کمیته های ملی

در سال 1936 سازمانی ملی برای رهبری جنبشهای فلسطینی و به منظور مقابله با [سلطه ]انگلیس و صهیونیسم تشکیل شد . این جمعیت متشکل از احزاب ملی و شورای عالی ملی فلسطین ، رهبری اعتصاباتی که منجر به قیام 1939 - 1936 گردید را عهده دار بود .

الف - تشکیل کمیته های ملی :

فلسطینیان به سرنوشت جنبش ملی در سوریه برای پایان بخشیدن به سلطه فرانسه توجه بسیار می نمودند . همچنان که با دقت دگرگونیها و وقایع آنجا را تحت نظر داشتند . برهمین اساس قابل ذکر است که در بین جنبشهای ملی و سوریه هماهنگی و همکاری هایی مشاهده می شود . فلسطینیان از اقدامات سوری در زمینه سازماندهی و پشتیبانی سیاسی مقاومت در برابر دشمنان الگو سرمشق می گیرند .

هنگامی که سوری ها در آغاز سال 1936 اعلام اعتصاب پنجاه روزه نمودند و رهبران جنبش ملی در شهرهای بزرگ سوریه به تشکیل " کمیته های ملی " در سوریه برای نظارت بر سیر اعتصاب و پشتیبانی ملی فعالیت می کردند ، فلسطینیان نیز در 19/4/1936 اعلام اعتصاب شش ماهه کرده و با تشکیل " شوراهای مردمی " روش آنان را دنبال نمودند . البته این شوراها غیر از احزابی است که در سال 1948 تشکیل شد . ( نک : هیأت عالی فلسطین )

بنابراین کمیته های ملی در فلسطین ، در سال 1936 و به منظور پاسخ به نیاز جنبشهای مردمی ، به رهبری احزاب و کمیته های محلی تشکیل گردیدند . تا بر اعتصابات عمومی و تقویت و حمایت از آنها نظارت داشته باشد . زیرا در آن هنگام فلسطین از رهبری یا فرماندهی واحد که مورد تأیید همگان باشد محروم بوده و احزاب سیاسی بزرگ و کوچک در شرایطی به سر می بردند که نمی توانستند رهبری واحدی داشته باشند .

قطعا اولین کمیته ملی در 21/4/1936 و در یافا ، پس از بروز برخی تحولات و اعلام اعتصاب عمومی 19/4/1936 تشکیل شده است . حزب عربی - - فلسطینی و حزب استقلال عمده ترین نقش را در دعوت به تشکیل کمیته ملی داشته اند .

عجیب نیست که یافا در این رابطه بر سایر شهرها پیشی گیرد . زیرا این شهر مرکز شروع نبردهای مسلحانه با دشمن و نقطه شروع اعتصاب عمومی بوده است . در غروب 21/4/1936 نیز رهبران نابلس تصمیم به تشکیل کمیته ملی در این شهر گرفتند ، که صبح روز بعد اسامی اعضایی که وظیفه تبلیغ و جذب نیرو را داشتند اعلام گردید . عونی عبدالهادی رهبر حزب استقلال محمدعزه دروزه ، عبدالحمیدشومان و عجاج نویهض نیز بیانیه ای انتشار داده و در آن خواستار پاسخ مردم به دعوت کمیته نابلس شدند .

برانگیخته شدن احساسات ملی ، تلاش احزاب و همبستگی دستجات و گروهها منجر به تشکیل سریع کمیته های ملی در همه نقاط فلسطین شد و صبح روز 24/4/1936 تمامی کمیته های ملی در بیت المقدس ، یافا ، حیفا ، طولکرم ، نابلس ، غزه ، الخلیل ، لد ، جنین ، ناصره ، عکا ، طبریه ، بیت اللحم ، مجدل ، صفد ، رمله ، رام الله ، بیسان ، خان یونس ، شفاعمرو ، فالوجه ، صفوریه ، قلقیلیه و أریحا ، تشکیل شده بود . هر یک از این شعبات بلافاصله پس از تشکیل به ایجاد کمیته های ملی در روستا و عشایر اطراف آنها پرداختند .

کمیته های ملی افرادی را از احزاب و گروههای مختلف به عضویت پذیرفته و با چشم پوشی از اختلافات کم و بیش موجود ، با یکدیگر ، همکاری نمودند . تشکیل

کمیته های ملی در بیشتر شهرهای صرفا عرب و شهرهای کوچک امری بسیار آسان بود . زیرا تقسیمات حزبی محدود بوده و بیشتر مردم به آن می پیوستند . حتی شهرهایی نظیر نابلس که گرایشات گروهی در آن شدید بود ، نیز موانع را پشت سر گذاشته و در تشکیل کمیته آن ، احزاب و دستجات مختلف به هم پیوستند .

علی رغم مشکلاتی در بیت المقدس و حیفا ، مردم متحد گردیده و رهبران احزاب در کنار یکدیگر نشستند و این امر موجب پیروزی تشکیلات مردمی و در نتیجه جلب مصلحت عموم گردید . به طور کلی تشکیل کمیته های ملی در اجتماعات عمومی و نشستهای رهبران هر شهر برای دستیابی به وحدت نظر در امور و اشخاص بود . همچنین تشکیل گردهمایی های علنی در اجتماعات بزرگ مردمی ، موجب حضور فعالانه همه مردم و جلب حمایت و تایید آنها گردید .

مسائل مورد توجه کمیته ملی عبارت بودند از :

1. اداره کمیته و سازماندهی آن :

در برخی کمیته ها افرادی به عنوان رئیس ، نائب رئیس ، مسئول دبیرخانه و حسابدار انتخاب گردیدند . در حالی که اکثریت تنها به انتخاب مسئول دبیرخانه و حسابدار بسنده کردند .

1. نظرت بر اعتصاب و تأیید و حمات از آن :

این نظارت ( رهبری ) مهمترین وظیفه ای بود که اعضای کمیته های ملی بر عهده داشتند و به حق با توجه به شرایط آن روز ، به خوبی از عهده آن برآمدند . اعضای احزاب در کوچه و بازار برای استمرار اعتصاب رفت و آمد نموده و در رفع هر پیش آمد ناخوشایند سعی می کردند و مردم را به آرامش دعوت می نمودند . آنان همچنین ، سعی در رفع اختلافات مردم و به خصوص نظارت بر حسن اجرای امور در نانوایی ها و مراکز توزیع گوشت و سبزی ، برای اطمینان از توزیع عادلانه آنها در طول مدت اعتصاب داشتند .

1. کمک به کارگران بیکار در اثر اعتصاب و روستاییان نیازمند :

این کار سبب استمرار اعتصاب می گردید . اما منابع تأمین مالی کمیته های ملی محدود بوده و لذا هر حزبی ناچار به جمع آوری اعانه در محلات برای هزینه امور خود می گردید . مردم نیز با شور و رغبت به آنان کمک می نمودند . اما توان مالی آنها نیز ، پاسخگوی نیازکمیته های ملی نبود . به همین دلیل از شورای عالی عربی فلسطین کمکهایی به این کمیته ها ارائه می شد .

ب - اولین گردهمایی کمیته های ملی ( بیت المقدس 24/4/1936 ) :

مهمترین اقدام این کمیته ها دعوت برای ایجاد یک رهبری واحد سیاسی است که نیاز بدان کاملاً محسوس بود . اعضای کمیته ها نمایندگان مردم فلسطین بودند . بسیاری از آنها به بیت المقدس آمده و در کنفرانس بزرگ برای رسیدن به وحدت نظر در مورد رهبری واحد شرکت کردند .

این گردهمایی در 24/4/1936 ، آغاز گردید و شرکت کنندگان مذاکرات مهمی با مفتی محمدامین الحسینی و رؤسای احزاب در مورد رهبری واحد نمودند . تظاهرات گسترده و مردمی در بیت المقدس و سایر شهرها برگزار گردید و مردم از تلاش کمیته ها پشتیبانی می کردند و نتیجه اجتماع نمایندگان شوراها و تظاهرات بزرگی که مردم در آن آمادگی خود را برای اطاعت از رهبری واحد ابراز می داشتند ، منجر به تشکیل " کمیته عالی عربی فلسطین " در 25/4/1936 گردید .

" کمیته عالی عربی فلسطین " کمیته های ملی را در کشور شعبه های ، خود تلقی کرد و این تشکیلات را مشارکت فعالانه در جنبش ملی و رهبری آن دانست . این کمیته عالی ، جلسات متعدد و اجتماعات عمومی بسیاری ، برپا نموده و در نشستهای عمومی با شوراهای مردمی به مشورت و تبادل نظر در امور قیام و رخدادهای کشور می پرداخت .

ج - گردهمایی کمیته های ملی بیت المقدس 7/5/1936 :

به دعوت کمیته عالی عربی تشکیل گردید . نمایندگان کمیته های ملی در شهرها و روستاهای مختلف فلسطین ، در شکل هیأتهای پنج نفره در این کنفرانس شرکت جستند . بجز ، یافا ، که دوازده نماینده و " حوله " و " بیت جالا " و " صفد " که تنها سه نماینده اعزام نمودند . هیأت

رئیسه نه نفره کمیته عالی ، نماینده ای از سندیکای رانندگان و نماینده ای از اتحادیه دانشجویان نیز در این اجتماع حاضر شدند . بنابراین کنفرانس با 127 عضو تشکیل جلسه داد .

شهرهایی که نمایندگان آنها در این گردهمایی شرکت نموده بودند عبارتند از : بیت المقدس ، یافا ، حیفا ، نابلس ، غزه ، عکا ، الخلیل ، جنین ، رمله ، بیره ، خان یونس ، بیت جالا ، مجدل و حوله .

ریاست کنگره را حاج محمدامین الحسینی رئیس کمیته عالی عربی برعهده داشت که کنگره را طی سخنانی افتتاح و ضمن آن پیمان شکنی انگلیس را تقبیح نمود . وی همچنین سیاست یهودی سازی فلسطین از جانب این کشور را محکوم و کسب استقلال کامل را اصلی ترین هدف امت عرب دانست ، همچنین اظهار امیدواری نمود که اعضای شرکت کننده تا رسیدن به پیروزی مقاومت نموده و استوار باشند . از جهان اسلام و عرب در این مورد طلب مساعدت و یاری نمود .

آنگاه مسئول دبیرخانه کمیته عالی عربی برنامه کنفرانس را موارد زیر اعلام نمود :

1. ابزار تشکر از مردم به خاطر همراهی و ادامه اعتصاب تا دستیابی به اهداف موردنظر .
2. بحث درباره امتناع از پرداخت مالیات .
3. بحث درباره پیشنهادهای اعضای کنفرانس .

به دنبال آن نماینده ای از اعضا ، سخنرانی و کنفرانس با اتخاذ تصمیماتی به شرح زیر به کار خود پایان داد .

1. خودداری از پرداخت مالیات به دولت سلطه گر از 15/5/1936 در صورت عدم تغییر سیاست آزادگذاری یهویاند در مهاجرت به فلسطین و فروش زمین به آنها .
2. تحریم یهود و تشکیل کمیته ای بدین منظور .
3. ابراز تشکر از مردم " یافا " و ملوانان آن به خاطر مقاومت سرسختانه و شجاعانه شان در اعتصاب عمومی سیاسی اعلام شده در تاریخ 19/4/1936

مأخذ :

1. زعیتر ، اکرم : الحرکة الوطنیة الفلسطینیة 1939 - 1935 ، بیروت 1980 .