کانال

کانال های بین برکه های سلیمان ( نک : برکه ها ) و شهر بیت المقدس از قدیمی ترین کانال های معروف در فلسطین است . هدف از ایجاد کانال ها انتقال آب آشامیدنی به ساکنین شهر بود . به لحاظ رشد جمعیت در شهر در طول دورانهای تاریخی احتیاج به انتقال آب جدید به شهر به وضوح مشاهده می شد . از جمله کندن کانال عوجا - - القدس برای انتقال آب رود عوجا به بیت المقدس بود که طول کانال به 60 کیلومتر رسید و هزینه آن نیز 000/360 لیره فلسطینی بود .

علاوه بر کانال های سابق در زمان احمد پاشا الجزار ، ایجاد کانال بین چشمه کابری واقع در شمال شرقی از شهر عکا و شهر عکا تمام شد . برای تأمین آب نوشیدنی این شهر و از امتیازات این کانال دقت در تصمیم گیری حفر و ارتفاع بعضی از سمت ها از سطح زمین است و مخصوصا در بالای دره ها پل هایی برای عبور کانال ها از بالای آنها زده شده است .

بعد از اشغال فلسطین صهیونیستها شبکه ای از کانال ها را برای گسترش مساحت زمینهای زراعتی در فلسطین مخصوصا در شمال رود اردن و نقب و برای افزایش آبهای لازم برای صنایع ایجاد کردند . قبل از تشکیل اسرائیل صهیونیستها شروع به حفر کانال های متعددی در اطراف دریاچه حوله برای استفاده از آبهای دریاچه و خشک کردن دریاچه نمودند . مهمترین آنها پنج کانال بود به اضافه مجموعه دیگری که در سال 1938 برای استفاده آبهای آبگیرهای اطراف دریاچه حفر شد . در مارس 1951

رژیم صهیونیستی کار در کانال اصلی که به دریاچه حوله می ریزد را شروع کرد .

بخشی از این کانال در خط آتش بس قرار دارد و از سرزمینهای عربی سوریه می گذرد که سوریه شکایت نامه فوری به شورای امنیت در 17/4/1951 تقدیم کرد و اسرائیل کار کرده در این کانال را متوقف ساخت و کانال جدیدی به سوی غرب که همه آن در سرزمینهای اشغالی قرار دارد را احداث کرد . همچنین این کانال به دریاچه حوله می ریزد و تا دریاچه طبریه امتداد می یابد که طول آن 20 کیلومتر مجرای جدیدی برای رود اردن تشکیل داده شد این دو دریاچه و مقدار آب موجود آن به طور سالانه 435 میلیون مترمکعب پایان یافت .

عملیات خشک کردن در ماه نوامبر سال 1957 و دریاچه حوله به سرزمینهای زراعی تبدیل شد که مساحتآن 000/800 هکتار می باشد .

در دره بیسان احداث سه کانال برای رساندن آب سرچشمه های متفرقه در منطقه به بیسان و سرزمینهای کشاورزی اطراف آن تمام شد . در کانال اول آب شوری که برای کشاورزی مساعد نیست موجود است . اما در پر کردن آب برکه ماهی هایی که در شمال شرقی بیسان واقع است مورد بهره برداری قرار می گیرد .

در کانال دوم آب شور نسبتا کمتری از آب کانال اولی موجود می باشد . این آب با آب کانال سومی که دارای آب شیرین می باشد برای دست یافتن به آبهای مورد استفاده برای کشاورزی است مخلوط می شود . سرزمینهای کشاورزی در دره بیسان به وسیله این آبها آبیاری می شوند .

کانال های مذکور در مرتبه دوم می آید و زمانی که با طرح مرکزی که هدف آن انتقال آب نهر اردن برای آبیاری صحرای النقب و به کارگیری در مراکز صنایع در فلسطین ( نک : اردن ، بهره برداری از آبهای رود - - و آبریزهای آن ) می باشد مقارنت پیدا می کند دارای اهمیت کمی می باشد . طرح انتقال به طرح طبریه - - النقب شناخته شد زیرا انتقال آب رود اردن از بخش شمال دریاچه طبریه به صحرای نقب در جنوب فلسطین تمام شد .

این طرح اهداف اقتصادی و سیاسی مانند افزایش قسمتهای آبیاری شده در فلسطین را محقق ساخت و همچنین تخفیف فشار از چاهها در دشت فلسطین و توفیر آبهای لازم برای ساختن پایگاههای صنعتی و آبادی ها در نقب می باشد .

اندیشه این طرح به قبل از ایجاد دولت اسرائیل برمی گردد . آژانس سازمان یهود تعدادی از طرحها را به منظور بهره برداری از آب رود اردن و آبریزهای آن برای خدمت به ساکنین در فلسطین تهیه کرد . تعدادی از بررسی ها و گزارشها مربوط به سال 1944 بود که مهمترین آن گزارشی است که ولترکلای لودر میلک ( Walterclay lowdermilk ) تقدیم کرد که به نام " فلسطین سرزمین موعود " نامیده شد . همچنین طرحی در سال 1948 که به نام " هیز لودرمیلک Hoys(lewdermilk ) نامیده شد . تمامی این

گزارشها و طرحها انتقال آب رود اردن و هدایت آن به النقب را بدون در نظر گرفتن اوضاع سیاسی منطقه پیشنهاد می کرد .

سپس طرحهای دیگری برای استفاده از آبهای رود اردن به اردن و اسرائیل داده شد . مبلیز بنگر ( Mills E Bunger ) در سال 1952 ایجاد سد مقارن بر روی رود یرموک و دره آبیاری اردن به وسیله دو کانال را که یکی از آنها در جانب شرق نهر و دیگری در جانب جنوبی قرار دارد پیشنهاد کرد . اما این طرح پیشنهادی باعث چشم پوشی ایالات متحده و آژانس سازمان ملل برای یاری و کمک و اشتغال پناهندگان در خاور نزدیک نشد . اردن فکر حفر کانال عمیق شرقی را به تنهایی انجام داد که کار آن در اواخر دهه 50 شروع و در سال 1964 پایان پذیرفت .

در پایان سال 1953 طرح جونستون که متضمن استفاده از آب رود اردن برای آبیاری مناطق واقع در حوزه آن از طریق جریان طبیعی آب و هوا بدون احتیاج به ایستگاههای پمپاژ آب مطرح گشت ، آژانس امدادرسانی بین المللی شرکت آمریکایی " Chas T . Main " مکلف به تعیین و طریق لازمی برای اجرای طرح شد . اما این طرح شرایط سیاسی لروف سیاسی در منطقه را مراعات نکرد و دولتهای عربی از پذیرش آن امتناع کردند برای اینکه 61% آب را می دهد درحالی که 77% آب از مصادره آبهای رود اردن از سوریه و لبنان و اردن می آید و اسرائیل این را رد کرد زیرا متضمن آبیاری النقب نبود و طرحهای سابق که تضمین کننده تعداد زیادی از کانال های آبی در

فلسطین است نافذ نمی باشد .

از ناحیه عملی رژیم صهیونیستی از اول دهه 50 برای انتقال آب رود اردن شروع به خط کشی کرد و سال 1953 را طرح آبیاری قرار داد که به طرح سالهای هفت گانه شناخته می شود . سپس آن را با طرح جدید در سال 1956 تلفیق کرد که به طرح سالهای دهگانه شناخته می شود . صهیونیستها در طرحهایشان بر گزارشها و بررسی های سابق به ویژه طرح هیز - - لودرمیلک اعتماد می کردند . بعد از آن عملیات انتقال آب نهر اردن آغاز گشت . این طرح انتقال به طرح اردن - - النقب که یکی از طرحهای مرکزی برخلاف طرحهای ملی سابق بود شناخته شد .

طرح شامل تعدادی کانال های آبی غیرمتصل می شود که از طولانی ترین کانال های آبی در فلسطین به حساب می آیند و در آن مجموعه ای از نقبها و آب انبار به اضافه لوله های آب وجود داشت . منبع آبی که در کانال های دریاچه طبریه جاری است تشکیل دهنده مخزن طبیعی برایآبهای لازم برای طرح است وسعت آن بیش از سه میلیارد مترمکعب آب است . در بخش شمالی غربی دریاچه ایجاد کانال برای کشیدن آبها از دریاچه طبریه به ارتفاع 256 م از سطح آن تمام شد .

عملیات کشیدن و پمپاژ کردن آب به وسیله ژنراتور با نیروی 25 - 45 کیلووات در ساعت انجام می گیرد . این ژنراتور توسط نیروی آب جهنده از کانال آبی که دریاچه الحوله ( سابق ) و دریاچه طبریه را به هم وصل می کند و ارتفاع آن از سطح دریاچه طبریه در حدود 204 م بالاتر است کار می کند . نیروگاه برق در نزدیکی روستای طابغه که در جنوب غربی از کفر ناحوم واقع است قرار دارد . ساختن ایستگاه پمپاژ در سال 1956 پایان یافت .

سپس آبهایی که از دریاچه طبریه کشیده شده توسط کانال روبازی که طول آن 16 کم است به ایستگاه پمپاژ دوم جاری می شود . حفر کانال در ابتدای سال 1960 که عمق آن به 13 م و عرض آن در سطح 13 م و در گودی 5/2 م است پایان یافت . در بین سال 1960 و 1961 بالا بردن دیوار اطراف آن نسبت به سطح زمین برای اینکه کسی در آن سقوط نکند پایان یافت .

از انتهای این کانال جاری ساختن آب دوباره به ارتفاع 147 م از سطح دریا انجام می شود . از این رو آبها در کانال زیرزمینی عیلبون که طول آن 800 م می رسد ، جاری می شود . این عملیات در سال 1962 تمام شد . بعد از جاری شدن آب از طریق کانال زیرزمینی که به دشت بطوف واقع بین تپه کوکب در شمال غربی و کوه طرعان در جنوب شرقی می ریزد ، قسمتی از دشت بطوف به دریاچه تبدیل شده که مساحت آن 400 جریب و مقدار آب آن 5/1 میلیون مترمکعب است ( نک : مخازن آب ) .

آب از دریاچه بطوف ، که به خاطر زمین باارزشش ، عبارتست از طریق نقب شمرون که طول آن 1600 م جاری می شود . این عمل در سال 1962 پایان یافت . سپس از طریق لوله هایی که قطر آن 108 اینچ 75/2م وارد دشت ساحلی شده تا از آنجا به وسیله لوله های آب عوجا - نقب که ایجاد آن در سال 1955 آغاز شد و از طریق آن آبهای رود عوجا را به نقب شمالی منحرف کرد به نزدیک سرچشمه ( جنوب غربی کفر قاسم ) برسد .

قطر این لوله ها 66 اینچ/65/1 م و طول آن 107 کیلومتر است . این لوله ها به نقبی منتقل می شود که میانگین آب سالانه آن 200 میلیون م است . این لوله ها به دو شاخه تقسیم می شود به سوی غرب عوجا که آبهای مصرف تل آویو در آن می ریزد انتقال یافته است . کار احداث این لوله ها در سال 1960 پایان یافت .

مجموع طول کانال های رو زیرزمینی و لوله ها در طرح اردن - النقب به 145 کیلومتر می رسد . در حدود 356میلیون مترمکعب آب به نقب می رساند که 82% آن در کشاورزی و باقی آن در کارهای صنعتی به کار گرفته می شود .

رژیم صهیونیستی توانست از طرحهای آبی مذکور 185000 هکتار از اصل 440000 هکتار از زمینهای بهره برداری شده در کشاورزی را آبیاری نمایند ( این معادل 20% از مساحت فلسطین با استثناء کرانه غربی و نوار غزه است ) .

اما کانال های آبی که مهمترین آنها کانال بین دو دریای مدیترانه و بحرالمیت ( نک : کانال بین دو دریای مدیترانه و بحر میت ، طرح ) است و آبهای دریای مدیترانه را به بحرالمیت متصل می سازد که در دست اجراست . روی

آن مطالعات و بررسی های انجام شده و حفر آن از تل قطیف در ساحل نوار غزه به مسعد در جنوب غربی بحرالمیت مقرر شد ، طول ( کانال ) به 116 کیلومتر و هزینه آن به 900 میلیون دلار می رسد و انرژی الکتریسیته به قدرت 150 مگاوات به طور سالانه تولید خواهد کرد .

مأخذ :

1. رزق ، ادوارد : نهرالأردن و روافدة ، عمان ، لا . ت .