اعراب در اسرائیل ( اوضاع سیاسی - 1993 تا 1948 )
قرنها حکومت بیگانه و سلطۀ عثمانیها و انگلیسیها برسرزمین فلسطین موجب شد تا اعراب فلسطین در برابر هرنوع حکومتی از خویشتن نفرت ، ترس و مخالفت نشان دهند .
سلطۀ ترکهای عثمانی ، در حدود چهارقرن تأثیری عمیق بر چهره سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی مردم این منطقه باقی گذاشت . این دوره پس از جنگ جهانی اول ، با فروپاشی امپراطوری عثمانی به پایان رسید .
حکومت استعمارگران انگلیسی توانست در مقایسه با ترکها ، در زندگی اجتماعی اعراب تحولاتی پدید آورد : دستگاه اداری مدرن وسایل تولید بهتر ، صنایع سبک و تأسیس مدارس . به کمک این‌گونه مؤسسات ، قشری از روشنفکران پدید آمد که البته تعدادشان در مقام مقایسه با نیازهای جامعه ، اندک بود و نتوانست در ارکان اجتماع اعراب تحولاتی اصولی پدید آورد . هنوز فئودالیسم ، فقر ، ناآگاهی نشانۀ بارز جامعه اعراب به شمار می‌آمد .
پیدایش اسرائیل و تشکیل رژیم صهیونیستی موجب شد تا جامعه عرب از هم پاشیده شود . تقریباً تمامی رهبران سیاسی سنتی و همچنین بازرگانان ، روشنفکران و صاحبان حرفه‌های آزاد ، اسرائیل را ترک کردند . و آن دسته از مردم عرب فلسطین که در کشور باقی مانده بود خود را بدون رهبران سیاسی و تجربه کافی یافت . اسرائیلیها نیز از این موقعیت مناسب برای انجام فعالیت سیاسی خود درمیان اعراب ، استفاده کردند .
حزب " ماپای " اولین گروهی بود که مبادرت به این کار کرد . این حزب در انتخابات دورۀ اول مجلس ملی اسرائیل ( 25 ژانویه 1949 ) فهرست جداگانه برای نامزدهای اعضای عرب تهیه کرد ، که دوتفرشان نیز در انتخابات پیروز شدند .
همزمان با تثبیت بیشتر موقعیت اسرائیل ، این حزب نیز فعالیتش را درمیان اعراب فلسطینی گسترش داد و در انتخابات دورۀ دوم و سوم مجلس ملی اسرائیل نیز سه فهرست جداگانه ا زنامزدهای عرب تهیه کرد که در هر یک از این دو دوره پنج تن از ایشان انتخاب شدند . در واقع فعالیت حزب " ماپای " درمیان اعراب بر هیچ پایه و اساس ایدئولوژیکی استوار نبوده است .
فهرست نامزدهای عرب این حزب نه دارای ترکیب تشکیلاتی ، و نه واجد برنامه و محتوای سیاسی بود . هدف از تنظیم این قبیل فهرستها چیزی جز به دست آوردن آرای اعراب به کمک حیله‌های انتخاباتی نبود . ترکیب فهرست نامزدهای عرب ، تنظیم سه فهرست جداگانه به جای یک فهرست واحد ، نامزدکردن آن دسته از رهبران سنتی اعراب که هنوز در کشور باقی مانده و تعدادشان اندک بود و بالاخره ایجاد اختلاف درمیان جوامع عرب به کمک این حیله ، تمامی هدف حزب " ماپای " را به خوبی برملا کرد .
با کمک تمامی دستگاههای حزب " ماپای " ، به ویژه حکومت نظامی ، تودۀ اعراب را وادار به حمایت از فهرستهای انتخاباتی می‌کردند . ضمناً مقامات مختلف دولتی نیز به هواخواهان خود وعده‌های فراوانی می‌دادند . فعالیت نمایندگان عرب که از طریق حزب " ماپای " به مجلس راه می‌یافتند ، تنها به حمایت از این حزب در مجلس ملی اسرائیل محدود می‌شد .
حزب ماپای برای گسترش فعالیتش درمیان اعراب از روزنامه " الیوم " ، تنها روزنامه عربی زبان کشور که از سال 1948 بدون وقفه انتشار یافته ، استفاده کرد .
حزب " ماپای " تنها دستگاهی نیست که درمیان اعراب فلسطینی فعالیت داشت . " صهیونیستهای متحد " نیز هنگام انتخابات دورۀ دوم مجلس ملی اسرائیل ، بدون پایه و اساس ایدئولوژیکی ، برای جلب آرای اعراب وارد میدان شدند . این گروه توانست با انتقاد از سیاست دولت ، ( سیاستی که برخی اوقات برای آن دسته اندک از فئودالهای عرب ماندگار شده در اسرائیل و سرمایه‌دارای ضعیف محلی مزاحمتهایی فراهم می‌کرد ) به هیأت مدافعان مالکیت خصوصی در آیند و بدین وسیله عده‌ای از اعراب را به طرف فهرست نامزدهای عرب حزب خود جذب کنند . اما هیچ یک از نامزدهای عرب حزب در انتخابات سال 1951 و 1955 پیروز نشدند .
حزب صهیونیستی " احدوت هاعافودا " ( وحدت کارگری ) نیز پیش از آغاز انتخابات دورۀ چهارم مجلس ملی اسرائیل ( 1958 ) برای جلب آرای اعراب یک رشته تبلیغات انتخاباتی وسیع و بی‌سابقه به راه انداخت . اما با وجود حمایت وزیر کشور ، هیچ‌یک از نامزدهای حزب کارگر اعراب به پیروزی نرسیدند .
حزب کمونیست اسرائیل تنها حزبی به شمار رفته که نسبت به دیگر احزاب صهیونیستی فعالیتش درمیان اعراب چیزی بیش از یک همکاری ساده انتخاباتی بود این حزب با شعارهای کمونیستی و دست‌چپی که سرمی‌داد و شاید یکی از ویژگیهای آن بود ، در آن سالها توانست شمار قابل توجهی از اعراب را به عضویت خود در آورد .
حزب کمونیست در تاریخچۀ سیاسی اعراب فلسطینی در سالهای اولیه تشکیل اسرائیل نقش ویژه‌ای به عهده داشت . این حزب پس از تأسیس دولت اسرائیل به مخالفت با آن برخاست و پیوسته طی مبارزات سیاسی و اجتماعی اعراب علیه اشکال مختلف اعمال زور و فشار دولتهای اسرائیل ، سعی در دست‌گیری ابتکار عمل داشت . این امر طی سه چهار سال نخست تشکیل دولت اسرائیل بیشتر مشاهده می‌شد . یعنی زمانی که جامعه عرب دچار آشفتگی عظیمی شده بود . به همین علت نیز این حزب توانست از همکاری وسیع اعراب ، ( به صورت فردی و گروهی ) بهره‌مند شود . این حزب زمینهای را برای اعتراض مسالمت‌آمیز اعراب علیه بی‌عدالتی و اقدامات ضد بشری صهیونیستهای افراطی فراهم می‌آورد ، لذا اعراب به این حزب روی آوردند .
روش حزب کمونیست اسرائیل موجب شد تا موقعیت این حزب درمیان اعراب فلسطینی بیشتر شود . تعداد اعضای عرب این حزب به اندازه‌ای افزایش یافت که در سالهای 1956 و 1957 دولت اسرائیل حزب کمونیست را به عنوان سخنگوی اعراب معرفی کرد .
این حزب در سال 1958 به اوج نفوذ و قدرت خود در میان اعراب دست یافت و این هنگامی بود که کمونیسم جهانی حمایت خود را از مبارزه جنبش آزادی‌بخش ملی اعراب علیه آمریکا و حامیان آن در خاورمیانه اعلام داشت . طی همین دوره بود که حزب کمونیست و دیگر رهبران عرب " جبهه اعراب را ( که بعدها " جبهه ملی " نامیده شد ) بنیان‌گزاردند . هدف این تشکیلات که در ژوئیه 1958 در " ناصره " و " عکا " به وجود آمد و شعبه‌هایی نیز در دیگر مناطق عرب‌نشین تشکیل داد ، ایجاد هماهنگی در فعالیتهای حزب کمونیست و دیگر دوایر پراکندۀ عربی ، به ویژه در زمینه دفاع از حقوق مدنی اتباع کشور بود . حزب کمونیست با پایه‌گذاری این " جبهه " رسماً به عنوان با نفوذترین حزب اسرائیل درمیان اعراب ، شناخته شد .
ولی این حزب نتوانست مدتی طولانی از محبوبیت برخوردار باشد و برخی عوامل خارجی مانند کشمکش و درگیری کمونیستهای عرب سوریه با ناسیونالیسم جمال عبدالناصر باعث ایجاد شکافی میان این دو گروه شد و این کشمکش در وضع اعراب فلسطینی مؤثر واقع شد . به ویژه اینکه حزب کمونیست علی‌رغم شعارهایی که برای همزیستی مسالمت‌آمیز اعراب و اسرائیل می‌داد هیچ‌گاه از نابودی اسرائیل و احقاق همۀ اعراب و حاکمیت کامل فلسطینیها بر سرزمینهای اشغالی فلسطین سخن نمی‌گفت لذا اغلب رهبران عرب و هوادارانشان از حزب کمونیست کناره گرفتند و یا از همکاری با آن دست کشیدند . جبهۀ ملی نیز دچار انشعاب شد .
حزب کارگران متحد ، " ماپام " نیز توانست موقعیتی کسب کند . این حزب به زیرکی دریافت که چگونه عده‌ای از جوانان ناراضی عرب را که حاضر نبودند با حزب کمونیست همکاری کنند و ضمناً نمی‌توانستند تشکیلات مستقلی به وجود آورند ، به سوی خود جلب کند . حزب ماپام تنها حزب صهیونیستی است که اعراب را در صفوف خود پذیرفت و ( دست کم به صورت ظاهر ) حقوق و مسئولیت برابر برایشان قائل شد . این حزب در سطح وسیعی فعالیتش رامیان اعراب دنبال کرد و برای انتشار اهدافش از روزنامۀ عربی " المرسد " استفاده کرد . حزب " ماپام " نیز در فعالیتهای سیاسی‌اش میان اعراب فلسطینی با ناکامی روبه‌رو شد که معلول خصلت حزب و ضعف سنتی آن بود . راه‌حلهای نیم‌بند ، مواضع متضاد ، و بی‌تکلیفی رهبرانش موجب شد تا اغلب اعضای عرب از آن کناره‌گیری کنند .
با وجود این ، حزب ما1ام در بعضی زمینه‌ها ، اعراب خدماتی ارایه کرد . بسیاری از جوانان بیکار عرب توانستند برای مدت زمانی در کیبوتسها ، کارخانه‌ها و ادارات وابسته به این حزب مشغول به کار شوند . این جوانان می‌توانستند مانند دیگر اعضای حزب " ماپام " تا حدودی استقلال افکار ناسیونالیستی و ماهیت ملی خود را حفظ کنند .
در مجموع می‌توان گفت که طی این دو دهه ، فعالیت سیاسی اعراب بیشتر با تحریکات احزاب صهیونیستی صورت می‌گرفت . احزابی که فکر و ذکرشان به دست آوردن آرای اعراب با استفاده از کلیۀ وسایل قانونی و غیر قانونی بود . این احزاب آرای اعراب را به کمک مؤسسات و ادارات زیر نفوذ خود و همچنین بخشیدن امتیازاتی به آنها ، خریداری می‌کردند .
هدف تمامی این احزاب دفاع از منافع طرفدارانشان بود تا ازز پدید آمدن تشکیلات سیاسی مستقل عربی جلوگیری کنند . البته کوششهایی نیز در زمینه پدید آوردن حزب مستقل عربی صورت پذیرفت ولی اغلب از آغاز ، محکوم به نابودی و شکست شد .
عوامل متعددی از پدید آمدن یک تشکیلات سیاسی مستقل و یا حزب عربی در اسرائیل طی این دو دهه جلوگیری کرده‌اند . تعداد کسانی که طی سالهای نخستین تأسیس دولت اسرائیل ، در راه پدید آوردن چنین تشکیلاتی کوشش کردند ، اندک بود . جامعۀ عرب که فاقد تجربیات سیاسی بود نمی‌توانست بدین راه گام نهد . اغلب رهبران جامعۀ عرب در سال 1948 کشور را ترک کردند . مراقبت دقیق و نیز اقدامات شدید علیه کسانی که جرأت اندیشیدن به چنین اهدافی را داشتند ، موجب شد تا این‌گونه افکار در نطفه خفه شود . برای آن عده‌ای که مایل بودند دست به فعالیتهای سیاسی بزنند و یا نگرانیهایشان را ابراز دارند ، چاره‌ای جز پیوستن به حزب کمونیست و همکاری با آن یا دیگر احزاب - باقی نماند . طی دوران طلایی حزب کمونیست اسرائیل به‌ویژه بین 1954 تابستان 1958 ، فکر ایجاد یک حزب سیاسی عربی و تهیه کردن مقدمات آن از سرها بیرون رفت . به ویژه آنکه در این هنگام حزب کمونیست اسرائیل از مبارزه ملی اعراب اسرائیل جانبداری می‌کرد . پیدایش " جبهۀ ملی " جانشینی برای حزب سیاسی عربی به شمار می‌آمد . هنگامی که در سال 1958 روابط " جنبش آزادی بخش ملی اعراب " با حزب کمونیست تیره شد و ظرف کمتر از چند ماه " جبهه " دچار انشعاب شد . تنها یک جناح کوچک و ضعیف ( در واقع سه یا تن ) به حزب کمونیست وفادار ماند و به همکاری با " جبهه " ادامه داد . جناح دیگری که اصولاً از جنبش آزادی‌بخش ملی اعراب پشتیبانی می‌کرد ، از همکاری با جبهه دست کشید تا فعالیتهای سیاسی خود را به طور مستقل دنبال کند . این جناح بلافاصله گروه " الارض " ( زمین ) را پدید آورد و برنامه سیاسی خود را اعلام داشت . این گروه خواستار اجازه انتشار نشریه‌ای هفتگی شد ( که به عنوان ارگان گروه " الارض " نامیده می‌شد ) همزمان با تسلیم این درخواست دست به انتشار اولین شماره‌های این نشریه زد .
سیزده شمارۀ نخست این روزنامه چنان به فروش رفت که مقامات دولتی مسئول امور اعراب از جمله " ساموئل دیبون " مشاور نخست وزیر در امور اعراب را در 13 ژانویه 1960 وادار به مقابله کرد . وی طی سخنان خود در یک کنفرانس ، خطر این گروه را برای موجودیت دولت اسرائیل تشریح و اعلام کرد که اقدامات شدیدی علیه اعضای آن به عمل خواهد آمد . دیری نگذشت که دست به کار شدند ؛ دو هفته بعد روزنامه " الارض " توقیف شد و 6 تن اعضای هیأت تحریریه آن به دادگاه فرستاده شدند . پس از آن اعضای این گروه برای کسب اجازۀ تأسیس شرکتی به نام " شرکت الارض ( زمین ) با مسئولیت محدود " برای چاپ و نشر و توزیع تقاضایی را به مقامات دولتی ارایه کردند . مقامات مسئول با این تقاضا مخالفت کردند و چنین استناد کردند که " چنین شرکتی مغایر با امنیت کشور و منافع عمومی خواهد بود . " ولی دیوان عالی کشور استناد مقامات دولتی را مردود شناخت . مشاور حقوقی دولت بار دیگر تقاضای تجدید نظر کرد ، که با آن مخالفت شد اما سرانجام شرکت " الارض " به ثبت رسید . ولی کمیسر منطقه تنها به استناد مقررات دفاعی ( فوق‌العاده ) سال 1945 و بدون کوچکترین توضیحی با این تقاضا مخالفت کرد . دیوان عالی کشور نیز این بار با تقاضای شرکت " الارض " مخالفت کرد و چنین گفت : " این مسأله را نمی‌توان دردیوان عالی کشور مطرح کرد و باید مرجع حقوقی دیگری بدان رسیدگی کند . "
در اوایل سال 1964 اعراب فلسطین تصمیم گرفتند این گروه را به شکل اتحادیه‌های رایج در زمان امپراطوری عثمانی به نام " جنبش زمین " به ثبت برسانند . این امر به انضمام اساسنامه جنبش ، کتباً برای مقامات دولتی ارسال شد . آنها با این استدلال که : " جنبش زمین با این قصد پدید آمده تا به موجودیت دولت اسرائیل و حاکمیت ارضی آن لطمه وارد سازد . " آن را ممنوع اعلام کردند . الارض بار دیگر به دیوان عالی کشور متوسل شد و اساسنامه خود را همراه با توضیحاتی که در زیر می‌آید ، تسلیم این مرجع کرد .
" جنبش الارض " نک : زمین ( جنبش - ) در راه پیشبرد و تحقق اهداف ذیل گام برمی‌دارد :
- ایجاد بهبود و ترقی در سطح آموزش و پرورش زمینه‌های علمی ، بهداشتی ، اقتصادی و سیاسی برای کلیه اعضای اتحادیه .
- ایجاد مساوات کامل و عدالت اجتماعی برای همه اتباع اسرائیل .
این پاراگراف عوامل درونی مسأله اسرائیلی - عربی ) را در برمی‌گیرد و بیان کنندۀ این نیت بنیان‌گزاران اتحادیه است که می‌خواهند خویشتن را وقف پایان بخشیدن به سیاست اعمال فشار و تبعیض در قبال اعراب اسرائیل کنند . به عبارت دیگر کوشش در جهت الغای حکومت نظامی ، پایان بخشیدن به اشغال و مصادرۀ زمینهای اعراب و بازگرداندن این قبیل سرزمینها به صاحبان اصلی آنها ، ایجاد تسهیلات در خدمات عمومی و غیره...
- کوشش برای پیدا کردن راه حلی عادلانه برای مسأله فلسطین .
- حمایت از این جنبش برای کسب آزادی اتحاد و برپا داشتن نظام سوسیالیستی در جهان عرب با استفاده از وسایل و طرق قانونی .
- حمایت کلی از صلح در سطح جهانی به ویژه در خاورمیانه .
- حمایت از همۀ کشورهای مترقی جهان و پیکار علیه امپریالیسم و پشتیبانی از مبارزات مللی که برای رهایی از چنگال امپریالیسم پیکار می‌کنند .
قاضی " ویتکون " پس از بررسی اهداف یاد شده بالا حکم دادگاه را صادر کرد و گفت : " این هدف ( یعنی پاگراف سوم اهداف فوق‌الذکر ) با موجودیت دولت اسرائیل به طور کلی و خاصه در محدودۀ مرزهای کنونی آن مغایرت دارد . به دنبال راه حلی برای مشکل فلسطین به عنوان یک مسأله جداناپذیر هستند و مایلند که خواستهای مردم عرب فلسطین محترم شمرده شود . "
وی سپس توضیح داد : " هر کشوری این حق اصولی را دارد که از آزادی و موجودیتش در برابر دشمنان داخلی و خارجی دفاع کند... از هیچ دولتی نمی‌توان انتظار داشت که به نام آزادی اجتماعات با پدید آمدن چنین تشکیلاتی در کشورش موافقت کند . "
در 13 نوامبر 1964 روزنامه " الاعتقاد " در پاسخ حکم دادگاه چنین نوشت : " ما معتقدیم که دادگاهها نمی‌توانند در مورد قانونی بودن جنبشهای سیاسی اظهار نظر کنند . نقشی که دادگاهها به عنوان قیم جنبشهای سیاسی اختیار کرده‌اند موجب می‌شود تا مرزهای ضروری میان دستگاههای اجرایی قانون‌گزاری و حقوقی محو شود . "
روشی که دولت اسرائیل در قبال گروه " الارض " اختیار کرد معلول ملاحظات سیاست خارجی دولت نبود ، چه این جنبش در واقع قدرت چندانی نداشت . این روش بیشتر معلول ملاحظات سیاست داخلی در قبال اعراب ساکن اسرائیل بوده است .
حاکمان اسرائیل ( به ویژه حزب " ماپای " ) سالهای سال ( در واقع از بدو تأسیس دولت اسرائیل ) سعی کردند پایگاهی مستحکم برپا دارند تا بر اعراب ساکن اسرائیل مسلط شده و از منافع حکومت یهود دفاع کنند . بدین منظور در اغلب وزارتخانه‌ها و مؤسسات عمومی مراجع خاصی - اداره امور اعراب پدید آوردند . این قبیل ادارات و دفاتر به مرور و با همکاری اعراب خائن به صورت یک دستگاه بوروکراسی دارای منافع سیاسی و اقتصادی طبقاتی خاص ، در آمدند و توانستند برای تحکیم سلطۀ خود ، روشهای جدیدی ابداع کنند . این دستگاه بوروکراسی ثمرات فراوانی به بار آورد . به شکرانۀ همین دستگاه بوروکراسی ، چهار یا پنج نمایندۀ عرب حزب " ماپای " در انتخابات پیروز شدند و به نوبۀ خود از تمامی اقدامات و ابتکارات این حزب پشتیبانی کردند . که البته در مقابل مزایای فراوانی نیز به دست آوردند . طرفداران همین دستگاه بوروکراسی کمک کردند تا هزاران هکتار زمینهای اشغال شدۀ اعراب به صورت املاک دولتی در آید و در مقابل ، هزاران پوند به حسابهایشان در بانکها ریخته شود .
بسیاری از اعراب اسرائیل با آنکه براین قبیل کارهای دستگاههای بوروکراسی ، صحه نمی‌گذاشتند . ولی اقدامی نیز علیه آن انجام نمی‌دادند . البته گهگاه نشانه‌هایی از قیام به صورت خروشی ناپایدار ظاهر شده که بالافاصله با کمک پلیس ، یا اقدامات حکومت نظامی ، خاموش شده است . دستگاه ماپای در دفاع از منافعش ، با گروه‌الارض درگیری پیدا کرد . افزون بر آن دیگر احزاب یهودی - نیز که فعالیتهایشان را در بخشهای عرب‌نشین توسعه داده بودند - با حزب ماپای اختلافات مشابهی پیدا کردند . مثلاً گردانندگان حزب " ماپام " به خوبی با اقدامات حزب " ماپای " علیه اعراب وابسته بدان حزب آشنایی داشتند . در واقع این قبیل اقدامات علیه همۀ مجامع دیگر یهودی نیز که به حزب " ماپای " یا دیگر تشکیلات تحت کنترل آن تعلق نداشتند و سعی می‌کردند حضور سیاسی و اجتماعی خود را درمیان اعراب تثبیت کنند . اعمال می‌شد . تنها تفاوت روش دستگاه حزب ماپای در قبال الارض از طرفی و گروههای مختلف یهودی از طرف دیگر ، در شدت و دامنۀ اعمال این‌گونه زورگوییها بود .
این دستگاه با تکیه به قدرت سیاسی تمامی نیرویش را علیه تشکیلات مستقل عربی به کار گرفت . چون بیم آن می‌رفت که این قبیل تشکیلات سرانجام روزی تمامی فعالیتهای حزب " ماپای " را درمیان اعراب با شکست روبه‌رو سازند و یا دست کم مشکلات فراوانی پدید آورند . دستگاه ماپای فعالیتهای سیاسی یا اجتماعی اعراب را تنها در چهارچوب حزب خود قابل قبول می‌دانست .
به طور کلی برای هرنوع فعالیتی ، مرجع مسئولی تعیین کردند که در صورت لزوم باید به آن مراجعه کرد . مثلاً برای برنامه فرهنگی باید به ادارۀ امور اعراب کمیته مشورتی " هستدروت " مراجعه کنند و یا برای انتشار مقالات سیاسی به دفتر هیأت تحریر روزنامه " الیوم " که با هستدروت همکاری نزدیکی داشت مراجعه کنند و اگر سانسورچیان با آن مقاله موافقت کردند ، موجبات چاپ آن فراهم می‌شد .
البته از بدو تأسیس دولت اسرائیل ، پیوسته افراد ، گروهها و روزنامه‌هایی در پیکار اعراب اسرائیل شرکت جسته‌اند و با قاطعیت از حقوق اعراب دفاع کرده‌اند .
هرچند دشوار می‌توان گفت که مقالات این قبیل نشریات چه تأثیر و نفوذی بر سیاست دولت اسرائیل در قبال اعراب داشته است ، ولی بدون تردید دامنه نفوذ این‌گونه مطبوعات تنها به شماری روشنفکر که به زبان عبری اشنایی داشتند ، محدود می‌شد . روشنفکرانی که برای اکثر این قبیل نشریات و نویسندگان اهمیت فراوانی قایل بودند .
بالاخره علی‌رغم مشکلات یاد شده برای اعراب اسرائیل ، آنها پس از گذشت دو دهه وضع وجود را به رسمیت شناختند . لغو حکومت نظامی در سال 1966 اهمیت و اعتبار رهبران محلی را در داخل صفوف اعراب اسرائیل افزایش داد . رهبران عرب در سال 1948 خود را خارج از مرزهای اسرائیل تلقی می‌کردند و در سالهای حکومت نظامی نیز رهبری که بتواند در داخل خط سبز مایۀ اعتماد سکنه عرب باشد ، به ظهور نرسید . اما در اوایل دهه هفتاد جوانان عرب یعنی آنان که در داخل اسرائیل متولد شده ، و در مراکز آموزشی همین کشور فارغ التحصیل شده بودند ، به تدریج به اهمیت نقش رهبران محلی پی بردند . بعضی از این جوانان شروع به فعالیت در چهارچوب احزاب مخالفت کردند و این امر نسبت به دیگران که به صورت فردی و مستقل عمل می‌کردند برتری قابل ملاحظه‌ای در پی داشت .
اوایل دهه هفتاد ، با رشد تدریجی رهبران محلی در بین سکنه اعراب چهره شهرها نیز از گسترش جدیدی برخوردار شد . هنوز خاطره افرادی چون " دیویدماگن " از " کریات جت " و " موسی‌کتشاف " از " کریات مالکی " و " مثیرشطریت " از " یونه " ، زدوده نشده است . هرسه تن یاد شده در آن زمان از اعضای حزب لیکود به شمار می‌رفتند که خود از احزاب مخالف بوده و جوانان یهودی را نیز در داخل خود جذب می‌کرد . با گذشت چند سال و به قدرت رسیدن حزب لیکود ، افراد فوق توانستند مناصبی را در داخل مؤسسات دولتی اشغال می‌کنند . همین موضوع ، موجب شد تا نسل تازه به دوران رسیده یهودیان شرقی و سپس جوانان عرب ، دریابند که چگونه می‌توان با ایجاد یک کانال ، در مسیر دولت در ساختن آینده سیاسی خود و جامعه مشارکت ورزید .
از سال 1980 به بعد اعراب محلی به تدریج تلاش کردند تا در چهارچوب ایجاد تشکیلاتی منظم به احتقان حقوق سیاسی و اجتماعی خود روی آورده و سهم خویش را در جامعه اسرائیلی به دست آورند . نخستین تشکیلاتی که در این راستا به وجود آمد " کمیته عالی پی‌گیری امور اعراب " بود . این کمیته کار تعیین رهبران مجالس محلی و شهرداریهای مناطق عرب‌نشین را به عهده گرفت . در سالهای بعد دو حزب عربی موسوم به : " جبهه دموکراتیک برای صلح و برابری " و " حزب دموکراتیک عربی تشکیل شد . این احزاب با شرکت در انتخابات پارلمانی در مجموع 4 کرسی را به خود اختصاص دادند . علاوه بر آن ، 5 نماینده عرب دیگر نیز به عنوان نامزدهای انتخابات احزاب " لیکود " ، " میرتس " و " حزب کارگر " به مجلس راه یافتند . به طوری که در سال 1993 ، 9 کرسی از 120 کرسی پارلمان رژیم اسرائیل متعلق به اعراب داخلی بود . ( حزب لیکود 1 عضو عرب ، حزب میرتس 2 عضو عرب و حزب کارگر 2 عضو عرب در پارلمان داشت ) .
در " کمیته پی‌گیری امور اعراب " رؤسای مجالس محلی و برخی دگر از صاحب منصبان از اعضای پارلمان یا هستدروت حضور داشتند . این کمیته به یک معنا کار خود را به عنوان رهبریت سیاسی اعراب اسرائیل ، آغاز کرد و در عرصه‌های مختلف چه در مورد جنگ لبنان و نتایج این جنگ و چه در داخل مناطق اشغالی ، به ایفای نقش پرداخت . به این صورت که تصمیمات این کمیته از یک سو چهارچوبی برای مبارزات سیاسی اعراب داخلی شد و از سوی دیگر ، به تقدیم کمک و ارایه پشتیبانی از سکنه مناطق اشغالی منجر شد .
در انتخابات سال 1993 کشمکش سختی در مورد قضیه کنترل مجالس و بخشهای محلی پدید آمد . رقابت اصلی بین دو جریان اصلی و اساسی بود . عشایر و گروههای مذهبی در یک طرف این رقابت ، و احزاب سیاسی وجود در طرف دیگر قرار داشتند . علاوه براین دو جریان ، جریان سومی هم که اکثراً از جوانان روشنفکر شکل گرفته بود ، پدید آمد . این جریان با شکستن قالبهای حزبی و عشایری وزنه جدید را در داخل صفوف اعراب محلی به نمایش گذاشت . این پدیده ضمناً موجب شد تا گروهها و طیف‌های بسیار زیادی در انتخابات محلی شرکت کرده و به شکل غیر مستقیم قدرت این اعراب را در داخل شهرها ، به آنان بازگرداند .
برخلاف گذشته ، و با توجه اینکه آخرین انتخابات شهرداریها پس از توافقنامه اسلو ( بین اسرائیل و ساف ) برگزار شد ، با آنکه نمایندگان عرب عضو پارلمان ، مانع اصلی تشکیل دولت از سوی احزاب مخالف به شمار می‌روند ، با وجود این ، در این انتخابات اثری از تبلیغات حزبی قومی در تبلیغات انتخاباتی مشاهده نشد ، بلکه تبلیغات انتخاباتی عمده ، بر محور تنگناهای اقتصادی موجود و چگونگی رفع این تنگناها دور می‌زد . این حقیقت موجب شد تا رؤسای بخشهای محلی عرب از نامزد حزب لیکود " ماکسیم لیوی " برای احراز ریاست کل شهرداریها ، حمایت ورزند . دلیل این موضوع ، آن بود که در بین اعراب ، پاره‌ای معتقد بودند که حزب لیکود نیز قادر به رفع مشکلات اقتصادی آنان می‌باشد . ( البته نهایتاً اعراب از نامزد حزب کارگر حمایت کردند و این تنها یک مانور تبلیغاتی بود )
در سال 1993 ، دانشکده مطالعات صلح در " گوات جیبه " در مورد نتایج انتخابات رهبران محلی اعراب تحقیقات مفصلی انجام داد و نتایج مهمی از این تحقیقات ارایه کرد . به موجب این تحقیقات ، در مورد وضعیت اعراب در داخل اسرائیل می‌توان چندین فرض به صورت زیر در نظر گرفت :
الف - بنا به یک احتمال اعراب تأثیر تعیین کننده‌ای در ساختار سیاسی تشکیلات دولتی ندارند که البته این فرض به رغم این حقیقت است که آنان امروز مهم‌ترین سد تشکیل دولت از سوی احزاب مخالف می‌باشند . باید گفت ، اگر موقعیت احزاب مخالف رو به کاهش نهاده و دست آنان از مراکز قدرت خالی مانده ، به دلیل نقشی است که رهبران محلی در زمینه‌های سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی ایفا کرده‌اند .
ب - پژوهشگران دانشگاه مزبور به این نتیجه رسیدند که در صورت انجام هرگونه تبعیضی برضد اعراب ، آن هم در زمینه‌های وظایفی که در سازمانهای عمومی دولتی مترتب است ، این رهبران محلی به منابع اصلی کار و پیشه تغییر موقعیت داده و موفق خواهند شد نیروهای فنی و فرهنگی عرب را به سمت خود جذب کنند . ضمن آنکه این رهبران به عنوان منبع درآمد روشنفکران که عمده مناصب آموزشی و برخی کارهای نه چندان عالی را در اختیار دارند . مطرح می‌باشند . ضمناً به دست آوردن هرگونه موقعیتی از سوی این طبقات ( نیروهای قنی فرهنگی روشنفکری ) در داخل رهبران محلی می‌توانند موجب نزدیکی بیشتری برای صاحب آن شود و امکان تماس بیشتر وی را با مردم فراهم سازد و باعث تأثیر مستقیمی از سوی آنان بر سطوح زندگی شود و بالاخره موقعیت ارزنده‌ای برای وی در داخل صفوف مردم به بار آورد .
ج - بنا به تحقیقات دانشکده مزبور تشکیلات محلی ( اعراب ) به یک مرجع اساسی برای انتخاب رؤسای شهرداریهای محلی و یا فراهم کردن زمینه ادغام در کادر رهبری اصلی اعراب اسرائیل تغییر موقعیت داده است .
مآخذ :
- جریس ، صبری و لوبل ، الی : صهیونیسم در فلسطین ، منوچهر فکری ارشاد ، انتشارات توس آبان 1350 .
- نشریه صهیونیستی عل همسمار9/2/94
- گزارشهای خبری خبرگزاری وفا ، 1993 .
