ابوالذهب ، محمد بیک ( 1189ھ/1775م )
ابوالذهب ، محمد الخازندار یکی از ممالیک بود که زمام امور مصر را در نیمه دوم قرن هیجدهم میلادی به دست گرفتند . وی نزدیکترین کس به علی بک کبیر بود . در سال 1178ھ و 1769م ، به امارت حجاز منصوب شد . هنگامی که ظاهر العمر ، با والی عثمانی دمشق می جنگید ابوالذهب به عنوان کمک به وی با 3000 سرباز ، حمله ای را به سرزمین شام رهبری کرد و در دشت " داریا " سپاه شام را شکست داد و دمشق را بدون جنگ فتح کرد . اما دیری نگذشت که به مصر بازگشت و ممالیک را برای مبارزه با علی بک گرد هم آورد . پس از آنکه علی بک را بر کنار کرد ، قدرت را در مصر به دست گرفت و خود را فرمانروای مصر خواند و به سنجق بک قاهره معروف شد .
وی سپس علی بک را که به همپیمان خود ظاهر العمر پناه برد و " مورد حمایت ناوگان روسی بود ، در یک کمین در نزدیکی العریش الصالحیه " به اسارت در آورد و او را به مجازات قتل محمد پاشا والی مصر ، مسموم ساخت .
ابوالذهب به دربار عثمانی پیشنهاد کرد مصر را به قلمرو عثمانی برگرداند و به او اجازه دهد ظاهر العمر را به علت شورش علیه حکومت مرکزی و همپیمانی با دشمنان روسی نابود سازد . حکومت عثمانی با پیشنهاد ابوالذهب موافقت کرد ، او را در مقام حاکمیت مصر ابقا کرد و به وی لقب ( پاشا ) داد . ( 1286ھ/1772م ) وی به مدت دو سال حکومت کرد .
محمد بک ابوالذهب ( 1189ھ . ق/1775م ) با لشکر عظیمی به فلسطین حمله کرد . یافا را به زور سر نیزه با 60000 سرباز تصرف کرد و به کشتار اهالی آن پرداخت ، گفته می شود این شخص به روش تیمور لنگ از کشته ها پشته ساخت . اعمال او در یافا باعث وحشت اهالی شام شد و در نتیجه ، امرای محلی از حمایت ظاهر العمر دست کشیدند . لذا وی مجبور به ترک عکا شد و به کوهستانهای ( صفد ) پناه برد .
دیری نگذشت سرزمین فلسطین کاملاً به حاکمیت ابوالذهب درآمد و امرای منطقه از وی اطاعت و پیروی کردند . ابوالذهب قلعه ها و برج و باروهایی را که ظاهر العمر ساخته بود ویران کرد . مهم ترین این قلعه ها " دیر حنا " و " دیر مارالیاس " بوده است .
وی مدت کمی در فلسطین بود و پیش از آنکه کار ظاهر العمر را یکسره کند مرگش فرا رسید .
جسد ابوالذهب توسط زیر دستانش به مصر منتقل شد و در مدرسه ای که به فرمان او در برابر " الدزهیر " ساخته شده بود به خاک سپرده شد .
مآخذ :
- جبرتی ، عبدالرحمن : تاریخ عجائب الاثار فی التراجم و الاخیا ، قاهره 1964م .
- کرد علی ، محمد : خطط الشام ، دمشق ، 1925م .
- مرادی ، محمد خلیل : سلک الدرر فی اعیان القرن الثانی عشر ، قاهره 1301ھ .
- شهابی ، حیدر : الغرر الحسان فی اخبار ابناء الزمان ، بیروت 1969م .
- سامی ، محمد فرید بک : تاریخ الدوله العلیه العثمانیه ، دارالنفاس .
- محامی ، محمد فرید بک : تاریخ الدوله العلیه العثمانیه ، دارالنفاس .
- بقلی ، محمد قندیل : مختار من تاریخ الحیرتی ، قاهره 1958 م .
- زامباور : نسب نامه خلفا و شهریاران ، تهران 1356 ھ . ش .
- صباغ ، مخائیل : تاریخ الشیخ ظاهر عمر الزیدانی ، حریصا ( لبنان ) 1928م .
- بستانی ، فؤاد افرام : دایرة المعارف ، بیروت 1962 م .
- غربال ، محمد شفیق : الموسوعه العربیه المیسره ، بیروت 1401ھ .
- دهخدا ، علی اکبر : لغت نامه ، تهران .
- S. Luisigan : Ahistory of the revolt of Ali Beye, London,1783.
- J. Marcel : History d, egyptc, paris, 1834.
- P. Deherain : L fgypte turue, paris.
- C. Volney : Boyege en syrie, paris, 1787.
