موسی ابومرزوق
موسی ابومرزوق در سال 1951 میلادی در اردوگاه " یبنا " واقع در شهر رفح به دنیا آمد . نام کامل او موسی محمد محمد ابو مرزوق است . خانواده اش پیش از تولد وی ، از روستای " یبنا " در نزدیکی شهر المجدل به شهر رفح کوچانده شد .
وی مقاطع تحصیلی ابتدایی تا دبیرستان را در نوارغزه به پایان رساند و پس از پایان دوران دبیرستان در دانشگاه " حلوان " قاهره در رشته مهندسی صنایع پذیرفته شد که در سال تحصیلی 77 - 1976 تحصیل خود را در این رشته در مقطع لیسانس به پایان رساند . ابومرزوق پس از پایان تحصیلات تا سال 1981 مسئولیت اداره یک کارخانه صنعتی را در کشور امارات متحده عربی برعهده گرفت . وی در سال 1981 برای ادامه تحصیلات به آمریکا رفت و تا سال 1991 و اخذ مدرک دکتری در رشته مهندسی صنایع ، در آنجا به تحصیل ادامه داد .
زندگی در آمریکا ، یکی از نقاط عطف زندگیابومرزوق است ، زیرا او پس از فعالیتهای خیریه در این کشور در حمایت از مقاومت فلسطین ، به دستور دولت آمریکا دستگیر و 18 ماه در سلولهای انفرادی به سر برد .
آوازه شهرت ابو مرزوق نیز از همان زمان دستگیری اش در آمریکا اوج گرفت و کمیته هایی برای حمایت از آزادی وی تشکیل شدند .
ابو مرزوق در سال 1992 به ریاست دفترسیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس برگزیده شد ، اما این موضوع تا سال 1995 و هنگامی که دولت اردن او را پس از سه سال اقامت در این کشور اخراج کرد و به آمریکا فرستاد و آمریکا نیز او را در فرودگاه جان کندی دستگیر کرد ، افشا نشد .
ابو مرزوق 18 ماه را در سلولهای انفرادی در آمریکا بدون آنکه اتهاماتش اثبات شود ، گذراند . پس از آنکه دولت آمریکا موفق نشد اتهامات علیه ابو مرزوق را ثابت کند - - با موافقت مقامات اردنی - - او را به اردن بازگرداند .
دو ماه پس از دستگیری موسی ابو مرزوق در آمریکا ، اسرائیل یادداشتی حاوی 22 بند به وزارت دادگستری دولت آمریکا ارائه داد که در آن بر مشارکت جدی ابو مرزوق در فعالیتهای ضداسرائیلی و حمایت مالی از فعالیتهای نظامی جنبش حماس در داخل فلسطین و تشکیل گروههای نظامی وابسته به حماس تأکید شده بود .
دستگیری او را می توان نشانه شکست توافقات اسلو و افزایش مخالفت های مردمی به ویژه گروههای فلسطینی با جریان توافقات و نتایج آن دانست .
در پی سرخورده شدن فلسطینیان از جریان اسلو ، اعتراضات فلسطینیان که گاه در قالب درگیری نظامی دیده می شد ، افزایش یافت و اسرائیل برای مقابله با این امر به فکر افتاد .
وقوع جنایت کشتار نمازگزاران در حرم حضرت ابراهیم ( ع ) در شهر الخلیل در تاریخ 25 فوریه سال 1994 و تهدید بسیار شدید گردانهای شهید عزالدین قسام به گرفتن انتقام خون فلسطینیانی که در این جنایت به شهادت رسیده بودند ، موجب شد ، برخی از نیروهای فلسطینی به ویژه نیروهای حماس مستقر در آمریکا واکنش نشان دهند . در آن زمان ، گردانهای قسام چندین عملیات تأثیرگذار را انجام دادند که خشم شدید اسحاق رابین نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی را در پی داشت .
رابین این قدرت عملیاتی را ناشی از توانایی مالی حماس می دانست . او که به دنبال یافتن سرنخهایی از این حمایت مالی می گشت ، از دولت آمریکا که حامی اسرائیل است ، کمک خواست . البته این درخواست با روش خاص خود صورت گرفت یعنی رابین از گروههای تأثیرگذار
صهیونیستی در آمریکا خواست که در جهت تحت فشار قرار دادن دولت آمریکا برای قطع برخی کمکهای احتمالی که به حماس از داخل آمریکا صورت می گرفت ، کمک کند .
آن زمان بود که بحث " خشکاندن چشمه ها " مطرح شد . در این طرح اسرائیل به دنبال یافتن اماکن ، افراد و مؤسساتی بود که از حماس حمایت مالی می کردند و البته به دنبال یافتن سرنخ های اولیه آن در آمریکا می گشت .
به سبب حضور گروه زیادی از فلسطینیان در آمریکا - - از جمله ابو مرزوق - - طبیعی بود که اسرائیل به دنبال یافتن راهی برای زیر فشار گذاشتن فلسطینیان برآید . همچنین به سبب ارتباط بسیار نزدیک آمریکا و اسرائیل ، رفت و آمد از آمریکا به اسرائیل برای همگان و البته فلسطینیان آسان بود .
فشارهای لابی اسرائیل در آمریکا به ویژه با درگیر شدن کلینتون رئیس جمهور وقت آمریکا با اتهامات مالی و اخلاقی و کاهش محبوبیت وی و تقویت مواضع جمهوری خواهان کنگره که از نزدیکی بیشتری با گروههای فشار صهیونیستی در آمریکا برخوردارند ، منجر به درج نام جنبش حماس در لیست گروههای تروریستی دولت آمریکا شد . در پی این حادثه ، کلیه افرادی که به نوعی با جنبش حماس رابطه داشتند ، تحت پیگرد قرار گرفتند و البته موسی ابو مرزوق هم به عنوان یکی از رهبران شناخته شده شاخه سیاسی حماس از این امر مستثنی نبود .
اسرائیل در ادامه تلاشهای خود ، از آمریکا خواست که ابومرزوق را به این رژیم تحویل دهد و دادگاه فدرال آمریکا نیز در مقام موافقت با خواسته اسرائیل برآمد ، اما تهدیدات حماس به افزایش عملیات خود علیه اسرائیل به ویژه تهدید به اسارت گرفتن نیروهای اسرائیلی برای تبادل با فلسطینیان اسیر موجب شد که اسرائیل از درگیر شدن در جریانی که آینده اش برای این رژیم نامعلوم بود ، از تصمیم خود برای انتقال ابو مرزوق به فلسطین اشغالی منصرف شود .
با بازگشت ابو مرزوق به اردن ، او ریاست دفتر سیاسی را به خالدمشعل سپرد و خود به عنوان معاون وی برگزیده شد .
روابط میان حماس و دولت اردن یکی از مراحل مهم فعالیتهای سیاسی این جنبش در خارج فلسطین به شمار می رود . در این میان ابو مرزوق نیز که یکی از رهبران اصلی و تأثیرگذار جنبش حماس در خارج به شمار می آید ، درموضوع اختلافات میان دولت اردن و جنبش حماس که زیر فشار کشورهای دیگر از جمله آمریکا و اسرائیل به اخراج رهبران شاخه سیاسی حماس از این کشور منجر شد ، درگیر بوده است .
پس از آنکه دولت اردن سه تن از رهبران اصلی شاخه سیاسی حماس یعنی ابو مرزوق ، خالد مشعل و ابراهیم غوشه را به قطر تبعید کرد ، آنان برای ادامه فعالیتهای خود در منطقه ای نزدیکتر به تحولات فلسطین به سوریه رفتند و از آن زمان تاکنون مقر اصلی فعالیتهای سیاسی خارجی حماس در این کشور قرار دارد ، هر چند که حماس در کشورهای یمن ، سودان ، لبنان و ایران نیز دفاتر نمایندگی رسمی دارد .
محتویات
دیدگاههای ابو مرزوق :
مهمترین دیدگاههای ابو مرزوق عبارتند از :
1 - مقاومت فلسطین و رژیم صهیونیستی :
برای بررسی دیدگاههای موسی ابو مرزوق باید به بیانیه ها و به ویژه منشور جنبش " حماس " درباره وضعیت و تحولات فلسطین و نگاه این جنبش به اسرائیل مراجعه شود ، زیرا ابو مرزوق یکی از تدوین کنندگان این منشور و یکی از نظریه پردازان سیاسی حماس در عرصه بین المللی است .
در منشور جنبش حماس دراین باره آمده است :
جنبش حماس ، اسرائیل را نه یک دولت منفعت طلب که یک دولت خصمانه جهانی می بیند . حماس این طرح را مکمل توسعه طلبی های نیروهای استعمار نوین می داند که در صدد است با ایجاد تفرقه ، تجزیه و تثبیت هیمنه اقتصادی ، سیاسی و نظامی و حتی فکری ضمن جلوگیری از شکل گیری هرگونه جبهه پیشرو ، بر مقدرات و منابع و ثروتهای جهان اسلام چنگ بیندازد .
اسرائیل ابزاری کارا برای شکستن خط ارتباطی و پیوند جغرافیایی میان کشورهای محور عربی و راهکاری برای فرسایش و از بین بردن امکانات ، منابع و تلاشهای امت بوده و نوک پیکان آنها بسوی هر طرح بیدارگرانه ای نشانه رفته است .
( ن . ر : حماس )
2 - مذاکرات صلح :
ابو مرزوق در مصاحبه های خود با تأکید بر دیدگاههای جنبش حماس در مورد احترام به صلح و اینکه این جنبش از حامیان آن است ، گفت و گو با همه دولت ها و
نهادهای بین المللی برای تحقق این امر به استثنای رژیم صهیونیستی را مورد تأیید قرار داده است .
جنبش " حماس " بارها و بارها تأکید کرده است ، نه تنها مخالف اصل صلح نبوده بلکه خواهان و داعی صلح بوده و در جهت تحقق آن تلاش می کند و نسبت به اهمیت جهان شمول بودن صلح ، با تمامی کشورهای جهان اتفاق نظر دارد ، اما خواهان صلحی عادلانه است که حقوق ملت فلسطین در آن مورد توجه قرار گیرد ، به نحوی که بتواند از حق آزادی ، بازگشت ، استقلال و تعیین سرنوشت برخوردار شود .
جنبش بر این باور است موافقتنامه هایی که تاکنون به امضا رسیده اند ، پاسخگوی آرمانهای ملت فلسطین نبوده و حتی حداقل انتظاراتش را برآورده نمی سازد . این موافقتنامه ها ناعادلانه بوده و به ملت ( فلسطین ) آسیب و زیان می رساند و از طرفی متجاوز را به خاطر تعدی ، پاداش داده و حقی که از دیگران سلب و غصب کرده است را به رسمیت می شناسد . به عبارت دیگر این موافقتنامه ها تلاشی در جهت تحمیل شرایط طرف پیروز و انتظار از طرف مظلوم برای دست کشیدن از حقوق حقه اش است . بنابراین چنین صلح ظالمانه ای با این شاخصه های ستمکارانه نمی تواند به موفقیت بینجامد یا عمری طولانی داشته باشد . اصل سازش سیاسی با هر مصدری و با هر مفادی در راستای این مطلب خواهد بود که برای دشمن صهیونیستی حق حضور در بخش عمده سرزمین فلسطین قائل شود و صد البته تبعات آن ، محروم شدن میلیونها تن از فلسطینیان از حق بازگشت ، تعیین سرنوشت و ایجاد دولت مستقل در سراسر قلمرو فلسطین و برپایی نهادهای ملی خواهد بود .
این موضوع نه تنها با ارزشها ، منشور و عرف بین المللی و انسان دوستانه منافات دارد که در دایره محرمات فقه اسلامی قرار گرفته و پذیرش آن جایز نیست . سرزمین فلسطین ، سرزمین مبارک اسلامی است که صهیونیستها آن را با زور و تزویر غصب کرده اند و مسلمانان موظفند برای بازپس گیری آن و اخراج اشغالگر جهاد کنند .
3 - انتفاضه :
انتفاضه اول زمانی اتفاق افتاد که موسی ابو مرزوق در آمریکا به سر می برد و تحصیل می کرد . او در آن سالها حضور چندانی در فعالیتهای حماس نداشت - - هر چند که منابع آمریکایی و صهیونیستی او را اصلی ترین تأمین کننده مالی جنبش حماس در آن زمان در آمریکا می دانند - - اما بدون شک حضور وی در قطر و سوریه در زمان وقوع انتفاضه دوم ، نقش وی را به عنوان یکی از نظریه پردازان جنبش حماس در تحولات فلسطین بسیار حساس ساخت .
او در خلال گفت وگوهای خود با رسانه ها و نیز سفر به کشورهای اسلامی برای تبادل نظر با مقامات و رهبران سیاسی و اجتماعی و دینی این کشورها درجهت اعلام نظر حماس و مقاومت فلسطین و لزوم دفاع از مبارزات فلسطینیان ، تلاش کرد که تقشی فعال تر در این زمینه برعهده بگیرد .
انتفاضه الاقصی یکی از مراحل مهم مبارزات فلسطینیان است که بسیاری از کارشناسان ، این انتفاضه و تحولات مربوط به آن را در عقب نشینی اسرائیل از نوازغزه و بخشهایی از شمال کرانه باختری بسیار مؤثر می دانند .
4 - گفت وگوهای گروههای فلسطینی :
موسی ابو مرزوق ، یکی از نمایندگان همیشگی حماس در گفت وگوی این جنبش با سایر گروههای فلسطینی بوده است . او از سال 1995 تاکنون همیشه در این گفت وگوها حضور داشته و تأثیر وی بر روند این گفت وگوها نیز بسیار زیاد بوده است .
ابو مرزوق در مصاحبه با خبرگزاری قدس پرس در رابطه با مذاکرات میان گروههای فلسطینی اظهار داشت : "... مسأله فعالیت نظامی در داخل مرزهای جغرافیایی ( داخل فلسطین 48 ) مطرح شد ، موضع گیری ما در این مورد بسیار روشن است و به بحث و بررسی عمیق نیاز ندارد ، چون در جنبش " فتح " نیز تمایلاتی برای مشارکت در این زمینه با جنبش " حماس " وجود دارد .
لازم است عملیات در سرزمین فلسطین صورت گیرد خواه این سرزمین در سال 1948 به اشغال درآمده باشد و خواه در سال 1967 . در اثنای مذاکرات ، جنبش " فتح " عملیات ( میتزر ) را در داخل خط سبز انجام داد و در آن پنج شهرک نشین یهودی را به هلاکت رساند ، از آن گذشته ، تنها در جنبش فتح بر این مسأله توافق نشده است - - اگرچه ممکن است که تصمیماتی نیز در آن گرفته شده باشد - - بلکه همه ملت فلسطین ، استمرار مقاومت را خواستارند " .
5 - عملیات شهادت طلبانه :
موسی ابو مرزوق معتقد است که عملیات شهادت طلبانه منحصر به جنبش " حماس " نیست ، بلکه به
صورت یک پدیده فراگیر در میان مردم فلسطین درآمده است . در گذشته جنبش " حماس " یک نفر از اعضای خود را برای اجرای این عملیات به کار می گرفت ، اما اکنون با تشدید فشار و تهاجم و ظلم و ستم اسرائیلی ها بر ملت ما ، همه ملت فلسطین از پیر تا جوان ، به دنبال کسانی اند که آنان را در اجرای عملیات کمک کنند ، در آینده عملیات شهادت طلبانه به صورت یک پدیده فراگیر اجتماعی در خواهد آمد...
توقف مقاومت فلسطین یا عملیات شهادت طلبانه ، در شرایط بغرنجی که ملت فلسطین با آن دست به گریبان است غیرممکن است و با وجود گلوله باران همه روزه توسط بالگردهای آپاچی و تخریب روزانه روستاها و شهرهای ما با تانک ها و زره پوش ها و با وجود ذلت و گرسنگی و محاصره و راهزنی نمی توان از ملت فلسطین انتظار داشت که این مقاومت را متوقف سازد .
6 - آتش بس با اسرائیل :
ابو مرزوق در مصاحبه ای با مرکز اطلاع رسانی فلسطین درباره عوامل و انگیزه های مرتبط با اعلام آتش بس و توقف عملیات علیه اسرائیل اظهار داشت : " شرایط داخلی فلسطین و منطقه ، ما را به پذیرش آتش بس وادار کرد و همچنان علی رغم تجاوزات مکرر صهیونیستها و مقاصد شوم رهبران صهیونیست به حفظ آرامش پایبندیم . "
7 - عقب نشینی اسرائیل از غزه :
ابومرزوق عقب نشینی از نوارغزه را نتیجه مقاومت و تأثیر آن بر بحرانهای داخلی رژیم صهیونیستی و مجبور شدن این رژیم به عقب نشینی از بخشهایی از فلسطین اشغالی می داند .
وی در گفت وگو با مرکز اطلاع رسانی فلسطین قبل از آغاز عقب نشینی از نوارغزه گفت :
"... آرامش تا پایان سال جاری میلادی ادامه خواهد یافت و باید عقب نشینی در تاریخ 15/8/2005 صورت گیرد .
این در حالی است که ما می دانیم اسرائیل به وعده های
خود پایبند نیست . در نتیجه عقب نشینی آنها باید در دوران آتش بس صورت گیرد . اگر می خواهند این کار را انجام دهند ، انتخاب با آنهاست .
عقب نشینی باید این گونه تفسیر شود که قبل از اینکه مصلحتی فلسطینی در آن نهفته باشد ، به نفع اسرائیلی ها است . مصلحت فلسطینی در این است که عقب نشینی از نوارغزه با عقب نشینی از کرانه باختری مرتبط باشد و جدا از نوارغزه نباشد . نفع فلسطینیان در این است که شهرک سازی در کرانه باختری تقویت نشود . مصلحت فلسطینیان در این است که فلسطین این گونه تجزیه نشود و راههای جایگزین به این صورت باشد . تنها ، در این صورت ، نفع و مصلحتفلسطینیان درنظر گرفته شده است .
اما نفع و مصلحت صهیونیستها از این عقب نشینی در این است که آنها از هزینه سنگین در مناطقی که مقاومت در آن حضور گسترده دارد ، رهایی می یابند . در نتیجه ، نظر ما مبنی بر اینکه مقاومت ، اشغالگران را به عقب نشینی واداشت نظری صحیح و عین صواب است و نگرشی درست نسبت به آینده است " .
8 - خلع سلاح گروههای مبارز :
ابومرزوق در پاسخ به این پرسش که آیا حماس در صدد تعامل مثبت با مطالبات اروپایی ها به ویژه در مورد سلاح مقاومت است ، گفت : " مواضع ما در حماس دراین باره آشکار است . سلاح ما ، سلاح مقاومت و سلاحی شرعی و مشروع است و حتی مشروع ترین سلاح در منطقه است . علت وجودی این سلاح ، اشغالگری است و کسی که درباره این سلاح حرفی برای گفتن دارد ، او باید ابتدا از اشغالگری سخن بگوید . چرا که سلاح معلول است و اشغالگری علت . علت ، اشغالگری است نه چیز دیگری و سیاست ما تعامل با دیگران است به استثنای دشمن صهیونیستی .
این موضع ، ثابت خواهد ماند و آن را برای همه تشریح خواهیم کرد . ما در مقاومت خود ، انسانیت انسان را به نمایش می گذاریم و این مقاومت ، بیانگر ارزشهای والای حق انسان در زندگی آزادانه و محترمانه است . در نتیجه ، محال است که ما از کرامت و عزت و حق خود برای زندگی آبرومندانه و آزادانه در وطن دست برداریم . ما همچنان حامی ملت خود و مدافع آن باقی خواهیم ماند و به کسی اجازه نمی دهیم که در سیاستها و مقاومت ما مداخله کند... "
وی افزود : " روش گفت وگو و دیگر روشهایی که حکومت آمریکا در قبال ساف در پیش گرفت ، هرگز با حماس تکرار نخواهد شد و این مدخلی برای تغییر مواضع سیاسی ، تنها به خاطر نشستن پای میز مذاکره با اروپایی ها و آمریکایی ها نخواهد بود . "
9 - انتخابات فلسطین :
ابو مرزوق درباره انتخابات فلسطین چنین می گوید : " موضع حماس در طول تاریخ این جنبش مشارکت سیاسی اصولی در همه انتخابات فلسطین است و تاکنون با هیچ انتخاباتی در فلسطین به استثنای مجلس قانونگذاری 1996 و ریاست تشکیلات مخالفت نکرده است .
مخالفت حماس با برگزاری انتخابات مجلس و ریاست تشکیلات نیز به این علت بود که مشی سیاسی و نتیجه سیاسی این روند به ویژه با مصالح ملت فلسطین و سیاستها و اهداف حماس در آن مرحله در تضاد و تناقض بود .
اما درباره انتخابات شهرداری ها هم باید گفت که حماس حتی یک بار هم نگفته است که در این انتخابات مشارکت نمی کند و تعویق انتخابات شوراهای محلی و شهرداری ها در سالهای 1994 و 1995 به این علت نبود که حماس آن را تحریم کرد ، بلکه بنا به توصیه محمد دحلان رئیس سازمان حفاظت اطلاعات در نوارغزه بود . وی معتقد بود در صورت برگزاری این انتخابات حماس پیروز خواهد شد .
بنابراین ، آن انتخابات برگزار نشد . عاملی که تشکیلات خودگردان را به برگزاری انتخابات مجبور ساخت ، وجود مشکلات واقعی در داخلی شهرداری ها بود و اختلافاتی اساسی میان شهرداران و شهرداری ها وجودداشت که در نهایت چاره ای جز جویا شدن نظر مردم در این باره وجود نداشت .
بنابراین می بایست این انتخابات برگزار می شد . حماس در انتخابات شهرداری ها در سال 2005 شرکت کرد و نشان داد که جایگاه اجتماعی آن چگونه است .
حماس با مشارکت در انتخابات قبلی مجلس قانونگذاری مخالفت کرد ، ولی اکنون شرایط به کلی تغییر کرده است چه از لحاظ ترکیب رهبری فلسطین و چه شرایط حاکم بر فلسطین و منطقه .
ارزیابی جایگاه سیاسی فلسطین در این تحولات اقتضا می کرد که برنامه ای سیاسی وجود داشته باشد تا از اینکه مقاومت بهای مرحله بسیار سختی را که طی آن موج تلاشها برای سرکوب مقاومت گسترده است ، بپردازد ، جلوگیری شود .
بنابراین ، می بایست همان گونه که در انتخابات شهرداری ها شرکت کردیم در انتخابات مجلس قانونگذاری با هدف تأکید بر مقاومت شرکت کنیم و اجازه ندهیم که مقاومت با برنامه دیگری ( سازش ) درگیر شود و در نتیجه ، مقاومت و ملت فلسطین بهای آن را بپردازند .
10 - ایران :
ابو مرزوق تاکنون چندین بار به ایران سفر و با مقامات جمهوری اسلامی ایران دیدار و درباره تحولات فلسطین بحث و تبادل نظر کرده است . پیگیری مصاحبه ها و گفت وگوهای وی با رسانه های مختلف ، نشان می دهد که ابومرزوق مواضع بسیار نزدیکی با جمهوری اسلامی ایراندارد و این نزدیکی موجب تقویت روابط موجود میان جنبش حماس و جمهوری اسلامی شده و در نتیجه ، تأثیر زیادی بر ادامه مقاومت ملت فلسطین داشته است .
مآخذ :
- بولتن رویداد و گزارش فلسطین ، مؤسسه ، تحقیقات و پژوهشهای ( سیاسی - علمی ندا ، 18/7/1384 ، ص 25 .
- المرکز الفلسطینی للاعلام ، قاده و رموز ، ابو مرزوق .
- WWW.palestine-info.info.arabic/hamas.index
- WWW.AImojtamaa.net
- WWW.palestine-info.info.arabic/hamas.index
- WWW.palestine-ersan.info.net
