تجمع میهنی ( حزب - )

در دهه 1930 مجموعه ای از احزاب در فلسطین به وجود آمد که خصلتی میانه رو داشت و در فعالیتهای خود از شیوه های سنتی بهره می جست و منافع گروههای اجتماعی و تقسیم بندیهای آنها را به صورتی واقعی و دقیق منعکس می کرد . با همه اینها با پیدایش این احزاب نشانه تحول جدیدی در جنبش ملی فلسطین بود و از مرحله پخته تری در مبارزات سیاسی حکایت می کرد . در حقیقت ، تقاضای پایان یافتن قیمومیت بریتانیا ، و توقف مهاجرت یهودیان و ممنوعیت انتقال زمین بر صهیونیستها و استقلال ملی خواستهایی همگانی بودند که کلیه نیروهای سیاسی در فلسطین بر آنها اتفاق نظر داشتند .

حزب تجمع میهنی یکی از همین احزاب بود . فعالیت برای تأسیس آن از آوریل سال 1935 شروع شد . در آن زمان عبداللطیف صلاح و عبدالفتاح طوقان ، از رهبران نابلسی ، بیانیه ای را در روزنامه فلسطین در تاریخ 16/4/1935 منتشر کردند و در آن ضرورت تشکیل " تجمعی سیاسی و بی طرف " را برای یکپارچه کردن جبهه دفاع... از مبارزان راستین که جز عشق به وطن سودایی ندارند گوشزد کردند . بالاخره در تاریخ 4/10/1935 حزب تأسیس شد . علاوه بر عبداللطیف صلاح ، رئیس آن ، عبدالله مخلص و عبدالله متری و حمدی نابلسی و شفیق عسل نیز در هیأت رئیسه آن عضویت داشتند .

نگاهداری از عربیت فلسطین ، و ایستادگی در برابر کوشش صهیونیستها برای تأسیس میهن قومی یهود و لغو قیمومیت بریتانیا و استقلال کشور از جمله اهداف حزب عنوان شده بود و راه رسیدن به این اهداف اتکاء بر " شیوه های عملی توسعه و ترقی صنعت و کشاورزی و بازرگانی " اعلام شده بود .

حزب علاوه بر مرکزی که در نابلس داشت ، شعبه های در برخی از شهرهای فلسطین نیز دایر کرد ، اما از این امر نباید نتیجه گرفت که این حزب از پایگاه توده ای مقتدری برخوردار بود ، و برعکس می توان گفت که این حزب نماینده منافع همان چند نفری بود که رئیس و رهبری و تنی چند از علما آن را تشکیل می دادند . شایان ذکر است که رئیس حزب - که پیش از این از اعضاء شورای عالی اسلامی بود - خود بزرگ خانواده ثروتمندی بود که در نزدیکی طولکرم زمینهای وسیعی را دارابود . می توان گفت تأسیس این حزب ، به دو دلیل اصلی صورت گرفته بود :

1. انگیزه های شخصی گوناگون مؤسان آن
2. برجسته کردن نقش منطقه نابلس در رهبری جنبش ملی

سیاست اعلام شده حزب براساس بی طرفی در درگیریهای جاری میان مجلسی ها ( تجمع حسینی ) و مخالفان آنها ( تجمع نشاشیبی ) استوار بود و این خود انتقادهایی را بر می انگیخت . به گفته یکی از منتقدان ، در این روزگار که میهن در معرض خطر نابودی است ، احزاب باید موضع گیری مشخص و روشنی داشته باشند ، زیرا اختلاف میان سران احزاب حتی اگر ریشه در مسایل شخصی داشته باشد ، باز هم مسایل اصولی میهن را تحت تأثیر قرار می دهد .

به برنامه حزب نیز انتقاد می شد که خطرات رویارویی با مهاجرت صهیونیستها را کاملاً درک نکرده و راه حلهای ساده لوحانه ای را برای آن پیشنهاد کرده است . تصمیم های روزمره سیاسی حزب نیز در معرض انتقاد بود زیرا علی رغم آنکه اعلام شده بود هدف حزب مبارزه برای دستیابی به استقلال کامل فلسطین است ، سران آن با طرح شورای قانون گذاری که از طرف حکومت قیمومیت در سال 1935 پیشنهاد شد موافقت کردند . در سال 1936 حزب اعلام کرد که از یکپارچگی نیروها و احزاب سیاسی برای رویارویی با خطرات که میهن را تهدید می کند حمایت می کند . بعدها که تلاشهای وحدت آفرین به تشکیل شورای عالی عربی انجامید ، رئیس ابن حزب نیز در آن عضویت داشت .

ریشه های بحران ، ص 503

مبارزات حزب تجمع میهنی ، وابستگی نزدیکی با فعالیتهای عبداللطیف صلاح رهبر آن داشت . نمایندگان این حزب همراه با سایر احزاب در تاریخ 25/11/1935 یادداشتی به فرمانده عالی تقدیم کردند و در آ ن خواستهای ملت عرب فلسطین را ذکر کردند . حزب همچنین از ادامه اعتصاب عمومی در سال 1936 پشتیبانی کرد ( نک - : انقلاب 1936 - 1939 )

رئیس آن در برابر کمیسیون پیل گزارش مفصلی را قرائت کرد و اوضاع فلسطین و خواستهای ملت عرب آن را برشمرد .

در سال 1938 این حزب در کنگره بیروت شرکت کرد و رئیس آن به عضویت هیأت مذاکرات میزگرد لندن در سال 1939 انتخاب گردید ( نک - : هیأتهای نمایندگی اعراب فلسطین در لندن ) و ( نک - : لندن ، کنگره سال 1939 ) .

در سال 1945 پس از آنکه شورای عالی عرب باردیگر با میانجی گری اتحادیه کشورهای عربی تشکیل شد ، عبداللطیف صلاح نیز از طرف این حزب به عضویت آن درآمد ولی در سال 1946 زمانی که فلسطین بیش از هر وقت دیگر به یکپارچگی و همکاری همه نیروهای ملی نیاز داشت ، اختلاف و تفرقه در میان سران احزاب پدید آمد و عبداللطیف صلاح نیز در آن ماجراها دخالت داشت .

مأخذ :

1. الموسوعة الفلسطینیة ، جلد سوم ، 1948 .