فلسطینیان در طرح صلح آمریکا ( مواضع - 1991 )

الف - ساف و طرح صلح آمریکا :

فلسطینیان و سازمان آزادی بخش فلسطین ( ساف ) از سال 1965 در مسیر اثبات حق تعیین سرنوشت و بنای دولت بر تمامی خاک فلسطین حرکت کردند و لیکن در نتیجه شرایط بین المللی و منطقه ای حاکم و تفکیک صف عربی بازگشت از شعارها و پذیرش ایجاد دولتی در جزئی از فلسطین و پس از آن اعتراف به قطعنامه های 242 و 338 و مبادرت شورای ملی فلسطین در سال 1988 در دعوت به برپایی دولت مستقل فلسطینی در کنار دولت اسرائیل بود که اعتراف به رژیم صهیونیستی حاصل آن بود .

پس از آنکه در طول بحران خلیج فارس با توجه به

موضع گیری های ساف در حمایت از عراق زمینه های حذف این سازمان از صحنه حل بحران فلسطین فراهم گردید . آمریکا در طرح صلح خود بر روی محور عدم مرجعیت ساف و نادیده گرفتن فلسطینیان خارج از فلسطین حرکت نمود و در این راستا تماس با فلسطینیان داخل را در دستور کار خود قرار داد .

علی رغم آنکه آمریکا این مسأله را درک کرده بود که هرگونه تلاش برای حل مناقشه اعراب و اسرائیل بدون حل قضیه فلسطین ممکن نخواهد بود ، در عین حال طرح صلح آمریکا همچنان مسأله حق تعیین سرنوشت ملت فلسطین و سرنوشت فلسطینیانی را که در خارج از نوار غزه و کرانه باختری زندگی می کنند را نادیده می گرفت و تنها به تعیین تکلیفی برای فلسطینیان ساکن در دو منطقه کرانه باختری و نوار غزه اکتفا می نمود .

سازمان آزادی بخش فلسطین و رهبری آن عرفات از آغاز تلاشهای صلح آمریکا احساس خطر کرد و کوشید با اعلام مواضعی در مخالفت با طرح آمریکا زمینه های حضور خود را در بازی صلح آمریکا فراهم سازد .

پس از آنکه در ژوئن 1991 جیمزبیکر وزیر امور خارجه آمریکا پیشنهاد برگزاری یک کنفرانس منطقه ای صلح در خاورمیانه را اعلام کرد مورد مخالفت ساف قرار گرفت .

این سازمان اعلام کرد ، از آن بیم دارد که کنفرانس منطقه ای پیشنهادی که آمریکا ، شوروی ، کشورهای عرب و اسرائیل را در بر می گیرد به عنوان بهانه ای برای عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عرب و در حاشیه قرار دادن مسأله فلسطین باشد . همچنین ساف گفت خواهان آن است که هر گونه کنفرانس صلح در خاورمیانه بر محور قطعنامه های سازمان ملل که به موجب آن اسرائیل باید سرزمینهای اشغالی را ترک کند ، استوار باشد .

یاسرعرفات طی مصاحبه ای قول داد که تسلیم شرایط آمریکا و رژیم صهیونیستی بر سر نمایندگی فلسطینیان در کنفرانس صلح خاورمیانه نشود . با مرور زمان و با جدی تر شدن تلاشهای آمریکا در منطقه مواضع ساف در خصوص کنفرانس صلح ضد و نقیض شد .

ساف ضمن تأکید بر نمایندگی خود از جانب ملت فلسطین و عدم برقراری صلح و آرامش در منطقه قبل از حل همه جانبه و کامل قضیه فلسطین اعلام کرد که نتیجه

عدم مشارکت ساف در کنفرانس صلح خاورمیانه چیزی جز باقی ماندن بحران در خاورمیانه نخواهد بود .

ب - مذاکرات بین فلسطینیان داخل و آمریکا :

از آنجایی که تماس با فلسطینیان داخل سرزمینهای اشغالی محور حرکت آمریکا را تشکیل می داد ، جیمزبیکر در اولین سفر خود به فلسطین اشغالی پس از دیدار با مقامات صهیونیستی در محل کنسولگری آمریکا در قدس با سه تن از شخصیتهای فلسطینی ( فیصل الحسینی ، حنان عشراوی و زکریا آغا ) ملاقات کرد و دیدگاه آمریکا را پیرامون حل قضیه فلسطین در چارچوب کنفرانس صلح پیشنهادی به این افراد ارائه کرد .

بیکر در اولین دیدار خود تلاش نمود تا امکان شرکت ( دولت اردن ) را برای آنکه به نام فلسطینیان از طریق هیأت مشترک صحبت کند را مورد بررسی قرار دهد . پاسخ فلسطینیان این بود که ساف با شیوه تعدیل یافته ای از توافق با امان در مورد تشکیل هیأت مشترک اردنی - - فلسطینی موافقت می نماید به شرط آنکه براساس مساوات و هماهنگی باشد .

در این راستا بیکر در اولین دیدار خود با سئوالاتی از جانب فلسطینیان روبه رو گردید :

اولاً : آیا شورای امنیت قطعنامه ها را برای اجرا صادر می کند همانگونه که در خلیج ( فارس ) صورت گرفت .

ثانیا : در صورتی که اسرائیل پایبندی به قطعنامه های بین المللی را رد کرد واشنگتن چه تدابیری اندیشیده است .

ثالثا : آیا سخنان بوش در مورد عدم اجازه به پاداش گرفتن متجاوز و اینکه مکانی برای اشغالگری وجود ندارد با قاموس سیاسی جدید منطبق باشد .

در دیدار دوم بیکر با فلسطینیان که 90 دقیقه طول کشید ، جواب بیکر به سئوالات مطروحه پیشنهادات و افکار مشخصی متعلق به برگزاری کنفرانس منطقه ای بود و برپایی حکومت خودمختاری انتقالی به مدت سه سال .

در ادامه تلاشهای بیکر در فراهم ساختن زمینه های تشکیل کنفرانس مهمترین مشکل با فلسطینیان را مسأله نمایندگی تشکیل می داد . در خلال چهارمین دیدار بیکر وی پنج اصل را برای نمایندگی فلسطینیان اعلام کرد که عبارت بود از :

1. هیأت فلسطینی تنها شامل فلسطینیان سرزمینهای

اشغالی خواهد بود .

1. هیأت هیچ یک از اعضای ساف را شامل نخواهد شد .
2. هیأت فلسطینی سیاست راه حل از طریق دو مسیر موازی را می پذیرد .
3. فلسطینیان می پذیرند که مذاکرات را در دومرحله که اولین مرحله آن به حکومت خودمختاری خلاصه می شود و مرحله دوم به مشخص کردن وضعیت نهایی برای اراضی ، انجام خواهند داد .
4. آمادگی برای زندگی با اسرائیل در صلح و آرامش .

از جمله مواضعی که فلسطینیان سخت بر روی آن پافشاری می کردند مسأله متوقف ساختن احداث شهرکهای یهودی نشین از سوی اسرائیل بود . در عین حال در نهایت این مسأله به عنوان پیش شرطی برای موافقت با شرکت در مذاکرات صلح اعلام نگردید .

در پایان دیدار هفتم بیکر ( نوامبر 1991 ) ورقه ای از سوی آمریکا و شوروی به عنوان دو کشور سرپرست کنفرانس به هیأت فلسطینی تقدیم شد که بیانگر نکات توافق فلسطینیان و آمریکایی قبل از آغاز مذاکرات بود .

1. هدف فرایند صلح دستیابی به صلح فراگیر برای پایان نزاع در خاورمیانه براساس قطعنامه های 242 و 338 می باشد .
2. روند صلح در دو مسیر در خلال مذاکرات مستقیم بین اسرائیل و کشورهای عربی و اسرائیل و فلسطینیان به اجرا درخواهد آمد .
3. کنفرانس تحت اشراف اتحاد جماهیرشوروی و ایالات متحده برای آغاز گفت وگوهای مستقیم دوجانبه و چندجانبه با هدف مقابله با مشکلات منطقه ای نظیر نظارت بر انتشار اسلحه ، امنیت منطقه ای ، محیط زیست ، آب ، اقتصاد و مسائل آوارگان و دیگر موضوعات مشترک می باشد .
4. ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی ریاست کنفرانس را که در سطح وزرای خارجه و یا رؤسای حکومت برگزار می شود بر عهده خواهند داشت و مشارکین که از آنها دعوت به عمل خواهد آمد عبارتند از : مصری ها ، سوری ها ، اسرائیلی ها ، لبنانی ها ، اردنی ها و فلسطینیان به اضافه دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس به عنوان ناظر

• کنفرانس اختیاراتی در زمینه تحمیل راه حل ها به اطراف و یا حق وتو نخواهد داشت . همچنین اختیار وضع تصمیمات برای مصلحت اطراف را نداشته و حق رأی دادن به مسائل و نتایج را ندارد .

1. مذاکرات دوجانبه پس از دو روز از تاریخ تشکیل کنفرانس آغاز خواهد شد .
2. دو کشور سرپرست کنفرانس تشکیل هیأت مشترک فلسطینی - - اردنی را برای مذاکرات دوجانبه و مجموعه های کاری طی مراحل را ترجیح می دهند و در ابتدا گفت وگوها در خصوص راه حل مرحله ای برای حکومت خودمختاری که پنج سال استمرار خواهد داشت و پس از آن بعد از سال سوم مذاکره در مورد سرنوشت نهایی صورت خواهد گرفت و مذاکرات به منظور دستیابی به راه حلی مرحله ای در مورد حکومت خودمختاری در طول یک سال انجام خواهد گرفت .
3. در زمانی که فلسطینیان باید نمایندگان خود را برگزینند ، تعدادی از فلسطینیان هیأت مشترک همان گونه که قبلا ذکر گردید باید از فلسطینیان مناطق ( سرزمین اشغالی ) که موافق مراحل گفت وگو بود و ملتزم به زندگی در صلح با اسرائیل باشند .
4. دو کشور سرپرست صلح درک می کنند که هیچ طرفی از جمله اسرائیل مجبور نخواهد بود با طرفی که نمی خواهد برای مذاکره بنشیند .
5. مذاکرات چندجانبه بعد از دوهفته از تاریخ تشکیل کنفرانس آغاز خواهد شد ، با توجه به اینکه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با مشارکت در این مرحله از گفت وگوها موافقت دارند .
6. چنانچه یک طرف یا بیشتر از دعوت شدگان به کنفرانس مایل به شرکت در آن نبودند باید کنفرانس با حضور دیگران که به دعوت کنفرانس پاسخ مثبت داده اند ، تشکیل گردد .

به طورکلی فلسطینیان تضمین هایی را از آمریکا طلب نمودند از جمله :

1. تضمین اجرای قطعنامه های 242 و 338 که مبتنی بر عقب نشینی کامل از سرزمینهای اشغال شده در سال 1967 می باشد .
2. اعتراف به حقوق سیاسی مردم فلسطین .
3. مشارکت فلسطینیان براساس نمایندگی ساف بوده

با رد هر گونه دخالت خارجی ( خود سازمان را شرط قرار ندادند ) .

1. رد نبودن مسأله قدس در دستور کار کنفرانس صلح .
2. توقف فوری احداث شهرکهای یهودی .

ج ) موضع فلسطینیان مخالف کنفرانس صلح :

طرح پیشنهادی صلح آمریکا در خصوص فلسطین که محور آن را ایجاد حکومت خودمختار برای دو منطقه کرانه باختری و نوار غزه بدون در نظر گرفتن دیگر فلسطینیان خارج و حتی قدس تشکیل می داد از جانب بسیاری از رهبران گروههای مختلف و شخصیتهای فلسطینی با مخالفت روبه رو گردید .

هفت گروه فلسطینی در دمشق اجتماع کرده و بر ضد کنفرانس صلح و روند آن بیانیه های پی درپی صادر کردند . سه گروه جبهه خلق برای آزادی فلسطین جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین و جنبش حماس در الجزیره با صدور بیانیه ای کنفرانس آمریکایی صلح خاورمیانه را توطئه جدید آمریکا علیه ملت فلسطین دانستند .

جورج حبش رهبر گروه جبهه خلق برای آزادی فلسطین تهدید کرد که شورای مرکزی و ملی کنفرانس منطقه ای را که سقف آن سه سال برای حکومت خودمختاری می باشد رد خواهد کرد . وی معتقد بود که ضرر دیدار با بیکر از نفعش بیشتر است چرا که باب مذاکره با فلسطینیان خارج ساف باز گردیده است .

همچنین حماس خواستار برپایی اعتصاب عمومی گردید و شعارهای زیر را سرلوحه مواضع خود قرار داد . نه به دیدار با بیکر - - نه به نظام جدید آمریکایی و نه به صلح با یهود .

مخالفت با طرح صلح باعث گردید تا مذاکره کنندگان فلسطینی با آمریکا از سوی گروههای مخالف تهدید به قتل گردند . اما کسانی که با بیکر دیدار کرده و موافق چنین روندی بودند ، در پاسخ به نظر مخالفان استدلال می کردند که دیدارهای با بیکر باعث گردیده تا در زمینه های زیر به پیشرفتهایی دست پیدا کنند :

1. تمامی دیدارهای با بیکر دو روز به انتظار می انجامید که این مدت برای کسب نظر ساف به منظور حفظ نقش سازمان و اینکه مرجع فلسطینیان مذاکره کننده

ساف است ، بود .

1. چنانچه جریان صلح متوقف گردد ، سرزنشها متوجه صهیونیستها خواهد شد و نه فلسطینیانی که به ندای صلح آمریکا پاسخ مثبت داده اند .
2. نشست افرادی از قدس با بیکر ( عشراوی - - حسینی ) تأکید بر ضرورت نمایندگی قدس در گفت وگوها است .

مآخذ :

1. روزنامه السفیر 19/3/1991 .
2. روزنامه النهار 7/4/1991 .
3. روزنامه الحیات 13/5/1991 .
4. 11/9/1991 - 4/8/1991 .
5. روزنامه جمهوری اسلامی 30/7/1370 .