حماد ، حسن ( 1870 - 1942 )
وی یکی از رجال گروه پیشگامان بود . در شهر نابلس متولد شد و تحصیلات ابتدائی و دبیرستانی خود ( رشدیه ) را در آنجا به پایان رساند و نزد علمای فقه و زبان عرب به شاگردی پرداخت .
حماد تحصیلات خصوصی خویش را ادامه داد تا اینکه به زبان عربی و ادبیات آن و زبان ترکی مسلط گردید و با زبانهای فرانسه و فارسی آشنا شد و با قوانین اداری آشنا گردید .
کار خود را با ریاست اداره ثبت اسناد آغاز کرد و درعین حال توجه خاصی به کشت زمینهایی که از پدرش به ارث برده بود داشت .
وی میل فراوانی برای نشر علوم داشت و هنگامی که به نیابت ریاست کمیته معارف نابلس منصوب گردید ، به توسعه فعالیت این کمیته همت گماشت و پیشنهاد مالیات معارف را ارائه داد . دولت آن را تصویب کرده و در سرتاسر کشور به اجرا گذاشت .
اولین مهد کودک در دوره عثمانی ، با تلاشهای وی در نابلس تأسیس گشت و از لبنان مربی کودک استخدام کرد .
در سال 1913 به ریاست شهرداری نابلس برگزیده شد سپس به عضویت شورای عمومی ایالتی در بیروت به نمایندگی نابلس درآمد ، آنگاه به حزب " انحصارزدایی " آنتی سانترال پیوست و مورد اعتماد آن در نابلس گردید .
هنگامی که جمال پاشا فرماندار سوریه و فرمانده ارتش چهارم ، آزادشدگان عرب را روانه دادگاه نظامی در عالیه می نمود ، در تاریخ 30/7/1915 دستور بازداشت حماد و فرستادن وی به دادگاه نظامی صادر گردید .
پس از آگاهی از این مسأله حماد تصمیم گرفت مخفیانه جهت بررسی و تحقیق در مورد ماهیت تحقیقات و اتهاماتوارده به وی به آنجا برود .
حماد میل به گریز نداشت زیرا همانطور که در یادداشتهای خود می گوید ، می داند که :
" حزب انحصارزدایی ، یک حزب سری و زیرزمینی نیست ، و هدفش اداره کشور بر اساس اصول عدم تمرکز در چهارچوب دولت عثمانی می باشد . دو سال پیش از اعلان جنگ به وسیله تلگراف به مقام صدارت ، بر لزوم اداره کشور براساس اصول عدم تمرکز تأکید کرده بودیم " .
حسن حماد با تأخیر به عالیه رسید و در یکی از روزنامه احکام صادره از طرف رئیس دادگاه نظامی مبنی بر تسلیم وی و رهبران گروه اول به دادگاه نظامی آگاه گردید .
حماد خود را تسلیم نکرد بلکه از عالیه به دمشق و از آنجا به " عفوله " وسپس به یکی از روستاهای جنین رفت و در آنجا مخفی گردید .
پس از دیدار عمویش ، توفیق حماد و امین عبدالهادی ( نمایندگان اعزامی ) ، با جمال پاشا درباره سلیم عبدالهادی برادر امین که در زندان به سر می برد ، مذاکره می کردند و جمال پاشا تأکید نمود که آزاری سلیم و حسن بستگی به این موضوع دارد که حسن خود را تسلیم کند .
تماسهایی با حسن جهت تسلیم خویش برقرار گردید و وی برای بار دوم عازم عالیه شد .
وقتی که حسن از بیروت می گذشت روز شنبه 20/8/1915 چوبه های دار را در میدان برج برپا دید ولی با وجود آن راه خود را به سوی عالیه ادامه داد .
صبح همان روزی که به عالیه رسید ، به وسیله روزنامه از حکم صادره توسط دادگاه نظامی مبنی بر اعدام گروه مطلع گردید . نام وی جزو نامهای محکومین به اعدام بود .
حماد به دمشق گریخت و به مدت سه سال در خانه یکی از دوستانش مخفی گردید و در این فاصله با یکی از نزدیکان دوست خود ازدواج نمود که حاصل آن یک فرزند پسر بود .
پس از فراخواندن جمال پاشا از سوریه و تعیین جمال پاشای صغیر ( مرسینلی ) به جای او ، با میانجی گری مفتی ارتش شیخ عبدالقادر مظفر حسن حماد مورد عفو و بخشش قرار گرفت .
وی به نابلس بازگشت و به بازپس گرفتن زمینهای خود که توسط دولت مصادره شده بود همت گمارد .
پس از اشغال فلسطین توسط بریتانیا ( 1918 ) وی یکی از بانیان تأسیس مدرسه ملی نجاح در نابلس بود که این مدرسه اینک به یک دانشگاه مبدل شده است . ( نک : دانشگاه نجاح ) .
حسن حماد بقیه عمر خویش را در عالم اقتصاد و کشاورزی گذراند تا اینکه در شهر خود درگذشت .
وی مردی دانشمند ، آزاده ، بسیار آگاه و خوش محضر بود .
مأخذ :
- الموسوعة الفلسطینیة : حسن حماد ، جلد دوم ، 1984 .
