جالود ( رود - )

یکی از مهم ترین رودها پس از دریاچه طبریه می باشد که به رود اردن می ریزد . این رود بخش بزرگی از آبهای بلندیهای فلسطین که از ناحیه غرب مشرف بر دره رود اردن می باشد و از دشت مرج این عامر در غرب شمال غربی آغاز و به شرق جنوب شرقی دره بیسان منتهی می گردد ، به خود اختصاص داده است . همچنین آبهای کوه فقوعه که کوههای دحی و کوکب الهوا آن را دربرگرفته اند و همه در شمال شمال شرقی دره این رودخانه قرار دارند ، بدان می پیوندند .

الف - جغرافیای رود جالود : سرچشمه رود جالود در غرب از دره های سیلابی کوچک که از دامنه های جنوبی و جنوب غربی کوه دحی ( 515 متر ) سرازیر می گردد و نیز از دره های سیلابی دیگری که در شرق شهرک عفوله گرد آمده است به وجود می آید سپس جهت جنوب شرقی را در پیش گرفته و به سوی اراضی روستای زرعین جریان می یابد .

براین اساس سلسله کوههای دحی حد فاصل آبهای رود جالود در جنوب و دره طابور در شمال می باشد . کمااینکهزمینهای منطقه عفوله حد فاصل میان آبهای بالای رود جالود و سرچشمه های رود مقطع را تشکیل می دهد که از دشت مرج ابن عامر گذشته و با در پیش گرفتن جهت شمال غربی خلیج عکا در دریای مدیترانه می ریزد . تفاوت حد فاصل آبهای عفوله با همانندش در کوه دحی ، به خاطر ارتفاع کم آن می باشد . نشانه های رود جالود در شمال روستای زرعین مشخص می گردد یعنی جایی که وارد زمینهای پائین تر از سطح دریا می شود .

آب چشمه ای که از غاری سنگی در شرق زرعین سرازیر می شود به رود جالود می ریزد . سپس رود جالود به سوی شرق جنوب شرقی سرازیر می شود و از میان دره نسبتا عریضی که تپه های کم ارتفاع ناحیه شمالی ( 150 - 200 متر ) بر آن مشرف است می گذرد در حالی که از ناحیه جنوب ، توسط سراشیبیهای تند دامنه های کوه فقوعه که از سطح کلی رودخانه ( 400 - 500 متر ) ارتفاع دارد ، در احاطه است .

هرچه رودخانه به سوی جنوب شرقی پیش می رود ، بر وسعت دره و گستردگی زمین میان کوه و تپه های یاده شده افزوده می گردد تا اینکه در غرب شهر بیسان عرض آن به 5/2 - 3 کیلومتر بالغ می گردد . آبهای دره هایی که از بلندیهای مشرف بر رود سرازیر می شود و نیز آب چشمه ها و سرچشمه هایی که از کوهپایه های کوه فقوعه سربرآورده اند ، به

[[ پرونده : | ج 2 ، ص 3 ]]

رود جالود می پیوندند که مهم ترین آنها چشمه عیسی علی واقع در ده کیلومتری غرب بیسان است . این منابع آبی باعث گردیده تا جالود رودخانه ای شود که آبها جریان خود را از شرق روستای زرعین در بستر آن آغاز کرده و با افزایش فراوانی آنها تا نقطه تلاقی جالود با رود اردن ، به حرکت خود ادامه دهند .

در نزدیکی تپه زهره که در اراضی دشت گسترده بیسان سربرآورده است ، محور جریان رودخانه جهت شرقی - غربی را در پیش می گیرد و از میان شهر بیسان در جنوب آن و تپه حصن واقع در شمال آن می گذرد و سپس وارد دره اردن با تپه های شگفت آن می شود که از سنگهای نرم تشکیل شده و رودخانه مجرای خود را که به صورت کنارها و لبه هایی با شیب تند و گاه قائمه می باشد ، در میان آن می شکافد . از آن پسرودخانه با نوسانهای بسیار ، جهت شمال شرقی را در پیش گرفته و در مقابل شیخ علیان اردن به آبهای رودخانه اردن می ریزد .

طول رود جالود ، از سرچشمه آن در کوه دحی و زمینهای عفوله تا رودخانه اردن 31 کیلومتر است . اما طول بخشی که جریان آب در آن ادامه یافته و در رابطه با فراوانی منابع بالای دره و اطراف آن فروکش می کند ، بین 20 الی 22 کیلومتر و حتی کمتر نیز می باشد .

حد متوسط میزان باران سالیانه در حوضه رود جالود 300 الی 400 میلیمتر و درجات متوسط حرارت سالیانه بین 18 و 23 درجه و میزان تبخیر سالیانه بین 1100 و 1400 میلیمتر است .

با کاهش مقدار باران از مشرق به سوی دره اردن ، درجه حرارت و نسبت تبخیر افزایش می یابد . اما نظام جریان آب در رود جالود به تغذیه غیرمستقیم از چشمه ها و منابع آبهای زیرزمینی در بستر رود تکیه دارد .

به طوری که این امر به ادامه جریان مستمر آب در بخش اعظم آن در طول سال کمک می کند . این رودخانه همچنین به تغذیه مستقیم از باران تکیه دارد که فراوانی آن را افزایش داده و عرض رودخانه را به سه تا پنج متر می رساند .

ب - اصل دره جالود : رودخانه جالود پائین ترین سطح نقاط دره ای را که در آن جریان دارد ، به اشغال درآورده است . عرض دره به 3 کیلومتر و عمق میانه ای به حدود 100 متر می رسد . لیکن حاشیه های جنوبی تا بیش از 500 متر در کوه فقوعة ارتفاع می یابد .

آب رودخانه جالود ضمن جریان خود رسوبات نرمی را می شکافد که در طبقات رودخانه ای سیلابی دوران چهارم جدید زمین شناسی تشکیل شده است .

ج - وضع اقتصادی :

این رودخانه از قدیم مورد بهره برداری اقتصادی مردم این منطقه قرار گرفته است به طوری که در امتداد این رودخانه تجمعات انسانی و فعالیتهای اقتصادی فراوان شکل گرفته است . اگر آب این رودخانه طغیان کند ، سیل آن موجب در بر گرفتن سطح وسیعی از اراضی دشت جالود و باقی ماندن آب به مدت زمان طولانی در این منطقه می شود ، به طوری که موجب رویش گیاهان می گردد ، که وجه تمایز دره رود جالود در بخشهای میانی و پایانی آن می باشد . لذا ساکنان اطراف این رودخانه در زمینهایی که ازخطر طغیان و سیل این رودخانه مصون است و اغلب در ارتفاعات به کار کشاورزی و کشت حبوبات و سبزی و زیتون و درختان پرثمر میوه می پردازند که این مسأله موجب افزایش سطح کشت مردم منطقه و همچنین باغهای اطراف آن شده است . آب حاصل از طغیان رودخانه که در زمینهایاطراف آن جمع می شود ، موجب ممر درآمد دیگری نیز برای ساکنان این منطقه شده است به گونه ای که از این آبهای راکد به عنوان برکه برای پرورش ماهی استفاده می کنند .

دشت جالود به دلیل اهمیت اقتصادی و استراتژیکی و به واسطه درآمد اقتصادی ، همواره در طول تاریخ مورد دستبرد و تاخت و تاز اقوام دیگر بوده است . از جمله نبرد عین جالوت است ( نک - : عین جالوت ، نبرد - ) که در آنجا اتفاق افتاد و طی آن مسلمانان بر تاتارها ( مغولان ) پیروز شدند . این منطقه به غیر از طریق راههای زمینی از طریق راه آهن نیز به مناطق دیگر فلسطین ارتباط دارد از جمله خط راه آهن دمشق - حیفا که از دمشق ، درعا ، سمخ و بیسان عبور کرده به طرف عفوله - حیفا منتهی می شود . ( نک - : راه آهن )

مآخذ :

1. دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج 1 ، ق 1 ، ج 6 ق 2 ، بیروت 1972 .
2. نقشه فلسطین : مقیاس 000,501 ، تابلوهای ناصره ، حملة ، جنین و دیر ابوسعید .
3. نقشه زمین شناسی فلسطین ، مقیاس 000,2501 .