هاگاناه

" هاگاناه " (Haganah) واژه ای عبری به معنای " دفاع " و یک سازمان نظامی وطن گزین صهیونیستی است که در سال 1920 در قدس تأسیس شد تا جای سازمان هاشومر را بگیرد . این گروه فرماندهی تأسیس اسرائیل در فلسطین را از 1921 تا 1948 به عهده داشته و با سازمانهای نظامی مشابه دیگر اسرائیل " ارتش دفاع اسرائیل " را به وجود آورد .

مؤسس هاگانا در هنگام تأسیس آن گفت : هدف این سازمان " دفاع از زندگی یهودیان و ملک و شرف آنها " می باشد . از ابتدای تأسیس آن تعداد زیادی از یهودیان را که بریتانیا ( تحت الحمایگی ) در سال 1921 آزاد کرده بود ( به خاطر جنگیدن آنها بر علیه انگلستان در سالهای 1917 و 1918 زندانی شده بودند ) به این سازمان پیوستند .

تشکیل سازمان هاگاناه ، ثمره بگومگوهای طولانی رهبران تجمع صهیونیستی در فلسطین بود . مثلاً نظر ژابوتینسکی این بود که مجموعه های نظامی یهودی در صورت آشکار ، تشکیل شوند و با مقامات سرپرستی انگلیسی همکاری کنند ، در حالی که رهبران اتحادیه کارگر و ماپای ترجیح می دادند که یک نیروی مسلح غیررسمی کاملاً مستقل از نیروهای انگلیسی تشکیل شود و طبعا سری باشد .

سرانجام ، پیشنهاد الیاهو گولب ، مبنی بر تأسیس یک سازمان نظامی سری به نام " هاگاناه و عفودا " یعنی " دفاع و کار " پذیرفته شد و سپس واژه کار ، حذف شد . بنابراین یک سری ارتباطات عضوی بین مؤسسات و سازمانهای صهیونیستی وطن گزین نظامی و کشاورزی که هدف اصلی آنها اشغال زمین و کار و حراست از آنها بوده ، ملاحظه می گردد .

هاگاناه در آغاز ، با اتحادیه کارگر و سپس با حزب ماپای و هیستادروت در ارتباط بود . این در حالی است که اساسنامه اش آن را فراتر از احزاب و یک بازوی مسلح برای تجمع اسکانی ( مهاجرتی ) صهیونیستی توصیف

می کرد .

فعالیت هاگاناه ، پیوند تنگاتنگ و سازمان یافته آن را با نهادهای وطن گزین صهیونیستی و نهادهای نظامی و کشاورزی نشان می دهد . هدف این سازمان ، غصب زمین ، ایجاد کار ، پاسداری و تولید است ؛ اگرچه توجه اصلی آن ، معطوف به اقدامات نظامی بود .

در سال 1929 هاگاناه ، در سرکوب اعراب فلسطینی شرکت کرد ، به خانه ها و اموال اعراب ، حمله کرد و برای تحریک شهروندان عرب و ترساندن آنان ، راه پیمایی هایی را به راه انداخت . همچنین در عملیات مهاجرت شرکت داشت و به ویژه روش " برج و بارو " را - - برای ساختن شهرکهای صهیونیستی در طی یک روز - - ابداع کرد . بعلاوه هاگاناه از هنگام تأسیس ، از شهرکهای صهیونیستی حمایت و پاسداری کرد .

هاگاناه ، که یک سازمان و تشکل نظامی صهیونیستی در ابتدای تأسیس بود به تدریج دچار انشعاب ها و انشقاق هایی شد که برجسته ترین آن در سال 1931 صورت گرفت . در آن زمان بود که جناحی غیر از اعضاء هیستادروت ، به رهبری آبراهام تیهومی انشعاب کرده و تشکل مستقلی را به نام " هاگاناه ب . " تشکیل دادند .

این تشکل در همان سال ، در سازمان بتار ادغام شد و سازمان اتسل تشکل گرفت . لیکن مجددا در سال 1936 بازگشت و با آن سازمان متحد گردید . ولی تعدادی از اعضای آن بازگشت مجدد را رد کرده و تشکل و سازمان جدیدی را تحت عنوان " ارگون " که عملیات تروریستی زیادی را علیه ملت فلسطین انجام داده اند را به وجود آوردند .

علی رغم اینکه هاگاناه در بعضی موارد بیانیه هایی را برای محکوم کردن فعالیتهای " ارگون " صادر می کرد ، ولیکن بیانات روشن رهبر این سازمان ، مناخیم بگین و نوشته هایش به طور صریح و واضح از وجود ارتباط نظامی در بین سازمان را براساس نقشه تقسیم نقشها و وظیفه ها پرده برمی داشت . هرچند که به ظاهر درگیری و سازش میان هاگاناه و گروههای منشعب از آن ، پایانی نداشت و

اختلاف ، حتی پس از تأسیس کشور ، به صورت پنهان ادامه پیدا کرد .

در ابتدا تمامی مستعمره صهیونیستی و هر بخش صهیونیستی به شخصه مسئول دفاع از خود با اداره فرماندهی مرکزی هاگاناه بود . بعد از به وجود آمدن انقلاب 1929 ، هاگاناه تشکیلات خودش را براساس توسعه و گسترش با اشغال و تجاوز ایجاد کرد و اقدام به جمع آوری سلاح و ذخیره سازی و ساختن تعدادی از آنها نمود .

در سال های قیام اعراب در فلسطین ( 1936 تا 1939 ) همکاری مهمی میان هاگاناه و نیروهای اشغالگر انگلیسی صورت گرفت . این همکاری به ویژه با تعیین چارلز وینگیت به عنوان افسر اطلاعات انگلیس در فلسطین ، در سال 1936 آشکار شد .

وی بر تشکیل گروههای ویژه مخفی و دسته های عملیاتی تابع آن نظارت داشت و فعالیتهای میان دستگاه اطلاعاتی انگلیس و بخش اطلاعات هاگاناه را هماهنگ می کرد . در همان حال ، نیروهای انگلیسی و هاگاناه در تشکیل پلیس پاسدار شهرکهای یهودی تحت عنوان " نوطریم " همکاری می کردند که بیشتر افراد آن ، از اعضای هاگاناه بودند . این نیروی پلیس از 22 هزار مسلح که با تفنگ و مسلسل تجهیز شده بودند تشکیل شد .

رابطه میان دو طرف ، پس از انتشار کتاب سفید در سال 1939 دچار تنشی کوتاه مدت شد . به طوری که هاگاناه با تشویق مهاجرت غیرقانونی یهودیان با انگلیس به مقابله پرداخت . اما آغاز جنگ جهانی دوم ، باعث شد که روابط قدیمی هم پیمانی از سر گرفته شود ؛ زیرا صهیونیستها این جنگ را به منزله فرصتی برای بهره برداری از اختلافات میان طرف های درگیر و تحقق طرحشان - - تأسیس کشور صهیونیستی - - می دانستند .

بدین ترتیب ، هاگاناه در کنار انگلیس و متفقین ایستاد و بسیاری از اعضای آن به تیپ یهودی پیوستند تا در صفوف نیروهای انگلیسی بجنگند .

این سازمان به شدت جلو گروههای دیگر صهیونیستی را که در آن زمان خواهان پیوستن به نازیها

بودند - - و پیشاپیش آنها سازمان لحی بود - - گرفت و حتی اطلاعاتی را که مقامات انگلیسی برای تعقیب و دستگیری آنها لازم داشتند در اختیارشان گذاشت . در عوض ، انگلیس در تأسیس و آموزش نیروی ضربتی هاگاناه ، به نام " پالماخ " ( که در سال 1941 از سه گردان تشکیل گردید ) به رهبری ایگال آلون کمک کرد .

همچنین ، یک گردان چترباز از میان اعضای هاگاناه تشکیل داد تا در مناطق اروپایی - - که به اشغال نیروهای نازی درآمده اند - - فعالیت کنند تا پشتیبان جنبشهای مقاومت یهودیان بوده و از طرف دیگر ، یهودیان را به فلسطین مهاجرت دهد .

در این دوره ، هاگاناه دسته ها و گروههایی از پسران و دختران جوان که سن آنها بین 15 تا 18 سال در نوسان بود را تشکیل داد و از آنها در حراست و نگهبانی و آموزش ابتدایی جنگ و انجام بعضی از وظایف که در توان آنها بود ، استفاده می نمود .

علی رغم اینکه همکاری و تعاون محکمی که بین نیروهای اشغالگر بریتانیا و هاگاناه در فلسطین وجود داشت ولیکن ما دوره های زمانی زیادی را که دو طرف درگیر جنگ با یکدیگر بودند ، می توانیم ملاحظه کنیم ، مخصوصا در هنگام گسترش انقلاب فلسطین ، حکومت تحت الحمایگی به استجابت بعضی از خواسته های فلسطینیان تظاهر کرد .

مانند صدور کتاب سفید در سال 1939 برای آرامش و ساکت کردن انقلاب فلسطینیان تا هم در جنگ جهانی دوم آرامش خیال داشته باشد و هم تأیید اعراب را به صورت عام از آن خود نماید . در این دوره هاگاناه در مقابل کتاب مذکور مخصوصا در مورد مطالبی که درباره تحدید مهاجرت یهودی ها به فلسطین نوشته بود ، مقاومت از خود نشان داد .

پس از جنگ ، از نو آتش نزاع درگرفت و هاگاناه ، لحی و اتسل به عملیات تخریب تأسیسات انگلیسی و انهدام پل ها و خطوط راه آهن پرداختند که آن را " جنبش مقاومت عبری " خواندند .

همچنین فعالیتهای هاگاناه ، در زمینه مهاجرت غیرقانونی از سر گرفته شد . کمی قبل از اعلام تأسیس دولت اسرائیل ، شمار اعضای هاگاناه به حدود 36000 نفر رسید که باید 3000 نفر عضو پالماخ را نیز بدان اضافه کرد . همچنین ساختار تشکیلاتی آن قبل از تشکیل دولت اسرائیل در 15/5/1948 تکمیل شد و تبدیل آن را به یک ارتش یکپارچه و حرفه ای برای کشور صهیونیستی ، آسان کرد ؛ به طوری که بن گوریون در 31 مه 1948 دستور انحلال ساختار قدیمی هاگاناه و تبدیل آن به ارتش دفاع اسرائیل را صادر کرد .

بدون تردید ، حجم هاگاناه و گسترش نقش آن به این شکل ، نشانگر آن است که نهاد نظامی نه تنها در ساختار اسرائیل ، بلکه حتی در تصمیم گیری درباره زمینه های مختلف آن ، از جایگاه مهمی برخوردار است .

بدون شک هاگاناه نقش کلیدی و اساسی در اشغال فلسطین و استعمار آن و تأسیس موجودیت صهیونیستی داشت و تعدادی از افسران آن به مناصب فرماندهی در زمینه های مختلف در اسرائیل رسیدند .

مآخذ :

1. المسیری ، عبدالوهاب : دایره المعارف یهود ، یهودیت و صهیونیسم ، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه ، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین ، جلد هفتم ، چاپ اول ، 1383 .
2. الموسوعة الفلسطینیة ، " الهاغاناه " ، جلد چهارم ، 1984 .