بحرالمیت

از آنجایی که موقعیت بحرالمیت از وضعیت ساختاری و زمین شناسی ویژه ای برخوردار است و نیز به دلیل این که آبهای آن دارای خواص بی نظیر ویژه ای است که در جاهای دیگر شبیه آن وجود ندارد که از مهم ترین پدیده های جغرافیایی و طبیعی نه فقط در فلسطین بلکه در تمامی دنیا به شمار می رود . اهمیت اقتصادی آبهای بحرالمیت در ثروتهای طبیعی آنست که بهره برداری از آنها در سال 1930 آغاز گردید :

الف - اشاره تاریخی :

آشنایی انسان با بحرالمیت بهروزگاران قدیم و تمدنهای کهن آن منطقه برمی گردد . نام بحرالمیت و نقشه های آن در کتابهای مربوط به فلسطین و همچنین سرزمین شام در روزگار یونان هلنیستی و روم بیزانس و سپس در دوران اسلامی و قرون وسطی تا دوره معاصر آمده است .

[[ پرونده : | ج1/ص 352 ]]

1. در روزگاران قدیم : نام بحرالمیت در کتاب مقدس یک بار با اسم دریای نمک ( تکوین 14 : 3 ) و بار دیگر با اسم گودال سدیم یا دریای عربه ( پرآب ) آمده است . فرزندان چهارمین گروه عرب که در سال 500 قبل از میلاد به اطراف شبه جزیره عربی آمدند و نبطی شهرت داشتند ، روش استخراج بتومین ( ماده ای که برای مومیایی کردن استفاده می شد ) و قطران ( قیر ) از آب بحرالمیت را شناختند . منابع ذکر کرده اند که آنها این دو ماده را جهت استفاده در مومیایی کردن به مصر صادر می کردند . ارسطو هم در تالیف خود به نام متورولوژی ( علم ) و استرابون در کتاب جغرافی ، از بحرالمیت نام برده اند . استرابون اولین کسی است که بحرالمیت را به صورت گسترده وصف کرده و از زیادی عمق آب و غلظت بالای آن سخن گفته وقطعات اسفالت شناور روی آن و گازها و چشمه های گرم آن را تشریح کرده است . بلینی هم که بسیاری از اطلاعات خود را از استرابون نقل کرده ، اولین کسی است که بحرالمیت را به نام لاتینی قدیمی آن ( دریاچه اسفالت ) نام گذاری کرده است . نام گذاری بحرالمیت اولین بار در نوشته های بوسانیاس و سپس گالین مطرح گردید و از آنجا به تألیفات اروپائی قدیم و معاصر راه یافته است . نقشه کلیسای مأدبا که در قرن ششم میلادی با خاتم کاری رسم شده است از مهم ترین نقشه های قدیمی بحرالمیت به حساب می آید . منطقه بحرالمیت به لحاظ نسخه های خطی قدیمی موجود در آن منطقه مشهور می باشد . این نسخه ها از داخل کوزه های سفالی غارهای قمران واقع در جنوب شهر اریحا به دست آمده است ( نک - : بحرالمیت ، آثار خطی ) .
2. قرون وسطی : درباره بحرالمیت آثار نوشته فراوان نبوده است مگر در قرون وسطی با پیدایش تألیفات تاریخی و جغرافیایی در زمان حکمفرمایی عربها ( مسلمانان ) ، به طوری که به ندرت اتفاق می افتد که در تألیفات مذکور نامی از بحرالمیت یافت نشود . برای بحرالمیت نامهای زیادی ذکر شده است ، از جمله دریاچه زغر که به آبادی نخلستان جنوب گفته می شود . چنین تصور می شود که شهر زغر قدیمی که به حضرت لوط ( ع ) مرتبط می باشد ، در دره الصافی در نزدیکی دهانه رود حسا واقع است . ابن حوقل شهرک زغر را شهری گرم ، متصل به صحرا و حاصلخیز توصیف می کند که در آن نخلستانهای فراوان و تجارت پررونق وجود دارد . اصطخری درباره آن می گوید : در آنجا خرمای گوارا و زیبا و خوش رنگ وجود دارد که رنگ آن زعفرانی است . مقدسی نیز می گوید ، مردم آن سیاه و درشت هیکل هستند و آب آن گرم و تلخ است و از آن می توان به عنوان بصره کوچک و مرکز تجاری سودآور تعبیر نمود . روستای زغر بعدها به دلیل آدم کشی های گستاخانه مردم آن سامان و از بین رفتن راههای تجاری ، زوال یافت .

این دریا به ادعای مسعودی و یاقوت حموی به نامهای دریاچه سدوم و عموره ، دریاچه مقلوبه ( واژگون ) و دریاچه منتنه ( بدبو ) نامیده شده است . اما نام بحرلوط در نوشته های ناصرخسرو و همچنین ابن فقیه و ادریسی آمده است . اطلاعات مربوط به بحرالمیت در قرون وسطی از چهارچوب آنچه که عربها در ابتدا برای آن یاد کرده اند و در کنار آن ، نام بحرالشیطان که بعضی از زائران اروپایی سرزمینهای مقدس به آن اطلاق کرده اند تجاوز نمی کند . شایان ذکر است که در بعضی از تألیفات قدیم و دورانهای میانه عربی نقشه هایی هست که بحرالمیت در آنها مشخص است .

1. دوره معاصر : زیتسن آلمانی هنگامی که از سواحل بحرالمیت بازدید می کرد اولین کسی بود که در آغاز قرن 19اقدام به بررسی بحرالمیت نمود و پستی و بلندیهای طبیعی اطراف آن را تشریح کرد ، همچنین در سالهای 1806 و 1807 آب و هوای آنجا را مورد مطالعه قرار داد . بعد از او کوستیجان ایرلندی در سال 1837 میلادی در آبهای آن به دریانوری پرداخت . شروع تحقیقات جدید تا سال 1852 میلادی به تأخیر افتاد . در این زمان هیأت وابسته به نیروی دریایی آمریکا به مطالعه بحرالمیت و رود اردن پرداخت که نتیجه اش در گزارش رئیس هیأت به نام لینش در همان سال منتشر گردید . بعد از آن مطالعات لازم توسط دانشمندان بیگانه انجام گرفت که پیوسته تاکنون هم ادامه دارد .

ب - جغرافیای بحرالمیت :

بحرالمیت توده آبی است که پایین ترین گودی را در دره الانهدام ( فرو رفته ) در منطقه سوری - آفریقایی اشغال کرده است و در مسافتی به طول 6000 کیلومتر بین مرعش در ترکیه از شمال ، تا رود زامبیری آفریقا در جنوب امتداد دارد . دره الانهدام ( فرورفته ) سواحل سرزمین شام را که بین 40 تا 90 کیلومتر است ، در سوریه و لبنان و فلسطین می پوشاند و شکلی نمونه در دشت اردن به خود گرفته است به ویژه در حوزه آبگیر بحرالمیت که در آنجا مفهوم جغرافیایی و زمین شناسی دره های فرورفته به روشن ترین شکل بروز می نماید . این دریا مرز آبی بین فلسطین در غرب و اردن در شرق به شمار می رود که به مسافت 78 کیلومتر و عرض متوسط 14 کیلومتر از شمال به جنوب امتداد دارد . این رقم به دلیل پیشرفتگی برجستگیهای زمین به طرف غرب که به لسان ( زبان ) معروف است گاهی به 4 کیلومتر تنزل می یابد که اگر تنگه باریک آبی بین آنچه که دریاچه لسان گفته می شود و بخش شمالی بحرالمیت نبود ، پیشروی خشکی لسان می توانست یک چهارم قسمت جنوبی بحرالمیت را از قسمت شمالی آن جدا نماید . تحقیقات نشان می دهد که دریاچه لسان در اثر زمین لرزه به وجود آمده ، عمق آن از 5/4 متر تجاوز نمی کند ، درگذشته به بحرالمیت متصل نبوده و از حدود 1500 سال قبل ، آبهای آنها به صورت واحد درآمده است . مساحت بحرالمیت به 940 کیلومتر مربع می رسد ، اما مساحت حوزه آبگیر آن بالغ بر 40000 کیلومتر مربع می باشد . حوزه آبگیر بحرالمیت بین دو رشته کوه قدس و الخلیل در غرب و کوههای بلقأ و کرک ( مؤب ) و طفیله در شرق محصور شده است . ارتفاع این کوهها از سطح بحرالمیت بین 1250 تا 1300 متر است . دامنه های کوههای فلسطین مشرف بر بحرالمیت دارای سراشیبی های تند و دامنه های پرپیچ و خم می باشد که در بیشتر نقاط به شکل گودالهایی درآمده است . این گودالها با شیبی تند به طرف سواحل دریا پیش رفته است بی آن که بین کوهپایه ها و آبراهها نوار ساحلی پست و عریضی به وجود بیاورند مگر در بعضی جاها .

به هنگام جریان سیلاب از کوهها ، دلتاهای مخروطی شکل از رسوبات دریا تشکیل می گردد . دو انتهای شمالی و جنوبی این دریا ، با کوههای فلسطین فاصله گرفته و به دشتهای هموار و وسیعی متصل است که کوه اسدوم در جنوبی ترین نقطه آن مسافتی نسبتا طولانی را به موازات ساحل جنوب غربی بحرالمیت اشغال کرده است . اما وضعیت بخش شرقی ، تفاوت ماهیتی با بخش غربی ندارد ، البته شیب ها ملایم تر و تعداد گودال ها و عمق آنها نیز کمتر می باشد . پیشرفتگی های شبه جزیره دشت لسان و یک دماغه هموار کوچکتر به نام دره النمیرة واقع در بخش جنوبی شبه جزیره لسان ، در دهانه مصب رود حدیره در شرق ، آن را از بخش غربی متمایز می سازد .

بحرالمیت از شمال به سرزمینهای دره اردن در منطقه دشت اریحا و از جنوب به شوره زار وسیعی به امتداد 20 کیلومتر منتهی می گردد و نیز بخش اعظم دشت دره الصافی و بالاخره رود عربه را اشغال کرده است .

ج - ویژگیهای زمین شناسی

بحرالمیت : دره الانهدام سوری - آفریقایی به دنبال حرکتهای ساختاری پوسته زمین به وجود آمده است و شکافها و بریدگیهای ممتدی را نیز در این دره ایجاد کرده و موجب ویرانی بخشهایی از آن گردیده که طغیان آب دریاها ( دریای سرخ ، خلیج عدن ، خلیج عقبه و خلیج سوئز ) را به همراه داشته و دریاچه های وسیع آفریقای شرقی و سرزمین شام را پرآب کرده است . بحرالمیت از بزرگترین آبگیرهایی است که عمیقترین آبگیر جهان دررود اردن را پر کرده است به طوری که سطح آبهای آن در ارتفاع 420 متری از سطح دریاها می باشد .

این دره در اواخر دوره پلیوسن و اوائل پلیستوسن به شکل کنونی درآمد . تحقیقات زمین شناسی بیانگر این است که منطقه آبگیر بحرالمیت به دلیل شکستگیهای مشابه در سواحل شرقی و غربی در دو محور محصور شده است . در شکافهای ناحیه غربی ، لایه هایی از سنگهای آهکی و دولومیت سخت که به دوران سنومانین و تورونین برمی گردد دیده می شود ، در صورتی که در قسمت شرقی ، مجموعه ای از سنگها دیده می شود که دارای قدمت بیشتری هستند و به دوران کرتاسه و زمان پالئوزوئیک - مزوزوئیک برمی گردند . بخش عظیمی از این سنگها از سنگ ماسه ای رنگارنگ تشکیل گردیده است . اما در لایه های بالایی ، سنگهای سنومانین و تورونین هم دیده می شود و در انتهای جنوب شرقی سنگهای ماقبل کامبرین ( زمان قبل از دوران اول زمین شناسی ) مشاهده می شود که اغلب کونگلومیرا می باشد ( نک - : سنگها ) . در جلوی این لایه های سنگی و در امتداد هر دو ساحل ، مواد رسوبی چهارگوش مرطوبی وجود دارد که از مواد چسبناک شکسته و دریاچه ایتشکیل شده اند همان گونه که رسوبات دوران سوم نئوجینیه از دوران یخبندان در شرق شبه جزیره لسان و در دوران کوه اسدوم که بیشتر آن از سنگهای نمکی است مشاهده می گردد . وجود نمک در رسوبات ساحلی جدید بیشتر است ، مانند شوره زار جنوب ( دره الصافی ) و اطراف دریایی که پسروی کرده و نمک آن برجای مانده است .

درباره وضع فرورفتگی دره اردن و بحرالمیت ، نظریات مختلف است که گریگوری معروف به نظریه گره و نظریه فشار " ویلز " و همچنین نظریه ترک خوردگی کونیل از آن جمله است .

د - آبگیری بحرالمیت :

حجم آبهای بحرالمیت حدودا 142 کیلومتر مکعب است که این حجم به نسبت آبهایی که از حوزه آبگیر نهرها ، سیلابها و چشمه ها می آید و به نسبت مقدار تبخیر سطح آب در شرایط جوی با حرارت بالا و میزان بارندگی ، متفاوت است . دمای متوسط سالانه منطقه بحرالمیت 25 درجه سانتی گراد و بالاترین دمای متوسط در فصل تابستان بالغ بر 40 درجه سانتی گراد است و متوسط بارانهای سالانه آنجا حدودا 50 میلی متر می باشد . همه این موارد نشانگر بالا بودن درصد تبخیر آبهای منطقه می باشد که آن را جزو منطقه آب و هوایی خشک قرار داده است . ( نک - : آب و هوا )

رود اردن با باران متوسط سالانه 910×2/1 متر مکعب مهم ترین منبع آبهای بحرالمیت را تشکیل می دهد . بعضی از سیلابها و همچنین آبهای جاری کوهستان ، به ویژه کوههای شرقی نیز به آن افزوده می شود . مهم ترین دشتهای سیلابی شرقی ، دشت الموجب است که مقدار بارش سالانه آن بالغ بر 610×30 متر مکعب است که 610×18 متر مکعب آن مربوط به سرچشمه های دشت یادشده و حوزه آبریز و شبکه رودهای منتهی به آن می باشد . بعد از رود اردن از نظر اهمیت ، دشت زرقاء ماعین است که متوسط بارش سالانه اش بالغ بر 610×4 متر مکعب می باشد . همچنین تعداد دیگری دره های سیل گیر هست که مهم ترین آنها دشت حسا می باشد . علاوه بر اینها چشمه های آب سرد و گرم که در امتداد شیار شرقی قرار دارند از دیگر عوامل دیگر آبگیری آن به حساب می آیند ، مانند آب چشمه های گرم زرقاء ماعین .

آبگیری بحرالمیت از ناحیه غرب نسبتا ضعیف است و منابع آن سیلابهای دره های کوه قدس و الخلیل و امتداد جنوبی آن از چشمه سارهای ریزان دیوارها در شیار کوههای مذکور تجاوز نمی کند ( نک - : جشمه های آب ) .

متوسط سالانه آبهای وارده بر بحرالمیت به 910×6/1 متر مکعب می رسد که نسبت به وضعیت آب و هوا و تغییرات سال کم و زیاد می شود . اینها بیانگر علت تغییرات سطح آب بحرالمیت و عمق آبهای آن است .

ه - - ویژگیهای طبیعی آبهای بحرالمیت :

آبهای بحرالمیت از ویژگیهای طبیعی خاصی برخوردار است که به ندرت به این وسعت و حجم در دریایی دیگر مشاهده می شود . وزن مخصوص آبهای سطحی آن به طور متوسط در سال به 206/1 گرم بر سانتی متر مکعب می رسد که در تابستان تا 201 گرم بر سانتی متر مکعب پایین می آید و در زمستان تا 210/1 گرم بر سانتی متر مکعب بالا می رود . این میزان در دریاچه لسان جنوبی تا 230/1 گرم بر سانتی متر مکعب هم افزایش پیدا می کند که انسان می تواند روی این آبهای غلیظ به پشت بخوابد و در همان حال کتاب یا روزنامه مطالعه کند و این همان چیزی است که به بحرالمیت امتیاز توریستی ویژه ای می بخشد که در جای دیگر یافت نمی شود ( نک - : جهانگردی ) . غلظت در عمق آبها تقریبا ثابت است و با تغییرات فصلی عوض نمی شود ولی از 226/1 گرم بر سانتی متر مکعب در عمق 50 متر به 234/1 گرم بر سانتی متر مکعب در عمق 100 متر و بیشتر افزایش پیدا می کند .

در کنار این غلظت بالا در سمت کف بحرالمیت آب دارای دمای بالا نیز می باشد به نحوی که دمای لایه بالای آب از سطح تا عمق 40 متر بین 35 درجه سانتی گراد در تابستان و 21 درجه سانتی گراد در زمستان متفاوت است . اما کمترین درجه حرارت مشخص آن هرگز از 10 درجه پایین تر و از 38 درجه بالاتر نرفته است . حرارت آب در عمق بیش از 40 تا 50 متر ثابت و افزایش آن منظم است و از 19 درجه به 22 درجه در سمت عمق بالا می رود .

حرکت آب بحرالمیت از باد و اختلاف غلظت آب تأثیر می پذیرد . از وزش بادها امواجی خفیف و متوسط به وجود می آید که گاهی بر اثر بادهای شدیدتر ، ارتفاع امواج به بیش از یک متر نیز می رسد . ولی این امر بسیار کم اتفاق می افتد و در بیشتر ایام سال تقریبا موجی وجود ندارد به جز در فصل زمستان که کم و بیش بادهای تندی می وزد .

جریان آبهای بحرالمیت در درجه اول به تفاوت غلظت آب بستگی دارد و دریاچه لسان کوچک که 41 مساحت بحرالمیت را اشغال می کندو فقط 05 درصد از حجم جریان آب دریاچه را فرا می گیرد . این دریاچه نقش مهمی در پیدایش جریانها و حرکتهای افقی آب ایفا می کند . از آبهای کم عمق و پر غلظت دریاچه لسان جریانهایی از آب گرم و پر ارتفاع برمی خیزد که به موازات سواحل شرقی با عبور از تنگه لسان به سمت سواحل اردن در بحرالمیت که دارای عمق بیشتر و غلظت کمتر می باشد حرکت می نماید . جایگزینی آب کاهش یافته از دریاچه لسان به وسیله جریان شمالی موازی با ساحل غربی بحرالمیت که باز هم از تنگه مذکور عبور می کند و بهدریاچه لسان وارد می شود انجام می پذیرد . آبهای این جریان دارای دمای کمتر و غلظتی بیشتر از آبهای جریان مقابل آن که به سمت شمال می رود می باشد . بدین سبب حرکت جریان آب بحرالمیت حرکتی کامل و برعکس جهت حرکت عقربه های ساعت است .

در کنار تفاوت غلظت آب حوضچه اصلی بحرالمیت و آب دریاچه لسان ، جریان باد در امتداد محور شمالی - جنوبی دریا برای به حرکت آوردن جریانهای افقی آب نقش دارد .

و - ویژگیهای شیمیایی و رسوبی :

املاح فراوان آبهای بحرالمیت مشخصه اصلی است که آب آن را از هر دریاچه دیگری در جهان متمایز می سازد . زیرا مقدار املاح آن به طور متوسط به 5/31 درصد می رسد که در آبهای سطحی به 28 درصد و در اعماق به 7/32 درصد بالغ می گردد .

جدول زیر نسبت عناصر مشخص تشکیل دهنده آن را نشان می دهد :

مقدار عناصر این جدول با سایر عناصری که اهمیت کمتر دارند به حدود 315 میلی گرم در لیتر می رسد که در آبهای سطحی کاهش می یابد و از 350/273 میلی گرم در لیتر تجاوز نمی کند .

آبهای بحرالمیت از نظر اکسیژن فقیر است و اکسیژن آزاد در آبهای سطحی آن از 6/1 میلی لیتر در هر لیتر تجاوز نمی کند . و در عمقهای بیش از 50 متر هیچ اثری از اکسیژن وجود ندارد .

بحرالمیت مخزن بزرگ املاح است که کلر ، منیزیم ، سدیم و کلسیم بر سایر عناصر غلبه دارد . و ترکیبات املاح به دست آمده از این عناصر ، ثروتهای طبیعی انباشته این دریا را از کلرات منیزیم ، کلرید سدیم و پتاسیم و سایر املاح محلول در آب را تشکیل می دهد .

اما مواد رسوبی بحرالمیت به لایه ای مربوط می شود که ضخامت آن بین 50 - 10 سانتی متر در حوضچه شمال لسان می باشد . این لایه بر پایه ای از سنگ نمک قرار دارد که ضخامت آن مشخص نیست . رسوبات دریاچه لسان از لایه های نمک ، گل و مارن تشکیل شده است که رسوبات مارن و سایر لایه های آن به طور عام با آرگونیت و آهک و گچ به صورتیک درمیان ( لایه لایه ) قراردارند . این رسوبات با قلوه سنگهای ریز آبهای رود اردن و سیلابهای جاری به سمت بحرالمیت مخلوط است ، دیگر اینکه با ماسه و ریزه های بازالت و سنگ چخماق و دیگر مواد سنگی اطراف دریا نیز آمیخته می باشد .

[[ پرونده : | تصویر ص 355 ج 1 ]]

دانشمندان ، دگرگونی رنگ آبی آن به رنگ سفید شیری که در هر 4 یا 5 سال یکبار و عمدتا در گرمترین زمان سال انجام می گیرد به ته نشینی مواد آرگونیت و گچ تفسیر می نمایند .

ویژگیهای طبیعی و شیمیائی مزبور علت اصلی عدم وجود حیات در آبهای بحرالمیت است . هر چند که در کنار بعضی از سبزه زارهای داخل آب و همچنین مداخل چشمه سارهای جاری کناره آنها تعداد کمی از ماهیهای کوچک یافت می شوند آن هم وقتی که ویژگیهای آب از تعادل برخوردار باشد .

ز - تغییرات سطح بحرالمیت

کلیه ارقام مربوط به حجم و مساحت و درصد املاح آب بحرالمیت به دلیل عدم ثبات سطح آب دریا در معرض تغییرات است . پژوهشگران از لابه لای مشاهدات ژئومورفولوژی به ویژه طبقات سنگی ساحل این دریا و رود اردن و همچنین باندازه گیری تغییرات سطح اب این موضوع را دریافتند . بررسیهای مختلف نشان می دهد که سطح آن در اوایل قرن بیستم حداقل 392 متر زیر سطح دریا بود و عمیق ترین نقطه قعر آن به 401 متر می رسید ، بنابراین کف دریاچه حدود 793 متر زیر سطح متوسط دریا می باشد . مقدار آبهای دریاچه در طول یک ربع قرن گذشته رو به افزایش بود و ارتفاع آن به دومتر بالا آمده است . " ماسترمان " در سال 1901 مشاهده کردکه حداکثر تغییرات در طول سال ( بالا و پائین ) بین 36 تا 96 سانتی متر بالغ می شود . جدول زیر تغییرات سطح آن را از سال 1865 تا 1980 نشان می دهد .

%%%محل جدول%%%

از این جدول چنین مشخص می شود که تفاوت بین پایین ترین و بالاترین سطح آب در طول زمانهای مختلف 15 متر است .

برخی مدارک و تحقیقات بر این نکته تأکید دارد که سطح آب بحرالمیت در گذشته از سطح فصلی آن حدود 220 متر بیشتر است .

بدین معنی که 182 متر پایین آمده است مضافا اینکه آبهای آن در طول دره الانهدام از طرف دریاچه طبریه در شمال تا عین حصب در دشت عربه که به فاصله 38 کیلومتر جنوب بحرالمیت فعلی می باشد امتداد داشته است که حدودا 000,20 ، 000,70 و 000,100 سال پیش را در بر می گیرد . این تحقیقات نشانگر این است که عمر بحرالمیت کنونی 000,120 سال می باشد .

عوامل تغییرات سطح آبهای بحرالمیت به تغییرات آب و هوای منطقه و تفاوت تبخیر آب بر می گردد . علاوه بر این عوامل ساختاری طبیعی هم اضافه می شود که در کنار عامل انسانی و مقدار بهره برداری انسان از آبها و چشمه های تأمین کننده آب ، آن نقش خود را ایفا می نماید . به ویژه اینکه آبهای رود اردن در دره های شمالی دشت اردن که با انتقال قسمت عمده ای از آن به سرزمینهای غرب فلسطین ( که بخشی عظیمی آبی است که باید در بحرالمیت بریزد ) جدا می شود .

ح - انسان و ثروتهای بحرالمیت

سواحل بحرالمیت و آبهای آن برای سکونت مناسب نیست ، به طوری که زمینهای حاصلخیز و مناسب کشاورزی بسیار کم و محدود به نقاطی خاص از آن منطقه است ، و مقدار آبهای مناسب برای آبیاری کم می باشد . دما بسیار خوب ، باران کم و آب و هوا خشک است . همچنین ماهیهایی که امکان دارد انسانها را برای زیستن در کنار دریا جذب کنند در آبهای آن کم هستند . کمااینکه سنگهای سخت اطراف دریا با دیوارهای بلند ، این حوضچه را به صورت گودالی خفه درآورده اند و مانع ارتباطات می شوند و فعالیت انسان را محدود می کنند .

بدین جهت سواحل بحرالمیت از مناطق کم جمعیت است ، و در گذشته پناهگاه گروههای کوچکی بوده است که بنابر عوامل مختلف به آنجا می گریختند . اولین ساکنان شرق بحرالمیت که از بعضی از ثروتهای آن و از املاح و غیره استفاده کردند نبطیها بودند . اینها هم ، آن چنان که سواحل بحرالمیت نشان می دهد آنجا سکونت نکردند بلکه در کوههای شرقی در مرکز بتراء ساکن شدند و گروههایی از آنها برای استخراج " بتومین " به دریا می آمدند . کوههای غربی بحرالمیت اقامتگاه قبایل فلسطینی مختلفی بوده است که فعالیت آنها در ارتفاعات غربی منحصر شده است و هیچ توجهی به بحرالمیت نداشته اند . علی رغم دشمنی طبیعت با انسان ، بعضی از مراکز انسانی کوچک در جنوب بحرالمیت ایجاد شد ، به طوری که سرزمین سرسبز نخلستان زغر به وجود آمده بود و نام قدیمی و عربی خود را به دریا داد . و همچنین آبادی کوچک در کنار " عین جدی " در کرانه غربی ایجاد شده بود .

انسان تا اوایل قرن بیستم نسبت به ثروتهای طبیعی بحرالمیت غافل ماند و در بهره برداری صحیح از آنها ناتوان بود . تا اینکه در قرن بیستم به دنبال پیشرفت علم و صنعت همراه با تحقیقات و مطالعات درباره بحرالمیت و همچنین نیاز شدید به املاح گوناگون آن در صنعت شیمی ، شرکت پتاس فلسطین در سال 1929 به وجود آمد و کارخانه ای در شمال بحرالمیت را در سال 1930 ایجاد کرد . بعد از آن نیز در سال 1943 شعبه ای در جنوب غربی بحرالمیت در اسدوم را به وجود آورد و به آن ملحق کرد . کارخانه شمالی بحرالمیت در حوادث سال 1948 تعطیل شد .

کلیه ارقام مربوط به استخراج ثروتهای طبیعی بحرالمیت در مقایسه با گنجینه های املاح معدنی این دریا که در بسیاری از صنایع مهم استفاده می شوند بسیار کم به نظر می رسند . باید اضافه نمود که مقدار املاح استخراج شده از دریا به وسیله آبهایی که به آن می ریزد قابل تجدید و جبران است . اندازه ثروتهای معدنی بحرالمیت که جدول زیر به مهم ترین آنها اشاره دارد به 45 میلیون تن بالغ می شود :

1. کلرید منیزیوم2 ) کلرید سدیوم3 ) کلرید کلسیم4 ) کلرید پتاسیم00,23 میلیون تن 65,12 میلیون تن119,6 میلیوم تن05,2 میلیون تن

در سال 1976 شرکت پتاس عربی در اردن برای استخراجپتاسیم و سایر مواد مانند کلرید منیزیم و سدیم و کلرین و برومین در بخش جنوب شرقی بحرالمیت تأسیس شد که تولید آن از سال 1981 آغاز شد .

علاوه بر آن فعالیتهای کشاورزی مناسبی که با استفاده از زمینهای کوچک قابل آبیاری مساعدت برای کشاورزی صورت می گیرد را باید اضافه کرد . به ویژه در دره های جنوبی مشرف ساحل شرقی در جنوب شبه جزیره لسان . همچنین دشت اریحا در شمال بحرالمیت و آبادی عین جدی در کرانه غربی . این آبادیهای مختلف به کشات نوبری و میوه های مناطق غیر فصلی شناخته شده اند .

مآخذ :

1. دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج 1 ، ق 1 ، بیروت 1965
2. دومنیکی ، الأب مرمرجی : بلدانیة فلسطین العربیة ، بیروت 1948
3. حموی ، یاقوت : معجم البلدان ، ج 1 و ج 3 بیروت 1955 و 1975
4. اصطخری : المسالک و الممالک ، قاهره 1961
5. مقدسی : احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم ، لیدن 1877 .
6. شریف ، ابراهیم : نهر الاردن و مشاریع الری ، بغداد ، 1962 .
7. لانکستر ، هاردنگ : آثار الأردن ( ترجمه عربی ) ، عمان 1965 .
8. العهد الجدید : انجیل مرقس
9. العهد القدیم : سفر نشید الانشاد ، و سفر یشوع ، و سفر التثنیه ، و سفر الملوک الاول .
10. نقشه فلسطین : مقیاس 000,1001 ، نقشه های قدس ، بحرالمیت و کوه اسدوم و وادی عربة
11. Blanckenhorn.M  : Entschung und Geschichte des toten Meeres, Zeitschr. Deutsch - palaest. Vereins 1896
12. Blanckenhorn. M : Naturwissenschaft sudien am toten meer und in jordantal, Berlin 1912.
13. Burrows, M : The Dead sea surolls, , London 1956.
14. G arstang. J : The story of jericho, London 1940.
15. The encyclopedia Americanan, vol.8 . 1976.
16. The Encyclopedia Britannica, vol.8.1976
17. Lynch, W.F : official Report of the u.s.Expedition to Explore the Deqd sea and the River Jordan, Baltimore 1852.
18. Quennell, A . M : The Structural and Geomorphic Evolution of the sea Rift, London 1959
19. Willis, B : Dead sea problem : Rift Valley or Ramp Valley, 1928.