اسلام‌گرایان در انتفاضه ( نقش - )

روزنامه واشینگتن تایمز با انتشار گزارش ویژه‌ای در تاریخ 5/2/1371 نوشت : " نیروی قدرتمند اسلام رفته‌رفته برتمام شؤون زندگی فلسطینیهای مقیم مناطق اشغالی سایه می‌افکند . " به نوشتۀ این روزنامه ، فلسطینیها این روزها بین دستورات اسلام و سازمان آزادی‌بخش فلسطین از دستورات اسلام بیشتر پیروی می‌کنند .

واشینگتن تایمز می‌نویسد : " بحثهای ضد ساف و ضد عرفات که زمانی درمیان فلسطینیها غیر قابل تصور بود اکنون در شهر 120 هزار نفری نابلس و در نقاط دیگر مناطق فلسطین تحت اشغال اسرائیل به صورت بحثهای عادی در آمده است . "

" شعارهایی که این روزها بر در و دیوارهای این مناطق به چشم می‌خورد بیشتر شعارهایی است که به جانبداری از جنبش حماس و جنبش آزادی اسلامی و جنبش جهاد اسلامی سر داده می‌شود . واشینگتن تایمز می‌افزاید بسیاری از فلسطین‌ها معتقدند سازمان آزادی‌بخش فلسطین و ملی‌گراها عملاً از قدرتی که داشته‌اند سوء استفاده کرده‌اند .

به نوشتۀ بسیاری از روزنامه‌های دیگر و اعتراف فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها در شهرهای مختلف فلسطین ، کاندیداهای اسلامی در انتخابات محلی اطاق بازرگانی ، گوی سبقت را از دیگر کاندیداها ربوده‌اند .

اسحاق رابین نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز به گسترش موج اسلام‌گرایی در اراضی اشغالی فلسطین اعتراف کرد و در پاسخ به سؤالات چند تن از اعضای کمیسیون دفاع کنیسه اسرائیل در تاریخ 3/6/1373 تأکید کرد که نفوذ گروه‌های اسلامی در اراضی اشغالی هر روز گسترش بیشتری می‌یابد و این امر برای رژیم اسرائیل خطرناک خواهد بود . وی تصریح کرد ، هواداران فلسطینی ( امام ) خمینی ( ره ) می‌کوشند تا جناح‌های معتدل جنبش فتح را از صحنه خارج سازند . بنابر اعتراف رژیم صهیونیستی و به طور کلی اذعان و اعتراف دوستان و دشمنان فلسطینی‌ها ، تأثیر روزافزون اسلام بر مبارزۀ فلسطینی‌‌ها در راستای انتفاضه امری انکارناپذیر است که به طور قطع ریشه در فطرت الهی و اعتقادات مذهبی فلسطینی‌ها دارد و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، زنگار غبارهایی که طی چندین دهه خفقان حاکم بر فلسطینی‌ها از سوی صهیونیست‌ها و گروه‌های به اصطلاح ملی ، بر اعتقادات دینی به ویژه در مسائلی همچون فلسفۀ مبارزه و جهاد و شهادت ، نشسته بود مجدداً زدوده شد و در انتفاضۀ فلسطین شکوفا گردید . به جز انقلاب اسلامی ایران ، عواملی چند در داخل فلسطین اشغالی ، در این اسلام‌گرایی و تأثیرپذیری فلسطینی‌ها از اسلام نقش به سزایی داشته که در زیر به آنها اشاره می‌شود .

نقش علما و روحانیون در انتفاضه

به طور کلی علما در جامعۀ اسلامی فلسطین به ویژه در عصر حاضر ، از احترام خاصی برخوردار هستند . در دورۀ انتفاضه ، علما و روحانیون علاوه بر ارشاد و توجیه مردم در زمینه‌های اسلامی نقش قاضی را نیز عهده‌دار بوده‌اند به‌طوری که مردم برای حل‌وفصل مشکلات و اختلافات خود به دادگاهها مراجعه نمی‌کنند بلکه از طریق روحانیون و مشورت با آنها مشکلات را حل و فصل نمایند .

فتوا و حکم روحانیون ، - دثیر مهمی در جامعۀ فلسطینی به جای گذاشته9 است . چنان که باید تصریح کرد آنها در اراضی اشغالی ، آتش انقلاب را شعله‌ورتر ساختند که در پی آن ، انتفاضه به مراحل جدیدی وارد شد .

خطبه‌های نماز جمعۀ علما و روحانیون که حدود 90 درصد از مردم را جلب می‌کرد ، به مسأله انتفاضه و انقلاب اختصاص داشت . روحانیون ، مساجد را به محل فعالیت اصلی و تحرکات انتفاضه علیه رژیم صهیونیستی تبدیل کردند و این در حالی بود که قبل از آن ، مساجد در حاشیه قرار داشتند .

پس از تعطیلی مدارس ، مساجد ، جایگاه تحصیل دانش‌آموزان گردید و روحانی مسجد ، نقش مدیر و معلم مدرسه را نیز به عهده گرفت .

مسجد ، تبدیل به دادگاهی شد که اختلافات و درگیریهای خانوادگی و یا عمومی مردم ، توسط روحانی مسجد حل‌و‌فصل می‌شد . با همت و تلاش وافر علما ، مساجد ، علاوه بر فعالیتهای اسلامی و انقلابی ، به پناهگاهی عمومی برای مردم تبدیل شد . مردمی که براثر قیام علیه اسرائیلیها و ویران شدن خانه‌هایشان توسط نیروهای صهیونیستی مجبور بودند در مساجد سکنی گزینند . لذا در طول انتفاضه روزبه‌روز بر ساکنان مساجد افزوده شد .

در مورد اهمیت نقش جداگانۀ علما و مساجد باید تصریح کرد که نقش علما ، گسترده‌تر از نقش مسجد بوده و در واقع روحانیون ، مساجد را به‌عنوان مرکز فعالیت انتخاب کرده بودند و فعالیت آنها فراتر از مساجد بوده ، به‌طوری که در داخل جامعۀ فلسطین و خارج آن ، مؤسسات و انجمنهایی داشتند .

آنها در زمینه‌های مبارزه با فساد اجتماعی و اخلاقی نیز نقش عمده‌ای داشتند . فتواهای آنها در مسائل گوناگون مورد قبول و احترام مردم قرار می‌گرفت . تعداد زیادی از روحانیون در رویارویی با دشمن صهیونیستی به درجۀ شهادت نایل آمدند . شیخ‌محمد‌سلامه که در جریان یک عملیات علیه نیروهای صهیونیستی به شهاد رسید ، از طلاب علوم دینی و از رهبران مدرسۀ خود به‌شمار می‌رفت . تاکنون روحانیون شهدای زیادی تقدیم انقلاب فلسطین کرده‌اند که شهید عزالدین‌قسام نمونۀ بارز آنها به شمار می‌رود . آنها همچنین همانند سایر مردم بازداشت و زندانی می‌شدند ، مانند شیخ محمد البیطاوی و شیخ محمد التمیمی .

در شهرها و روستاهای مختلف فلسطین همیشه علما پیشاپیش صفوف مردم در مبارزه با نیروهای رژیم صهیونیستی قرار داشتند و جلوتر از آنها بازداشت و یا زندانی می‌شدند .

روحانیون و علما علاوه بر ارشاد مردم و مبارزه با رژیم صهیونیستی ، به پشتیبانی و حمایت اجتماعی مردم پرداختند ، مثلاً اتحادیۀ مؤسساتی که در داخل سرزمینهای اشغالی به منظور کمک‌رسانی و امداد فقرا و نیازمندان و خانواده‌های شهدا و زندانیان و... تشکیل گردید ، همه از جانب علما بود . شاید علت آن این بود که مردم فقط به آنها اعتماد داشتند زیرا اقدامات سازمانهای غیرمذهبی در طول مبارزات چندین سالۀ فلسطینیها و سرقت اموال و نابرابری در توزیع و تقسیم اموال باعث گردید که مردم فقط به علما اعتماد کنند .

به همین دلیل ، فعالیتهای اجتماعی روحانیون روزبه‌روز افزایش یافت و مؤسسات و سازمانهای اجتماعی نیز در سایۀ فعالیت علما ، فعالتر شدند . از جنبه‌های دیگر نقش روحانیت ، جنبۀ مذهبی و شرعی آن می‌باشد .

صهیونیستها تلاشهای گسترده‌ای در جهت به فساد کشاندن جامعۀ فلسطین مبذول داشتند . آنها به خوبی می‌دانستند که در جامعۀ سالم نمی‌توان نفوذ کرد ، ولی نفوذ در جامعۀ فاسد که مردم آن در پی شهوات و ارضای هوای نفس باشند ، میسر و حکومت بر آن آسانتر است . لذا در مورد مواد مخدر تلاشهای زیادی نمودند تا مردم را به اعتیاد بکشاند . در زمینۀ گسترش فحشا و کارهای نامشروع ، چه از طریق تبلیغات وسیع و یا اقدامات مستقیم وارد عمل شدند ، اما در این زمینه فقط علما بودند که در مقابل این اقدامات ایستادند و به ارشاد و راهنمایی مردم پرداختند . چرا که قانون رایج صهیونیستی از ایجاد فحشا و فساد در داخل فلسطینیها حمایت می‌کرد به همین دلیل در جامعۀ صهیونیستی هیچ‌گونه محدودیتی برای گسترش فساد بین مسلمانان برقرار نیست و انجام کارهای فاسد و نامشروع و فحشا و غیره با اعتقادات و باورهای یهودی مغایرتی ندارد .

به عنوان مثال ، در احکام تلمود و تورات ، فحشای زن با مرد یهودی منع شده ولی با مردان غیر یهودی هیچ ممنوعیتی ندارد و او آزاد است که با دیگر اقوام و ملیتها کارهای نامشروع انجام دهد و معتقدند که خدا آنها را برای بهره‌مندی دیگران آفریده است .

در واقع در انتفاضه ، مبارزه با این‌گونه مفاسد به عهدۀ روحانیون بوده که البته اقدامات آنها در جهت مخالفت با فساد و جلوگیری از اشاعۀ آن در سرزمینهای اشغالی کاملاً مشهود است . چرا که براساس دین و احکام الهی ، به این امر می‌پردازد و مردم نیز پیرو فتوای آنان هستند و عالم دینی از زبان خدا و پیامبر سخن می‌گوید پس نمی‌تواند در برابر دشمن و مخالفت با دستورات خدا و پیامبر بی‌تفاوت باشد و مردم همه پیرو علما هستند .

به‌طور کلی می‌توان گفت که نقش علما در جامعۀ فلسطین در جهت مبارزه با فساد و انحرافهای اخلاقی و... بسیار چشمگیر بوده است . در جهت ارشاد و راهنمایی مردم به‌سوی انقلاب و ادامۀ آن نیز بسیار واضح است .

به عنوان مثال رهبران غیرمذهبی ، مفهوم مشخصی برای شهادت و انقلاب ندارند . ولی تعبیری که علما از مسأله شهادت ارایه می‌دهند براساس دین و حکم شرعی است . یک عالم دینی معتقد است که مبارزه و جهاد وی در رهاساختن مردم از یوغ اشغال اسرائیل ، یک وظیفۀ شرعی و اسلامی است . ولی افراد غیرمذهبی به دلیل نداشتن انگیزۀ مشخص و اساسی نتوانستند تفسیر واضحی از ماهیت و اصل مبارزه با اسرائیل و یهود ارایه دهند . لذا اکثراً در وسط راه خسته گشته ، دست از مبارزه برداشتند و حتی بعضی تسلیم شدند . درحالی که سازمانها و مؤسسات اسلامی در زمان مبارزه از نظر امکانات و تجهیزات نوپا بودند و کمبودها و ضعف آنها چندین برابر سازمانهای غیرمذهبی بود ولی با این حال ، دست از مبارزه برنداشتند و این اسلام بود که به آنها جهت می‌داد و علما بودند که قافله‌سالاری جهاد و گسترش اسلام در جامعۀ فلسطین را به عهده داشتند . وقتی روحانی نماز میت شهدا را برگزار می‌کند و در پی آن به سخنرانی می‌پردازد ، بی‌شک این سخنرانی یک نوع مبارزه است و مراسم تدفین شهدا بهترین موقعیت برذای ایجاد انگیزه و شعله‌ورتر ساختن انقلاب به شمار می‌رود . گرچه شهید با شهادت خود رسالتش را در برابر جامعه و مردم اسلامی انجام داده ولی دانشمند و روحانی است که چارچوب شرعی آن را تعیین می‌کند . به همین دلیل تا زمانی که روحانیت و علما همراه و همدوش انتفاضه بوده‌اند ، مردم فلسطین هیچ هراسی را به خود راه نداده‌اند .

در مورد مؤسسات و مجامع روحانیت می‌توان به انجمن روحانیون فلسطین ( رابطۀ علماء فلسطین ) اشاره کرد .

شیخ‌البیطاوی و شیخ عزام سلهب از رهبران این اتحادیه و انجمن بودند . این اتحادیه یک سخنگوی رسمی مخصوص دارد . اغلب روحانیون فلسطین در آن عضو هستند و فعالیت اتحادیه به‌طور علنی و آشکار انجام می‌گیرد . سهیونیستها به خاطر تحریک نکردن احساسات مردم سعی کرده‌اند با علما زیاد درگیر نشوند ولی اعضای اتحادیه را بازداشت و زندانی می‌کردند . مثلاً شیخ بیطاوی تبعید شد ، شیخ تمیمی زندانی گردید و شیخ عزام را بارها برای بازپرسی بازداشت کردند ، اما با وجود این مشکلات ، اتحادیه همچنان پا بر جا باقی ماند و روزبه‌روز تعداد اعضای آن افزایش یافت . این اتحادیه سعی داشته تا نقش اصلی علما در انتفاضه و مبارزه با صهیونیستها را منعکس نماید . اولین نشست عمومی آن سال 1992 در قدس تشکیل شد . اتحادیه دارای یک آییننامه داخلی است . روابط آنها با عامۀ مردم گرم و محترمانه ، و با فرهنگیان و روشنفکران جامعه نیز براساس شرایط و مسائل گوناگون متفاوت است .

علاوه برداخل اراضی اشغالی ، علمای فلسطینی به منظور جهت دادن به مبارزۀ فلسطینیهای خارج از سرزمینهای اشغالی تشکیلاتی در خارج از فلسطین به وجود آوردند که از خلال آن با فلسطینیها در تماس بوده و مواضع سیاسی روشنی در قبال قضیۀ فلسطینی انتفاضه و اشغال سرزمینهای فلسطینی اتخاذ کرده و کمکهای مردمی خود را نیز از همین طریق جمع‌آوری و به داخل فلسطین انتقال می‌دادند . این علما تحت عنوان " تجمع علمای فلسطین " فعالیت کرده و همواره طی صدور بیانیه‌ها ضمن تشریح ترفندهای شرارتآمیز صهیونیستی در سرکوب قیام ملت فلسطین ، مسلمانان را به درهم شکستن طرحهای توطئه‌آمیز دشمن در نابودی فرهنگ اسلامی ، فراخوانده و آنها را به وحدت صفوف خود در مقابل رژیم صهیونیستی و همچنین از خودگذشتگی و فداکاری برای اخراج صهیونیستها از خاک خود ، و مقابله با طرحهای شوم سازشکارانه دعوت می‌کنند . در کنار تجمع علمای فلسطین در خارج سرزمینهای اشغالی ، جمعیتهای اسلامی دیگری فعالیت می‌کنند که بارزترین آنها ، گروه انصار انقلاب اسلامی فلسطین است که آن نیز در خصوص انتفاضۀ فلسطین در لبنان فعالیت داشته و به حمایت سیاسی ، مادی و معنوی خود از انقلاب مردم فلسطین علیه رژیم صهیونیستی ادامه می‌دهد و تاکنون نقش مؤثری در تأثیرپذیری مبارزۀ فلسطینیها از اسلام داشته است .

مآخذ :

1. عوض ، صالح : الانتفاضه الثوره ، مؤسسه الزیتونه للاعلام و النشر ، چاپ اول .

انصار الثورة الاسلامیه : الانتفاضه ، جلد دوم ، 1990 .

بیانیه‌های جنبش مقاومت اسلامی فلسطین - حماس .

الانتفاضه/الثورة فی عامین ، گزارش جنبش جهاد اسلامی فلسطین ، بیروت 1410 ه - /1989م .