آسیای میانه - اسرائیل ، ( روابط کشورهای - )

اسرائیل و جنبش صهیونیسم جهانی به منظور تثبیت حضور خود در جهان همواره سعی کرده از تمام رویدادها و تغییرات و تحولات جهان به نفع خود بهره برداری کند . یکی از رویدادهایی که تلاش کرد از آن استفاده کند ، تغییر و تحولات کشورهای آسیای میانه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ( سابق ) است . اسرائیل که در شرایط جنگ سرد نقش اهرم استراتژیک غرب در خاورمیانه را ایفا می کرد ، با فروپاشی اتحاد شوروی و پایان پذیرفتن کشمکش اعراب - اسرائیل ، این نقش را از دست داد . لذا به منظور احیاء این نقش شعار مبارزه با بنیادگرایی در خاورمیانه و جهان اسلام را برانگیخت و آمریکا را قانع کرد که برای مبارزه با بنیادگرایی در خاورمیانه و جهان اسلام و زیرنظر گرفتن پیشروی ایران در خاورمیانه و آسیای مرکزی ، نقش اسرائیل ضروری است . در واقع همان طور که بسیاری از پژوهشگران عنوان کرده اند مسأله بنیادگرایی در آسیای میانه بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد تا اسرائیل بتواند حمایت سیاسی و مالی آمریکا را برای پیشبرد مقاصد خویش در این منطقه داشته باشد .

البته آمریکا که پس از محروم شدن از دشمنی مانند اتحاد شوروی ، به دشمن تازه ای برای توجیه خط مشی های خود نیاز داشت ، نقش جدید اسرائیل را پذیرفت . از طرف دیگر اسرائیل با تلاش گسترده خود کشورهای آسیای میانه را قانع کرد که راه رسیدن به کمکهای غرب از تل آویو می گذرد . این جمهوریها نیز هرچند موافق سیاست اسرائیل نبودند اما همکاری با اسرائیل را پذیرفتند تا از این طریق به کمکهای مالی ، اقتصادی و فنی غرب دست یابند .

پس از نابودی نظام کمونیستی شوروی و فروپاشی این امپراتوری که منجر به استقلال تعدادی از کشورهای مسلمان نشین آسیای میانه و رهاشدن آنها از زیر سلطه شوروی گردید این کشورها موردنظر اسرائیل قرار گرفتند . لذا این رژیم در ترسیم خطوط موردنظر خود در این منطقه به ویژه برای نفوذ هرچه بیشتر در این کشورهای تازه از بند رسته ، در زمینه های مختلف شروع به فعالیت کرد . البته اسرائیل روابط اقتصادی با آسیای میانه را در سالهای آخر عمر شوروی سابق آغاز کرده بود و با امیدواری به گسترش هرچه بیشتر مناسبات به ویژه به این دلیل که می توانست کمکهایی در بخش کشاورزی و خصوصا در زمینه آبیاری ، مدیریت آب و کشت پنبه ارائه کند و در مقابل ، از امکانات موجود در این کشورها استفاده نماید ، شروع به فعالیت در زمینه های اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی در این کشورها کرد و در زمینه سیاسی و دیپلماسی نیز در تلاشهای خود برای گشودن پلهای بازبین خود و جمهوریهای آسیای میانه با مشکل چندانی روبه رو نشد زیرا از حضور دیپلماتیک خود در مسکو از زمان تجدید روابط با شوروی سابق در اکتبر 1991 ، برای این مسأله یاری گرفت . فعالیتهای گسترده اسرائیل از زمان شروع استقلال این کشورها ، برای برقراری روابط با آنها به منظور تحقق زمینه های یادشده ، بی وقفه ادامه یافت و حضور یهودیان در آسیای میانه نیز به عنوان نقطه اتکاء و توان بالقوه صهیونیستها و بهانه ای برای ادامه فعالیت اسرائیل ، مورد توجه خاص این رژیم قرار گرفت . از طرفی دیگر تلاش جمهوریهای تازه استقلال یافت برای اثبات وجود خود در صحنه جهانی و اوضاع اقتصادی وخیم آنها ، یک فرصت طلایی را برای برقراری روابط اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و حتی نظامی با رژیم صهیونیستی و نیز جلب نظر آنها در سازمانهای بین المللی به وجود آورد . بدین لحاظ اسرائیل به نمایندگی از سوی جنبش صهیونیسم جهانی ، در چارچوب یک فعالیت سازمان یافته به صورتی گسترده ، سرمایه داران و کارشناسان زبده یهودی را به این جمهوریها اعزام کرد . وجود یهودیان در آسیای میانه و نیازمندیهای بسیار زیاد این کشورها در زمینه های مختلف ، اقتصاد از هم پاشیده و به جای مانده از رژیم کمونیستی ، فقر بی حد و حصر مردم و کمبود مواد غذایی باعث گردید که جمعیتها و سازمانهای یهودی بدون هیچ نظارت و حسابگری ، در زمینه های مختلف وارد صحنه شوند و بدون این که مورد اعتراض قرار گیرند فعالیتهای خود را آغاز کنند .

صهیونیستها با آگاهی کامل از توان هسته ای بعضی از کشورهای مسلمان نشین آسیای میانه و هراس از احتمال ورود برخی سلاحهای تاکتیکی این جمهوریها به کشورهای اسلامی نظیر پاکستان و ایران و همچنین علاقه مندی مردم این مناطق به اسلام و جمهوری اسلامی ایران ، جهت به کنترل درآوردن خیزشهای اسلامی و محدود کردن نفوذ اسلام در آسیای میانه و جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاحهای پیشرفته ، به ویژه تسلیحات هسته ای موجود در بعضی از این کشورها ، اهتمام ویژه ای به عمل آوردند و سعی کردند از هر کس و هر کشوری که دارای هویت اسلامی است و می خواهد نقشی در این جمهوریها داشته باشد جلوگیری کنند . آنان در این برهه از زمان با اعزام بیش از چهارهزار نفر از تئوریسینها و استراتژیستها و عناصر جاسوسی و کارکشته خود به منطقه ، سعی در مسخ ارزشهای سنتی ، فرهنگی و مذهبی مسلمانان و ارائه الگوی غربی و نهادینه ساختن بی مذهبی با چاشنی اسلام مورد نظر خود کردند که با اسلام اصیل تفاوت بسیاری دارد .

در میان صهیونیستهایی که به کشورهایی آسیای میانه سرازیر شدند بازرگانان یهودی نیز با رؤیای تسخیر بازارهای بزرگ کشورهای تازه استقلال یافته به منطقه هجوم آوردند و متخصیصن آنها نیز برای بهره برداری از تجارب موجود خود در زمینه های انتقال تکنولوژی پیشرفته و طراحی دستگاههای الکترونیکی و ارتباطات ، شروع به برنامه ریزی در این کشورها کردند . در خصوص این که چرا اسرائیل سعی کرد به آسیای میانه نفوذ کند و روابط خود را با کشورهای مسلمان نشین این منطقه در زمینه های مختلف مستحکم سازد ، نظریه پردازان و تئوریسینهای سیاسی جهان نظرات زیادی داده اند که در مجموع همه آنها در چندین عامل جمع شده و اکثرا دارای وجوه مشترکی می باشد که در زیر به آنها اشاره می شود .

1. وجود سلاحهای هسته ای و استراتژیک و چندین پایگاه فضایی در این جمهوریها و نگرانی رژیم صهیونیستی از احتمال قرار گرفتن این سلاحها در اختیار کشورهای مستقل ، عامل تحریکی است که این رژیم برای استفاده از امکانات و تجارب ابرقدرت فروپاشیده شوروی اقدام کند . به عنوان مثال وجود مقدار قابل توجهی سلاحهای هسته ای در قزاقستان که در بحث مربوط به این کشور به آن اشاره خواهد شد . با توجه به این که اسرائیل خود را در تنگنا می بیند و علی رغم داشتن سلاح هسته ای ، وسیله انتقال و پرتاب این سلاحها تا مرز جمهوریهای آسیای میانه را در اختیار ندارد ، در حالی که بعضی از این کشورهای اسلامی با استفاده از سلاحهای استراتژیک خود می توانند ظرف چند دقیقه اسرائیل را از میان بردارند ، این رژیم امیدوار است بتواند از دانشمندان این کشورها که آماده اند پس از فروپاشی شوروی تجارب خود را در اختیار این رژیم قرار دهند و برای گسترش موشکهای ضدهوایی و ماهواره این کشور به آن یاری رسانند ، استفاده کند .
2. جمهوریهای آسیای میانه از منابع طبیعی همچون نفت و گاز و اورانیوم و طلا و بسیاری از منابع دیگر برخوردارند ، برای مثال قزاقستن به تنهایی 90% از فلز کرم و 50% از نقره شوروی سابق را تولید می کرد و در استخراج طلا سومین مقام را داشت و اینها علاوه بر امکانات کشاورزی موجود در آن کشور است . همچنین زمینهای مستعد کشاورزی مکانیزه این کشورها موجب شد تا اسرائیل در بستر بکر و آماده بهره برداری اقتصادی و سیاسی این منطقه جایی برای خود باز کند .
3. کشورهای آسیای میانه بازار بزرگی برای کالاهای معرفی به حساب می آیند و با توجه به این که جمعیت آنها بیش از 60 میلیون نفر می باشد و به لحاظ ثروتهای طبیعی از غنی ترین کشورهای دنیا هستند ولی در عین حال در پایین ترین سطح رشد قرار دارند ، این مسأله موجب شده تا این کشورها اکثر کالاهای مصرفی خود را از خارج وارد کنند و اسرائیل در پیشبرد و فروش کالاهای خود در جهان عرب به دلیل تحریم اقتصادی و در اروپا به دلیل موانع بازار مشترک ، با مشکلاتی روبه روست . به ناچار بایستی جستجوی بازارهای جایگزین باشد تا بتواند به آنها نفوذ کند و این مسأله آسیای میانه را در رأس بازارها قرار می دهد .
4. حضور اسرائیل در آسیای میانه این امکان را فراهم خواهد کرد که از رسیدن تجارب و امکانات این جمهوریها به کشورهای اسلامی به ویژه به کشورهای اسلامی مجاور در رأس آنها ایران و پاکستان جلوگیری کند چرا که به عقیده صهیونیستها رسیدن سلاحهای هسته ای به چنین کشورها برای امنیت ملی اسرائیل تهدید و خطر محسوب می شود .
5. مجاورت این کشورها با جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام القرای جهان اسلام و تنها کشور مستقل اسلامی و ضدصهیونیستی و قرار گرفتن این جمهوریها در معرض نفوذ افکار انقلاب اسلامی و تأثیر روزافزون این افکار در بین مسلمانان ، اهمیت این کشورها را برای اسرائیل دوچندان کرده است .
6. برقراری ارتباط بین اسرائیل و کشورهای آسیای میانه علاوه بر منافع سرشار اقتصادی که برای صهیونیستها به ارمغان می آورد ، موضوع عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با مسلمانان و از میان بردن قبح سیاسی ، مذهبی و تاریخی سازش میان کشورهای اسلامی و اسرائیل را که پس از کنفرانس مادرید در جهان اسلام آغاز شده بود ، به دنبال خواهد داشت .
7. آسیای میانه ، پس از آمریکا و اسرائیل ، سومین مرکز جهانی برای تجمع یهودیان است و رژیم صهیونیستی می تواند از این امکان استفاده کند و برخی مهندسان پزشکان و متفکران صهیونیستی و دیگر متخصصان در امور کشاورزی و نظامی را برای بازگشتن به کشورهای آسیای میانه که از آنها مهاجرت کرده اند ترغیب کند تا بدین وسیله نمایندگان و مبلغان صهیونیسم جهانی و فرهنگ یهودی در این کشورها باشند و از مهاجرت یهودیان این جمهوریها به کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی جلوگیری کنند .

این کارشناسان همچنین عوامل مؤثر در تصمیم گیری جمهوریهای آسیای میانه برای برقراری روابط با اسرائیل را چنین بیان کرده اند :

1. پیشرفتهای رژیم صهیونیستی در زمینه کشاورزی به ویژه در زمینه آبیاری قطره ای و امکان بهره برداری این کشورها از تجارب اسرائیل در زمینه های آبیاری ، مدیریت آب و کشت محصولات قابل بهره برداری .
2. پیشرفتهای رژیم صهیونیستی در علم تکنولوژی که به وسیله آن می توانند از متخصصین یهودی در زمینه های رشد و توسعه صنعتی و تکنولوژی کشور خود و همچنین آموزش نیروهای متخصص بهره برداری کنند .
3. مسأله دیگری که در استقبال جمهوریهای آسیای میانه از روابط با اسرائیل مؤثر بوده است ، دیدگاههای مسئولین این کشورها در رابطه با صلح و سازش با اسرائیل می باشد و آنها اعتقاد داشته اند که شروع فرایند صلح خاورمیانه و مذاکرات دوجانبه اعراب با اسرائیل و برقراری روابط بین برخی رژیمهای عربی با رژیم صهیونیستی ، قبح سازش با اسرائیل را از بین برده و روابط کشورهای آسیای میانه با اسرائیل نیز عوارض سیاسی در جهان عرب ایجاد نخواهد کرد .

الف - چگونگی شکل گیری نفوذ اسرائیل در کشورهای آسیای میانه :

نفوذ صهیونیستها در کشورهای مسلمان نشین آسیای میانه شکلهای گوناگونی به خود گرفت ولی در ابتدا فعالیتهای آنها در چارچوب جذب سرمایه های این کشورها و باز کردن بازارهای جدید برای تجار یهودی صورت پذیرفت . اسرائیل برای به دست گرفتن شریانهای اقتصادی این جمهوریها ، ضمن پشتیبانی مادی و معنوی از یهودیان ساکن این کشورها ، تعدادی از کارشناسان اقتصادی و سیاسی و صهیونیستهای آموزش دیده و اهل منطقه را که قبلاً به فلسطین اشغالی مهاجرت کرده بودند به شهرهای مرکزی و اصلی آسیای میانه گسیل داشت و آنها با خرید زمینها و ساختمانهای مرغوب و تأسیس شرکتهای تولیدی و صنعتی و کشاورزی ، اصلاح سیستم آبیاری و امثال آن به تدریج شریان اقتصادی بعضی از جمهوریهای این منطقه را در دست گرفتند و سپس در زمینه های دیگر فرهنگی و سیاسی در این منطقه شروع به فعالیت کردند . ازجمله این شیوه ها ، بهره برداری اسرائیل از درگیری میان برخی از این جمهوریها و نیازشان به اسلحه ، برای افزایش نفوذ و تحکیم روابط با آنهاست .

البته همکاری آمریکا با اسرائیل در این زمینه بی تأثیر نبود زیرا این نفوذ و گسترش روابط اسرائیل با کشورهای آسیای میانه براساس برنامه مشترک آمریکایی اسرائیلی صورت می گرفت در این مورد ، دو طرف در اواخر ژوئیه 1991 بر اجرای برنامه مشترک برای انجام اصلاحات اقتصادی لازم توافق کردند و در دیداری که مخصوصا برای این هدف انجام شد " شمیون پرز " وزیر امورخارجه رژیم صهیونیستی با " ریچارد ارمیچ " معاون وزیرخارجه وقت آمریکا توافق کردند که تیمهای ویژه ای از کارشناسان دو طرف تشکیل شود تا با همکاری مستقیم با کشورهای آسیای میانه برنامه مشخصی برای حمایت از اصلاحات صورت گیرد .

مارگارت تاتوایلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در رابطه با همکاری اسرائیل برای فعالیت در آسیای میانه ، برنامه این کشور را به طور خلاصه اعلام کرد و گفت : " آمریکا و اسرائیل توافق کردند که به پنج جمهوری آسیای میانه کمکهای تکنیکی بدهند " وی افزود " تعدادی از این جمهوریها به طور غیررسمی از این تلاشهای مشترک استقبال کرده اند . " آمریکا همچنین برای برقراری روابط میان اسرائیل و جمهوریهای آسیای میانه و گسترش فعالیت رژیم صهیونیستی در این کشورها به اسرائیل کمک مالی کرد و برای اجرای یک پروژه پنج میلیون دلاری که در آن کارشناسان اسرائیل در زمینه های کشاورزی و آب و بهداشت عمومی شرکت داشته کمکهای مالی در اختیار رژیم صهیونیستی قرار داد .

علاوه براینها اسرائیل به کمک یک سرمایه دار صهیونیست به نام " شاول ایزنبرگ " که یک صهیونیست اتریشی الاصل است ، شروع به گرفتن مراکز اقتصادی جمهوریهای آسیای میانه کرد و پروژه هایی را نیز برای اجراء در این کشورها به مسئولین آنها ارائه کرد که در بحث پیرامون هریک از این کشورها به آن اشاره خواهد شد .

با وجود این که رژیم صهیونیستی نهایت سعی و تلاش خود را در جهت حفظ موقعیت خود در منطقه آسیای میانه به عمل آورد اما از نظر قشر روشنفکر و مذهبی این جوامع ، این گونه تلاشها فاقد هر گونه ارزش و اهمیتی تلقی گردید . در این زمینه خانم " مطلوبه شاه علی " ( خبرنگار روزنامه آوای تاجیک در جمهوری ازبکستان و مدیر شعبه معنویات تاشکند ) با اشاره به سرمایه گذاری رژیم صهیونیستی در کشورهای آسیای میانه اظهار داشته است :

" قشر روشنفکر و روحانیون ما هرگز پذیرای رژیم صهیونیستی نیستند . چرا که اسرائیل در دنیا حیثیتی ندارد و چون جنایات بسیاری مرتکب شده و رسمیت ندارد ، جمهوریهای آسیای میانه هرگز ذلت و خواری ارتباط با اسرائیل را نخواهد پذیرفت . " وی تاکید کرد : رژیم غاصب اسرائیل هرگز موفق نخواهد شد با این سرمایه گذاری اهداف شوم و پلید خود را در آسیای میانه تحقق بخشد . مردم آسیای میانه ، مسلمانند و تسلط یک رژیم صهیونیست را که اراضی مسلمانان را غصب کرده و قاتل هزاران نفر مسلمان بوده است را بر خود نخواهد پذیرفت .

ب - ازبکستان :

1 - موقعیت جغرافیایی :

جمهوری ازبکستان میان دو رود سیحون و جیحون قرار گرفته است . از شمال و شمال غربی به قزاقستان ، از شرق و شمال شرقی به قرقیزستان و تاجیکستان ، از جنوب غربی به ترکمنستان و از جنوب به افغانستان محدود است . این جمهوری 400/447 کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای 120 شهر و 87 شهرک می باشد . مرکز آن تاشکند است که بزرگترین شهر آسیای میانه است و شهرهای باستانی سمرقند و بخارا نیز در این جمهوری واقعند .

این کشور در مرکز سرزمین " اوراسیا " قرار گرفته است . این وضعیت جغرافیایی برای مسیرهای مهم کاروانها از آسیا به اروپا از زمان قدیم در حکم گذرگاه بوده است . ازبکستان به دلیل محصور بودن در خشکی نمی تواند مناسبات اقتصادی خارجی مستقیم خود را رشد دهد . درحال حاضر مناسبات تجاری خود را از طریق بنادر ساحلی " اوکراین " و روسیه انجام می دهد . این کشور در صدد است تا با استفاده از موقعیت ژئوپلتیک خود تا حد ممکن دوباره پل ارتباطی بین اروپا و آسیا گردد .

ازبکستان از نظر منابع معدنی گوناگون غنی است و بزرگترین ذخایر طلا ، نقره ، اورانیوم ، مس ، سرب ، روی ، تنگستن ، آلومینیوم و دیگر مواد خام را داراست .

معادن طلای این کشور دارای اهمیت بسزایی است . شرکت " روچیلد " ، ( Rmopthchild ) ازبکستان را با 75تن محصول سالیانه به عنوان هشتمین صادرکننده طلا در جهان و دومین کشور بعد از روسیه در بین کشورهای عضو جامعه مشترک المنافع ( CIS ) دسته بندی کرده است . این درحالی است که ذخایری نظیر منگنز ، نمک ، سنگهای قیمتی و زینتی به علاوه مرمر و الماس و دیگر مواد در این جمهوری کشف شده است همچنین ازبکستان به لحاظ منابع انرژی از قبیل گاز طبیعی ، نفت و زغال سنگ غنی است ، فقط در سال 1992 حدود 41 بیلیون مترمکعب گاز طبیعی ، سه میلیون بشکه نفت و 5/5 میلیون تن زغال سنگ استخراج کرده است .

ارزیابیهای مقدماتی نشان می دهد که ازبکستان ذخایر عظیمی از نفت با درجه خلوص بالا را داراست . 40 درصد از سرمایه گذاریهای موجود در اقتصاد ازبکستان به بخش سوخت و انرژی ، امور مالی پروژه هایی چون نفت ، تولید گاز طبیعی و همچنین پی ریزی شالوده صنایع شیمیایی اختصاص دارد .

ازبکستان تنها جمهوری از جمهوریهای اتحاد شوروی سابق بوده که قادر است منابع مالی و مادی بسیار برای ساختمان در ایستگاه جدید تولید نیرو اختصاص بدهد .

این کشور با تولید 56 میلیون کیلووات ساعت برق بیست وهشتمین کشور دنیا ازنظر تولید انرژی الکتریکی است به طوری که از کشورهایی نظیر ترکیه ، فنلاند ، آرژانتین ، اتریش ، ایران و پاکستان پیشی گرفته است . بهترین دورنمای آینده ازبکستان در زمینه نیروی هیدروالکتریک است ، ایستگاههای هیدروالکتریک قبلاً 25 درصد انرژی مصرفی جمهوری ازبکستان را با تولید بیش از ظرفیتشان به ویژه در نواحی کوهستانی تأمین می کردند . در عین حال تحقیقات در مورد منابع انرژی جایگزین مانند باد و انرژی خورشیدی جریان دارد . لازم به ذکر است که اولین طرح تولید انرژی خورشیدی برای کمک به تولید فلز خالص در ازبکستان ایجاد شده بود .

تا سال 1373 - 1994 حدود 2000برنامه سرمایه گذاری در این جمهوری طرح ریزی شده که 45درصد آنها در جهت صنایع سنگین هدایت شده است . این درحالی است که این کشور توسط شرکتهای خصوصی اقدام به تولید موتورهای الکتریکی ، تراکتور ، کابل ، دستگاههای حفاری ، دستگاههای الکترونیک ، کود و بسیاری دیگر از محصولات صنعتی نموده .

از نظر کشاورزی و زمینهای قابل آبیاری مقام دوم را درمیان کشورهای اتحاد شوروی سابق دارا بوده که با توجه به آب وهوای این کشور نیازمند احداث صدها کیلومتر کانال مصنوعی و مخازن وسیع و متعدد آب برای تولیدات کشاورزی می باشد .

فقدان سیستم آبیاری مدرن یکی از مشکلات این کشورها در بخش کشاورزی است و همین امر باعث عدم خودکفایی ازبکستان در تأمین مواد غذایی شده است .

از نظر اقتصادی ازبکستان طرح منطقه آزاد اقتصادی را با مشارکت سرمایه گذاران خارجی ایجاد کرد و تا سال 1373 - 1994 بیش از ششصد مورد سرمایه گذاری مشترک در وزارت دارایی و 240 مورد قرارداد صادرات ، واردات در وزارت اقتصاد خارجی این کشور به ثبت رسید که 45% این سرمایه گذاریها توسط شرکتهای آمریکایی و به صورت مشترک اجرا شد در حالی که بنابر گزارش بعضی محافل داخلی این کشور ، بخش مهمی از این سرمایه گذاریها متعلق به سرمایه داران صهیونیست بود .

با توجه به این که این سرمایه گذاریها برای مدت 5 سال از معافیت مالیاتی برخوردار بوده و حکومت ازبکستان قانون این سرمایه گذاریها را از طریق کنار گذاشتن درصدی معین از ذخایر پول رایج در بانکهای خارجی بیمه کرده است ، توجه سرمایه داران خارجی به ویژه صهیونیستها را به خود جلب کرد .

2 - روابط سیاسی اسرائیل و ازبکستان :

ازبکستان درمیان کشورهای آسیای میانه و جایگاه آن در تحولات منطقه ای دارای اهمیت بسزایی است . این کشور که پرجمعیت ترین کشور آسیای میانه می باشد به لحاظ فرهنگی ، مذهبی نیز واجد موقعیت ارزنده ای است .

این کشور همچنین با توجه به سرمایه های طبیعی فراوانی که داراست ازجمله ثروتمندترین جمهوریهای آسیای میانه محسوب می شود و روند اصلاحات آن توسط رهبران این کشور به صورتی تنظیم شده که آماج حملات خزنده رژیم صهیونیستی گردیده به طوری که این رژیم توانست با استفاده از یهودیان ازبکستان و یهودیان ازبکی مقیم اسرائیل ، فعالیت همه جانبه خود را در این جمهوری تازه استقلال یافته شروع کند .

اولین سفر وزیرخارجه اسرائیل در آسیای میانه به کشور ازبکستان بوده است . علت این سفر استقبال " اسلام کریم اف " رئیس جمهور این کشور از گسترش روابط با رژیم صهیونیستی اعلام شد .

روابط سیاسی دو کشور در اسفند ماه سال 1370 ه - . ش به عنوان نخستین جمهوری آسیای میانه با اسرائیل برقرار گردید . " عزرائیل میامی " سفیر رژیم اسرائیل در تاشکند که یک یهودی متولد شده در قزاقستان و از اتباع شوروی سابق است گفت : " برقراری روابط سیاسی میان ازبکستان و اسرائیل یک اقدام مهم است " .

رژیم صهیونیستی ، نگران از احتمال رشد بیداری اسلامی در آسیای میانه ، دو سال پس از فروپاشی شوروی سابق گامهای مهمی در آسیای مرکزی به ویژه در دو جمهوری مهم این منطقه یعنی ازبکستان و قزاقستان برداشت . برقراری روابط دیپلماتیک با ازبکستان موفقیت بزرگی برای دیپلماسی اسرائیل به شمار آمد . چون این جمهوری مرکز تعلیمات اسلامی در آسیای مرکزی بوده و تقریبا نیمی از مردم مسلمان این منطقه را در خود جای داده است و این روابط باعث خواهد شد که رژیم ازبکستان از لیست دشمنان اسرائیل حذف شود . مسأله مهم دیگر که در روابط رژیم صهیونیستی با ازبکستان مطرح است ، مسأله یهودیان مقیم دو کشور است ، خواه آنها که مقیم سرزمینهای اشغالی بوده و خواهان بازگشت به ازبکستان هستند و خواه آنهایی که در ازبکستان به سر می برند و قصد مهاجرت به سرزمینهای اشغالی را دارند . هرچند که وزیرخارجه رژیم صهیونیستی در سفر به این کشور در تاشکند اظهار داشت که قصد مذاکره درباره مهاجرین یهودی را ندارد . ولی این امر جدای از بلوفهای سیاسی این مقام عالی رتبه رژیم صهیونیستی ، عاملی مهم در ارتباط دو کشور به حساب آمد و رژیم اشغالگر قدس اهمیت ویژه ای برای آن قائل شد به گونه ای که بیش از دو هزار معلم اسرائیلی مشغول آموزش یهودیانی شدند که قصد مهاجرت به آسیای مرکزی را داشتند و به آنها کمک شد تا مراکز و مناصب حساس را که در آینده حافظ منافع اسرائیل در این کشور باشد اشغال کنند .

3 - فعالیت اسرائیل در ازبکستان :

با توجه به زمینه های موجود در ازبکستان و عوامل مؤثر در تلاش اسرائیل برای ایجاد روابط کامل با این جمهوری مسلمان نشین ، آگاهان سیاسی مسائل آسیای میانه فعالیت اسرائیل را در این کشور به صورت زیر دسته بندی کرده اند .

1. امضاء تفاهم نامه همکاری میان سفیر اسرائیل در مسکو و وزیر امورخارجه ازبکستان .
2. تشکیل انجمن دوستی اسرائیل - ازبکستان در تل آویو به سرپرستی " یعقوب اف " ازبکی الاصل و با هدف برقراری تماسهای مختلف بین ازبکهای مهاجر به اسرائیل یا ازبکستان و گسترش همکاری در همه زمینه ها .
3. ایجاد ارتباط بین یهودیان بخارا و سمرقند با یهودیان آمریکا .
4. اعزام هیأتهای گوناگون از اسرائیل به ازبکستان و به طور متقابل از ازبکستان به اسرائیل .
5. احداث کارخانه تولید کفش " ینگ یونگ " در تاشکند با همکاری شرکت " وایزر " اسرائیل و عقد قراردادی برای ایجاد یک کارخانه دیگر با ظرفیت تولید حدود 50 هزار دلار کفش در سال .
6. مشارکت اسرائیل در طرحهای تحقیقاتی پنبه ازبکستان با استفاده از مهاجرین یهودی این کشور .
7. اعزام یک سرمایه دار معروف یهودی بنام " شاول ازنبرخ " به ازبکستان به منظور همکاری اسرائیل با ازبکستان در زمینه کشاورزی و به دست گرفتن املاک کشاورزی این کشور و همچنین اعزام یک هیأت مشترک آمریکایی - اسرائیلی به ازبکستان برای بررسی زمینه فعالیتهای اقتصادی در ازبکستان و ارائه هر نوع کمک اقتصادی به این کشور .
8. برگزاری سمینار مشترک بین المللی همکاری بازرگانان ازبکستان و اسرائیل در تاشکند و بررسی مربوط به تأسیس کارخانه های مشترک .
9. ایجاد چهار کارخانه خشک کن تره بار در ازبکستان توسط شرکت اردول اسرائیل .
10. همکاری سه جانبه تاجیکستان ، ازبکستان و اسرائیل در چارچوب مجتمع تولیدی علمی سیلیکات برای تولید انواع کاشی .
11. تشکیل یک شرکت مشترک بازرگانی در استان سرخان دریا .
12. برقراری روابط هوایی بین تاشکند و تل آویو هر هفته یک پرواز این اقدامات ازجمله اقدامات آشکار رژیم صهیونیستی در زمینه های اقتصادی می باشد .

ج - تاجیکستان :

جمهوری تاجیکستان در جنوب شرقی آسیای میانه واقع شده و از شمال به قرقیزستان و ازبکستان ، از غرب به ازبکستان ، از شرق به چین و از جنوب به افغانستان محدود است .

این جمهوری 143000 کیلومتر مربع وسعت دارد و دارای 18شهر و 49شهرک بوده و مرکز آن شهر دوشنبه است که از سال 1921 تا 1961 میلادی " استالین آباد " نامیده می شد .

تاجیکستان در ارتفاعات " پامیر " و تیان شان قرار گرفته . 93% اراضی آن کوهستانی و 7% آن قابل کشاورزی است . نیمی از خاک این سرزمین بیش از 3هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد . رودهای معروف سیحون و درافشان در شمال و رود جیحون در جنوب تاجیکستان جریان دارد . همچنین ایالت خود مختار گورنو بدخشان در شرق این کشور واقع است .

طبق آمار سال 1990 جمهوری تاجیکستان دارای 5/5 میلیون نفر جمعیت است که 62% تاجیک ، 24% ازبک و بقیه روس ، تاتار ، ترکمن ، قرقیز و اوکراینی هستند . جمعیت شهر دوشنبه مرکز این جمهوری ، بالغ بر 600000 نفر است .

ازنظر دینی 86% مردم این کشور مسلمان هستند و اکثر آنان اهل سنت و پیرو مذهب حنفی می باشند . در کنار حنفی مذهبان ، مسلمانان اسماعیلیه و اندکی شافعی مذهب نیز در این کشور حضور دارند . ساکنین منطقه بدخشان و پامیرا ، اکثرا پیرو فرقه اسماعیلیه هستند که در زمان سلطه کمونیستها و از سال 1927 به بعد از تماس با آقاخان ، رهبرشان در هند ، محروم شدند و هم اکنون ارتباطشان با اسماعیلیان افغانستان مجددا برقرار شده است .

1 - اهمیت تاجیکستان :

با توجه به موقعیت جغرافیایی تاجیکستان این منطقه پل نفوذی به آسیای مرکزی محسوب می شود . مجاورت و درهم فرورفتگی سرحدات تاجیکستان و ازبکستان به عنوان یک ویژگی جغرافیایی در کنار پیوندهای قومی و فرهنگی تاجیکها و ازبکها به نحوی است که حتی تقسیم تحمیلی استالین در سال 1924 میلادی نتوانست واقعیت تاریخی آمیختگی فرهنگی و اجتماعی این دو قوم را تحت الشعاع قرار دهد . همین امر یکی از دلایل تأثیر پذیری متقابل این دو جمهوری از یکدیگر در زمینه های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی بوده است .

یکی از دلایل توجه استالین به ایجاد یک هویت غیرترک در تاجیکستان ، گسترش نفوذ در افغانستان و سپس ایران بود . به عبارت دیگر وی قصد داشت همان نقشی را که به جمهوری آذربایجان داده بود به جمهوری تاجیکستان بدهد ، زیرا تاجیکهای افغانستان که از ساکنان قدیم مناطق شمالی و مرکزی این کشور بوده و با جمعیتی معادل پنج میلیون نفر حدود یک ثلث افغانستان را تشکیل می دادند ، دارای پیوندهای مستحکم تاریخی و فرهنگی با تاجیکستان بودند و امکان نفوذ کمونیسم در میان ایشان از طریق تاجیکستان متصور بود . لکن برخلاف آذربایجان ، مردم تاجیکستان خود نیز نفوذ کمونیسم را نپذیرفتند . تاجیکها نه تنها عامل مسکو در جهت تبلیغ ایدئولوژی کمونیسم نشدند ، بلکه با ایجاد فرصت به دست آمده در تماس با افغانستان به علت حمله شوروی به آن کشور اعتقادات اسلامی خود را تقویت کردند .

ازنظر اقتصادی تاجیکستان را باید فقیرترین کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق نامید . تولید سرانه این جمهوری در سال 1989 برابر 906 روبل یعنی 55 % متوسط شوروی بود . اقتصاد این کشور کاملاً به کشاورزی و تولید موادخام وابسته است . در سال 1990 معادل 3/38% از تولیدات این کشور محصولات کشاورزی بوده است . دوسوم ارزش تولیدات کشاورزی تاجیکستان پنبه الیاف بلند است و 11% محصول پنبه شوروی سابق در این جمهوری تولید می شد . سه چهارم زمینهای کشاورزی تاجیکستان با استفاده از رودخانه ها و کانالها آبیاری می گردد و بقیه به صورت دیم می باشد . سایر تولیدات عمده کشاورزی این جمهوری صیفی و میوه و تا حدی محصولات لبنی و غله است که در حدی کمتر از نیاز این جمهوری می باشد .

صنایع تاجیکستان که در سال 1990 معادل 6/28% تولیدات این جمهوری را استحصال کرده ، عمدتا مشتمل بر صنایع سبک و وابسته به کشاورزی می باشد . بزرگترین واحد صنعتی تاجیکستان کارخانه آلومینیوم سازی با ظرفیت سالیانه 500 هزار تن است که مواد مصرفی آن وارداتی است . تولید سالیانه 5/2 تن طلا نیز در زمره تولیدات این جمهوری است که پس از استقلال به سوریه ارسال نمی گردد . نساجی ، پوشاک ، فرش ، ابریشم ، پنبه پاک کنی ، روغن کشی ، ترانسفرماتور ، کابل و ابزار کشاورزی از تولیدات صنعتی تاجیکستان می باشد .

تولید برق از سدهای آبی نیز از زمینه های مهم اقتصادی تاجیکستان است و سه چهارم مصرف برق جمهوری از این طریق تولید می گردد . تولید ناخالص ملی تاجیکستان در سال 1991 با توجه به افزایش قیمتها برابر 13 میلیارد روبل بود که روند آن از سال 1989 افزایش داشته است . معادل 60% صادرات این جمهوری پنبه خام ، آلومینیم و منسوجات است و مابقی شامل میوه و سبزی و سنگ مرمر و ابریشم می باشد . عمده ترین واردات این جمهوری مواد سوختی و مواد غذایی به ویژه غلات است .

2 - اهداف اسرائیل در تاجیکستان :

رژیم صهیونیستی اسرائیل بعد از استقلال کشورهای آسیای میانه در جستجوی جای پای مناسب برای اهداف استراتژیک در تاجیکستان بود . ازجمله اهدافی که صهیونیستها در این کشور دنبال کرده اند ، تحریک فارسی زبانها و شیعیان اسماعیلی علیه جمهوری اسلامی ایران و به قدرت رساندن سران فرقه اسماعیلی در رأس هرم قدرت سیاسی مسلمانان است .

این هدف که در راستای ایجاد انحراف در نهضت اسلامی تاجیکستان طراحی شد ، در پوشش تشکیل یک بنیاد خیریه زیرنظر آقاخان رهبر فرقه اسماعیلیه در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان شکل گرفت و سرمایه این بنیاد توسط آمریکا و اسرائیل تأمین گردید که در همین راستا برای سازمان بخشیدن به فعالیتهای فرهنگی یهودیان ، بنیادی به نام هاویلیون تشکیل شده است که فعالیتهای سیاسی و مذهبی یهودیان را جهت می دهد و در کل آسیای میانه این حرکت دنبال می شود .

از اهداف دیگر این بنیاد فراهم کردن زمینه انتقال یهودیان به اسرائیل می باشد که تا سال 1373 بیش از 1500تن از یهودیان تاجیک به اسرائیل انتقال یافته اند .

ازجمله اهداف دیگر اسرائیل در تاجیکستان دسترسی به تکنولوژی هسته ای و زمینه های بسیار زیاد اقتصادی در این جمهوری بوده که می توان به موارد زیر اشاره کرد .

1. وجود 15 کلاهک هسته ای در تاجیکستان .
2. وجود چندین معدن اورانیوم در شمال این کشور .
3. کارخانه عظیم اسید اورانیوم .
4. وجود کارخانه های غنی سازی اورانیوم و انبارهای ناخالص آن .

لازم به تذکر است که امکانات فوق به صورت بالفعل و بالقوه در شمال تاجیکستان و همسو بودن ساکنان و شخصیتهای ولایت خجند با روسیه و اسرائیل باعث شده که این رژیم فعالیتهای خود را در این ولایت متمرکز کند .

بنابر نظر مسلمانان تاجیکستان رژیم اشغالگر قدس در راستای مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان و از بین بردن فرهنگ اسلامی مردم این کشور ، به ترویج فرقه بهاییت در بین غیریهودیان و مسلمانان تاجیک اقدام کرد و با انجام برنامه های هنری مبتذل توسط ایرانیان فراری مستقر در آمریکا به مخدوش کردن چهره جمهوری اسلامی ایران و بی محتوی کردن تفکر اسلامی مردم این کشور دست زد .

اسرائیل با سوءاستفاده از فقر اقتصادی مردم این کشور دارا بودن تکنولوژی مدرن کشاورزی ، خصوصا در زمینه مدیریت آبیاری تلاش گسترده ای را آغاز کرد و در راستای انحصاری کردن کشاورزی تاجیکستان زمینهای زیادی را در مناطق مختلف این کشور خریداری کرد . در این زمینه یکی از یهودیان معروف آمریکایی به نام " ازنبرگ " به تاجیکستان سفر کرد تا با در اختیار گرفتن املاک کشاورزی ، نبض اقتصاد این کشور را به دست گیرد . وی موفق شد زمینهای زیادی را خریداری و یا اجاره کند که اولین اقدام این شخص ، به زیرکشت بردن چهل هکتار زمین با شیوه آبیاری قطره ای جهت تولید پنبه بوده است .

رژیم صهیونیستی در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان سیستم آبیاری و همچنین طرح کشت پنبه را اجرا کرد ، و رهبر تاجیکستان آریدلوین ( Amyeh Levin ) را برای مذاکره در مورد همکاری اقتصادی رژیم صهیونیستی و تاجیکستان به حضور پذیرفت . وی اظهار داشت که بازرگانان اسرائیلی می توانند از طریق سرمایه گذاریهای دولتی و خصوصی در اقتصاد تاجیکستان سهیم باشند ، در این میان " لوین " نیز پیشنهاد کرد دولت اسرائیل گروهی از جوانان تاجیک را در زمینه کشاورزی و تکنولوژی پیشرفته در اسرائیل آموزش دهد .

اما وضعیت تاجیکستان به دلیل جنگ داخلی ، به گونه ای متحول شد که اسرائیل در مورد موفقیت بلندمدت اهداف خود را در این کشور ، نتوانست هیچ گونه پیش بینی مثبتی بکند ، چراکه قدرت نسبی اسلام گرایان در تاجیکستان نه تنها رژیم صهیونیستی ، بلکه روسیه و ایالات متحده آمریکا را نیز نگران کرد .

د - ترکمنستان :

این جمهوری با جمعیتی بالغ بر 5/3 میلیون نفر و مساحت 488 هزار کیلومترمربع که چهارپنجم آن صحرای معروف " قراقوم " است در منتهاالیه جنوب غربی آسیای مرکزی یا حاشیه جنوبی شوروی سابق قرار دارد . این کشور از سمت غرب تماما مجاور دریای خزر است و تنها بندر مناسب سواحل غربی این دریاچه به نام کراسنوسک در خاک این جمهوری قرار دارد .

جنوب ترکمنستان با مرزی به طول کمتر از نهصد کیلومتر از طریق ترکمن صحرای مازندران و رودخانه اترک و بخشی از جبال الله اکبر ، به مازندران و خراسان ایران محدود است و نیمه دیگر جنوب آن به افغانستان ختم می شود . شمال این جمهوری با قزاقستان و شرق آن با ازبکستان همسایه است . این جمهوری دارای 15 شهر و 74 شهرک است که پایتخت آن عشق آباد و شهر باستانی مرو و بندر کراسنوسک از مهمترین شهرهای این کشور است .

ازجمله شاهکارهای مهندسی این کشور کانال عظیم 1100 کیلومتری قراقوم است که در اوایل دهه پنجاه میلادی توسط روسها و با استفاده از نیروی کار زندانیان ساخته شد که حدود پنج سال به طول انجامید . ایجاد این کانال شرایطی را فراهم ساخت که حکومت استالین موفق شد عشایر را در این منطقه سکونت دهد و به دنبال آن زمینهای مساعدی برای کشت و زرع به وجود آمد ، و اگر این اقدام نبود ، ترکمنستان با شرایط دشوارتری از نظر کشت و زرع روبه رو می بود .

1 - اهمیت ترکمنستان :

ترکمنستان به عنوان تنها کشور آسیای میانه که با ایران هم مرز است ، از امتیاز ویژه ای برخوردار می باشد . زیرا چهار کشور دیگر آسیای میانه تنها از طریق افغانستان و بخش غربی و نسبتا عقب مانده چین با جهان خارج از روسیه تماس دارند و داشتن ارتباط از طریق ترکمنستان با ایران جهت دسترسی به خاورمیانه ، ترکیه ، خلیج فارس و پاکستان از الزامات این کشورهاست . ترکمنستان به رغم برخی از ضعفهای جمعیتی یا فرهنگی از این امتیاز بهره مناسبی جهت ایفای نقش مؤثر در آسیای مرکزی می برد .

از سوی دیگر این ویژگی جغرافیایی ، ترکمنستان را به عنوان پنجره آسیای میانه شناسانده و تنها راه مناسب دسترسی دیگران به این کشورها با توجه به مشکلات سیاسی افغانستان و ویژگی سرزمین غرب چین ، از راه ایران و ترکمنستان می باشد . زیرا ارتباط راه آهن جمهوری اسلامی ایران به راه آهن آسیای مرکزی ترکمنستان ، با ساخت 130 کیلومتر خط آهن در صحرای ترکمنستان و 170 کیلومتر در کوهستانهای سرخس خراسان ، مسیر جاده ابریشم را مجددا احیاء خواهد کرد .

وجود منابع گاز و نفت و تولیدات پنبه موجب گردید تا این جمهوری نسبتا کم جمعیت و مرتبط با کشورهای خارج ، از استعداد اقتصادی مناسبی برخوردار گردد . درحال حاضر ظرفیت استخراج گاز سالیانه 80 میلیارد مترمکعب است و ذخایر آن 1/8 تریلیون مترمکعب برآورد شده است .

همچنین ظرفیت استحصال نفت سه میلیون تن در سال می باشد و کیفیت پنبه تولیدی این کشور در سطح بالایی قرار دارد . منابع سولفات سدیم طبیعی عظیمی در منطقه " قره بغازگل " در مجاورت دریای خزر وجود دارد که یکی از بزرگترین منابع جهانی است . معادن " نبتونیتا " ، سرب ، روی ، مس ، جیوه ، نمک ، ید ، برم ، طلا و پلاتین نیز از ذخایر این کشور است . ولی به رغم پتانسیلهای بالای اقتصادی ، به علت مشکلات ناشی از استقلال ، دچار کسری موازنه پرداخت زیادی است .

جمهوری ترکمنستان در تولید نفت و گاز در جمهوریهای سابق شوروی رتبه سوم را به خود اختصاص داده بود . از نظر فرهنگی و سطح تعلیم و تربیت این کشور موقعیت ویژه ای را دارا می باشد و حدود 97درصد جمعیت قابل تعلیم آن با سواد می باشند . کتابت و الفبای ترکمنستان قبلاً به حروف عربی بود ، ولی از سال 1940 شوروی سابق حروف عربی را حذف کرد و به جای آن حروف " سیریلید " را که به حروف ابجد اسلاوی قدیم نزدیک بود ، در این جمهوری رایج کرد .

2 - عوامل مؤثر در روابط اسرائیل و ترکمنستان :

اسرائیل پس از استقلال جمهوری ترکمنستان نتوانست با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کند . دولت ترکمنستان نیز به دلیل هم مرز بودن با جمهوری اسلامی ایران و نیاز به کمکهای اقتصادی و راه تدارکاتی ایران به صورت مستقیم از دولت اسرائیل درخواست کمک نکرد . ولی از آنجا که این جمهوری از نظر کشاورزی و صنعتی و قدرت هسته ای اهمیت ویژه ای برای اسرائیل داشته است ، صهیونیستها با آگاهی کامل از نیازهای مالی و اقتصادی دولت ترکمنستان سعی کردند با این جمهوری روابط دیپلماتیک برقرار کنند و نفوذ در ارکان سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی ترکمنستان را در صدر برنامه های خود در آسیای میانه قرار دادند .

با توجه به موقعیت ویژه جمهوری ترکمنستان و نظرات متعدد آگاهان سیاسی مسائل خاورمیانه و آسیای میانه که در ارتباط با منافع اسرائیل در این منطقه ارائه شده می توان عواملی را که موجب شد رژیم صهیونیستی برای برقراری ارتباط با جمهوری ترکمنستان ، اهمیت ویژه ای قائل باشد ، چنین برشمرد :

1. مجاورت با جمهوری اسلامی ایران به عنوان قطب جهان اسلام .
2. وجود 125 کلاهک هسته ای در این کشور که حس طمع اسرائیل را نسبت به دستیابی به آنها و جلوگیری از امکان دستیابی سایر کشورها برانگیخت .
3. مسلمان بودن اکثریت مردم این جمهوری .
4. تمرکز ترکمنها در یک کشور و امکان استفاده از قومیت ترکمن و ایجاد حس ناسیونالیستی در این کشور که یقینا اثرات نامطلوبی در ناامن کردن منطقه ترکمن نشین ایران خواهد داشت .

عاملی که بیشتر از هرچیز برای تحریک اسرائیل در دخالت و تأثیرگذاری در امور فرهنگی و سیاسی ترکمنستان مهم بوده است ، مجاورت این کشور با جمهوری اسلامی ایران ، همگرایی فرهنگی ترکمنهای ایران با ترکمنهای این کشور و امکان بهره گیری از عنصر قومیت و ناسیونالیسم برای مقابله با تهاجم روزافزون افکار و اندیشه های انقلاب اسلامی در این کشور ( به خاطر یک دست بودن مردم از نظر قومی ) است .

3 - زمینه های حضور اسرائیل در ترکمنستان :

اسرائیل برای اجرای استراتژی توسعه طلبی خود ، با توجه به منافعی که در این جمهوری دارا بوده ، با روشها و شیوه های گوناگون تلاش کرد تا با استفاده از امکانات بالقوه و زمینه های مساعدی که وجود دارد در این جمهوری نفوذ کند . آگاهان به مسائل ترکمنستان و خاورمیانه در این باره نظرات زیاد داده اند که در مجموع همگی آنها در عوامل زیر خلاصه شده است :

1. حضور اقلیت یهودی در ترکمنستان به عنوان یک توان بالقوه در جهت منافع و مصالح صهیونیسم مورد توجه اسرائیلیها قرار گرفت و نقطه اتکای این رژیم در سرمایه گذاری در ترکمنستان گردید . به طوری که اسرائیل با سرمایه گذاری قابل توجه ، منافع سرشاری را به جیب سرمایه داران یهودی سرازیر کرد .

علی رغم این که دولت ترکمنستان در ابتدا رسما با رژیم اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکرد و سازمان آزادیبخش فلسطین را به عنوان نماینده فلسطینیان به رسمیت شناخت ، ولی غیرمذهبی بودن رهبران ترکمنستان و اعلام مکرر آنها مبنی بر جدایی دین از سیاست و اعتقاد به این امر که مذهب بخشی از فرهنگ به شمار می رود ، زمینه مناسبی را برای حضور رژیم اشغالگر قدس در این کشور فراهم کرد .

1. جمهوری ترکمنستان بعد از استقلال با یک اقتصاد بازمانده از نظام کمونیستی و دارای رکود مواجه شد ، لذا برای دستیابی به رشد اقتصادی بهینه از منابع و معادن طبیعی این کشور و بازسازی اقتصادی و گذر به اقتصاد بازار آزاد ، دست کمک به سوی کشورهای خارجی دراز کرد . این کشور به دلایل مختلف از جمله مجاورت با جمهوری اسلامی ایران و نیاز به استفاده از کمکهای اقتصادی و خاک ایران اسلامی به طور مستقیم از اسرائیل تقاضای کمک اقتصادی نکرده است . اما اسرائیل با آگاهی از نیاز مالی و اقتصادی ترکمنستان تلاش نموده که با پوشش آمریکا و ترکیه در این کشور حضور یابد . در همین رابطه پطروس غالی دبیرکل سازمان ملل طی یک نامه غیررسمی به دولت ترکمنستان ، سرمایه گذاری در ترکمنستان توسط چند شرکت آمریکایی متعلق به یهودیان را پیشنهاد کرده .
2. وجود صحرای بزرگ " قره قوم " که مناطق زیادی از خاک ترکمنستان را تشکیل داده است و ویژگیهای همگون طبیعی این صحرا با صحرای سینای مصر ، زمینه مساعدی برای حضور اسرائیل و کمک به فعالیت کارشناسان کشاورزی رژیم اسرائیل فراهم کرده است .

در کنار مسائل یادشده استخدام " الکساندر هیگ " وزیرخارجه پیشین آمریکا به عنوان مشاور اقتصادی دولت ترکمنستان نیز مطرح شد . هیگ نیز اعلام کرد که به همراه شریک خود " میکائیل انصاری " در راه جذب سرمایه به ترکمنستان تلاش خواهند کرد .

ه - قزاقستان :

این جمهوری از نظر وسعت با مساحت دو میلیون و هفتصد و هفده هزار کیلومتر مربع شامل هفده استان و 82 شهر ، دومین و از نظر جمعیت با 17 میلیون نفر جمعیت چهارمین جمهوری از مجموعه جماهیر شوروی سابق است . قزاقستان از سمت شمال به روسیه و بخشهایی از سیبری از غرب به دریای خزر ، از شرق به چین و مغولستان و از جنوب به ازبکستان و قرقیزستان و ترکمنستان محدود است . وسعت خاک این جمهوری که تقریبا 7/1 برابر ایران می باشد به گونه ای است که فاصله دورترین نقاط شمال تا جنوب آن سه هزار کیلومتر تا شرق و غرب آن دو هزار کیلومتر است . بدیهی است که با چنین وسعتی دارای آب وهوای جغرافیایی متنوعی است .

این کشور ، ضمن داشتن کوهستانهای برفگیر تا ارتفاع 5000متر از سطح دریا ، از دشتهای وسیع پرآب و مناطق جلگه ای و صحاری سوزان تا ارتفاع یکصدمتر از سطح دریا نیز برخوردار است . درجه حرارت این مناطق از چهل درجه زیر صفر تا چهل درجه بالای صفر متغیر است . تراکم نسبی جمعیت در این جمهوری ، شش نفر در کیلومتر مربع ، و رشد آن 6/1% است و 50%درصد از کل جمعیت این کشور شهرنشین می باشد که از این رقم 36% جمعیت شهرنشین قزاقها تشکیل می دهند 64% بقیه آنها روستانشین می باشند . لازم به تذکر است که از مجموع شهرنشینان 58% و روستانشینان 26% روس هستند .

اکثر روسها و اسلاوهای قزاقستان که حدود 40% جمعیت این جمهوری را تشکیل می دهند ، در بخشهای شمالی نزدیک به سیبری و روسیه زندگی می کنند . قزاقها نیز که سهمی حدود 40% جمعیت این سرزمین را دارا می باشند ، اکثرا در بخشهای جنوبی و غربی و مرکزی ساکن هستند . مناطق روس نشین از مراکز عمده تولیدات کشاورزی و دامی و بخشی از معادن این جمهوری هستند . وسعت زیاد این سرزمین همراه با مرغزارهای سرسبز این کشور ، در طول تاریخ جولانگاه دامداران صحراگرد ترک تبار بوده است و بر سر مراتع آن ، جنگها رخ داده است . در زمان حاکمیت تزارها و سپس کمونیستها ، کمبود زمینهای کشاورزی در روسیه باعث سرازیر شدن روسها به این سرزمین در جهت تصرف اراضی حاصلخیز آن گشت ، که این خود موجبات درگیریهایی بین اهالی بومی و روسها بود که در نهایت آواره شدن اهالی بومی و تغییر بافت جمعیتی را فراهم ساخت .

1 - اهمیت قزاقستان :

به علت دشواری دسترسی به این سرزمین که ناشی از بعد مسافت از مرکز و مرزهای اروپایی حکومت شوروی سابق بود ، از قزاقستان به عنوان ناحیه ای امن برای احداث پایگاههای موشکی دارای کلاهکهای هسته ای و مرکز پرتاب سفینه های فضایی و آزمایشات هسته ای استفاده می شد . از طرفی ، هم مرز بودن قزاقستان با چین به شدت مورد توجه هر دو حکومت شوروی و چین که دارای تضاد منافع بودند قرار داشت . این کشور با توجه به تنوع اقلیم و وسعت سرزمین یکی از غنی ترین جماهیر شوروی سابق در زمینه تولید و صدور محصولات کشاورزی و مواد خام محسوب می شد به طوری که یک پنجم زمینهای قابل کشت شوروی سابق در قزاقستان قرار دارد . همچنین 37% تولیدات این جمهوری ، محصولات کشاورزی شامل غلات ، پشم و گوشت می باشد . تولیدات غلات این جمهوری حدود 20 میلیون تن است که در 65% زمینهای قابل کشت آن به عمل می آید . طبق مطالعات سال 1990 ذخایر کانی ثبت شده قزاقستان عبارت بود از معادل ، 90% ذخایر کرم ، 50% ذخایر سرب و تنگستن و مس و روی ، 19% ذخایر زغال سنگ و 7% ذخایر نفت کل شوروی سابق . این درحالی است که شوروی خود در زمره اولین تولیدکنندگان و دارندگان ذخایر اغلب این مواد در سطح جهان محسوب می شد . همچنین ذخایر طلا که استحصال فعلی آن ، سالیانه 15 تن است و سنگ آهن نیز به میزان قابل توجهی در قزاقستان وجود دارد .

در این جمهوری تأسیسات تولیدات صنعتی در زمینه های متالوژی و ابزارسازی ، پتروشیمی ، نساجی و صنایع تبدیلی کشاورزی نیز وجود دارد . یکی از منابع مهم این جمهوری که برای توسعه آینده این کشور مورد توجه هیأت حاکمه قزاقستان قرار گرفته ، منابع نفتی واقع در تنگیز در غرب این کشور می باشد . این منابع در کنار منابع درحال بهره برداری در مانگشلا ، با تولید سالیانه 15 میلیون تن ، آینده قابل توجهی را نوید می دهد . لازم به تذکر است که بهره برداری از منابع نفتی تنگیز از سال 1989 توسط حکومت گورباچف به شرکت " شورن " آمریکایی داده شد . نظریات اقتصادی لیبرالیستی نظربایف رئیس جمهور قزاقستان به اضافه وجود حدود 16% از موشکهای مجهز به کلاهک اتمی شوروی در پایگاههای قزاقستان و همچنین هم جهت بودن مواضع وی با گورباچف موجب جلب توجه حکومتها و رسانه های گروهی غرب خصوصا اسرائیل قرار گرفت . لازم به یادآوری است که وجود بخشی از تأسیسات و سلاحهای هسته ای شوروی سابق در قزاقستان ، این کشور را در کنار سه جمهوری اسلاونژاد ، اکراین ، روسیه و روسیه سفید ( بلوروسی ) قرار داده است و این جمهوری تنها کشور مسلمان صاحب قدرت اتمی می باشد . وجود ایستگاه فضایی " بایکنور " و مرکز آزمایشات هسته ای " سمی پلاتینسک " اهمیت ویژه ای ازنظر سیاسی و اقتصادی به این جمهوری بخشید و این احتمال که دانشمندان فضایی و هسته ای این جمهوریها توسط کشورهای دیگر به ویژه مسلمانان و احتمال ربوده شدن و فروخته شدن قطعات و تجهیزات هسته ای این جمهوری به کشورهای مسلمان به ویژه ایران اسلامی ، موجبات نگرانی غربیها خصوصا اسرائیل را فراهم کرد و همین امر باعث فشارهایی از سوی غرب به این کشور شد تا این که قزاقستان به همراه سه جمهوری دیگر ، داوطلبانه آماده شد که سلاحهای هسته ای خود را جهت انهدام و نابودی ، به روسیه انتقال دهد . آنچه که در این میان بیش از هرچیز موجب نگرانی غربیها به ویژه اسرائیل به عنوان نماینده صهیونیسم جهانی گردید ، نفوذ دیرینه فرهنگ ایرانی در قزاقستان بود که نمود آن در زبان و سنتهای قزاقی نظیر نوروز دیده می شود و شناخته شدن فارابی به عنوان سمبل ملی قزاقستان ، همه از عوامل علاقه روشنفکران ملی قزاق به توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران بود . اکثریت روشنفکران اعم از آکادمیک یا سیاسی به رغم حساسیتهای برخی از جناحهای قزاقستان ، علاقه مند به رابطه با جمهوری اسلامی ایران بوده و این مسأله مهمترین عامل نگرانی اسرائیل و غرب به شمار می رود و همین امر باعث شد که شیمون پرز وزیرخارجه اسرائیل در سفر دوره ای خود به آسیای میانه ، با بستن قراردادهای مهم با قزاقستان در زمینه های علوم هوایی ، الکترونیکی ، کشاورزی ، مشارکت در امور گاز و نفت و صنایع برق ، مراحل نفوذ خود را در منطقه به ویژه قزاقستان به تدریج پشت سر بگذارد و با در اختیار گرفتن بیش از 125پروژه و طرح صنعتی و اقتصادی که قرارداد آن در سفر نخست وزیر قزاقستان به تل آویو بسته شد ، نفوذ خود را بر اقتصاد این کشور گسترش داد .

از آنجا که مهمترین هدف برای دیپلماسی اسرائیل در آسیای میانه ، قزاقستان بود ، تلاشهای این رژیم توانست مهمترین موفقیتهای سیاسی ، اقتصادی خود را در آسیای میانه به ثبت برساند . در همین رابطه در سال 1992 ( 1371 ) " رابی رافائل پینهاسی " Rabbi Raphael) (Pinhasi وزیر ارتباطات رژیم صهیونیستی جهت توسعه و پیشرفت همکاری در امر مخابرات و ارتباطات راه دور ، دیدار رسمی سه روزه ای از قزاقستان به عمل آورد . سپس یک هیأت نمایندگی قزاق به سرپرستی وزیر بازرگانی آن کشور ، در پاسخ به دیدار " پینهاسی " توافقنامه ای با رژیم صهیونیستی امضاء کرد .

2 - مهمترین اقدامات اسرائیل در قزاقستان :

از اولین اقدامات اسرائیل در قزاقستان تأسیس سفارت این کشور در " آلماآتا " و اعزام سفیر بود که این امر در مدت کوتاهی با انجام مذکرات تلفنی صورت پذیرفت و کارشناسان اسرائیلی در زمینه های مختلف ازجمله سلاحهای هسته ای ، کشاورزی و صنعتی به این کشور سرازیر شدند و در اولین اقدام خود خطوط هوایی بین اسرائیل و قزاقستان را راه اندازی کردند . در این زمینه شخصی به نام " ایزنبرگ " که از سرمایه داران معروف و برجسته صهیونیستی به شمار می رفت در سال 90 - 89 اقدام به سرمایه گذاری کلانی در قزاقستان کرد و به دنبال آن دولت قزاقستان در سپتامبر 1992 قراردادی با مجموعه شرکتهای مربوطه به " ایزنبرگ " منعقد نمود .

این پروژه های مشترک که در زمینه های مختلف ازجمله پالایش نفت ، صنایع شیمیایی می باشد بیش از یک میلیارد دلار برآورد شد و قراردادهای اسرائیل با قزاقستان که در زمینه های کشاورزی ، آموزش فنی ، انجام تحقیقات مشترک ، تبادل کارشناس و برپایی نمایشگاههای صنعتی بود در 17استان این کشور به اجرا درآمد .

در حالی که همکاریهای اقتصادی و فرهنگی هدف مهمی در روابط اسرائیل و قزاقستان به شمار می آمد اما مسأله رهایی یافتن از شر سلاحهای هسته ای قزاقستان برای این رژیم اهمیت بیشتری داشت . " نظربایف " رئیس جمهوری قزاقستان در تلاشی احتمالی برای پایان بخشیدن به این شایعات که قزاقستان از این سلاحها به ایران فروخته است مصاحبه ای با روزنامه صهیونیستی یدیوت آهارونوت Yediot) (Aharonot انجام داد و در آن خاطرنشان ساخت که ، : در مورد سلاحهای هسته ای که قزاقستان در اختیار دارد ، نیازی به نگرانی نیست ، چراکه به دقت از آنها محافظت می شود و خروج پنهانی آنها از مرزها کاملاً غیرممکن است .

هنگامی که " سرگئی ته شچنکوف " نخست وزیر قزاقستان برای دیدار رسمی سه روزه به فلسطین اشغالی مسافرت کرد ضمن تأکید بر تعهد " نظربایف " در مورد سلاحهای هسته ای قزاقستان گفت : " سلاحهای هسته ای نه به ایران و نه به هیچ کشور دیگری فروخته نخواهد شد ، قزاقستان خواهان صلح است و جایی برای نگرانی اسرائیل وجود ندارد . "

نخست وزیر قزاقستان همچنین کارهای انجام شده از سوی شرکتهای رژیم صهیونیستی در زمینه کشت وسیع پنبه ، مکانیزه کردن کشاورزی و آبیاری را مورد تحسین قرار داد . او همچنین در زمینه تولید محصولات نهایی و عرضه آنها به بازار خارج از این کشور تقاضای کمک کرد تا از این طریق قزاقستان بتواند از وابستگی خود به صادرات مواد خام بکاهد . " ته شچنکوف " در آخرین روز دیدار خود ، توافقنامه ای در زمینه هوانوردی امضاء کرد که در آن یک پرواز هفتگی از " آلماآتا " ( پایتخت قزاقستان ) به بیت المقدس درنظر گرفته شده بود . یکی از جنبه های جالب دیدار هیأت نمایندگی قزاقستان در این بود که این هیأت شامل یک عضو یهود بود که " ته شچنکوف " او را به عنوان سرمایه گذار قزاقستان معرفی کرد . پس از این روابط نظریه پردازان سیاسی منطقه اعلام کردند که با توجه به شمار بسیار یهودیانی که از آسیای میانه به اسرائیل مهاجرت کردند و همچنین شمار بسیار یهودیانی که هنوز در آنجا به سر می برند ، این رابطه یهودیت ممکن است سرمایه گرانبهایی در مناسبات رژیم صهیونیستی با آسیای مرکزی باشد .

با توجه به آنچه که گفته شد ، همه اهداف اسرائیل و علت اساسی توجه خاص این رژیم به قزاقستان به طور خلاصه عبارتست از :

1. دستیابی به امکانات هسته ای قزاقستان ازجمله 140 موشک بالستیک ، قاره پیما ، با سکوهای ثابت پرتاب ، 40 بمب اتمی به همراه پایگاههای آزمایش فضایی و میدان آزمایش سلاحهای هسته ای ، همچنین موشکهای ضدموشک و وسایل انتقال و پرتاب .
2. وجود منابع طبیعی نفت ، گاز ، اورانیوم ، طلا ، نقره و کرم در قزاقستان .
3. با توجه به موانعی که بازار مشترک اروپا برای ورود اسرائیل در میدان اقتصادی ایجاد کرده اند گشوده شدن بازار 17 میلیون نفری قزاقستان به روی اسرائیل از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، این درحالی است که این کشور به شدت دچار فقر اقتصادی می باشد .
4. جلوگیری از انتقال تسلیحات اتمی و تکنولوژی مدرن سلاحهای نظامی ، به کشورهای اسلامی و عربی ، به ویژه به جمهوری اسلامی ایران .
5. جلوگیری از گسترش فرهنگ اسلامی به این کشور و همکاری با رژیم قزاقستان در جهت محو فرهنگ اسلامی و همچنین خنثی کردن تلاشهای جمهوری اسلامی ایران در جهت نفوذ به آسیای میانه .

و - قرقیزستان :

این جمهوری در شرق شوروی سابق در کنار مرز چین و مابین کوهستانهای " تین شان " و شمال شرقی " پامیر " قرار دارد . شمال و شمال غربی قرقیزستان به قزاقستان ، جنوب آن به تاجیکستان ، جنوب غربی آن به ازبکستان و جنوب شرقی آن به چین محدود می شود . مساحت جمهوری قرقیزستان 198500کیلومتر مربع و جمعیت آن 4250000 هزار نفر و پایتخت آن شهر " بیشکک " می باشد .

سه چهارم این سرزمین پوشیده از کوههای برفگیر است که درمیان آنها رودخانه ها و آبگیرهای متعددی وجود دارد . " ایسیک کول " از بزرگترین و عمیق ترین دریاچه ها و " نارین " و " تالاسن " و " چونیر " از رودخانه های بزرگ این سرزمین هستند . از ویژگیهای قرقیزستان زلزله خیز بودن آن است که سابقه زمین لرزه هایی تا 11 درجه ریشتر در آن ثبت شده است .

این جمهوری با 21 شهر و 31 شهرک دارای تراکم نسبی جمعیت برابر 4/12 نفر در کیلومتر مربع و رشد جمعیت 36/2 می باشد . 70% جمعیت آن روستانشین و 30% شهرنشین هستند . از مجموع جمعیت این جمهوری تنها 53% قرقیز هستند که این خود معادل 90% کل قرقیزهای شوروی سابق است . از کل جمعیت این جمهوری 2/53% قرقیز ، 12% ازبک و 30% روسی و اکراینی هستند .

1 - اهمیت قرقیزستان :

هم مرز بودن این سرزمین با چین موجب تأثیرپذیری آن از تاریخ چین و مغولان بوده است . با فعال شدن سیاست خارجی چین ، این جمهوری بعد از قزاقستان مورد توجه چینی هاست . حساسیت ناشی از همسایگی قرقیزها با مسلمانان " سین کیانگ " ، ایالت مسلمان نشین چین ، همسایگی با سرزمین بزرگ قزاقستان و فاصله کوتاه سه ساعته پایتخت این دو جمهوری با یکدیگر موجب تأثیرپذیری این دو کشور به ویژه در امور سیاسی می باشد . این سرزمین به رغم بعد مسافتی که با غرب داشت مورد توجه غربیها قرار گرفت و آمریکا و ترکیه از اولین کشورهایی بودند که در " پیشکک " سفارتخانه دایر کردند . هم مرز بودن این کشور با مناطق مسلمان نشین چین یکی از دلایل توجه آمریکا به این جمهوری است .

روسها نیز علاوه براین که نسبت به حفظ حقوق اقلیت بزرگ روس در این جمهوری حساس هستند ، به علت نزدیکی این کشور با مرز چین بر حضور خود در این کشور اصرار ورزیدند .

اقتصاد این جمهوری بر مبنای کشاورزی استوار است و از محدود مناطق صادرکننده تولیدات دامی در کل شوروی سابق بوده است . گوسفندداری به ویژه پرورش ویژه پشم گوسفند و بز به منظور صدور آن به خارج ، در این کشور رواج داشته است . صنعت این جمهوری نیز نسبتا قابل توجه است و مجتمع صنعتی ایسیک کول - جویسک یکی از بزرگترین مناطق صنعتی آسیا به حساب می آید و محصولات صنعتی آن از طریق شوروی سابق به پنجاه کشور صادر می شد . تولیدات عمده صنعتی آن عبارتند از : استخراج معادن ، ماشین سازی ، سیمان ، مصالح ساختمانی و صنایع فلزی .

این کشور در زمینه معادن ، کشوری ثروتمند محسوب می شود ، زیرا قرقیزستان از نظر تولید معادن اورانیوم ، زغال سنگ ، جیوه و آنتیموان در آسیا مقام اول را دارد . تولید الکتریسیته نیز با توجه به رودخانه های بزرگ این جمهوری قابل توجه بوده و برق آن به سایر جمهوریها صادر می گردد .

2 - عوامل مؤثر در روابط اسرائیل و قرقیزستان :

قرقیزستان علی رغم فاصله زیادی که با اسرائیل دارد به دلایل مختلف مورد توجه این رژیم قرار گرفت . لذا بعد از فروپاشی شوروی و استقلال جمهوریهای آسیای میانه ، رژیم صهیونیستی سعی کرد با قرقیزستان نیز روابط سیاسی برقرار کند و نفوذ و فعالیت خود را در این کشور گسترش دهد و از امکانات و زمینه های بکری که در این کشور وجود دارد و اسرائیل به دلیل موقعیت جغرافیایی و ژئوپولتیکی خود فاقد آن است ، بهره برداری کند .

همان طور که در بحث اهمیت قرقیزستان ذکر شد ، این کشور از امکانات زیادی برخوردار است که مجموعا عواملی شده برای رژیم صهیونیستی در جهت برقراری ارتباط با این کشور . مهمترین این عوامل حسب نظر آگاهان به مسائل سیاسی منطقه شامل زیر است :

1. برخورداری قرقیزستان از اورانیوم غنی شده و نگرانی رژیم صهیونیستی از دسترسی کشورهای اسلامی به این مواد و نیز اعلام آمادگی دولت قرقیزستان برای فروش اورانیوم غنی شده به هر کشوری که مایل بدان باشد ، عامل مهم و زمینه مناسبی برای نزدیکی اسرائیل به دولت قرقیزستان است .
2. تولیدات عمده صنعتی قرقیزستان مانند استخراج معادن ، ماشین سازی ، سیمان ، مصالح ساختمانی و صنایع فلزی و نیز تولید اورانیوم ، زغال سنگ ، جیوه و... که در مقام اول آسیا قرار دارد می تواند در جهت افزایش توان و پیشرفت تکنولوژی صنعتی و نظامی اسرائیل مؤثر باشد .
3. نیاز قرقیزستان به تکنولوژی پیشرفته برای بهره برداری از مواد خام که در اختیار دارد و نیز ایجاد صنایع مختلف در این کشور .
4. تأکید رهبران سیاسی قرقیزستان بر غیرمذهبی بودن این کشور و اظهار تمایل آنها به پیوستن به تکنولوژی اسرائیل .
5. قرقیزستان به دلیل شرایط جغرافیایی ویژه ای که دارد از امکانات گسترده پرورش دام برخوردار است و می تواند بخش زیادی از نیازمندیهای دامی اسرائیل را که به خاطر محدود بودن وسعت سرزمین فاقد امکانات لازم دامپروری است تأمین کند .

با توجه به عوامل و زمینه های یادشده بالا ، هر دو رژیم قرقیزستان و اسرائیل برای برقراری روابط سیاسی با یکدیگر اعلام آمادگی کردند و " ( عسگرآقایف " رئیس جمهور قرقیزستان در این زمینه از دیگر رؤسای جمهوریهای آسیای میانه پیشی گرفت و به اسرائیل سفر کرد و بدین ترتیب قرقیزستان اولین کشور مسلمان آسیای میانه و سومین کشور شوروی سابق بود که برقراری روابط سیاسی با رژیم صهیونیستی را اعلام کرد .

عسگرآقایف در سفر به سرزمینهای اشغالی فلسطین ، ضمن اعلام آمادگی برای افتتاح سفارتخانه در تل آویو گفت :

" خودم را برای سرزنش جهان اسلام آماده کرده ام " ، وی که در ژانویه 1993 از اسرائیل دیدار کرد ضمن مصاحبه با روزنامه " جروز آلم پست " دلایل این دیدار را چنین توصیف کرد :

" هدف من پیوستن به تکنولوژی اسرائیل است ، به وسیله مواد خامی که در اختیار داریم و نیز ایجاد صنعت . شما بالاترین میزان محصول پنبه در جهان را تولید می کنید . ما زمین کشاورزی نسبتا خوبی داریم ، اما در تولید مواد غذایی از تکنولوژی عقب مانده ای برخورداریم " . وی افزود " ما به طور قطع خواهان کمک اسرائیل در این زمینه ها هستیم " .

آقایف که در این مصاحبه خود را با افتخار یک مسلمان اما سکولار " غیرمذهبی " توصیف می کرد ، به طور غیر منتظره افتتاح سفارت قرقیزستان در اورشلیم را اعلام کرد . وی در حالی که مردم فلسطین را به برقراری صلح دعوت می کرد ، پیشنهاد کرد که اورشلیم " شهر متحد و غیرقابل تقسیم " باقی بماند ، چیزی که میزبانانش از شنیدن آن خوشحال شدند .

در این دیدار توافقنامه هایی در زمینه کشاورزی ، بازرگانی و صنعت برق با رژیم صهیونیستی به امضاء رساند و نیز از مساجد مهم اورشلیم و همچنین یاد واشم ( Yad Vashem ) ( بنای یادبود قتل عام یهودیان ) دیدن کرد . او همچنین اظهار داشت : " بازگشت یهودیان به زادگاه خود از حقوق مذهبی آنهاست " . البته ، او نیز مانند رهبران دیگر کشورهای اتحاد شوروی سابق ، از یهودیان کشورش خواست تا در کشور خود بمانند و گفت : " من صریح می گویم که ما نمی خواهیم از یهودیان قرقیز که در تاریخ ما سهیم هستند جدا شویم " آقایف یادآور شد که مشاور حقوقی و نیز وزیر سازندگی وی یهودی هستند و یهودیان کشورش دارای موقعیتهای برجسته ای در حرفه ها ، تخصصها و مقامهای مملکتی هستند .

پس از برقراری روابط سیاسی بین اسرائیل و قرقیزستان ، فعالیت رژیم صهیونیستی در این کشور شدت گرفت و پس از مدت کمی یک انجمن دوستی بین دو کشور تشکیل گردید که از آن به عنوان یکی از اقدامات فرهنگی اسرائیل در قرقیزستان نام برده شده است .

گرچه رژیم صهیونیستی در مواضع سیاسی خود نسبت به آسیای میانه ترتیبی اتخاذ کرد تا موضع دیپلماتیک بی طرفانه این کشورها در قبال مناقشه اعراب و اسرائیل حفظ شود ولی در اوضاع و شرایطی که موج اصول گرایی اسلامی اکثر کشورهای اسلامی را فراگرفته بود و از سوی جنبشهای اسلامی ، با فرایند صلح خاورمیانه مخالفت می شد ، مهمترین نگرانی این رژیم ، رشد حرکتهای اسلامی ملهم از ایران در آسیای میانه بود لذا کلیه تحرکات سیاسی و اقتصادی آن در جهت خنثی کردن موج اسلام گرایی در این مناطق قرار گرفت . اما در این باره گروهی از کارشناسان و نظریه پردازان سیاسی که مسائل منطقه را دنبال می کردند به استمرار کامل نفوذ و فعالیت اسرائیل در آسیای میانه به دیده شک و تردید می نگریستند و اعتقاد داشتند که گرچه این رژیم گامهای مهمی در آسیای میانه به ویژه در قزاقستان ، ازبکستان و قرقیزستان برداشته است ، ولی تزلزل و بی ثباتی گسترده و نیز سرعت تغییرات در این منطقه ، پیش بینی های بلند مدت برای موقعیت رژیم صهیونیستی را با مشکل مواجه می سازد .

مقدمه :

به دنبال سقوط اتحاد جماهیر شوروی و ظهور جمهوریهای جدید در قفقاز و آسیای مرکزی ، رژیم صهیونیستی تلاشهای همه جانبه ای در جهت نفوذ و بسط روابط اقتصادی و سیاسی خود با جمهوریهای تازه استقلال یافته این منطقه را آغاز کرد و در این بستر یک اتحاد استراتژیک میان اسرائیل و برخی کشورهای جدیدالتأسیس مخصوصا جمهوری آذربایجان شکل گرفت که دربرگیرنده هدف هر دو کشور مبتنی بر توسعه و بسط حوزه نفوذی در ورای منطقه بود . اسرائیل در راستای سیاستهای خود در پی دستیابی به یک متحد غیرعرب در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی بود و آذربایجان نیز سعی می کرد از طریق اسرائیل ، دروازه روابط با غرب ( عموما ) و آمریکا ( خصوصا ) را فتح کند .

الف - استراتژی سیاست خارجی اسرائیل در آسیای میانه :

موازنه های متغیر سالهای دهه 1990 و تحولات جدید ناشی از فرایند جهانی شدن ، اسرائیل را وادار به ارزیابی و شکل دهی مجدد مراحل تحقق استراتژی خود در منطقه آسیای میانه و قفقاز کرد . مراحل و اصول تاکتیکی این استراتژی عبارتند از :

1. رسیدن به انعطاف دیپلماتیک در ایجاد کشمکشهای بین الدولی کشورهای خاورمیانه .
2. بهره برداری از منابع منطقه و ارائه پروژه های چند کشوری .
3. باز کردن دروازه آسیا به روی خود و آن گاه توسعه روابط دیپلماتیک و اقتصادی .
4. استفاده از فرصتهای ایجاد شده برای رسیدن به موقعیتی بسیار مؤثر در شکل دادن به استراتژیهای جهانی و گریز از محدوده خاورمیانه به منظور تضمین یک حضور جهانی بزرگتر .

در این استراتژی نقش جمهوریهای جدید آسیای مرکزی بسیار خاص و مورد تأکید بود . تماسهای سریع و شگفت آور اولیه و توسعه روابط اسرائیل با این جمهوریها نشانگر اهمیت این منطقه برای اسرائیل است .

تلاش کشورهای عربی برای ایجاد و توسعه روابط با کشورهای منطقه به همراه نفوذ تمدن و فرهنگ ایرانی در میان جوامع آسیای میانه ، جایگاه و اهمیت شکل دهی ، ایجاد و توسعه روابط اسرائیل با کشورهای منطقه را در فرایند سیاستگذاری خارجی رژیم صهیونیستی برجسته تر می ساخت .

مآخذ :

1. شیخ عطار ، علیرضا : ریشه های رفتار سیاسی در آسیای مرکزی و قفقاز ، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی ، چاپ اول ، 1371 .
2. فریدمن ، رابرت : رژیم صهیونیستی و آسیای مرکزی ، بدرالزمان شهبازی ، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز ، سال دوم ، شماره دو ، پاییز 1372 .
3. مهتدی ، محمدعلی : نقش خاورمیانه در آسیای مرکزی ، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز ، سال دوم ، شماره 4 ، بهار 1373 .
4. احمدی ، حمید : فصلنامه مطالعات خاورمیانه ، استراتژی اسرائیل در جمهوری آذربایجان و آسیای مرکزی ، سال ششم ، شماره 4 ، زمستان 1378 .
5. موسوعة السیاسة ، مؤسسه العربیه للدراسات و النشر ، جلد اول ، چاپ سوم ، 1990 .
6. غلموش ، عدنان : النشاط الصهیونی فی کل من ترکیا - آسیا الوسطی ، مرکز الاسراء للأبحاث و الدراسات ، 25 نیسان ، 1994 .
7. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل ، 25/9/1385 ، شماره 322 .