دفاع ملی ( حزب - )

حزب دفاع ملی ( میهنی ) در تاریخ 2/12/1934 به ریاست راغب نشاشیبی رئیس سابق شهرداری بیت المقدس تاسیس گردید . این حزب همانند دیگر احزاب در خلال سالهای 1934 و 1835 نشانه متوقف شدن فعالیت ملی در چهارچوب کمیته اجرائی است که به دنبال درگذشت رئیس آن موسی کاظم حسینی در تاریخ 26/3/1934 بر اثر جراحات وارده در حین تظاهرات 1933 متحمل ضربه ای کاری شد .

انتخابات شهرداری رقابت بین پارلمانیستها به ریاست محمدامین حسینی و گروه مخالفین به ریاست راغب نشاشیبی را به ویژه پس از پیروزی فوزحسین فخرخالدی به ریاست شهرداری بیت المقدس به جای نشاشیبی شدت بخشید و به همین خاطر هر گروهی به تشکیل حزب سیاسی خاص خود اقدام نمود .

زمانی که بر کمیته اجرائی ، دشواری بازسازی و تقویت خود برای عهده دار شدن رهبری جنبش میهنی آشکار گردید بیانیه ای در تاریخ 7/8/1934 صادر کرد ( در تاریخ 16/12/1934 مجددا منتشر گردید ) و از گروههای مختلف برای " تاسیس احزاب و دستجات سیاسی منظم با برنامه هائی مشخص و پایگاههای مناسبی برای خدمت به آرمان کشور مطابق شیوه های ملی دعوت کرد و از این طریق جنبش میهنی فعالیت گذشته خود را دنبال نمود و کمیته اجرائی مهلت ششماهه ای به این گروهها داد تا آنها خود را بر این اساس سازماندهی نمایند .

گروه نشاشیبی در تاریخ 15/10/1934 جلسه ای را در یافا به منظور بررسی " چگونگی فعالیت مجدد ( به طور عملی ) ترتیب داد . در این جلسه تصمیم اخراج حسین فخری خالدی از گروه و تجدید پیمان با راغب نشاشیبی و تشکیل کمیسیون مقدماتی برای تشکیل حزب آغاز گردید .

کمیسیون مزبور از شهرهای فلسطین بازدید کرد سپس جلسه بزرگی در بیت المقدس به تاریخ 2/12/1934 تشکیل داد و در این جلسه هیأت مرکزی حزب که اکثر اعضای آن از رؤسای شهرداریها بودند . انتخاب گردید و مردم این حزب را به " حزب شهرداریها ، نام گذاری نمودند .

برنامه اعلام شده حزب بر پایه اصول زیر پی ریزی گردید :

1. تلاش برای به دست آوردن استقلال کامل فلسطین به گونه ای که این سرزمین از یک حاکمیت عربی برخوردار باشد و هیچ یک از قراردادها و معاهدات بین المللی را که منتهی به حاکمیت و نفوذ خارجیان بر این سرزمین باشد و لطمه ای به استقلال آن وارد سازد ، به رسمیت نشناسد .
2. تلاش حزب به هر نحو ممکن برای تشکیل یک دولت ملی در کشور که با خواسته های ملت عرب فلسطین هماهنگ باشد و نیروی خود را از اراده ملت کسب نماید .
3. تلاش برای مترقی کردن کشور از نظر اقتصادی ، علمی ، اجتماعی و کشاورزی و بهبود بخشیدن به وضعیت کشاورزان و کرارگان عرب .

این برنامه در خطوط کلی خود با برنامه های دیگر احزاب تفاوتی چندانی ندارد . ولی صریحا عبارت تصمیم بر مبارزه با صهیونیسم و قیمومیت در آن واحد ، دعوت برای وحدت و همبستگی عربی و تلاش برای جلوگیری از فروش زمینها را به کار نبرده است .

بسیاری از مخالفان و افراد بانفوذ به حزب دفاع ملی ملحق شدند ، و این حزب در نابلس ، یافا ، رمله ، غزه شعبه های قدرتمندی از نظر افراد نه از نظر تعداد داشت .

باوجود اینکه این حزب نرمشی در مقابل صهیونیسم از خود نشان نداد و خود را با دیگر اقشار در انقلاب بزرگ سال - 1936 ( نک : انقلاب 1936 1939 ) قطع نکرد ولی بنیان گذاران آن با مقامات اشغالگر هموار در ارتباط بودند و به سیاست همکاری با بریتانیا روی خوش نشان دادند و به طور مثال با پیشنهاد تشکیل مجلس قانون گذاری ( مارس 1036 ) موافقت نمودند ، در حالی که حزب عربی فلسطین که نماینده گروه پارلمانیستها به حساب می آید با آن مخالفت نمود . به همین خاطر مقامات بریتانیائی از وجود حزب دفاع ملی برای تضعیف حزب عربی فلسطین بیشترین استفاده را نمودند .

هنگامی که کمیسیون عالی عرب به ریاست حاج امین حسینی تاسیس شد و راغب نشاشیبی و یعقوب فراج رئیس و نایب رئیس حزب دفاع ملی در آن عضویت یافتند فعالیت این حزب متوقف شد ولی اختلاف نظرها با ورود کمیسیون سلطنتی ( کمیسیون پیل ) بار دیگر ظاهر گردید .

حزب دفاع تنفر و انزجار خود از تصمیم کمیسیون عالی عرب مبنی بر تحریم کمیسیون سلطنتی را تحریم و از مواضع حکام عرب به ویژه امیر عبدا... امیر اردن پشتیبانی کرد ، مواضع افراطی مفتی را مورد انتقاد قرار داد و از برخورد مسلحانه با بریتانیائیها ابراز نگرانی نمود .

موضع حزب دفاع ملی و وساطت حکام عرب کمیسیون عالی عرب را به لغو تصمیم تحریم در تاریخ 16/1/1937 مجبور ساخت .

نشاشیبی و یعقوب فراج چند روز قبل از صدور تصمیم تجزیه از سوی کمیسیون سلطنتی در تاریخ 7/7/1937 از عضویت کمیسیون عالی عرب استعفا دادند . باوجود اینکه حزب دفاع ملی موافقت خود با این طرح را صراحتا اعلام نکرد . و در تاریخ 11/7/1937 بیانیه ای در مخالفت با این طرح صادر نمود ، ولی مشخص بود که حزب به آن گرایش دارد و به تشویق امیرعبدا... در مورد آن نظر موافق می دهد به امید اینکه بعد از برکناری مفتی ، انحلال کمیسیون عالی عرب ، تبعید برخی از اعضای آن و فرار برخی دیگر از جمله محمدامین حسینی به لبنان رهبری سیاسی فلسطین را با کمک بریتانیا در دست بگیرد .

هر چند که حزب دفاع طرح تجزیه و اقدامات سرکوبگرانه مقامات بریتانیا علیه مقاومت شدید در برابر این طرح را علنا محکوم ساخت و کمیسیون وودهید را که در تاریخ 27/4/1938 برای بررسی طرح تجزیه اعزام شده بود ، تحریم کرد ولی با تعیین افرادش به سمتهای رؤسای شهرداری و اعضای مجلس اسلامی از سوی مقامات بریتانیا ( بعد از برکناری مفتی و هواداران او ) موافقت نمود و حاضر نشد به کمیسیون عالی عرب باز گردد . این حزب همچنین آمادگی خود برای تفاهم و مذاکره با مقامات بریتانیا در زمینه تشکیل یک کمیسیون عالی به جای کمیسیون سابق به ریاست نشاشینی را اعلام نمود

تجدید انقلاب در تاریخ 15/10/1937 اثر عمیقی در تضعیف نفوذ هواداران حزب دفاع و شکست مقامات بریتانیائی در جایگزین ساختن حزب و رئیس آن به جای رهبری برجای گذاشت . ولی این مقامات با استفاده از انتقاداتی که راغب نشاشیبی بعد از عزیمت به مصر از رهبران انقلابی نمود و متهم ساختن مفتی به اینکه از انقلاب در جهت منافع و مصالح خود استفاده می کند ، درصدد ایجاد شکاف بین صفوف و سرکوبانقلاب از داخل برآمد و در این زمینه با برخی از عوامل از جمله اعضای حزب دفاع و در رأس آنها فخری نشاشیبی که با جنبش مبارز به مقابله برخاست همکاری نمود . نشاشیبی در تاریخ 14/11/1938 یادداشتی به نماینده افتخاری بریتانیا ارسال داشت و در آن موافقت خود با طرح بریتانیا را که در تاریخ 9/11/1938 ارائه گردید ، اعلام نمود ، درصدد سرکوب انقلاب و برعکس جلوه دادن اهداف آن برآمد و با ترتیب دادن تظاهرات از یاران و دوستان خود نسبت به انگلیسیها ابرازی وفاداری نمود و دشمنی خویش با انقلاب را آشکار ساخت ، و ضمن تشکیل دو کنفرانس یکی در منزل خود و دیگری در شهرک یطه ( منطقه الخلیل ) مفتی را محکوم و انواع اتهامات را به رهبران انقلاب وارد ساخت .

فخر نشاشیبی همچنین با نظارت مقامات بریتانیا گروههای صلح را برای سرکوب انقلاب تشکیل داد و این امر باعث شد که رهبران او را به خاطر بریدن از امت و همکاری با مقامات بریتانیا و صهیونیستها به اعلام محکوم نمایند .

حزب دفاع نه تنها نتوانست افکار عمومی کشور را به خود جلب نماید بلکه در ذهن آنها تأثیر سوئی نیز بر جای گذاشت ، تمامی ساکنین کشور گرد مفتی و یاران او جمع شدند ، و اتحاد ملت در سایه رهبری او را مورد تأکید قرار دادند ، مفتی هنگام تحصن در حرم مسجداقصی و یا بعد از فرارش به لبنان از نفوذ چشمگیری برخوردار بود و به همین خاطر بریتانیا ناگزیر در برابر این نفوذ تسلیم شد ، و موافقت کرد که کمیسیون عالی عرب از مقر خود در لندن اعضای هیأت فلسطینی را به کنفرانس میزگرد لندن در سال 1939 فراخواند ( نک : هیأتهای فلسطینی در لندن ) و ضمنا درخواست کرد که راغب نشاشیبی ( که آن روزها در مصر اقامت داشت ) و یعقوب فراح نیز به هیأت مذکور ملحق شوند .

در فاصله جنگ جهانی دوم فعالیت سیاسی حزب دفاع متوقف گردید . اکثر رهبران سیاسی آن روز در خارج از فلسطین اقامت داشتند و زمانی که جامعه کشورهای عربی در سال 1945 تاسیس شد ، تلاشی برای تشکیل کمیسیون عالی عرب فلسطینی جدید از سوی احزاب همان گونه که در قبل از جنگ متداول بود ، صورت گرفت .

کمیسیون در اواخر سال 1945 تشکیل شد و دربین اعضای آن راغب نشاشیبی رئیس حزب دفاع ملی نیز حضور داشت ، این راه حل چندان دوام نیافت تا اینکه بار دیگر اختلافاتی ظاهر گردید ، و چندی بعد " جبهه عالی عرب " به عضویت راغب نشاشیبی تشکیل گردید و حزب عربی فلسطینی به ریاست جمال حسینی " کمیسیون عالی عرب " را تاسیس نمود . سپس جامعه کشورهای عربی مجددا تلاش کرد صفوف را در خلال کنفرانس 1946 بلودان متحد سازد . در این موقع " هیأت عالی عرب " به عضویت چهار نفر از نمایندگان جبهه و کمیسیون به جز راغب نشاشیبی یا نماینده حزب دفاع ملی تشکیل گردید . و به این ترتیب فعالیت حزب دفاع متوقف شد و موضع مفتی به ویژه بعد از مراجعتش از اروپا و برعهده گرفتن ریاست هیأت عالی عرب تقویت گردید .

مآخذ :

1. کیالی ، عبدالوهاب : تاریخ فلسطین الحدیث ، بیروت 1970 .
2. خلة ، کامل محمود : فلسطین و الانتداب البریطانی 1922 - 1939 ، بیروت 1974 .
3. الحوت ، بیان نویهض : القیادات و الموسسات السیاسیة فی فلسطین 7191 - 1948 ، بیروت 1981 .
4. السفری ، عیسی : فلسطین العربیة بین الانتداب و الصهیونیة ، یافا 1937 .
5. دروزه ، محمد عزة : القضیة الفلسطینیة فی مختلف مراحلها ، بیروت 1959 .
6. الغوری ، امیل : المؤامرة الکبری ، اغتیال فلسطین ، قاهره 1955 .