اشکول ، لیوی ( 1895 - 1969 )

نام اصلی وی " لوی شکولنک " است . در سال 1895 در اوکراین به دنیا آمد . در سال 1914 به فلسطین مهاجرت کرد و به عنوان کشاورز مشغول کار شد . در سال 1918 علی رغم مخالفت گروه " هاپوایل هاتزایر " [کارگران جوان] - که عضو آن بود - داوطلبانه به سپاه ویژه یهودیان در ارتش انگلیس پیوست . وی یکی از مؤسسین شهرک یهودی نشین " دیجانیا " در سال 1920 به شمار می رود که تا سال 1969 - یعنی تا زمان مرگش - عضو آن بود .

وی یکی از شاخص ترین پایه گذاران نهادهای اقتصادی سازمان هیستادروت در دهه 20 از جمله : " نیر " ، " مرکز کشاورزی " و " شرکت اسکان هیستادروت " به شمار می رود . در خلال سالهای 1937 تا 1946 مدیریت " شرکت آب هیستادروت " را که بعدا به شرکت " یکوروت " تبدیل شد ، به عهده گرفت . در اواخر دهه 30 و اوایل دهه 40 عضو رهبری گروه هاگاناه بود . وی همچنین در دهه 40 دبیر شورای کارگران تل آویو بود . در طول جنگ سال 1948 [جنگ اول اعراب و اسرائیل] معاونت بن گوریون در وزارت دفاع و مسئولیت تدارکات جنگ و اداره هزینه های آن را به عهده داشت .

اشکول در سال 1948 به عنوان عضو هیأت اجرایی آژانس یهود انتخاب شد و ریاست قسمت شهرکهای یهودی نشین آن سازمان را تا سال 1963 همچنان به عهده داشت . وی از بارزترین طراحان شهرکهای اصلی یهودی نشین در فلسطین اشغالی محسوب می شود . همچنین وی مسئول ایجاد صدها شهرک کشاورزی به ویژه به شکل تعاونی آن ( موشاو ) بود . سالهای زیادی نیز مسئول مالی آژانس یهود بود .

اشکول در اوایل دهه پنجاه از جمله رهبران حزب ماپای بود و در سال 1951 به نمایندگی مجلس انتخاب شد که تا زمان مرگش در سال 1969 ادامه یافت . در خلال سالهای 1951 و 1952 وزیر کشاورزی و توسعه بود و در اواخر سال 1952 به جای " الیعازر کاپلان " به وزارت دارایی رسید که تا سال 1963 دوام یافت . وی یکی از مسئولین پژوهش در زمینه رشد سریع اقتصادی آن سالها در اسرائیل به شمار می رود . از آنجا که به عنوان بازوی راست بن گوریون محسوب می شد ، لذا موضع وی مورد حمایت بود . چنانکه در خلال بحرانی که مسبب آن " رسوایی لاون " ( لاون ) بود ، نقش خود را در مجبور کردن " لاون " به استعفاء به خوبی ایفاء کرد . ضمنا در تشکیل دولت جانشین لاون به ریاست بن گوریون در آن زمان و بعد از انتخابات سال 1961 نیز مؤثر بود . ولی پس از اینکه بحران و اختلاف بین بن گوریون و رهبران حزب ماپای به سبب رسوایی لاون عمیق تر شد ، بعضا از بن گوریون کناره گرفت .

پس از استعفای بن گوریون در سال 1963 ، اشکول جانشین طبیعی وی به عنوان نخست وزیر و وزیر دفاع شد . در طول سالهای اول حکومتش بسیاری از اصلاحات اقتصادی به ویژه در راستای آزادسازی اقتصادی یعنی خارج ساختن آن از کنترل دولت مرکزی و سازمان هیستادروت به مرحله اجرا گذاشته شد و به بخش خصوصی و سرمایه داری انتقال یافت . اشکول از جمله کسانی بود که در جهت رفع بسیاری از موانع و مشکلات فلسطینیان تلاش کرد . فلسطینیانی که پس از تأسیس حکومت اسرائیل همچنان در سرزمین خویش باقی ماندند . وی پیگیری مسائل آنها را برخلاف سابق که تابع دفتر نخست وزیری بود ، مستقیما به یک اداره مستقل واگذار کرد .

در طول حکومت وی روابط نظامی بین اسرائیل و آمریکا گسترش یافت و در نهایت منجر به توسعه و افزایش قابل توجه قدرت نظامی و امنیتی ارتش اسرائیل - به ویژه پس از امضاء تعداد زیادی قراردادهای خرید سلاح از واشنگتن - گردید .

اشکول در تصمیم حکومت مبنی بر انتقال بقایای جسد رهبر افراطی صهیونیسم به نام " زیو ژابوتنسکی " از لهستان [به اسرائیل] ، نقشی اساسی داشت . و این امر به نوبه خود باعث کاهش شدت تیرگی رابطه گروههای مخالف با دولت گردید . هر چند بن گوریون حملاتی را در راستای سقوط دولت اشکول انجام داد و نیز در انتخابات سال 1965 از طریق حزب مستقلی علیه وی شرکت کرد ، ولی در نهایت حزب ماپای توانست به رهبری اشکول پیروز شده و ریاست دولت را به عهده گیرد .

در آغاز جنگ ژوئن سال 1967 و در ماه مه همان سال به دلیل گسترش بحران سیاسی میان گروههای مخالف و نیز فضای جنگی کشور ، مجبور به تشکیل حکومت ائتلافی شد و از وزارت دفاع استعفاء داد و " موشه دایان " ( در آن زمان عضو حزب رافی بود که رهبری آن را بن گوریون به عهده داشت ) را به مسئولیت اخیر گمارد . سپس ، حزب " گاحال " که رهبری آن را مناخیم بگین به عهده داشت وارد ائتلاف شد و برای اولین بار بگین به وزارت - منتها وزیر مشاور و بدون وزارتخانه - رسید . اشکول علی رغم احساس ناراحتی شدید از بحرانی که به او تحمیل شده بود ، تا زمان مرگش نخست وزیری را ادامه داد و در این مقام باقی ماند .

اشکول از شاخص ترین نخست وزیران تاریخ اسرائیل به شمار می رود و نام او همراه بسیاری از دستاوردهای سیاسی ، اقتصادی و نظامی [اسرائیل ]است . ضمنا علی رغم اینکه جنگ سال 1967 در زمان حکومت وی به وقوع پیوست ولی از جمله رهبران میانه رو اسرائیل به شمار می آید .

سیاستمدار و دولتمرد صهیونیستی و از اولین سرکردگان و سردمداران جنبش صهیونیسم است . در سال 1895 در محیط سنتی یهودی در اوکراین دیده به جهان گشود . در مدرسه دینی " فیلنا " تحصیل کرد و در سال 1914 به فلسطین مهاجرت کرد و به عنوان کارگر کشاورزی در مستعمره بتاح تکفا مشغول شد . در گروه کشاورزی یهود انتخاب شد . وی در ایجاد مستعمره یهودی نشین " کربات انافیم " شرکت داشت .

در اثنای جنگ جهانی اول به تیپ یهود پیوست . اشکول مدیر بخش کشاورزی در " هابولیل هاتسعیر " ( حزب سوسیالیست یهودی ) و نیز مدیر تعاونیهای هستدروت بود و نقش عمده ای در انتقال سرمایه های آلمانی به فلسطین داشت . وی همچنین در تشکیل " کیبوتص " سهیم بود و یکی از فعالان جنبش مهاجرت یهودیان به فلسطین بود . وی عضو رهبری گروه هاگاناه نیز بود و مسئولیتهای زیر را به عهده داشت :

در سال 1944 دبیر کل مجلس کارگران تل آویو ، مسئول صنایع در سازمان جهانی صهیونیسم در سالهای 1948 - 1949 ، مدیر کل وزارت دفاع در ( 1950 - 1952 ) رئیس صندوق و اسکان آژانس یهود ( 1951 - 1952 ) وزیر کشاورزی و دارایی ( 1952 - 1963 ) .

نام لیوی إشکول با موافقتنامه صنایع جایگزینی آلمان همراه است . وی پس از بن گوریون در سال 1963 به عنوان نخست وزیر اسرائیل و وزیر دفاع برگزیده شد و عضو پارلمان دوم تا ششم بود . در سال 1964 از دانشگاه عبری قدس دکترای افتخاری فلسفه را دریافت کرد . وی مقالات متعددی در روزنامه های محلی در زمینه های کشاورزی ، اقتصادی و اجتماعی نوشت . لیوی تا زمان مرگش در سال 1969 در سمت نخست وزیری باقی ماند .

مأخذ :

1. شریدة ، محمد : رهبران اسرائیل ، بیژن اسدی و مسعود رحیمی ، انتشارات کویر ، 1378 .
2. کیالی ، عبدالوهاب : موسوعة السیاسة ، مؤسسة العربیة للدراسات و النشر ، جلد اول ، چاپ سوم ، 1990 .