کرامه ( نبرد - )

نیروهای اسرائیلی در 21/2/1968 اقدام به حمله ای همه جانبه و گسترده به کرانه شرقی رود اردن در منطقه ای کردند که از شمال از پل امیرمحمد تا جنوب دریاچه لوط امتداد داشت . هدف از این حمله همان طور که اسرائیل به صورت رسمی اعلام نمود نابودی مواضع چریکهای فلسطینی در اردوگاه کرامه در پنج کیلومتری پل شاه حسین ( آلن . بی ) و در مناطق دیگری تا جنوب دریاچه لوط بود .

این حمله برای سازمان فتح و نیروهای دیگر فلسطینی و نیروهای اردنی ناگهانی و غیر منتظره نبود . فعالیتهای نیروهای اسرائیلی دو روز قبل از این عملیات مشاهده شده و سخنگوی فتح در روز 19 مارس اعلام کرد که اسرائیل در مدت رو روز گذشته نیروهای زیادی را در طول رود اردن جمع آوری کرده است . در همان روز نماینده اردن در سازمان ملل اعلام کرد که اسرائیل برای حمله ای بزرگ به اردن ، نیرو و مهمات فراهم می کند .

سخنان تهدیدآمیزی که از طرف اسرائیلی گفته می شد نیز با این تجمع نیروها موافقت داشت . رئیس حکومت اسرائیل در مقابل مجلس گفت که : اردن هیچ کاری برای جلوگیری اقدامات چریکهایی که از اراضی اردن می آیند نمی کند و ماناچار به حمایت از امنیت خود خواهیم شد . او این سخنان را در خلال سخنرانی اش در مورد حادثه انفجار مینها در زیر یک کامیون بزرگ حمل نیرو در جنوب نقب بیان کرد . وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک و رئیس اطلاعات اسرائیل نیز گفتاری مشابه را تکرار کردند .

طبق اطلاعات منابع اردنی ، اسرائیل به منظور اجرای این عملیات چهار تیپ ( دوتیپ سازمان یافته و تیپ 35 چترباز و تیپ 80 پیاده نظام ) را که یگانهایی از توپخانه ( 5 گردان توپ 105 و 155 میلیمتری ) آنها را پشتیبانی می نمود بعلاوه یگانهای مهندسی به منطقه آورده و چهار اسکادران به منظور پوشش هوایی را تأمین نموده علاوه برآن تعداد کافی برای حمل دوگردان پیاده نظام به همراه مهماتشان حضور داشتند . تعداد این نیروها به پانزده هزارسرباز می رسید .

از طرف اعراب یگانهای دیده بانی فتح تحرکات و تجمعات نیروهای دشمن را تحت مراقبت داشته و فرماندهی فتح تدابیر لازم - - به ویژه رویارویی یا عقب نشینی از مواضعی که از طرف دشمن مورد هدف قرار گرفته جهت ضربه به دشمن در زمان مناسب - - را طبق اصول جنگ مردمی به کار بست و پس از بررسی دقیق و عمیق موضوع تاکتیک " پایداری هوشیار " را به منظور تحقیق اهداف زیر برگزیده و مقرر نمود .

1. بالا بردن روحیه مبارزین فلسطینی و عرب پس از شکست و ضعف ژوئن 1967
2. تضعیف روحیه دشمن و وارد آوردن بیشترین زیان در صفوف آنها
3. تحقق همبستگی انقلابی بین مردم تا اینکه آنها یک نیرو و قوه کارآمدی گردند .
4. افزایش نزدیکی و اطمینان بین نیروهای انقلاب فلسطین و ارتشیان اردنی
5. رشد نیروهای انقلابی در داخل صفوف مردم عرب
6. امتحان اعتماد به نفس جنگجویان در نبردهای رویارویی مستقیم با نیروهای دشمن .

نیروهای مقاومت به سه قسمت تقسیم شدند : قسمت اول در تعدادی از مراکز در خود کرامه و اطراف آن پراکنده شدند قسمت دوم به شکل کمانهایی ( به شکل هلال ) در امتداد راههایی که احتمال نفوذ دشمن از آنها داده می شد تقسیم شده و قسمت سوم به طرف ارتفاع مشرف بر منطقه عقب ننشینی کردند تا آنکه به عنوان پشتیبان و احتیاط به کار روند . از طرف دیگر فرماندهی اردن آمادگیهای خود به منظور به عهده گرفتن جنگی قریب الوقوع را به کار گرفته و نیروهایش را در حالت بسیج و آماده باش و در انتظار رخدادهای آینده قرارداد .

نیروهای اسرائیلی در ساعت 5/5 صبح 21 مارس 1968 در چهار محور به حرکت درآمدند .

1. محور عارضه از پل امیرمحمد تا سه راهی المصری و راه اصلی عارضه - سلط
2. محور دره شعیب از پل شاه حسین تا شونه جنوبی و راه اصلی موازی دره شعیب السلط .
3. محور سویمه از پل امیرعبدالله تا جلگه رامه - ناعور و عمان
4. محور صافی از جنوب دریاچه لوط تا جلگه صافی و راه اصلی کرک .

اما نبردهای اصلی در عمل تنها اطراف سه محور اول دور می زند .

نیروهای اسرائیلی تحت پوشش آتش توپخانه از رود عبور کردند اما هنوز 200 متر پیشروی نکرده بودند که با مقاومت قوی و نیرومندی روبه رو شدند که مانع حرکت آنها شد . نیروهای اسرائیلی با افرادی که بر هلیکوپتر سوار بوده و برخی از آنها به منظور ردگم کردن و گمراهی نیروهای عرب در جلگه صافی پایین آمده اما بیشتر آنها در کرامه تخلیه شدند . اما نیروهای عرب از عهده آنها برآمدند و خسارات سنگینی بر آنها وارد آوردند . این اقدامات فرماندهی اسرائیل را ناگزیر از به کارگیری پرحجم نیروهای هواییش نمود که بمباران خود را بر روی مواضع توپخانه اردن و مواضع و سنگرهای چریکها و مواضع تانکها و توپهای ضد هوایی متمرکز نمودند .

در خلال این اقدامات ، هلیکوپترها به انتقال نیروهای اضافی و بازگرداندن مجروهان و اجساد کشته شدگان ادامه دادند . نیروهای زرهی از نتایج بمباران هوایی و توپخانه پر حجم و متمرکز به منظور ادامه پیشروی خود استفاده نموده و تقریبا در ساعت 10 توانستند که به نیروهایی که از طریق هوا در کرامه پیاده شده بودند ملحق شوند و بین آنها و یک گروهان از چریکها در نبردهای خونینی با تفنگ و نارنجکهای دستی و پس از آن با سلاح سرد رخ داد . نیروهای اردنی نیز در محورهای دیگر نبردهای شدیدی داشته و پیشروی دشمن را سد نمودند و مانع اجرای نقشه ها و برنامه های آنها گردیدند .

اسرائیلی ها در ساعت دو بعدازظهر در حالی که خسارات وارده به آنها افزایش یافته و میزان خسارتی را که برای هر پیشروی بایستی می پرداختند برایشان روشن بود ادعا کردند که مأموریتی راکه برعهده آنان گذارده شده بود به پایان رسانده و عقب نشینی را آغاز کرده اند . آنها در ساعت 5/11 به وسیله ژنرال اودبول فرمانده ناظران بین المللی خواستار آتش بس شده بودند ولی رئیس حکومت اردن این خواسته را تا عقب نشینی کامل نیروهای اسرائیلی رد کرد . عقب نشینی آخرین سرباز اسرائیلی در ساعت 5/2 پایان پذیرفت و نیروهای اسرائیلی در خلال عقب نشینی نیز با تعرض و حمله نیروهای هلالی شکلی که فرماندهی مقاومت قبل از نبرد آنها پخش کرده بود متحملخسارات زیادی شدند .

در حمله اسرائیل به کرامه اولین باری بود که نیروهای اسرائیلی از رود اردن می گذشتند و این نبرد شامل مسافتی به عرض 10 کیلومتر در جبهه که از شمال به جنوب نزدیک 50 کیلومتر امتداد داشت بود . این نبرد اولین عملیاتی بود که رئیس جدید وقت ستاد ارتش " حییم بارلیو " در محدوده ای وسیع آن را فرماندهی می کرد . اسرائیل برای این حمله نیروهای نسبتا زیادی را جمع آوری کرده بود و می خواست که این حمله درسی بزرگ و آموزنده برای چریکهای و ارتش اردن باشد و به واسطه آن یک پیروزی سریع به دست آید که از آن در بالابردن روحیه ساکنین اسرائیل که زیر ضربات عملیات پیشمرگانه و چریکی در زمینهای اشغالی می لرزیدند بهره ببرد .

نتایج این درگیری آن طور که اسرائیل می خواست نبود . رئیس حکومت اسرائیل در 25 مارس در برابر مجلس اعتراف کرد که " هجوم به کرامه مشکل تروریست را حل نکرد " و ناثان بیلید نماینده حزب ماپام گفت که : اسرائیل بایستی تاکنیکهای نظامی خود را مطابق با روشهای جنگی که دشمن از آن پیروی کرده و موافق با شرایط سیاسی حاکم پایه ریزی کند .

شموییل تامیر عضو مجلس خواستار تشکیل کمیته ای پارلمانی برای تحقیق در گره ها و مشکلات سیاسی نشأت گرفته از عملیات کرامه شد و افزود : برنامه ریزی عملیات و اجرای آن سئوال های زیادی را برانگیخته که خواهان جواب می باشند . یوری اونیری شکست عملیات را این گونه تعبیر کرده است : مفهوم تاکتیکی عملیات از ریشه و اساس اشتباه بود و نتایج آن منجر به پیروزی روانی دشمنی شد که به ما خسارات زیادی را تحمیل کرد .

نبرد کرامه نقطه تحول بزرگی برای جنبش فتح و به طور کل برای مقاومت فلسطین بود . این مطلب در سیل درخواست عضوت در مقاومت به خصوص از طرف روشنفکران و دارندگان مدارک دانشگاهی متجلی شد . همچنین این مسأله در تظاهرات عظیمی که به مناسبت شهدا در شهرهای عربی که در آنها به خاک سپرده می شدند برگزار شد کاملاً آشکار بود و همچنین تلاش روزافزون روزنامه نگاران بیگانه نسبت به مقاومت فلسطین که باعث تحریک برخی جوانان بیگانه به عضویت در صفوف مقاومت فلسطین شد تجلی کرد . نبرد کرامه معنای جدیدی به مقاومت فلسطین داد که در تظاهرات پشتیبانی و تأیید کننده اعراب و شعارهای خصمانه ای که مردم در مقابل آباابان وزیر امور خارجه اسرائیل در خلال دیدارش از نروژ و سوید در روز 7/5/1968 می دادند متجلی گردید . هزاران صدا شنیده شد که فریاد می زد " زنده باد فتح " در صحنه عربی و از دید اعراب ، نبرد کرامه نوعی بازگرداندن بخشی از کرامه است که نیروهای مسلح عربی که فرصت جنگ نیافته بودند آن را در ژوئن 1967 از دست داده بودند . در نبرد کرامه ، اسرائیل در تحقق اهداف نظامی و استراتژیک خود به منظور بالابردن روحیه اسرائیلی ها ناکام ولی در افزایش ترس و از صحنه به در رفتن آنها سهیم بود .

خسارات اسرائیلی ها در این نبرد 70 کشته و بیش از 100 مجروح و 45 تانک و 25 نفر بر زنجیردار و 27 عدد خودرو گوناگون و پنج هواپیما بود . در این نبرد مقاومت فلسطین 17 شهید داده و اردنیها 20 شهید و 65 مجروح که بین آنها تعدادی از افسران بودند . نیز 10 تانک و 10 دستگاه خودرو گوناگون و دو عراده توپ خسارت دیدند . اسرائیلی ها تعداد زیادی خانه را ویران نموده و به همراه آن 147 کشاورز عرب را به اتهام چریک بودن دستگیر نمودند .

مآخذ :

1. الکتاب السوی للقضیة الفلسطینه لعام 1968 ، مؤسسة الدراسات الفلسطینیة ، بیروت 1971 .
2. الیومیات الفلسطینة ، جلد 7 ، بیروت 1968 .
3. مجلة شوون فلسطینة ، شماره 7 ، 1972 .
4. گزارش فرماندهی اردن درباره درگیری .