رام الله ( شهر - )
شهر عربی است و مرکز آن نیز به همین نام می باشد . از تاریخ تمدن غنی و باارزشی برخوردار می باشد و علی رغم اینکه دارای اهمیت زیادی می باشد ، به خاطر مجاورت با " بیره " از دوران تاریخی برخوردار می باشد . و رام الله مرکز ناحیه ای است که در اوایل قرن حاضر به همین نام معروف شده است و شامل 5 روستا و 3 قبیله بود . ولیکن در دوره قیمومیت انگلیس مرکزی ناحیه ای شد که دارای 2 شهر و 58 روستا بوده است . بعد از سال 1948 شهر رام الله مرکز شهرستانی شد که جزئی از استان قدس به شمار می رفت . و در سال 1967 شهر رام الله مثل سایر شهرها و روستاهای نوار غربی در معرض اشغال صهیونیستهای اسرائیلی قرار گرفت .
محتویات
الف - موقعیت جغرافیایی :
شهر رام الله در 16 کیلومتری شمال قدس در طرف غربی راه قدس به نابلس واقع شده است . حلقه ای از سلسله شهرهای
[[ پرونده : | نداءالقدس ، ش 52 ، ص 57 ]]
عربی فلسطینی ای که پوشیده از ارتفاعات و کوهها ، و دروازه شمالی شهر قدس می باشد . اکثر کاروانهای تجارتی و ادوات جنگی که به قدس برده می شد از منطقه رام الله می گذشتند . و صهیونیستها در خلال حمله خودشان به قدس در سال 1967 از مزایای موقعیت جغرافیایی رام الله به عنوان یک جاده سهل العبور جهت عبور دادن نیروهای مهاجم خود استفاده نمودند .
رام الله به واسطه داشتن راههای شوسه به جهات مختلف فلسطین مرتبط می گردد . و از مطله در مرزهای شمالی به مسافت 164 کیلومتر ( به خط مستقیم ) و از خلیج عقبه در دورترین نقطه جنوب فلسطین به مسافت 259 کیلومتر ( به خط مستقیم ) فاصله دارد . و از جهت شرق با بیش از یک راه شوسه به شهر عمان مرتبط گردیده و مسافت بین دو شهر از راه قدس 104 کیلومتر است . و از جانب غرب به شهر یافا از راه عمواس با راه شوسه که طول آن 67 کیلومتر می باشد مرتبط می گردد . همچنین از شهر نابلس به مسافت 50 کیلومتر و از لطرون به مسافت 30 کیلومتر و از دریای میت 52 کیلومتر فاصله دارد .
از نظر اهمیت رام الله این شهر از موقعیت جوی خاصی برخوردار است ، زیرا در نزدیکی آن فرودگاه قلندیه که آن را به جهان خارج مرتبط می گرداند ، قرار دارد و فرصت خوبی برای این شهر به وجود می آورد ، تا عده زیادی از جهانگردان و مسافران را در فصل تابستان پذیرا باشد .
ب - طبیعت زمین :
رام الله در بالای تعدادی از تپه های مرتفع رام الله که دره های کم عمقی آن را می شکافد ، بنا شده است ، و این شهر در حدود 860 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و 60 متر از شهر قدس مرتفع تر می باشد . ارتفاعات رام الله جزئی از تپه قدس و الخلیل ، که از صخره های آهکی تشکیل شده اند ، می باشد . این تپه به طور تدریجی به طرف غرب کج شده و مشرف بر جلگه های ساحلی فلسطین می گردد . و هنگامی که به سرعت به طرف شرق کج می گردد ، مشرف بر دره میانی اردن می گردد .
شهر رام الله بر بالای خط تقسیم آبهایی که فاصل بین جلگه ساحلی در غرب و دره اردن در شرق می شود ، بنا شده است . و مجاری بالای دره های کوهی اطرافش زیاد شده و بعضی از آنها به طرف غرب و به دریای مدیترانه و بعضی دیگر در جهت شرق و به طرف رودخانه اردن طی طریق می کنند . اشکال سطح زمین در این منطقه ، باعث دشواری حمل ونقل در جهات مختلف رام الله شده است . و امتیاز آن به وجود راهها و طرق طبیعی و انبساط نسبی سطح تپه بین رام الله و قدس برمی گردد .
با توجه به جدید بودن طبقات بالایی تشکیل شده در ارتفاعات رام الله و بعضی شکستگی های به وجود آمده ، بعضیاز اجزای آن به ویژه کناره ها و لبه های کوهی مشرف بر دره أریحا ( گودی أریحا ) محکم و مستقر نیستند . در ژوئیه 1927 ، تعداد زیادی از منازل فرو ریخت و خانه های زیادی در رام الله به خاطر زمین لرزه ای که در این منطقه به وجود آمده بود ، خراب شد .
خاک قرمز دریای مدیترانه در اطراف شهر رام الله به رنگ سیاه به نظر می رسد . و جدا از بعضی از مناطقی که به خاطر سست بودن خاک ، قسمت عمده آن برای کشاورزی مناسب و زراعت درختکاری و باغبانی در این منطقه از موفقیت چشم گیری برخوردار می باشد . اما نباتات و گیاهان طبیعی که از بقایای جنگل دریای مدیترانه هستند به طور موفقیت آمیز و به وفور ، بالای قله ها و دامنه تپه های احاطه شده بر شهر رشد می کنند ، چیزی که زیبایی و جمال خاصی را به محیط و طبیعت ارزانی داشته است .
ج - آب و هوا و آبها :
آب و هوای رام الله به خاطر معتدل بودن که از آب و هوای نرم و رطوبتی دریای مدیترانه نشأت می گیرد ، متمایز از جاهای دیگر می باشد . آب و هوای آن در تابستان به خاطر ارتفاع شهر و نزدیکی آن به دریا ، لطیف می باشد . متوسط درجه حرارت در فصل تابستان به 22 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی آن به 55% می رسد . این وضعیت آب و هوایی بر روی شهر رام الله تأثیر گذاشته ، تا آنجا که از بهترین تابستانها در فلسطین برخوردار است ، متوسط درجه حرارت سالانه آن به 16 درجه می رسد در حالی که در زمستان کاهش زیادی یافته و تا 5/8 درجه پائین می آید . رام الله مثل سایر شهرهای کوهستانی در معرض تعدادی از موجهای سرد در بعضی از روزهای زمستان به خاطر وجود یک توده هوائی سرد که از جانب شمال می آید ، قرار می گیرد .
متوسط سالیانه باران نزدیک به 600 میلی متر می رسد که برای رشد و نمو جنگلها و محصولات کشاورزی و تغذیه مخازن آبهای داخلی در این منطقه ، کافی می باشد ، ولی بارانها ، نامنظم هستند و بیشتر در روزهای کمی از سال که متجاوز از 90 روز نمی باشد می بارد و لذا این وضعیت ، انسانها را وادار به ذخیره کردن آبهای باران در مخازن و آبگیرهای خاص می نماید تا در وقت مناسب از آنها استفاده نمایند . به خاطر مرتفع بودن رام الله ، در فصل زمستان در آن برف می بآرد و همچنین در مواقع خاص و در هنگام ورود توده های هوای سرد به این منطقه بر روی رام الله تگرگ فرو می ریزد . مقدار و ارتفاع برفی که در فوریه 1955 باریدن گرفت به 70 سانتی متر رسید . و اما شبنم به طور کلی کم و اندک می باشد و تعداد شبهای آن کم است . طبیعت ترکیب صخره های موجود در آنجا بر وجود چشمه های آبی کمک زیادی کرده است ، چشمه هاییکه شهر ، آب مشروب خود را از آنها تغذیه نموده و زمینش نیز از آنها سیرآب می گردد . زیادی آب باران و چشمه های پر از آب ، پوشش سبزی را برای این شهر به وجود آورده است . همچنین تعدادی مخزن و آبگیر در اطراف شهر وجود دارد ولی تعدادش کم و سطح آبهای آنها در داخل زمین عمیق می باشد .
د - فعالیت و پیشرفت :
بعضی از مورخان گفته اند که رام الله در ایام حکومت رومیها از روستا در محل کنونی شهر ، در امتداد شمال - جنوب قرار داشته است . این شهر دارای یک تاریخ تمدن غنی است ، زیرا زمانی در حال رشد و ترقی و زمان دیگری در حال سقوط و نابودی بوده است . به نظر می رسد که رام الله در زمان فتح عربی - اسلامی خرابه ای بیش نبوده و اهمیت آن تنها به خاطر مجاورت آن با " بیره " بوده است و این شهر در اواخر قرن سیزدهم میلادی و اوائل قرن هفدهم میلادی خالی از سکنه بوده است . و عشیره " حدادین " به رهبری " راشد " که قبیله ای عربی از عشایر کرک بود که از آن هجرت کرده و به نواحی " بیره " پناه برده بودند ، مجددا آن را تعمیر و مرمت نمودند و شهر به خاطر درختان و جویهائی که برای شغل آهنگری برای آن قبیله لازم بود و آنها از عزاونه اهل بیره خریداری کرده بودند ، پیشرفت کرد .
[[ پرونده : | ج 2 ، ص 453 ]]
در سال 1825 میلادی جماعتی از عشیره " ربضه " از قبایل کوه " عجلون " به رام الله مهاجرت کرده و بدین ترتیب تعداد ساکنین آن برحسب سرشماری جانگرد آمریکائی ادواردروبنصون به 800 نفر در سال 1838 میلادی رسید . و در سال 1850 میلادی تعدادی از ساکنین روستای دیر أبان به رام الله آمدند و با حلول سال 1870 میلادی تعداد ساکنین آن به 000/2 نفر رسید . و در اوایل قرن بیستم رام الله از یک روستا تبدیل به شهرک شده و تبدیل به شهری شد که تحت همین عنوان از پنج روستا و سه قبیله تشکیل می شد . و تعداد ساکنین آن در سال 1912 به 000/5 نفر رسید . و در دوره نمایندگی بریتانیا ، رام الله مرکزی برای شهرستان و ناحیه ای گردید که از 58 روستا و دو شهر به وجود آمده بود .
و در دهه 20 از قرن اخیر رام الله از جهت ساختمانها و بناهای زیبای خودش روبه ترقی و رشد نهاد و به وسیله باغهای غنی و زیبا محیط و محاصره گردید و به شهرهای قدس و نابلس و یافا از طریق راههای شوسه مرتبط می گردد . و تعداد زیادی از ساکنین رام الله ، برای کار به آمریکا مهاجرت کردند و تعداد آنها در سال 1953 به 580/2 تن رسید ، این در حالی است که تعداد ساکنین این شهر ، در آن سال 4500 نفر بوده است . و تعداد زیادی از آنها در تجارت و گرفتن مدارک عالی دانشگاهی در زمینه های مختلفی مثل پزشکی ، مهندسی ، داروسازی ، و حقوق ، موفقیت چشم گیری به دست آوردند . و بدین ترتیب اموال این غرب دیده ها به خاطر استثمار دیگران روزبه روز روبه افزایش می نهاد . و در آنجا مدرسه ملی و جمعیتی را برای جوانان تشکیل دادند ، همچنین آمریکائیها نیز در آنجا دو مدرسه داخلی را به وجود آوردند . و یک کارخانه صابون سازی در آنجا تأسیس گردید که محصولات و تولیدات آن به اکثر مناطق و بخشهای فلسطین صادر می شد . رام الله همچنین گلدوزیهای دستی زیادی تولید می کند که در قدس و در بازارهای آمریکا فروخته می شود .
شهرداری رام الله که در تاریخ 1908 تأسیس گردید در بازسازی شهر و نظارت بر نظم و اداره آن نقش و سهم به سزایی داشت . و شهرداری فعالیت و تلاش خود را در طول دوره سلطه انگلستان ، افزایش داده و به گسترش خیابانها و تعریض آنها و رساندن آب و برق به خانه ها و مرتبط کردن شهر با شهرها و روستاهای مجاور ، با ایجاد شبکه های راه به وسیله اتوبوسها ، اقدامات قابل توجه ای را به عمل آورد . و اهالی شهر را بر تأسیس و احداث بناهای مسکونی و هتلها اماکن تجارتی و پارکها و مدارس و نمایشگاهها و سینما و امثال آنها از خدمات عام المنفعه تشویق می نمود . بخشهای شهرداری چند برابر شده بود . بنابراین مجموع نفقات شهردای در سال 1927 مبلغ 2500 پوند فلسطینی رسیده بود که این مبلغ در سال 1965 به 300/54 دینار اردنی رسید .
اما نقشه ها و طرحهای سازمانی شهر رام الله و بدین معنی که رشد عمرانی در آن به موازات راههای فرعی از آن در جهاتمختلف هر چند که اکثرا به طرف جنوب در سمت قدس بوده و به طرف غرب هم به موازات راههایی که روستاهای خطوط جلوئی در نوار غربی می رسید ، بوده است . البته این طرحها و نقشه ها ، مانع از وجود نقشه های فرعی دیگر مثل طرحهای مستطیلی که در آن خیابانها مستقیم و عمود بر روی تپه ها و نقشه های دایره ای و شبه دایره ای و خیابانها به شکل دایره بالای شیب تپه ها که ساختمانها و بناهای مسکونی آنها را پوشانده بود ، نمی شد .
رشد و عمران شهر و امتداد آن به شکل افقی به افزایش تعداد ساکنین به شکل طبیعی از یک جهت و افزایش ساکنین در نتیجه کثرت پناهندگان به شهر از سال 1948 از جهت دیگر نسبت داده می شود . تعداد ساکنان آن در سال 1922 به 104/3 تن می رسید که این رقم در سال 1931 به 286/4 تن افزایش یافت و در سال 1945 به 080/5 تن رسید و مساحت شهر که این ساکنین بر روی آن زندگی می کردند ، حدود 854/1 جریب بوده است . و در سال 1961 تعداد ساکنین رام الله ، که بیشتر آنها پناهندگان فلسطینی بودند ، به 759/14 تن رسید که در 731/1 خانه سکونت می کردند .
لذا به دنبال آن فعالیت های ساکنین در جهت استفاده از فضا برای ساختن منازل و خانه های مسکونی افزایش یافت و سپس عمران از سرزمینهای محیط به آن ، به سرزمینهای مجاور به سمت شرق گسترش یافت تا اینکه به شهر بیره رسید و از اوائل دهه 60 دو شهر به هم ملحق شدند . و سپس به طرف غرب و به سمت قدس گسترش یافت تا اینکه به فرودگاه قلندیه رسید که در نتیجه آن تعداد ساکنین و همچنین مساحت رام الله افزایش یافت . و در سال 1980 تعداد آنها به بیش از 000/20 نفر رسید .
تنوع مشاغل رام الله همراه با ازدیاد و افزایش وسعت آن و پیشرفت و نمو عمرانی آن ، افزایش یافت . و از مهمترین و مشاغل این شهر عبارتند از :
1 - مشاغل اداری :
رام الله مرکز ناحیه و شهرستانی است که به همین نام می باشد و در شهرستانها و ناحیه های نابلس و رمله و قدس و أریحا واقع شده است . مساحت آن در سال 1945 حدود 680 کیلومتر رسید و در اواخر دوره قیمومیت بریتانیا ، دو شهر رام الله و بیره و 58 روستا به آن پیوست ، و بعد از سال 1948 ناحیه رام الله مشتمل بر 74 روستا شد . و بعد از ملحق شدن 14 روستای دیگر به شهر که از روستاهای رمله بودند و 2 روستای کوچک که بعد از آن به وجود آمدند در زمان تعیین خط آتش بس ، مساحت آن در سال 1949 ، به 800 کیلومتر مربع رسید و تنها ناحیه و شهرستان فلسطینی است که تا سال 1967 رژیم صهیونیستی چیزی از آن را غصب نکرده بودند . در اوایل دهه 60 روستاهای رام الله تبدیل به شهر شدند .
رشد و نمو ساکنین رام الله به شکل تصاعدی در حال افزایش و ترقی بود ، لذا در سال 1922 تعداد آنها به 000/3 تن می رسید که به 062/39 تن در سال 1931 افزایش یافته ، و در سال 1945 این رقم به 280/47 تن رسید . و در سال 1961 در شهر رام الله حدود 210/114 تن ساکن بودند که در سال 1966 به 288/134 تن افزایش یافت .
2 - شغل کشاورزی :
تعداد زیادی از ساکنین شهر رام الله به خاطر وجود زمینهای حاصلخیز و آب و هوا و نیروی انسانی و مادی به امر کشاورزی مشغول می باشند . و این کشاورزان از اموالی که صاحبان آنها از خارج می فرستند ، استفاده می کنند و از بعضی از آنها جهت اصلاح و پیشرفت اسلوب کشاورزی و به کارگیری روشهای درو و تراکتور ، در زمینهای زراعی زیتون استفاده می نمایند . با احداث روشهای جدید مبارزه با حشرات و آفات طبیعی که به محصولات مزرعه ضرر می رساندند و اصلاحاتی را در زمینه صنعت روغن کشی به عمل آورده و در جهت فعالیت های صنعتی کمکهای شایانی نمودند که در درجه اول موجب افزایش واردات زراعی منطقه گردیده است .
مساحت زمینهای رام الله به 706/14 جریب می رسد بیشتر آنها در امر زراعت به کار گرفته می شود به کشاورزی لطمه وارد می کند . تأسیسات عمرانی مسکونی و صنعتی و تجاری و به خصوص در منطقه اطراف شهر همچنین در زمینهای اطراف رام الله حبوبات ، سبزیجات و درختان میوه کشت می گردد ، همچنین در بعضی از قسمتهای آن درختان جنگلی رشد و نمو می کند . و زنجیر و انگور و بادام و زردآلو و سیب در درجه دوم و بعد از زیتون قرار دارند . و کشاورزی در این شهر متکی بر آب بارانهایی است که به اندازه کافی در سال بر این مزارع می بارد .
3 - مشاغل صنعتی :
شهر رام الله دارای صنایع بدلی و تقلیدی در حد بسیار گسترده مثل صنایع غذایی و صنایع ریسندگی و... می باشد . و همچنین دارای صنایع جدیدی مثل صنایع شیمیائی و معدنی است . و صنعت آن متکی بر وارد کردن مقداری از مواد خام از خارج است و مقداری از آن هم در داخل تولید می گردد و در نتیجه وجود سرمایه گذاریها و افراد خبره محلی و بازارهای مناسب در نوار غربی و شرقی اردن ، صنعت رشد و افزایش زیادی داشته است .
از مهمترین صنایع غذایی در رام الله می توان به استخراج روغن زیتون نام برد . در شهر سه کارخانه جدید برای این کار وجود دارد . و نیز صنایع خشک کردن انجیر و انگور و مربا و عسل سیاه ( شیره ) و شکلات و شیرینی جات و الکل و... تا حد زیادی پیشرفت نموده است . و همچنین دو آسیاب برایآرد کردن حبوبات وجود دارد . در رام الله همچنین بعضی از فرآورده های شیر مثل کره و پنیر و... ساخته می شود .
رام الله به صنایع دستی مشهور بوده که با عث رواج صنعت توریست در شهر می باشد ، صنایع دستی از قبیل صنایع چوبی که از درختان زیتون و چوبهای جنگل و گلدوزی که به شکل بسیار زیبا توسط زنان شهر دوخته می شود ، شهرت زیادی دارند . در رام الله همچنین صنایع دیگر مثل صنعت تولید تنباکو و صابون و سنگ سنگفرش پیاده روها و آجر و خشت و دباغی پوستها و نجاری و اثاث و چاپ و... وجود دارد .
4 - شغل جهانگردی و بازرگانی :
جهانگردی داخلی و خارجی تأثیر زیادی در امر ازدیاد و افزایش حرکت و فعالیت تجارتی در رام الله داشته است . رام الله تعداد زیادی جهانگرد و سیاح را سالیانه ، به خصوص در فصل تابستان در خود جای می دهد و اکثر جهانگردان به خاطر بهره گیری از هوای لطیف و آب و هوای معتدل و مناظر طبیعی به این شهر می آیند . جهانگردی تأثیر خودش را در دو شغل دیگر ، یعنی صنعت و تجارت به شکل محسوسی گذاشته است و بنابراین هتلها ، مسافرخانه ها و رستورانها و کارخانه های متنوعی به ویژه کارخانه های گلدوزی زیادی در آن به وجود آمد . و اموال زیادی به این امور اختصاص یافت و بازارهای تجارتی و دکانها و نمایشگاههایی برای اصناف تجاری مختلف و تولیدات محلی و خارجی ، به وجود آمد . رام الله روزانه تعداد زیادی از تجار روستاهای مجاور را که جهت فروش محصولات خودشان در بازارها به این شهر می آیند ، به خود می بیند ، و همچنین تعداد زیادی از ساکنین سرزمینهای تابعه آن ، جهت خرید مایحتاج خودشان به این شهر می آیند .
[[ پرونده : | ج 2 ، ص 455 راست ]]
5 - شغل تعلیم و آموزش :
شغل معلمی در شهر ، از زمان عثمانی به وجود آمد که در آن دوره ، تعدادی مدرسه در اوایل قرن هیجده میلادی جهت تعلیم زبان عربی و بعضی از زبانهای خارجی و حساب و دین تاسیس گردید و حرکت و فعالیت جهت تأسیس مدارسمسیحی در رام الله در طول قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شروع گردید که این مدارس ابتدائی هم برای پسران و هم برای دختران این شهر بوده است .
در سال 1942/1943 در رام الله سه مدرسه دولتی تأسیس شد ، دو مدرسه ابتدائی برای پسران و دختران و سومی که به نام " خانه آموزگاران روستا " معروف بود . علاوه بر آن در همان سال 6 مدرسه دولتی دیگر نیز برای پسران و دختران تأسیس گردید .
مآخذ :
- دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج8 ، ق2 ، بیروت 1974 .
- نقشه فلسطین : مقیاس 000,501 تابلو رام الله .
