زرقا ( نهر - )

یکی از نهرهای فلسطین است که به دریای مدیترانه منتهی می گردد . و به نام " رود تمساح " نیز شناخته شده است . این نام به خاطر وجود تمساحهای زیاد در آبهای آن در قدیم به اذهان خطور کرده است . و گفته می شود که در اوایل این قرن نیز تمساحی در این رود مشاهده شده است .

نام گذاری این مجرای آبی به رود مبالغه آمیز است چون بیشتر قسمتهای آن در بیشتر ایام سال خشک می باشد ، و نام گذاری آن به نهر به جز بر بعضی از مجرای پائیینی آن و سرچشمه و مصب آن در طول چند کیلومتر صحیح نمی باشد . این نهر رود کوچکی است که مساحت حوزه آن از 181 کیلومتر تجاوز نمی کند . آبهای دامنه غربی در کوهپایه ام فحم و انتهای جنوب غربی کوه کرمل به مصرف می رسد . و به شمال قیساریه در حدود 4 کیلومتری می ریزد . اما طول این نهر در حدود 25 کیلومتر می باشد که هفت کیلومتر انتهایی آن همیشه در حال جریان می باشد .

ابتدای این نهر در ارتفاعات محیط به روستای ام فحم از جهت شمال واقع شده که نشانه های دره رود در ارتفاع 300 - 325 متری از سطح دریا ظاهر می گردد . و سپس به طرف غرب و بعد شمال و سپس شمال غربی می رود تا اینکه سرانجام به خرابه کلبه که محل تلاقی با نهری است که از منطقه خرابه " چشم ام زیتون " می آید ، می رسد . دره در مسیر خودش به طرف جنوب غربی در ضمن زمین تپه ای به دره های کوچک و کم اهمیت که بعضی از چشمهای کوچک غزاره که در بیشتر ایام سال آب آن در حال طغیان است ، ارتباط پیدا می کند . و هنگامی که و دره به مکان بنیامینا و خرابیهای برج می رسد . شکل قوس مانندی که بطن آن در جهت جنوب باز می گردد ، ترسیم می کند . و بعد از آن به سوی شمال غربی حرکت می کند و به نهری که دارای جریان مداوم می باشد تبدیل می گردد که بعضی از چشمه های اطراف آن این نهر را تغذیه می کنند ، و با آبهای چشمه های دیگر ارتباط پیدا می کند که از شمال مستعمره بنیامینا می آید . ای رود در این منطقه در ارتفاع 25 متری از سطح دریا در جریان بوده و به طرف زمینهای جلگه ساحلی تنگ منحرف می گردد و سپس در اطراف زمین غرب غوارنه جنوبی با قوسی که از طرف شمال به آن احاطه پیدا می کند و سپس به طرف جنوب غربی و بعد غربی ادامه یافته تا به آبهای دریای مدیترانه در ساحل غنی با سیلهای ساحلی که از جزیرة " حمام " تا قیساریه در امتداد می باشد ، بریزد .

دره رود زرقا در نیمه بالای منطقه غنی تپه ای از راهها و بلندیهای دایره ای می گذرد . آبهای آن در این منطقه در صخره های نه چندان محکم حفر می گردد . اما نیمه پائینی آن در زمینهای صخره ای که از سیلابها تشکیل می شود جریان می یابد .

حوض و آبگیر رود زرقا علی رغم کوچک بودن مساحت آن مقدار زیادی از باران را که بین 600 و 700 میلی متر سالیانه در حال نوسان بوده ( در قسمت بالائی خود ) و بین 500 و 600 میلی متر در مجرای پائینی خود ، در نوسان است ، در خود جای می دهد . و این یک مقدار سالیانه متوسطی می باشد که موجب می شود جریان آبها در فصل بارش باران به صورت سیل جاری شود که قسمتی از آن به دریا به ویژه در مناطق ریزش آبها در آبگیرهای مجاری پائینی می رسد .

از آنجا که قسمتی از آبهای داخلی حوض این رود برگشت کرد ، مجاری پائینی را از طریق چسمه های زیادی که دارای اهمیت آبی زیادی دارند ، تغذیه می کند .

شرایط و اوضاع و احوال موجود در حوض رود زرقا کهاز زمین کج و منحرف قلیله و بارانهای زیاد و آب و هوای معتدل و خاک حاصلخیزش متمایز است کمک زیادی به زندگی کشاورزی روستایی در روستاها و زمینهای اطراف آن نموده است . و ساکنین آن در درجه اول به کشت حبوبات و بعضی از اشکال کشاورزی آبی در زمینهای روستاهای معاویه و بطیمات وام شوف و قنیر و خرابه برج و شومریه مشغول می باشند . و این شرایط محیطی و طبیعی همچنین فرصت و زمینه لازم را بری پرورش چهارپایان به ویژه گوسفندان و بزها را فراهم نموده است .

زمینهای نهر زرقاء همانند بقیه مناطق فلسطین اشغالی مورد تجاوز و استیلای صهیونیستها قرار گرفت و ساکنین و صاحبان آنها را اخراج و بر روی بیشتر روستاهای عربی و بخشی از زمینهای آن مستعمره های یهودی نشین بنا نمودند که مهمترین این مستعره ها " بنامینا " و " افی ایل " و " عامیقام " و بن یتسحاق و مانند آن می باشد .

مآخذ :

1. نقشه فلسطین ، مقیاس 000,5001 تصویر مرج ابن عامر .
2. نقشه زمین شناسی فلسطین : مقیاس 000,2501 .
3. دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج 1 ، ق 1 ، بیروت 1973 .