باب الواد ( نبردهای - )

باب الواد گذرگاهی است که دشت ساحلی را به کوههای قدس مرتبط می سازد و راههای قدس و دمله ، بیت جبرین و عرطوف و غزه و رام ا... از آن منشعب می گردد . این منطقه شامل " دره علی " و مداخل آن ، تپه های مشرف بر آن و روستاهای نزدیک به آن مانند عمواس ، اللطرون ، تل الجزر ، ابوشوشه و بیت نوبا و یالو می باشد .

باب الواد دارای اهمیت نظامی زیادی بوده و کلید شهر قدس محسوب می شده که در طول قرون گذشته جنگهای متعددی در آن صورت گرفته است . در این سرزمین بود که صلاح الدین ایوبی جلوی حملات ریچارد شیردل را در اواخر قرن دوم میلادی سد کرد . در اینجا بود که مقدسیها در مقابلسپاه ابراهیم پاشا در سال 1834 میلادی ایستادند .

همچنین در سال 1917 جنگهای خونینی بین ارتش ترکیه و ارتش انگلیس در این سرزمین روی داد . اعراب و صهیونیستها پس از معاهده تقسیم زمین در سال 1947 به اهمیت باب الواد پی بردند . صهیونیستها آماده بودند تا از طرف دشت ساحلی به آن حمله کرده و تسلط پیدا کنند تا عبور و مرور کاروانهایشان به طرف قدس تضمین گردد . اعراب نیز به مقابله با این اقدام پرداخته و دست به خرید سلاح زدند . جنگجویانی از روستاهای عمواس ، یالو ، دیرایوب ، بیت نوبا ، بیت محیس ، سادیس و سایر روستاها جمع شدند که در ابتدا تعدادشان به 300 مبارز می رسید . در میان این افراد شیخ هارون بن حجازی یکی از رؤا و بزرگان قبیله هویطات ، که در شرق اردن ساکنند ، و تعدادی از افراد داوطلب وی حضور داشتند . تمامی این افراد در زیر پرچم نیروهای جهاد مقدس به فرماندهی عبدالقادر حسینی گرد آمدند .

اولین اقدام نیروهای عرب ، تخریب راه مذکور و از بین بردن لوله هایی بود که آب مشروب را از رأس العین به محله های یهودی نشین در قدس می رساند . بعدها اعراب جلوی کاروانهای یهودی را که هفته ای یکبار از باب الواد می گذشتند گرفته و خسارات زیادی به آنها وارد می کردند و یا از ادامه راه باز می داشتند .

مبارزان عرب در 1/3/1948 به یک کاروان صهیونیستی یورش برده ، 4 تن از افراد آن را کشتند و 8تن دیگر را مجروح نمودند و یکی از خودروهای آن را نیز منهدم کردند و همچنین در روز سوم مارس در حوض الماء که در نزدیکی مقام شیخ علی قرار دارد ، دو خودروی صهیونیست ها را نابود کرده و 15 صهیونیست را به هلاکت رساندند .

دو روز بعد نیز به یک کاروان دیگر صهیونیستی حمله کرده و 4 تن از افراد آن را کشتند و اگر نیروهای انگلیسی دخالت نمی کردند ، تمام کاروان را از بین می بردند . همچنین اعراب در روزهای 12 و 13 مارس مین هایی را زیر خودروهای صهیونیستی منفجر کردند و 5 تن از سرنشینان آنها را به هلاکت رساندند . در 17 مارس نیز در نزدیکی چاه " حلو " که در جاده منتهی به باب الواد قرار دارد ، با صهیونیستها درگیر شدند و یک زره پوش دشمن را منهدم ساختند . سپس در 19 مارس به یک کاروان صهیونیستی متشکل از 9 خودرو که از عرطوف می آمدند حمله برده ، 15 تن از آنان را کشته و زره پوشی را که پیشاپیش آنان برای محافظت حرکت می کرد ، منهدم کردند و مقداری سلاح به غنیمت گرفتند .

در 22 مارس اعراب بر سر راه کاروانی که از تل آویو می آمد کمین زدند دو خودروی حامل مواد غذایی را به آتش کشیدند و رانندگان آنها را کشتند . همچنین خودروی سوم رامنهدم و راننده و کمک راننده آن را مجروح نمودند .

با شدت یافتن حملات اعراب در باب الواد ، یهودیان قدس احساس تنگ شدن عرصه و کمی آذوقه کرده در نتیجه از مقامات قیمومیت تقاضای کمک کردند . به دنبال این امر 200 سرباز انگلیسی جهت حمایت از کاروانهای صهیونیستی در عرطوف مستقر گردیدند . به این ترتیب از 23 مارس صهیونیستها توانستند در سایه حمایت نیروهای انگلیسی کاروانهای خود را به حرکت درآورند و از صهیونیستهای قدس نیز 1500 جنگجو به یاری این سربازان شتافتند .

اقدام اعراب در مین گذاری شبانه راهها به طور مستمر ادامه داشت و در اثر آن در 24 مارس 12 صهیونیست کشته و 30دیگر مجروح شدند . همچنین سه خودرو منهدم شد و سه دستگاه دیگر آسیب دید .

[[ پرونده : | ج/1 ( ص 342 ) ]]

نیروهای صهیونیستی در شب 31 مارس تلاش کردند تا تپه های مشرف بر باب الواد را اشغال کرده و جهت پشتیبانی از کاروانی که از راه وادی الصرار می آمد در آن نقطه استقرار یابند . لیکن مبارزان ساکن در روستاهای مجاور برای نبرد و مقابله با آنان جمع شدند ، به کاروان و محافظان آن در نزدیکی مستعمره " فلده " حمله بردند و با صهیونیستها به نبرد و درگیری خونینی پرداختند که در طول روز ادامه یافت و کشته و مجروحان زیادی از طرفین برجای گذاشت .

علی رغم خسارات وارده بر اعراب به ویژه از لحاظ روحی ، آنان توانستند صهیونیستها را شکست داده و تا خلده به عقب برانند . همچنین چند خودروی کاروان را به غنیمت گرفتند . طرفین بار دیگر روز 1/4/1948 در حدفاصل بین ساریس و باب الواد با یکدیگر درگیر شدند و این درگیری تا روز بعد از آن ادامه یافت . صهیونیستها در این دو روز 60 کشته و مجروح برجای گذاشتند .

تلاش صهیونیستها در این سه روز جهت تسلط بر باب الواد جدی و درعین حال مرگبار بود . هدف صهیونیستها از این امر جلوگیری از رسیدن نیروهای کمکی عرب به قسطل از طرف غرب بود که در این زمینه موفق گردیدند و قسطل در سوم آوریل به دست آنان سقوط کرد .

تمامی اینها جزیی از عملیاتی بود که آن را " عملیاتنخشون " می نامیدند و هدف آن تسلط بر باب الواد و اشغال روستاهای واقع در طرفین جاده باب الواد قدس بود .

صهیونیستها ، دیریاسین را در 9 آوریل و روستای ساریس را در 16 آوریل اشغال کردند و اعراب در مقابل نیروهای صهیونیستی که از لحاظ سازماندهی و تعداد در موقعیت برتری بودند مقاومت زیادی از خود نشان دادند .

در 16 آوریل کاروان آذوقه ای که شامل حدود 250 خودرو می گردید و توسط سربازان و زره پوشهای زیادی محافظت می شد از تل آویو عازم گردید . مبارزان عرب که از روستاهای مجاور بودند همراه با افرادی از ارتش جهاد مقدس به رهبری احمد زوفا و نیروهایی بدوی به رهبری شیخ هارون بن حجازی در مسیر این کاروان کمین زدند . هنگامی که کاروان به روستای دیر ایوب در 4 کیلومتری باب الواد رسید مبارزان که راه را با سنگ و کاشتن مین سد کرده بودند آن را محاصره کردند .

در نتیجه نبردی درگرفت که از طلوع آفتاب تا ساعت 4 بعدازظهر ادامه پید کرد ، و تعدادی از طرفین کشته شدند و نبرد به نفع اعراب خاتمه یافت . در این نبرد مبارزان توانستند 60 خودرو را منهدم کرده و یا به آنها آسیب رسانند و نیز 15 خودرو و مقداری سلاح را به غنیمت بگیرند . صهیونیستها به عبور دادن کاروانهای خود از راه باب الواد ادامه دادند . در روز 17 آوریل کاروانی از صهیونیستها بدون آنکه اعراب قادر به ایجاد تعرض جدی برای آن باشند ، از این راه عبور کرد . کاروان دیگری توانست در 20 آوریل و پس از تحمل خسارات فراوان که توسط مبارزان بر آن وارد شده بود به طرف قدس برود .

بعد از آن ، مبارزان به سد کردن راه توسط سنگهای بزرگ پرداخته و خندقهایی به عرض 2 متر و عمق 1 متر به فاصله 150 متر از یکدیگر ایجاد کردند . تمامی اینها تا عصر روز 25 آوریل به اتمام رسید در این امر افرادی از ارتش جهاد مقدس و داوطلبان بدوی شرکت داشتند . به این ترتیب راه باب الواد کاملاً بر روی کاروانهای صهیونیستی بسته شد .

در همان زمان راه الخلیل - قدس و رام ا... به قدس و راه اریحا - قدس به روی صهیونیستها بسته بود . به همین دلیل شهر قدس از چهارسو در محاصره قرار گرفت و یأس و ناامیدی بر صهیونیستهای این شهر چیره گشت . رهبران صهیونیستی آماده می شدند تا با یک ضربه کاری راه باب الواد را باز کنند . در مقابل ، رهبری جهاد مقدس نیز خود را جهت مقابله با دشمن و سد حمله آنان آماده می کرد ، در نتیجه نیروهای تازه ای به میدان نبرد گسیل داشت .

در پنجم ماه مه چند دسته از ارتش نجات نیز به فرماندهی سرهنگ دوم محمدمهدی صالح العانی ( عراقی ) که به دو توپ155 میلی متری مجهز بودند به این افراد پیوستند . گروههای زیادی از اهالی روستاهای منطقه نیز به این نیروها پیوستند و سرهنگ العانی فرماندهی همه افراد را به عهده گرفت .

جنگی که انتظارش می رفت در روز 10 ماه مه ، هنگامی آغاز شد که صهیونیستها نیروهای زیادی را که از قدس و آبادیهای یهودی نشین منطقه می آمدند وارد میدان نبرد کرده بودند . این نیروها در باریکه های حدفاصل میان ساریس و باب الواد جمع شده و در صدد رفع موانع و باز کردن راه بودند . جنگجویان عرب به مقابله با این نیروها برخاسته و توپخانه ارتش نجات ، آنان را به شدت گلوله باران کرد . صهیونیستها جهت کاستن فشار وارده بر نیروهایشان اقدام به حمله گمراه کننده ای به ارتفاعات واقع میان بیت سودیک ، بدو ، النبی و صموئیل در ناحیه قدس نمودند ولی به عقب رانده شده وناگزیر به فرار گردیدند .

وضعیت به تدریج به نفع اعراب ، که با روحیه بالا وارد نبرد شده بودند ، میل می نمود . در 13 ماه مه فرماندهی ارتش نجات بیانیه ای صادر کرد که در آن آمده است :

نبرد در باب الواد هنوز ادامه دارد و به سود اعراب است . مراکز دفاع صهیونیستی منهدم شده و صهیونیستها تاکنون 300 کشته از جمله فرمانده جنگ را متحمل گردیده اند . اعراب 150 قبضه سلاح ، 6 زره پوش و تعدادی بی سیم به غنیمت گرفته و چند خودرو و زره پوش دیگر را منهدم کرده و یا به آنها آسیب رسانده اند .

نبرد در 13 ماه مه با شکست کامل صهیونیستها خاتمه یافت و نیروهایشان از باب الواد عقب نشینی کرد . افراد ارتش جهاد مقدس و ارتش نجات تا 15/5/1948 باب الواد را در تصرف و تحت اختیار داشتند تا اینکه در این تاریخ باب الواد به دست ارتش اردن سپرده شد .

مأخذ :

1. عارف ، عارف : النکبة ، بیروت 1956 .