدی بشود رئیس جمهوری مصر جمال عبدالناصر رهبر این حرکت گردیده و در 23/12/1963 نطق مهمی ایراد کرد که در آن برپایی اجتماع پادشاهان و رؤسای جمهور دولتهای عربی برای ملاقات در کنفرانس عربی برای مواجه با تجاوزات اسرائیلی درخواست شد . که در این درخواست دو نقطه حائزاهمیت بود .

1. مسئولیت قضیه فلسطین برعهده تمامی عربها می باشد و این به عنوان جنگ سرنوشت امت عرب می باشد .
2. هرچه که باعث از بین رفتن روابط عرب با یکدیگر است ، باید از بین برود زیرا همکاری در دفع خطر تجاوز به امت عرب برهمه واجب است . اولین اجتماع در مقر دائم اتحادیه به تاریخ 13/1/1964 در قاهره پایان یافت و در پی آن کنفرانسهای اول دوم و سوم قبل از جنگ 1967 و چهارم و پنجم بعد از آن جنگ تشکیل شد .

کنفرانسهای ششم و هفتم و هشتم بعد از جنگ 1973 تشکیل گردید . در زمان برپایی کنفرانسهای نهم و دهم و یازدهم بعد از امضاء حکومت مصر بر عهدنامه کمپ دیوید با رژیم صهیونیستی در سپتامبر 1978 بود .

نتایج کنفرانسهای سران عرب قبل از جنگ اکتبر 1973 با بعد از این جنگ متفاوت بود کنفرانسهای منعقد شده بعد از امضای کمپ دیوید بین مصر و اسرائیل عبارت بود از :

الف - کنفرانس اول نشست سران ( قاهره 1964 ) :

این کنفرانس در شهر قاهره بین 13 و 16/1/1964 به ریاست جمال عبدالناصر برگزار شد و احمد شقیری از فلسطین نیز در این کنفرانس حاضر گردید .

بیانیه کنفرانس

کنفرانس نشست سران اتحادیه عرب به منظور انجام دفاع مشترک و با ایمان به حق ملت عربی فلسطین مقدس در تعیین سرنوشت خویش و آزادی از استعمار صهیونیستی ، راههای برخورد عملی لازم با خطر صهیونیستی - - چه در میدان دفاعی و فنی یا میدان سازماندهی ملت فلسطین و قدرت بخشیدن به آن در قیام به آزادسازی وطنش و تعیین سرنوشت - - را اتخاذ نمود . این بیانیه به چندین بند منتهی شد که مهمترین آنها عبارتند از :

1. اجرای طرحهای عربی درخصوص بهره برداری از آبهای رود اردن و ریزابه های آن برای کشورهای عربی ، تحت اشراف هیأتی معتبر و اختصاص 625 میلیون جنیه استرلینی برای این هدف . هزینه این طرحها با هدف انتقال آبریزهای اصلی رود بانیاس و حاصبانی و بخشی از صبه در دریاچه طبریه از جانب کویت و عربستان پرداخت شود .
2. باتوجه به اجرای طرحهای عربی که به مدت سه سال طول می کشد و اینکه اسرائیل در مقابل این عمل ساکت و دست بسته نیست بر ایجاد یک رهبری عربی واحد برای حمایت از طرحهای عربی توافق کرد .
3. ایجاد رژیم فلسطینی که نماینده اراده ملت فلسطین برای احقاق حقوق آن باشد .
4. برای اجرای مصوبات کنفرانس باید کمیته ای از نمایندگان شخصی پادشاهان و رؤسای عربی به اضافه نماینده فلسطین در مجلس اتحادیه به ریاست دبیرکل اتحادیه تشکیل شود .
5. فعال کردن تلاشهای تبلیغاتی برای طرح مسأله فلسطین و دیدار وزرای خارجه دولتهای عربی از پایتختهای مختلف برای کسب تأیید ادبی مسأله فلسطین .
6. ایجاد روابط سیاسی و اقتصادی بین دولتهای عربی با دولتهای دیگر براساس و با در نظر گرفتن موضع دولتها در مقابل حقوق حق ملت فلسطین .

کنفرانس همچنین ابراز امیدواری کرد که دولتهای آفریقا و آسیا و دولتهای آزاد معتقد به صلح مبتنی بر عدالت و موضع حق اعراب در جهادشان را تأیید کنند .

همچنین برپایی بیشتر از این نشستها در بالاترین سطح که مقتضای مصلحت عالیه عرب است مورد تأکید قرار گرفت و توافق کردند که اجلاسیه پادشاهان و رؤسا در هر سال حداقل یک بار برگزار شود . همچنین مقرر گردید که کنفرانس بعدی در ماه سپتامبر 1964 در اسکندریه برگزار شود .

بسیاری از مصوبات کنفرانس نشست سران کشورهای عربی تحقق یافت و جو مناسبی ایجاد شد . هیأتی برای نظارت بر طرحهای عربی جهت بهره برداری از رود اردن و فرماندهی مشترک عالی عربی تشکیل و مجلس ملی فلسطین در تاریخ 28/5/1964 برگزار گردید . به تاریخ 28/5/1964 نتیجه آن ، ایجاد سازمان آزادی بخش فلسطین بود که راههای تشکیل ارتش فلسطین را اتخاذ نمود .

ب ) کنفرانس نشست سران کشورهای عربی دوم اسکندریه 1964 :

این کنفراس طی 5 و 11/9/1964 در شهر اسکندریه برگزار گردید که در آن پادشاهان و رؤسای تمامی دولتهای عربی حاضر شدند و مصوبات این کنفرانس مصوبات کنفرانس قبلی را تکمیل کرد " وحدت و عمل عربی مشترک " و افزایش نیرو و فعالیتش . اما درخصوص مسأله فلسطین موارد زیر را تصویب کرد .

1. مشخص کردن هدف ملی در آزادسازی فلسطین از استعمار صهیونیستی و التزام به خط مشی پیکار عربی مشترک چه در مرحله حاضر که خلط آن وضع شده و چه در مرحله آینده و اجرای طرحهای عربی برای بهره برداری از آبهای رود اردن .
2. تشویق به ایجاد سازمان آزادی بخش فلسطین وکمک برای تشکیل رژیم فلسطین و به وجود آوردن ارتش آزادی بخش فلسطین .
3. پیگیری ارتباطات و بررسی مقدماتی برای اجرای تنظیم شروع روابط دولتهای عربی با دولتهای خارجی برمبنای موضع آنها در مورد قضیه فلسطین .
4. اجلاسیه اتحادیه عربی در سطح پادشاهان و رؤسا در ماه سپتامبر هر سال برگزار شود . کمیته پیگیری ( که شامل دو نماینده شخصی آنهاست ) کارش را در اجرای مصوبات شروع کند و هر چهارماه در سطح وزراء یا نمایندگان تشکیل جلسه دهد .

ج - کنفرانس نشست سران سوم ( در البیضا 1965 ) :

این کنفرانس در دارالبیضاء ( کشور مراکش ) بین 13 و 18 ، 18/9/1965 برگزار گردید که جمال عبدالناصر با نطقی درباره مشکل انتقال آبهای رود اردن ( که منظور مستقم برای دعوت به کفرانسهای سران بود ) آغاز کرد . عرب نباید مسئولیت اصلی که با آن مواجه است را به دست فراموشی بسپارد و آن وجود استعمار قدیم و نو در مقابل آنهاست . کنفرانس چندین قطعنامه که اهداف آن در درجه اول زمینه سازی فضاهای عربی که مملو از اختلافات عقایدی و سیاستهای محاوره ای و دسته بندی های فرعی بود را صادر کرد .

مهمترین مصوبات که مربوط به قضیه فلسطین است عبارتند از :

1. التزام پادشاهان و رؤسای عرب به منشور وحدت و حفاظت از یکپارچگی ملی تمامی سرزمین کشورهای عربی در مقابل تمامی تلاشهای استعمارگرانه جدایی طلب ( نک : وحدت عربی ، پیمان )
2. اتحاد موضع مشترک برای دفاع از مسأله فلسطین در سازمان ملل متحد و سازمانهای بین المللی و مقاومت در مقابل تمامی تلاشهایی که برای از بین بردن مسأله پناهندگان انجام می گیرد .
3. کمک به رهبری عربی مشترک در مورد اعمال بهره برداری از آبهای رود اردن و آبریزهای آن بر طبق خطمشی تعیین شده .
4. تأکید بر مسأله آزادسازی فلسطین و اینکه تجاوز به هر دولت عربی به منزله تجاوز به سایر دولتهای عربی است .

د - کنفرانس نشست سران چهارم ( خرطوم 1967 ) :

بر اثر شکست ارتش های عربی در جنگ ژوئن 1967 پادشاهان و رؤسای عرب کنفرانس چهارم خود را در خرطوم ( سودان ) برگزار کردند . بین 29/8/1967 - 1/9/1967 در این نشست 12 پادشاه و رئیس جمهور یا نمایندگان آنها حاضر شدند . سوریه به دلیل اختلاف نظر با دیگر کشورهای عربی در کنفرانس حاضر نشد ( وزیر

خارجه اش در کنفرانس وزراء خارجه قبل از این کنفرانس حضور پیدا کرد ) و کنفرانس با مصوبات و توصیه های زیر به کار خود پایان داد :

1. تأکید بر صف مشترک عربی و وحدت عمل مشترک و از بین بردن اختلافات . همچنین پادشاهان و رؤسا و نمایندگان آنها التزام خودشان را به منشور وحدت که کنفرانس نشست سران عرب سوم صادر کرد اعلام داشتند .
2. تأکید پادشاهان و رؤسا بر توصیه و یکی ساختن تلاشهایشان در اقدام سیاسی در زمینه بین المللی و دیپلماسی برای از بین بردن تجاوز و تأمین عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از سرزمینهای اشغالی بعد از ژوئن 1967 .

از مسائل اساسی که دولتهای عربی مسلتزم به آن هستند عبارتند از : نه صلح با اسرائیل یا اعتراف به آن ، نه گفت وگو با آن و تمسک به حق ملت فلسطین در کشورش .

1. ضرورت کمک به تلاشهایی که برای دفع آثار تجاوز انجام می گیرد بر این اساس که سرزمینهای اشغالی سرزمینهای عربی است و تمامی دولتهای عربی در بازپس گرفتن آن باید کوشش کنند .
2. وزرای بودجه ، اقتصاد و نفت سفارش کردند که از نفت به عنوان سلاحی در جنگ استفاده شود ولیکن کنفرانس ( پس از بررسی امر به طور کامل ) متوجه شد که جریان نفت ممکن است به عنوان سلاح ایجابی ، استخدام شود و این به اعتبار اینکه نفت انرژی عربی است که برایکمک به اقتصاد کشورهای عربی که درگیر مستقیم با تجاوزند ، می باشد و از قدرت بخشیدن به آنها در مقاومت و پایداری می توان استفاده کرد .

برای همین منظور ، کنفرانس از سرگیری جریان نفت را که می توان از آن در خدمت اهداف عربی استفاده شود تصویب کرد . ( نک : نفت عربی )

1. شرکت کنندگان در کنفرانس اتخاد تمامی راههای لازم برای کمک نظامی جهت رویارویی با تمامی احتمالات و نیز تصفیه و پاکسازی پایگاههای خارجی و دولتهای عربی را تصویب کردند .

کنفرانس مصوبه ای را صادر کرد به این صورت که دولتهای عربی ثروتمند مبالغ زیر را به کشورهای مصر و اردن به طور سالانه در ابتدای سه ماهه اول سال از نیمه اکتبر 1967 تا پایان تجاوز بپردازند .

1. عربستان سعودی 50 میلیون جنبه استرلینگ .
2. کویت 55 میلیون جنیه استرلینگ .
3. لیبی 30 میلیون جنیه استرلینگ .

سوریه علی رغم اینکه مواجه با تجاوز بود و بخشی از خاک آن به اشغال دشمن درآمده بود در کنفرانس شرکت نکرد و کمکی هم دریافت نکرد .

این کنفرانس از اهمیت سیاسی زیادی برخوردار بود و علی رغم اینکه به دنبال شکست نظامی اعراب در مقابل نیروهای اسرائیلی ، تشکیل شد اما توانست اسرائیل را از هدف خود که دیکته کردن صلح سیاسی عربی به دولتهای عربی بود محروم سازد . رهبران عرب از پذیرش صلح خودداری کردند و در آزادسازی تمامی مناطق اشغالی با استفاده از نیروی مقابله به مثل مصمم بودند . در این کنفرانس شعار سه گانه ای مطرح شد مبنی بر اینکه اراده فلسطینی - - عربی هرگز شکست نخورده و در مقابل صلحی که اسرائیل می خواهد به کشورهای عربی تحمیل کند نباید تسلیم شد .

ه - کنفرانس پنجم نشست سران ( رباط 1969 ) :

این کنفرانس پس از پشت سرگذاشتن اختلافات عربی که منجر به تأخیر از زمان اصلی کنفرانس گشت در شهر رباط مغرب از 13 الی 16/12/1969 تشکیل گردید .

قبل از این کنفرانس ، جلسات از وزرای خارجه و دفاع کشورهای عربی تشکیل شد که مصوبات آن عبارتند از :

1. شکست راههای مسالمت آمیز و بن بست رسیدن آنها ، تنها یک راه در مقابل قرار می دهد و آن بسیج نیروها و آماده سازی اقدامات جدید سازمان یافته است .
2. پشتیبانی انقلاب فلسطین با استفاده از تمامی امکانات امت عرب .
3. کمک به پایداری و مقاومت در سرزمینهای اشغالی .
4. تلقی کرن موضع آمریکا در مورد اجازه به آمریکایی ها به کار در ارتش اسرائیل که یک اقدام دشمنانه است .

روزنامه های عربی جدول کارهای کنفرانس پنجم را منتشر کردند . این جدول متضمن موارد زیر بود :

1. جمع آوری تمامی نیروهای سیاسی نظامی اقتصادی عربی .
2. کمک به مقاومت فلسطین و قرار دادن امکانات مساوی تسلیحاتی لازم در اختیار آنها در جهادشان در مقابل دشمن .
3. کمک به قدرت ملت فلسطینی در سرزمینهای اشغال برای مقاومت و پایداری .

اختلافات حاد بین بعضی از رهبران شرکت کننده در کنفرانس منجر به عقیم ماندن مصوبات آن شد . عراق و سوریه و یمن در جلسه اختتامیه شرکت نکردند و شرکت کنندگان از امضای نهایی که گفته می شود در آن به جمال عبدالناصر اجازه داده شده تا به سازماندهی دفاع عربی در رویارویی با اسرائیل بپردازد خودداری کردند . به تبع آن کنفرانس بیانیه پایانی صادر نکرد .

و - کنفرانس استثنایی نشست سران ( قاهره - 1970 ) :

برای بحث و بررسی اوضاع در اردن بین نیروهایمقاومت فلسطین و ارتش اردن در ماه سپتامبر سال 1970 این کنفرانس به سرعت تشکیل گردید .

این کنفرانس بین 22 و 25/9/1970 بر اثر حوادثی که برای انقلاب فلسطین در اردن اتفاق افتاد در قاهره تشکیل گردید . کمیته مرکزی جنبش مقاومت فلسطین از حضور در کنفرانس به علت شیوه راه حلی که رهبران عربی برای اوضاع در اردن اتخاذ کردند ، خودداری ورزید . همچنین عراق و یمن نیز شرکت نکردند .

یاسرعرفات رهبر سازمان آزادی بخش فلسطین خطاب به پادشاهان و رؤسای کشورهای عرب نامه ای فرستاد که در آن آمده : " عمان در روز ششم آتش می گیرد . هزاران نفر از مردم ما زیر آوارها می باشند ، دهها هزار خانه ویران گشت ، صدها هزار نفر از ملتمان در خیابانها و مساجد کشته شدند . اجساد کشته شدگان ما در میدانهاست و تشنگی و گرسنگی بقیه را می کشد " همچنین یاسرعرفات از پادشاهان و رؤسا برای اطلاع از اوضاع درخواست کرد تا به اردن بروند .

جمال عبدالناصر به ملک حسین نامه ای نوشت که در آن آمده است " کنفرانس سران اصرار دارد که از جانب حکومت اردن اقدامی برای آتش بس و ترک مخاصمه انجام گیرد زیرا طرحی برای تصفیه قضیه فلسطین موجود می باشد . " در نتیجه کنفرانس کمیته ای را به ریاست جعفر نمیری رئیس جمهور سودان برای اطلاع از حقایق به اردن اعزام کرد که نتیجه تلاشهای این کمیته اخراج یاسرعرفات از عمان به قاهره و انعقاد موافقتنامه موقت بین یاسرعرفات و ملک حسین بود .

سپس کنفرانس مقرر نمود که نخست وزیر تونس در رأس کمیته ای برای نظارت بر اجرای موافقتنامه اردن - - فلسطین که به موافقتنامه عمان شناخته شده در تاریخ 28/9/1970 به عمان برود .

جمال عبدالناصر شب همان روز فوت کرد .

ز - - کنفرانس ششم سران ( الجزایر 1973 ) :

نشست سران عرب برای چهار سال متوقف شد . پادشاهان و رؤسای عرب برای ارزیابی نتایج جنگ اکتبر 1973 به نشست ششم در شهر الجزیره دعوت شدند . این کنفرانس در زمان مابین 26 - 28/11/1973 برگزار گردید . دو دولت عربی لیبی و عراق از شرکت در آن کنفرانس خودداری کردند . مصوبات کنفرانس عبارتند از :

1. سازمان آزادی بخش فلسطین به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین می باشد ( اردن موافقت خود را با این مصوبه اعلان کرد ) .
2. استمرار حالت جلوگیری عمومی از صدور نفت عربی بعد از اینکه ثابت شد که نفت یکی از قوی ترین سلاحها در دست امت عرب می باشد .
3. همکاری کامل با کشورهای اروپای غربی که موافق کنفرانس و ملت فلسطین بودند و برداشتن مانع از وارد کردن اسحله از اروپای غربی به دولتهای عربی .
4. کمک به همکای عربی - - آفریقایی در تمامی زمینه ها و قطع تمامی روابط با آفریقای جنوبی و پرتغال در مقابله با آنچه که با دولتهای آفریقای دوست انجام دادند . زیرا دوست های دوست آفریقایی روابط خود را با اسرائیل قطع کردند .

همچنین اعطا و کمک به تمامی جنبشها و گروههای آزادی بخش . از مهمترین آثار این موضع گیری ایجاد بانک عربی - - آفریقایی برای رشد سرمایه به اندازه 231 میلیون دلار بود .

1. نزدیکی با آمریکا به لحاظ اینکه موضع خویش را در مقابل مشکل خاورمیانه تعدیل کند .
2. اجازه به دو دولت سوریه و مصر تا بدون فوت زمان برای رسیدن به راه حل عادی و دائم برای این مشکل اقدام کنند ، به شرط اینکه حق عربی به ویژه در خصوص عقب نشینی اسرائیل از تمامی سرزمینهای عربی اشغالی و حقوق ملی فلسطین پایمال نشود .
3. برگزاری کنفرانس به شکل دوره ای و مشخص کردن ماه آوریل 1974 برای برگزاری کنفرانس آینده .

اختلافات عربی باعث شد که کنفرانس بعدی در موعد مقرر تشکیل نشود به ویژه اختلافات بین دولت سوریهو مصر در نتیجه اینکه سوریه و مجموعه ای از دولتهای عربی دیگر ، سیاستهای جداگانه ای اتخاذ کردند که به زبان وحدت مشترک عربی - - قوی ترین سلاح عربی در رویارویی با اسرائیل و هم پیمان او ایالات متحده آمریکا - - به شمار می رفت .

ح - کنفرانس هفتم نشست سران ( رباط 1974 ) :

این کنفرانس بین 26/و 30/10/1974 در شهر رباط تشکیل گردید و تمامی کشورهای عربی در آن شرکت کردند از جمله دولت سومالی که پس از کنفرانس الجزایر به اتحادیه عرب پیوست . هیأتهای شرکت کننده در بالاترین سطح بودند ( به استثناء لیبی که سفیرش در پاریس به عنوان نماینده شخصی رهبر لیبی بود ) .

علی رغم عدم صدور بیانیه پایانی از کنفرانس آنچه که متشر شد مبین اهمیت و مثبت بودن بیشتر کنفرانسهای نشست سران عربی بود . مهمترین مصوبات علنی کنفرانس رباط عبارتند از :

1. حل کردن نمایندگی ملت فلسطین و کنفرانس : این بار کنفرانس بالاجماع ( با اردن ) مقرر نمود که سازمان آزادی بخش فلسطین تنها نماینده قانونی ملت فلسطین باشد . همچنین برای حل کشمکش در اختلافهای اعراب که به زیان وحدت عربی بود و آمریکا و اسرائیل از آن به عنوان برگه برنده ای در کشمکش عربی - - اسرائیلی استفاده می کردند تصمیماتی اتخاذ کرد .
2. اختصاص کمک مالی سالانه به اندازه 350/2 میلیون دلار برای کشورهای رویارو و سازمان آزادی بخش فلسطین که به شکل زیر توزیع می شود :

1250 میلیون دلار برای مصر 1000 میلیون دلار برای سوریه 100 میلیون دلار برای سازمان آزادی بخش

1. بررسی احتمالات نظامی آینده و اتخاذ تدابیر لازم برای دفع هرگونه تجاوز جدید اسرائیل .
2. محکم ساختن همکاری عربی - - اروپا ، عربی - - آسیایی و عربی - - آفریقایی .

کنفرانس رباط مجموعه ای از مصوبات را تصویب نمود که شامل مشخص کردن هدف مرحله ای برای امت عرب و اصولی است که براساس آن ، اقدامات عربی مشترک در زمینه های مختلف انجام می گیرد . به ویژه آنچه که به کمک به جنگ و جهاد ملت فلسطین تعلق دارد .

خلاصه این مصوبات عبارتند از :

1. در زمینه مشخص کردن هدف مرحله ای برای امنیت عرب : پادشاهان و رؤسا بر مصوبات کنفرانس ششم در رباط درخصوص التزام کشورهای عربی به آزادسازی تمامی سرزمینهای اشغالی و برگرداندن حقوق ملی برای ملت فلسطین برطبق آنچه که سازمان آزادی بخش فلسطین مقرر می دارد تأکید کردند .
2. در زمینه اصولی که عمل مشترک عربی بر آن متکی است : کنفرانس مقرر نمود " تحکیم نیروهای مختار دولتهای عربی از جهت نظامی اقتصادی و سیاسی " و " محقق کردن هماهنگی سیاسی نظامی و اقتصادی عربی فعال به آنچه که به تکامل عربی در زمینه های مختلف منجر می شود " همچنین مقرر می دارد " عدم قبول هرگونه تلاشی که می خواهد به راه حلهای سیاسی جزئی درخصوص مسأله فلسطین و وحدت آن منتهی شود " و " قضیه فلسطین مسأله عربی است و هیچ طرف عربی نمی تواند از این التزام شانه خالی کند " .
3. در زمینه کمک به مبارزه ملت فلسطین کنفرانس بر " حق ملت فلسطین در ایجاد دولت مستقل ملی به رهبری سازمان آزادی بخش فلسطین به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین در هر بخشی از سرزمین فلسطین که آزاد می شود تأکید می کند . التزام تمامی دولتهای عربی بر حفظ وحدت ملی فلسطین و عدم مداخله در امور داخلی پیکار فلسطین را اعلان می دارد . "

ط - کنفرانس هشتم نشست سران ( قاهره 1975 ) :

اختلافات عربی در فاصله کمی از کنفرانس رباط شدید شد و مصر به طور جداگانه موافقتنامه جدایی نیروها در سینا را در پایان سال 1975 امضا کرد ( نک : جداسازی نیروها بین مصر و اسرائیل - - موافقتنامه 1975 ) .

آثار این تکروی بر یک سری از مسائل عربی معلق به ویژه مسأله لبنان ظاهر شد .

پایان سال 1976 نیروهای سوریه به دعوت رئیس جمهور لبنان برای یاری در حفظ امنیت و مقابله با توطئه تجزیه این بخش عربی که شاهد جنگ داخلی بین عناصر مختلف بود و مقاومت فلسطینی موجود در لبنان نیز در آن مشارکت داشت ، به لبنان رفتند و دولتهای عربی به دو گروه تقسیم شدند . یک سری موافق و یک سری مخالف .

ملک خالد پادشاه عربستان سعودی ، سران کشورهای سوریه ، لبنان ، مصر ، کویت و سازمان آزادی بخش فلسطین برای برگزاری اجلاس شش گانه در ریاض دعوت کرد . در این اجلاس که شاه عربستان سعودی حضور داشت مقررات مخصوص به وجود فلسطینیان در لبنان و نیز نقش نیروهای سوریه در این کشور تبیین شد .

بر همان اساس در قاهره از 25 الی 26/10/1976 کنفرانس نشست سران هشتم برگزار گردید که پادشاهان و رؤسای 14 دولت عربی به همراه اضافه سازمان آزادی بخش فلسطین در آن شرکت کردند و عراق ، مغرب و تونس وزرای خارجه خود را فرستادند . اما الجزایر فقط وزیر تبلیغات خود و لیبی یک عضو شورای رهبری انقلاب و پادشاهای عمان مستشار سلطان را فرستاد .

کنفرانس مصوبات صادره از اجتماع شش گانه ریاض را تأیید کرد و تشکیل کمیته چهارگانه متشکل از مصر و سوریه و سعودی و کویت را برای اجرای آن مصوبات تصویب کرد . نیروهای بازدارنده عربی را برای انجام نقشی که تا آن تاریخ به عهده سوریه بود تشکیل داد . این نیروها از کشورهای یمن ، سودان ، سعودی و امارات متحده عربی که نیروهای سوریه بخشی اصلی آن بودند تشکیل شد .

ی - کنفرانس نشست نهم سران ( بغداد 1978 ) :

سرزمینهای عربی ، منطقه به منطقه در نتیجه اقدام

رئیس مصر محمد انوارسادات در امضاء دو موافقتنامه کمپ دیوید با اسرائیل به طور کلی ملتهب شد و تلاشهایی در برگرداندن رئیس جمهور مصر از این دو توافقنامه شد اما نتیجه ای نداد . به پیشنهاد حکومت عراق ، کنفرانس نشست سران عرب در دوره بین 2 و 5/11/1978 در بغداد تشکیل گردید .

در این کنفرانس مهم پادشاهان و رؤسای تمامی دولتهای عربی یا نمایندگانشان به استثناء مصر که استقبال از هیأت ارسالی کنفرانس به ریاست دکتر سلیم الحصی نخست وزیر لبنان پادشاهان و رؤسای جمهور و نمایندگان آنها تحولات ناشی از سیاست رئیس جمهور مصر را مورد بحث و بررسی قرار دادند و با روح و مسئولیت ملی و حرص مشترک بر وحدت موضع عربی در رویارویی با خطرهایی که امت عرب را تهدید می کند و تمسک به اصولی که امت عرب به آن ایمان دارد و استناد به سرنوشت مشترک عربی و التزام به آداب و روشهای اقدام مشترک عربی بر موارد زیر توافق کردند :

1. مسأله فلسطین قضیه سرنوشت عربی است و این جوهر جنگ با اسرائیل است و تمامی فرزندان امت عربی و تمامی مناطق عربی نشین از آن رنج می برند و ملزم به مبازره و فداکاری مادی و معنوی دراین راه می باشند . مبارزه برای برگرداندن حقوق عربی در فلسطین و سرزمینهای اشغالی عربی و مسئولیت عمومی ملی می باشد و بر تمامی اعراب است که در این راه مشارکت نمایند چه از جهت موضع گیری هایشان و چه از نیروها و امکانات نظامی اقتصادی و سیاسی و غیره که در اختیار دارند .

درگیری و مبارزه با دشمن صهیونیستی خارج از چارچوب درگیری برضد او از جانب کشورهایی که سرزمین آنها در سال 1965 اشغال شده را به کل امت عربی سرایت می دهد به لحاظ اینکه صهیونیسم و رژیم صهیونیستی در سرزمینهای اشغالی کل امت عربی را از ناحیه نظامی ، سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی در معرض خطر و تهدید قرار می دهد . لذا به لحاظ مصلحت جوهری ملی و فرهنگی تمامی مناطق سرزمین عربی باید با تمامی امکاناتی که در اختیار دارد ، با این رژیم مبارزه کنند .

1. بر تمامی کشورهای عربی است که جهاد ومقاومت فلسطینی را از طریق سازمان آزادی بخش فلسطین - - به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین داخل سرزمینهای اشغالی و خارج آن برای آزادی فلسطین - - و برگرداندن حقوق ملی برای ملت عربی فلسطین کمک و یاری کنند . تمامی دولتهای عربی به وحدت ملی فلسطین و عدم مداخله در امور داخلی پیکار فلسطین التزام داشته باشند .
2. تأکید بر التزام به مصوبه های نشست سران عرب به ویژه کنفرانسهای ششم و هفتم که در الجزیره و رباط تشکیل شد و اهداف مرحله ای مبارزه مشترک زیر را مشخص کرده است :
3. آزادسازی کامل تمامی سرزمینهای اشغال شده در تجاوز ژوئن 1967 و عدم عقب نشینی از هر بخش از سرزمینها یا گذشتن از سیادت ملی فلسطین .
4. آزادسازی شهر بیت المقدس عربی و نپذیرفتن به هر وضعی که این شهر را از تسلط عرب خارج سازد یعنی بیت المقدس باید تحت حاکمیت کامل عرب باشد .
5. التزام به برگرداندن حقوق ملی ملت عرب فلسطینی شامل حق بازگشت و تعیین سرنوشت و ایجاد دولت مستقل فلسطینی بر سرزمین ملی به رهبری سازمان آزادی بخش فلسطین به لحاظ اینکه تنها نماینده قانونی است و تمامی کشورهای عربی به این دولت در تمامی زمینه ها و در تمامی سطوح کمک می کنند .
6. مسأله فلسطین مسأله تمامی اعراب است و هیچ دولتی جایز نیست از این مسأله عقب نشینی کند .

با استناد به آنچه که در بالا آمده از اصول اصلی که خطای از آن یا تساهل در آن جایز نیست هیچ طرف عربی اجازه ندارد به طور جداگانه مسأله فلسطین را حل کند و درگیری اعراب و رژیم صهیونیستی عمومی است .

1. " هرگونه راه حلی قبول نیست مگر اینکه کنفرانس نشست سران عرب که به همین منظور تشکیل می گردد ، آن را تصویب کند . "

برای هماهنگی با این اصول واضح کنفرانس نشست سران پنجم در بغداد مصوباتی داشت که عبارتند از :

1. موافقتنامه های کمپ دیوید تأمین کننده حقوق ملت فلسطین و امت عرب در فلسطین و سرزمینهای اشغالی اعراب نیست و این خارج از چهارچوب مسئولیت مشترک عربی است و به خاطر اینکه مخالف مقررات کنفرانسهای سران عرب و به ویژه مصوبه های الجزیره و رباط و منشور اتحادیه عرب و قطعنامه های سازمان ملل متحد مربوط به مسأله فلسطین است و منجر به صلح قابل قبول برای امت عرب نمی شود ، کنفرانس عدم موافقت خود را با این موافقتنامه ها و نیز عدم همکاری با نتایج آن و مردود دانستن هرگونه آثار سیاسی اقتصادی حقوقی و غیر آن را اعلام می دارد .
2. کنفرانس بر یکی کردن همه تلاشهای اعراب برای معالجه ، خللی که ناشی از خروج مصر از نبرد شده است تأکید می کند .
3. دولتهای که دارای استعداد و قدرت برای مشارکت نظامی هستند با تلاشهای فعال دیگر کشورهای خط مقدم با دشمن به منظور اجرای ترتیبات برای یکی کردن تلاشها و آمادگی لازم برای دستیابی به این هدف هماهنگی می کنند .
4. تمامی پادشاهان و رؤسا و امرای عرب از مصر می خواهند که از این موافقتنامه برگردد و هرگونه معاهده صلح با دشمن صهیونیستی را امضاء نکند . امید دارند که مصر به سوی اقدام عربی مشترک و عدم اقدام جداگانه ای در امور کشمکش عربی - - صهیونیستی بازگردد .
5. در صورتی که حکومت مصر به درخواست کنفرانس جواب مثبت دهد ، می تواند جایگاه خود را در صف عربی واحد به دست بیاورد و هرگاه که مکان خود را به دست آورد بر بقیه دوستان است که به او کمک کنند و او را در چارچوب کمک به کشورهای خطمقدم قرار دهند ، کمکی که این کنفرانس برای دولتهای خط مقدم مقرر کرد .
6. تمامی کشورهای عربی به اعطاء کمک سالانه برای یاری به جبهه شمالی و جبهه شرقی و سازمان آزادی بخش فلسطین و مبارزه ملت فلسطین در سرزمینهای اشغالی متعهد می شوند .

کنفرانس بر سهم هر دولت عربی قادر در این یاری رسانی و نیز سهم هر دولت استفاده کننده از این کمک و همچنین بر سهم دریافت کمک ملت فلسطین در سرزمینهای اشغالی توافق کرد .

1. کنفرانس بر ضرورت تمسک به سازمانهای پیمانکار عربی و حکم بر اجرای بندهای آن و کوتاه آمدن و بی نتیجه گذاردن هرگونه خواسته یا تلاش که مخالف باشد ، تأکید می کند .

رهبران عرب در زمان امضاء موافقتنامه صلح بین حکومت مصر و دشمن صهیونیستی موافقت کردند تا وزرای خارجه کشورهای عرب در بغداد برای اتخاذ تدابیر و راههای عملی لازم جهت انتقال موقت مقر اتحادیه عرب از قاهره به پایتخت عربی دیگر تا پیدا شدن اوضاع سیاسی مناسب برای برگشت مصر به امت عرب گردهم آیند . بنابر همین دلایل عضویت مصر در اتحادیه به طور موقت به حالت تعلیق درآید .

پیمان صلح بین رژیم مصر با دشمن صهیونیستی که مبتنی بر ایجاد روابط دیپلماسی و اقتصادی و فرهنگی و سیاسی با دشمن صهیونیستی می باشد و شرایط جدیدی در بخش عربی مصر ایجاد می کند که منافی اصول مسلم عربی و سنتهای آن و پایه های مبارزه عربی با دشمن صهیونیستی و نیز به وجود آورنده احتمالات خطرناک برای دشمن صهیونیستی می باشد تا با تمسک به وسائل مختلف امنیتی اقتصادی و فرهنگی و تبلیغاتی از طریق مصر به وطن عربی خللی وارد کند ، کنفرانس مسائل زیر را مقرر نمود :

اجتماع فوری وزرای خارجه و اقتصاد کشورهای عربی درخصوص امضاء موافقتنامه صلح بین حکومت مصر و دشمن صهیونیستی برای وضع برنامه ها و تدابیر جهت حمایت از مصالح امت عرب در زمینه های مختلف از جمله اجرای قوانین برای شرکتها و مؤسسات و افرادی که در جمهوری عربی مصر به طور مستقیم یا غیرمستقیم با دوری از هرگونه تدابیری که منجر به ضرر رسیدن به مصالح ملت عربی در مصر شود با دشمن صهیونیستی معامله می کنند .

شرکت کنندگان در کنفرانس از نقش مردم فلسطین به رهبری سازمان آزادی بخش فلسطین در رویارویی با طرحهای صهیونیستی و امپریالیستی به ویژه در داخل مناطق اشغالی تشکر کردند . همچنین برخورداری از قبول طرح حکومت خودمختار و تمامی طرحهای اسکان صهیونیستها در خارج از وطنشان و تفاهم پیرامون سازمان آزادی بخش فلسطین به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین و اعلان اصرار و پافشاری ملت فلسطین در محقق ساختن اهداف ملی خود و نیز بر اراده امت عرب در خودداری از تسلیم و مصمم بودن بر آزادسازی قدس و تمامی خاک فلسطین اشغالی تا اینکه ملت فلسطین بتواند موقعیتی را که حق و شایسته اوست به دست آورد تأکید ورزیدند . همچنین بر راههای عمومی که منجر به تحقق وحدت ملی فلسطین می شود تأیید کردند .

ک - - کنفرانس نشست دهم سران ( تونس 1979 ) :

یکی ازمصوبات کنفرانس نهم در بغداد این بود که کنفرانس آنها به طور سالانه و در ماه نوامبر هر سال برگزار شود . ( مصوبه هشتم ) .

برای اجرای این مصوبه و پاسخ به دعوت رئیس جمهور تونس ، کنفرانس دهم نشست سران عرب از 20 - 23/11/1979 در شهر تونس برگزار گردید و در آن پادشاهان و رؤسا و امراء تمامی کشورهای عضو اتحادیه عرب یا نمایندگانشان به غیر از جمهوری عربی مصر که کنفرانس بغداد عضویتش در جامعه عرب را به حالت تعلیق درآورد ، شرکت کردند . جدول کاری کنفرانس دهم به شرح زیر می باشد .

1. درگیری عربی - - اسرائیل و تحولات بعدی آن پس از کنفرانس نهم سران عرب و استراتژی اقدام مشترک عربی برای مرحله آینده در تمامی زمینه ها .
2. اوضاع در جنوب لبنان .
3. کارهایی که باید انجام شود پس از بحث و مناقشه بندهای جدول کاری ، کنفرانس مصوبات زیر را داشت :
4. در موضوع درگیری عربی - - اسرائیلی ، رهبران عرب بر اصول پنج گانه که متضمن مصوبات کنفرانس نهمسران عرب بود ، تأکید کردند که عبارتند از : وجود رژیم صهیونیستی در سرزمینهای عربی جوهر درگیری و جنگ با دشمن صهیونیستی است و امت عرب به جهاد درخصوص قضیه فلسطین و سرزمینهای اشغالی دیگر و تقدیم همه نوع امکانات مادی و معنوی ملتزم می باشد .

شرکت کنندگان در کنفرانس نگرانی خود را از تلاشها و خواسته هایی که خواهان ایجاد و روابط بین بعضی از دولتها با رژیم صهیونیستی است یا اعتراف به شهر قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی ابراز داشتند و اعلام کردند که " تدابیر لازم در زمان مناسب برای حمایت از حقوق اعراب گرفته می شود " .

رهبران عرب بر محکوم کردن دو موافقتنامه کمپ دیوید و پیمان صلح مصر - - اسرائیل و رد صریح و قاطع آن و نیز پیامدها و آثار و نتایج آن تأکید کردند . همچنین تصمیم گرفتند تا تحریم مصر بر طبق اصول مقرره در این خصوص و به شکل خاص در کنفرانس بغداد و کنفرانس چهل ودوم تنظیم کنندگان ارتباط دفاتر منطقه ای ادامه یابد .

شرکت کنندگان در کنفرانس بر ضرورت انسجام نیروهای نظامی اعراب و تحکیم قدرت نظامی عربی به ویژه برای کشورهای خط مقدم و نیز نیروهای مقاومت فلسطین و کشورهای عربی پشت جبهه که از لحاظ استراتژیکی تشکیل دهنده عمق حیات استراتژیکی برای پایداری خطمقدم و تقویت امکانات مقابله با دشمن صهیونیستی است تا سایر دولتهای عربی - به اندازه توانایی های خود - - در زمینه های گوناگون به ویژه درخصوص مسلح کردن ، آموزشهای نظامی و نیز تبادل اطلاعات ، مشارکت کنند تأکید ورزیدند .

همچنین سران عرب تصمیم گرفتند در تمامی صحنه های سیاسی ، اقتصادی ، نظامی ، یک نقطه شروع کار مشترک را بپذیرند و خطمشی واحدی اتخاذ کنند . در همین راستا از همه مؤسسات عربی دارای تخصصهای فوق درخواست کردند که از همین خطمشی به فعالیت بپردازند که سرانجام منجر به تکامل امکانات و توانایی های اعراب در ابعاد گوناگون گردد .

همچنین اتخاذ برنامه ها و طرحهایی از طرف شورای اقتصادی و اجتماعی عربی برای انجام مطالعات مربوط به استراتژی کار اقتصادی مشترک اعراب جهت ارائه آن در کنفرانس آینده سران عرب .

از سوی دیگر کنفرانس ، تصمیم دولت مصر را مبنی بر تحویل به آبهای رود نیل به اسرائیل را محکوم کرد و از دبیرخانه جامعه کشورهای عربی خواست تا برای اتخاذ برنامه های مناسب با حکومت سودان و سایر استفاده کنندگان از آبهای رود نیل ارتباط برقرار کنند .

این کنفرانس خطمشی معینی را برای تحرکات دیپلماتیک در مقابله با توافق دو جانبه کمپ دیوید ، خواه از نظر ارتقای هماهنگی و پیوستن اعراب به گروههای مهم بین المللی ( مانند جنبش عدم تعهد ، سازمان کنفرانس اسلامی ، سازمان وحدت آفریقا ، گروه دولتهای آمریکای لاتین ، گروه کشورهای سوسیالیستی ) و یا از نظر پیوند با دولتهای بیگانه به طور یک جانبه ، برگزید و مقرر کرد :

" هیأتهای نمایندگی در سطح وزراء از دولتهای عربی به منظور دیدار از کشورهای بیگانه در دورترین نقاط جهان برای توضیح و بیان اصول صلح عادلانه ای که در بیانیه های کنفرانس بغداد ترسیم شده بود و گرفتن حمایت و تأیید برای موضع گیری اعراب و حقوق اعراب و نیز انزوای [سیاسی] دشمن اسرائیلی از منابع تأیید و تقویت دشمن تشکیل گردد " همچنین کنفرانس مسائل زیر را تصویب کرد :

رفتن به سمت سازمان ملل متحد ، دعوت به برگزاری کنفرانسهای فوق العاده مجمع عمومی ملل متحد در هنگام ضرورت به منظور تأیید حقوق فلسطینیان و اعراب و کسب حمایت و تأییدات بیشتر جهانی درخصوص مسأله عادلانه اعراب و منزوی کردن و محاصره دشمن و نیز به منظور انجام در این سازمان] ملل متحد] براساس آنچه که مطابق با بیانه های کنفرانسهای سران عرب است جهت کمک اعراب و مسائل آنها و دستیابی به قطعنامه هایی که در متن آن تحکیم موضع سیاسی اعراب در صحنه بین المللی باشد .

در این کنفرانس برای نخستین بار قطعنامه ای شامل محکومیت علنی ایالات متحده آمریکا به خاطر سیاستهای جانبدارانه اش از صهیونیستها صادر شد ، در قطعنامه یازدهم آمده است : این کنفرانس معتقد است که ایالات متحده آمریکا تکیه گاه اساسی دشمن صهیونیستی است و این کار با کمکهای نظامی ، سیاسی و اقتصای که به وی تقدیم می کند ، انجام می شود و در نتیجه ایالات متحده علی رغم حجم زیاد دوستی با جهان عرب ، امکانات خود را در جهت مصالح دشمن به کار می گیرد .

بنابراین از این زمان در عملکرد و [سیاست] اعراب در آینده موارد ذیل را باید ملحوظ داشت :

1. محکومیت سیاست ایالات متحده در تلاشهای وی در عقد پیمان کمپ دیوید و معاهده مصر و اسرائیل ، با تأکید بر اینکه ادامه این سیاست از سوی آمریکا بازتاب و تأثیر منفی بر روابط و مصالح بین کشورهای عربی و ایالات متحده آمریکا خواهد داشت .
2. تمرکز فعالیتها در مقابل افکار عمومی آمریکا برای شرح مسأله فلسطین و دشمنی صهیونیستها با امت عرب ، بیان زیانی که به اتباع آمریکا و اعراب در نتیجه سیاست حکومت آمریکا وارد می شود .
3. اعطاء کمک اضافی به صندوق تبلیغات ویژه که هدف آن فعالیتهای تبلیغاتی در ایالات متحده آمریکا در راستای خدمت به مسأله فلسطین و اعراب و تصمیم گیری استثنایی و سریع برای اجرای آن است .
4. اوضاع در جنوب لبنان : کنفرانس ، وضع موجود در جنوب لبنان را زنگ خطری برای سلامت و شوکت و تمامیت ارضی و نیز استمرار نفوذناپذیری لبنانی ها و فلسطینیان در مقابله با دشمن صهیونیستی دانست و نیز ایمان به اینکه مشکل جنوب لبنان به همان اندازه که مسئولیت لبنانی ها نیز می باشد مسئولیت اعراب نیز هست بدین منظور چندین تصمیم گرفت که مهمترین آنها عبارتند از :
5. تأکید بر حاکمیت کامل لبنان برای تمامی اراضی آن و حفظ استقلال و وحدت میهن آن و نیز تأکید بر ضرورت گسترش حاکمیت دولت لبنان بر همه منطقه جنوب لبنان به ویژه از طریق بازگرداندن همه ادارات دولتی و مؤسسات مدنی و نظامی به انجام برنامه ها و صلاحیتهای دولت لبنان در جنوب .
6. تأکید بر رد همه تلاشهایی که تحت هر عنوان و به هر شکل و برای گسترش سلطه صهیونیستها بر جنوب لبنان انجام می شود و واگذار کردن مسئولیت محنت و رنج ساکنان جنوب را بر دوش دشمن صهیونیستی .
7. تأکید بر ضرورت اجرای قطعنامه های ریاض قاهره و بیت الدین و تصمیم گیری لازم برای آن با توجه به آنچه که رهبری مقاومت فلسطین ملزم به آن است .
8. پشتیبانی حکومت لبنانی در همه ابعاد بین المللی برای حل مشکلاتی که در مقابل دشمن اسرائیلی ، با آنها روبه روست به منظور متوقف کردن تجاوز در جنوب لبنان و تحقق عقب نشینی اسرائیل از این منطقه و تأکید بر ضرورت اجرای کامل قطعنامه های شورای امنیت در مورد لبنان و اطاعت نیروهای بین المللی از انجام وظیفه ای که برعهده آنها گذاشته و سازماندهی حضور فلسطینیان مسلح در مناطق داخلی در محدوده عمل نیروهای چندملیتی براساس موافقتنامه بین دولت لبنان و سازمان آزادی بخش فلسطین که قصد تسهیل وظیفه این نیروها را دارد .
9. تعهد به اعطا کمکهای مالی به فلسطینیان در جنوب لبنان به منظور کمک به پایداری آنها در برابر مشکلات و سختی هایی که به آن مواجه می شوند . براین اساس که سازمان آزادی بخش فلسطین مجددا این مشکلات را با دولتهای عربی در میان بگذارد .

کنفرانس دهم سران بر تشکیل این کنفرانس به طور سالانه و در موعد مقرر که در بغداد برای آن تعیین شده تأکید کرد تا اینکه کنفرانس یازدهم در کشور اردن در سال 1980 و کنفرانس دوازدهم در سال 1981 در لیبی و سپس در سایر کشورهای عربی برحسب ترتیب الفبایی کشورهای عضو ، تشکیل شود .

شاید از مهمترین شاخص های ظاهری کنفرانس دهم سران ، حضور سران کشورهای عربی باشد که در کنفرانس بغداد نسبت به جریان کمپ دیوید و معاهده صلح مصر واسرائیل موضع تندی نداشتند . فقط سران کشورهای سودان ، سومالی و جیبوتی در کنفرانس شرکت کردند در حالی که سلطان عمان نخست وزیرش را به کنفرانس فرستاد .

همچنین رژیم پادشاهی عمان حمایت خود از قطعنامه هایی ، هر چند که توسط کنفرانس بغداد درباره رژیم مصر اتخاذ شده بود ، دست برداشت هر چند که به اتفاق اعراب در کنفرانس سران در تونس ، تمامی قطعنامه های کنفرانس بغداد را مورد تأکید قرار داده بود .

این کنفرانس اولین کنفرانس سران عرب بود که در زمان خودش در اجرای قطعنامه های کنفرانس سابق ، برگزار شده بود و بدین ترتیب پس از آنکه کلیه کنفرانسهای سابق صرفا به واکنش انفعالی نسبت به حوادث و تصمیم گیری در مورد آنها تشکیل می شد آغازگر تلاشهای اعراب در این سطح عالی بود .

==

ل - کنفرانس یازدهم سران ( عمان 1980 ) :

در اجرای قطعنامه ششم از قطعنامه های کنفرانس دهم سران در تونس در سال 1979 دبیرخانه کل اتحادیه عربی ، سران کشورهای عربی را به تشکیل کنفرانس یازدهم در مکان تعیین شده در همان بیانیه یعنی عمان ( کشور اردن هاشمی ) از 25 الی 27/11/1980 ، فرا خواند .

قبل از کنفرانس سران ، اجلاس مقدماتی وزرای خارجه همه دولتهای عربی عضو اتحادیه تشکیل شد و از 21 تا 22/11/1980 ادامه یافت و جدول دستور کار کنفرانس 11 سران را در دو بند اصلی معین نمود .

1. پروژه برنامه فعالیت مشترک عربی برای مقابله با دشمن صهونیستی در آینده .
2. استراتژی و خطمشی اقتصادی اعراب . جمهوری عربی سوریه در 11/11/1980 درخواست کرد که نظر به اوضاع دشواری که اعراب در نتیجه مشکلات و اختلافات میان برخی کشورهای عربی و نیز میان برخی کشورهای عربی از طرف دیگر ، وجود دارد تشکیل کنفرانس یازدهم سران عرب به موعد دیگری که بر سر آن توافق خواهند نمود ، به تعویق افتد و نیز بدین دلیل که به تعویق افتادن زمان کنفرانس فرصتی برای حل اختلافات بوده و نیز زمینه های موفقیت کنفرانس را فراهم خواهد کرد .

جمهوری دمکراتیک یمن ، لیبی ، الجزایر و سازمان آزادی بخش فلسطین از این درخواست سوریه حمایت کردند . اما اغلب وزرای خارجه در حالی که سوریه نیز در اجتماع آنها حضور داشت با توجیه اینکه دلایل دولتهای خواهان به تعویق افتادن در کنفرانس خودشان عواملی برای تاخیر در تشکیل کنفرانس می باشند ، بر تشکیل کنفرانس در موعد مقرر اصرار ورزیدند .

در 25 نوامبر کنفرانس یازدهم سران باعدم حضور پنج عضو یاد شده و لبنان ( شش عضو ) در حالی که از 15 دولت حاضر در کنفرانس شش کشور آن در سطحی پایین تر از رئیس دولت شرکت کرده بودند . ( دولت سعودی ، سودان ، مغرب ، تونس ، جیبوتی و موریتانی ) ، تشکیل شد .

بدین ترتیب این کنفرانس کمترین کنفرانس سران از لحاظ تعداد دولتهای حاضر در آن و ضعیف ترین آنها به لحاظ هیأت های نمایندگی شرکت کننده در آن بود . بعد از بحث و مذاکره درباره بندهای دستور کار جلسه ، حاضرین در کنفرانس تصمیمات زیر را اتخاذ کردند :

1 - در بعد سیاسی :

کنفرانس یک برنامه عربی مشترک برای مقابله با دشمن صهیونیستی در مرحله آینده برطبق روشی که کمیته اجلاس وزراء خارجه به اتفاق آراء به آن توصیه کرده بود ، را تأیید کرد .

این برنامه ها در برگیرنده یک سری نکات بود که مهمترین آنها تأکید بر مسائل زیر بود .

" تمسک رهبران عرب به قطعنامه های کنفرانسهای بغداد و تونس به ویژه آنچه که متعلق به قضیه فلسطین می باشد به اعتبار اینکه جوهر اصلی درگیری اعراب با دشمن صهیونیستی است . همچنین مسئولیت اعراب را به پیکار و مبارزه برای پایداری در برابر تهدید و خطرصهیونیستی که امت را تهدید می کند ملزم می سازد " .

شرکت کنندگان در گردهمایی خود بر آزادی بیت المقدس تأکید کردند که " این یک امر واجب و وظیفه ملی می باشد " تمامی کارهای که اسرائیل مرتکب شده است را رد کردند و از تمامی دولتهای جهان خواستند تا یک موضع آشکار و مشخصی در مقابل اعمال ارتکابی اسرائیل بگیرند و نیز تصمیم گرفتند با هر دولتی که به شهر بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل اعتراف کند یا دولتی که سفارتخانه خود را به بیت المقدس منتقل نماید روابط خود را قطع کنند .

همچنین رهبران عرب بر تصمیم خود مبنی بر یاری رساندن به سازمان آزادی بخش به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین برای برگرداندن کلیه حقوق ملت فلسطین از جمله حق تعیین سرنوشت و تأسیس دولت مستقل در سرزمین خود تأکید و تصمیم گرفتند سازمان آزادی بخش فلسطین را برای استقلال رأی و آزادی اراده یاری رسانند . پایداری ملت فلسطین در سرزمین فلسطین و فداکاری های قهرمانانه اش و مقاومت عالی در مقابله با اشغالگری اسرائیل را مورد ستایش قرار دادند .

شرکت کنندگان در کنفرانس بر حق ملت فلسطین که نماینده آنان سازمان آزادی بخش فلسطین - - تنها نماینده قانونی این ملت در برگرداندن زمین و حق تعیین سرنوشت و تأسیس دولت مستقل در سرزمین فلسطین و تنها صاحب حق بودن برای تصمیم گیری در مورد آینده ملت فلسطین - - و اجرای مسئولیت به وسیله سازمان آزادی بخش اصرار و تأکید ورزیدند .

همچنین براین مطلب که قطعنامه 242 شورای امنیت موافق حقوق عربی نیست و راه حل اساسی برای حل بحران خاورمیانه به ویژه مسأله فلسطین به شمار نمی رود تأکید کردند . مجددا بر عدم موافقت خود با موافقتنامه کمپ دیوید - - که رهبری مصر با شرکت در توطئه علیه امت عربی و با هدف از بین بردن وحدت عربی آن را امضاء کرد و از صف جامعه عربی خارج شد و به طرف گفت وگو با اسرائیل دشمن کشیده و معاهده صلح با اسرائیل را امضا کرد و با این امضا اراده ملت مصر را زیر پاگذاشت - - تأکید کردند .

همچنین بر عزم و تصمیم خود بر رویارویی و مواجهه با این موافقتنامه ها و ساقط ساختن و از بین بردن آثار آنها و کمک و یاری به قطع ارتباط حکومت مصر از جامعه عرب برحسب قطعتنامه های کنفرانس بغداد و تونس تأکید کردند . با استناد به اینها ، کنفرانس هرگونه راه حل جداگانه و تنها با دشمن صهیونیستی را رد کرد .

همچنین هرگونه راه حلی برای قضیه فلسطین که طبق قطعنامه کنفرانس عربی که برای این منظور تشکیل می شود نباشد را رد کردند .

کنفرانس در زمینه رویارویی با دشمن صهیونیستی در مرحله بعدی ، تصمیم های زیر را اتخاذ کرد :

استخدام و به کارگیری تمامی امکانات استراتژیکی عربی به صورت هدفدار برای رویارویی با دولتهایی که رژیم صهیونیستی را از طریق نظامی - - اقتصادی و سیاسی و مردمی یاری می کنند . همچنین کنفرانس اجرای موازنه نظامی استراتژیکی با دشمن صهیونیستی را از طریق ایجاد فرماندهی مشترک عربی نظامی که جزئیات این امر را شورای دفاع مشترک عربی معین می کند مقرر کرد .

فرماندهی مشترک باید راههای عملی برای اجرای این امر را وضع کند . همچنین تصمیم گرفت دبیرکل ایجاد مؤسسه عربی برای ساختن تجهیزات جنگی را بررسی کند و گزارش آن را به شورای دفاع عربی برای بحث و بررسی و ارائه به کنفرانس آینده ارسال کند .

همچنین دولتهای عربی اقدام به تأمین احتیاجات کشورهای رویاروی با اسرائیل کنند تا مواردی که فرماندهی مشترک عربی نظامی معین می کند به اجرا درآید . کنفرانس یازدهم تجاوز اسرائیل به لبنان را که مخالف اصول و ارزشهای جامعه بین المللی است محکوم کرد و همبستگی کامل خود با ملت لبنان را اعلام نمود . از همه طرفها برای کمک و یاری رساندن به دولت قانونی این کشور - - برای اینکه بتواند استقلال و تمامیت ارضی لبنان را حفظ کند - - دعوت نمود . همچنین تصمیم های گرفته شدهکنفرانس نهم در تونس را مجددا مورد تأکید قرار داد . تصمیماتی که به منظور آبادانی مجدد لبنان گرفته شده بود .

کنفرانس ، ایالات متحده آمریکا را به خاطر تأیید اسرائیل و کمک به او از نظر سیاسی نظامی اقتصادی و موافقت با اشغالگری آن و انکار حقوق قانونی ملت فلسطینی و زیرپا نهادن مقررات بین المللی و استمرار در اقدامات تجاوزکارانه و توسعه طلبانه و استعمارگرانه محکوم کرد .

همچنین موضع ایالات متحده آمریکا را در مقابل سازمان آزادی بخش فلسطین و انکار حق نمایندگی ملت فلسطین برای سازمان و متهم ساختن آن به ترور و ترس را محکوم کرد و تصمیم گرفت امکان ایجاد مؤسسه تبلیغاتی مستقل برای مخاطبین دنیای خارج - - با روشهای پیشرفته طبق طرح مشخصی با اعلام نظر عربی واحد در مقابل قضیه فلسطین و دیگر قضایای عربی - - بررسی گردد .

دبیرکل جامعه عرب ( اتحادیه عربی ) را موظف کرد نظام عربی و طرح عملی آن شیوه و پشتیبانی آن را بررسی کرده و برای تصمیم گیری به شورای اتحادیه عربی تقدیم کند .

نظر به استمرار اختلاف و شکاف در صفوف اعراب در شرایطی که مستوجب حل اختلاف موجود در میان اعراب و وحدت کلمه و بسیج همه امکانات برای رویارویی با تهدیدهایی بود که امت عربی را تهدید می کند کنفرانس ، کشورهای عربی را دعوت کرد تا براساس حس ملی و ایمان به وحدت هدف و وحدت مسیر و راه در چهارچوب مواد منشور وحدت عربی صادر شده از کنفرانس دارالبیضاء در سال 1965 در صحنه عربی به حل اختلافات خود بپردازد .

2 - در زمینه اقتصادی :

کنفرانس یازدهم درباره خطرات اقتصادی و اجتماعی که امت عرب را تهدید می کند بحث کرد و تأکید کرد که مقابله با این خطرات ممکن نیست مگر از طریق کوشش فعال و مشترک و عربی در چهارچوب وحدت ملی شامل . به همین منظور کنفرانس تصمیم گرفت تا پیمان کاری اقتصادی و استراتژیکی کاری عربی مشترک تا سال 2000م و نیز پیمانی واحد برای بهره برداری از سرمایه ها در کشورهای عربی تصویب شود و در آخر مقرر کرد قراردادی مبنی بر توسعه مشترک عربی تا میزان پنج میلیارد دلار منعقد گردد .

درباره زمان و مکان برگزاری کنفرانس دوازدهم که در کشور مغرب و در هفته آخر ماه نوامبر سال 1981 برگزار شود تأکید کرد . می توان گفت که گردهمایی عربی یازدهم سران در درجه اول گردهمایی اقتصادی بود و اما آنچه که از نظر سیاسی صادر شده بیشتر تأکید بر قطعنامه های بغداد و تونس بود .

م - کنفرانس دوازدهم ( فاس 1982 ) :

پادشاهان و رؤسای جمهور و امرای عرب در کنفرانس یازدهم موافقت کردند که کنفرانس دوازدهم در کشور مغرب و در هفته دوم ماه نوامبر 1981 منعقد گردد . کنفرانس روز 25/11/1982 در شهر فاس کشور مغرب پایان یافت .

پیش از برگزاری این کنفرانس اجلاس مقدماتی وزرای خارجه عرب تشکیل شد . در این اجلاس طرح جدول کاری را بررسی کردند . به ویژه یادداشتی که عربستان سعودی در تاریخ 21/11/1981 ارائه کرد و دربرگیرنده اعلان اصول هشت گانه پیشنهادی بود که اساس و پایه راه حل مسأله فلسطین تشکیل می داد .

این اصول را ملک فهدبن عبدالعزیز که در آن زمان ولیعهد بود در گزارشی که سازمان خبرگزاری سعودی روز 9/8/1989 تحت عنوان طرح امیر فهدبن عبدالعزیز منتشر ساخت ارائه کرد . اما اصول هشت گانه ای که در یادداشت سعودی آمده بود عبارتند از :

1. عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از تمامی سرزمینهای عربی که در سال 1967 اشغال کرد و قدس عربی نیز شامل آن می شود .
2. از بین بردن آبادی هایی که اسرائیل پس از سال 1967 در سرزمینهای عربی برپا داشته است .
3. تضمین آزادی عبادت و امکان اجرای دستورات دینی برای تمامی ادیان در اماکن مقدسه .
4. تأکید برحق ملت فلسطین بر بازگشت و پرداخت غرامت به هر کسی که به سرزمین خود برنمی گردد .
5. تحت قیمومیت درآوردن کرانه غربی و نوار غزه توسط سازمان ملل متحده برای مدت چند ماه برای دوره انتقالی .
6. تأسیس دولت مستقل فلسطینی به مرکزیت بیت المقدس .
7. تأکید برحق دولتهای منطقه در زندگی صلح و آرامش
8. سازمان ملل متحد یا بعضی از کشورهای عضو آن ضامن اجرای این اصول هشت گانه می باشند .

وزرای خارجه بر سر جدول کارها به توافق نرسیدند و موضوع به گردهمایی که فقط یک جلسه در روز 25/11/1981 را تشکیل داد موکول شد . در آن اجلاس نیز انجام این کارها به دلیل اینکه شرایط آن زمان آماده نبود به زمان دیگری موکول شد . بدین ترتیب کارهای کنفرانس دوازدهم به وقت غیرمشخص به تأخیر افتاد . سپس شرایط جدید و عوامل جدید باعث شد تا کنفرانس ، کارهای خود را از سر بگیرد که مهمترین آن اوضاع عوامل عبارتند از :

1. تجاوز اسرائیل به لبنان ( ژوئن 1982 ) .
2. خروج نیروهای انقلاب فلسطین از شهر بیروت غربی .
3. طرح رئیس جمهور آمریکا رونالد ریگان .

کنفرانس ، کار خود را در شهر فاس بین 6 و 9/9/1982 از سرگرفت . تعدادی از برنامه های کاری که بعضی از هیأت های عربی پیشنهاد کرده بودند را بررسی کرد . پادشاهان و رؤسا در بیانیه ای که بعد از پایان کار کنفرانس صادر کردند به " طرح ملک فهدبن عبدالعزیز " و " طرح حبیب بورقیبه رئیس جمهور تونس " اشاره کردند ، بدون اینکه به دستورات کاری دیگر اشاره کنند .

طرح رئیس جمهور تونس به قطعنامه شماره 181 که مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در تاریخ 29/11/1947 در مورد تقسیم فلسطین صادر شده است - - به اعتبار اینکه تنها متن قانونی بین المللی است که به دولت فلسطین که حق حکومت دارد اعتراف می کند - - استناد داشت .

این قطعنامه همچنین بیان می دارد . " قطعنامه تقسیم فلسطین را ، کشور فلسطین که دارای سرزمین مشخص ، شامل سرزمینهایی که تحت الحمایه انگلیس بود را ترسیم کرد . " طرح رئیس جمهور تونس با بندهای زیر پایان می یابد :

1. اعتماد به قانون بین المللی برای حل قضیه فلسطین .
2. قبول قطعنامه شماره 181 سازمان ملل متحد به تاریخ 29/11/1947 .
3. درخواست از سازمان ملل متحد برای اجرای قطعنامه 181 و گرفتن نقطه آغازی برای تأسیس دولت فلسطین و مشخص کردن راهی برای حل مشکل خاورمیانه " .

کنفرانس موضوع جنگ درگیری اعراب و اسرائیل را با استناد به ایمان ، به قدرت امت عرب در دستیابی به اهداف قانونی اش و دفع تجاوز " مورد بحث قرار داد " و نیز اصول و پایه هایی که کنفرانسهای عربی مشخص کرد و درخواست از دولتهای عربی برای تداوم بخشیدن به کارها جهت ایجاد و تحقق صلح بر پایه عدالت در منقطه خاورمیانه . کنفرانس با اعتماد به اصول زیر پایان یافت :

1. عقب نشینی اسرائیل از تمامی سرزمینهای اشغال شده در سال 1967 که قدس را نیز شامل می شود .
2. از بین بردن آبادی هایی که اسرائیل پس از سال 1967 در سرزمینهای عربی برپا داشته است .
3. تضمین آزادی عبادت و اجرای دستورات و شعائر دینی برای همه ادیان در اماکن مقدسه .
4. تأکید بر حق ملت فلسطین در تعیین سرنوشت و اجرای حقوق ملی ثابت خود که غیرقابل تصرف است به رهبری سازمان آزادی بخش فلسطین به عنوان تنها نماینده قانونی و پرداخت غرامت به هر کسی که میل بازگشت به وطن خود را ندارد .
5. قرار گرفتن کرانه غربی و نوار غزه تحت اشراف سازمان ملل برای یک دوره انتقالی که از چند ماه بیشتر نشود .
6. تأسیس دولت مستقل فلسطین به مرکزیت قدس .
7. تضمین صلح از سوی شورای امنیت بین همه دولتهای منطقه که در آن دولت مستقل فلسطین هم می باشد .
8. شورای امنیت ضامن اجرای این اصول می باشد . کنفرانس مقاومت و پایداری نیروهای انقلابی فلسطین و دو ملت لبنان و فلسطین و نیروهای مسلح عربی ، سوریه را مورد ستایش قرار داد و مساعدت و یاری به ملت فلسطین در مبارزه اش برای احقاق و پس گرفتن حقوق ثابت ملی خویش را اعلام داشت .

کنفرانس همچنین تصمیم گرفت کمیته ای از نمایندگان سازمان آزادی بخش فلسطین ، کشور مغرب ، عربستان سعودی ، سوریه ، اردن ، الجزایر و تونس تشکیل شود و مأموریت آن برقراری ارتباط با اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل برای تشریح قطعنامه های کنفرانس درباره کشمکش اعراب و اسرائیل و آگاه شدن از مواضع شورای امنیت و موضع ایالات متحده آمریکا که اخیرا در مورد کشمکش اسرائیل اعلان کرده است و نیز ارائه نتیجه ارتباطات آن به پادشاهان و رؤسای عرب به صورت منظم بود .

مآخذ :

1. دبیرخانه اتحادیه عربی : قطعنامه های کنفرانسهای عرب از کنفرانس اول در قاهره تا کنفرانس دهم در تونس ، تونس 1980 .
2. قطعنامه های کنفرانس سران یازدهم و بیانیه پایانی آن .
3. بیانیه پایانی کنفرانس دوازدهم سران عرب .
4. غنیمی ، محمدطلعت : جامعه الدول العربیه ، دراسه سیاسیه و قانونیه ، اسکندریه 1974 .
5. شکری ، محمد عزیز : جامعه الدول العربیه و وکالاتها المتخصصه ، کویت 1975 .