انجمنهای خیریه

انجمنهای خیریه فلسطین فعالیت خود را در نیمه دوم قرن نوزدهم و همزمان با کشیده شدن فعالیت جمعیتهای مسیحی به منطقه آغاز نمود و فعالیتهای آن صرفا جنبه عام المنفعه داشت .

قرن حاضر شاهد گسترش دامنه دار فعالیتهای خیریه بود . انجمنهای متعددی ظاهر گردید . از مشهورترین آنها انجمن خیریه نیکوکاری در ( بیت جالا ) ، انجمن خیریه میهنی ارتدکس در ( بیت لحم ) و اتحادیه زنان در ( نابلس ) بود .

به دنبال جنگها و فجایع خصوصا بعد از فاجعه 1948 نیاز مبرمی به امور خیریه احساس گردید . به همین خاطر شش انجمن در شرایط مرگ و آوارگی ناشی از جنگ تأسیس شد . از مشهورترین این انجمنها " رابطة المناضل الریج " برای مراقبت از معلولان جنگ در ( بیت المقدس ) و دارالفتاة در ( بیت المقدس ) و مؤسسه دارالطفل عربی در ( بیت المقدس )

می باشد . اندکی بعد انجمنهایی نیز در سطح شهرها و روستاهای فلسطین و اردوگاه مراجعه کنندگان تشکیل گردید .

در سال 1967 به علت اقدام اشغالگران صهیونیستی در جهت محدود ساختن فعالیتهای انجمنها و یا به خاطر مهاجرت تعداد زیادی از رؤای انجمنها ، فعالیت بسیاری از آنها متوفف گردید . ولی در دهه هفتاد فعالیت برخی از این انجمنها مجددااز سرگرفته شد و علاوه براین انجمنهای جدیدی تأسیس یافت . و همین امر مایه تشویقی برای تشکیل کمیته مشترک اردنی - فلسطینی برای حمایت از پایداری اهالی در مناطق اشغالی گردید .

این کمیته مبالغی در سال به عنوان کمک به انجمنها اختصاص می داد و به آنها برای اجرای طرحهایشان کمک مالی می رساند .

تعداد انجمنهای خیریه فلسطین ( کرانه غربی اردن و باریکه غزه ) در سال 1978 به 130 انجمن فعال ، همان گونه که جدول زیر نشان می دهد ، بالغ گردید :

به نظر می رسد سنگینی بیش از حدی بر دوش انجمنهای باریکه غزه وارد آمده است زیرا با وجود این که تعداد ساکنان این منطقه نزدیک به نیم میلیون تن می باشد ولی تنها 5 انجمن فعال در آن وجود دارد . این مسأله موجب شد تعداد افراد تحت پوشش خدماتی انجمن که در سال 1980 حدود 90000 نفر بود افزایش یابد .

%%%محل جدول%%%

برای ارایه توضیحاتی در مورد گسترش و ترویج امور خیریه ، تعداد زیاد دست اندرکاران آن و عرضه کنندگان خدمات و تعداد افراد تحت پوشش این خدمات ، بایستی از تحلیلی که اتحادیه کل انجمنهای خیریه در مورد شصت انجمن خیریه انجام داده است اطلاع آگاهی یافت . به طور مثال جدول شماره ( 1 ) تعداد افراد بهره مند از خدمات را 71445 تن یعنی با میانگین 1190 تن برای هر انجمن نشان می دهد . و چون تعداد انجمنهای خیریه در سال 1978 ، 130 انجمن بود ، تعداد بهره مند شوندگان از تمامی انجمنها تقریبا به 154819 تن یعنی معادل 3/10 درصد کل ساکنان می رسید .

از این جدول چنین استنباط می شود که 68 درصد از تعداد انجمنها ، در چهارچوب حمایت اطفال به 5898 کودک خدماتی ارایه می دهند . اکثر بهره مند شوندگان ، از خدمات بهداشتی برخوردار می شوند و در حال حاضر 22 انجمن ، خدمات بهداشتی خود را به 56534 بهره مند یعنی معادل 80 درصد کل بهره مند شوندگان ارایه می دهند .

%%%محل جدول%%%

جدول شماره ( 2 ) تعداد اعضای هیأت عمومی در شصت انجمن را 95367 عضو یعنی 156 عضو برای هر انجمن و تعداد کارکنان آن را 684 تن یعنی 11 مستخدم برای هر انجمن نشان می دهد ، ولی آنچه جلب توجه می کند این است که در بین کارکنان فقط 8 راهنمای اجتماعی با تجربه وجود دارد . این بدان معناست که در برخی از انجمنها راهنمای با تجربه و شایسته ای وجود ندارد .

با وجود این که انجمنهای خیریه در هر زمینه خدمت ، نقشی ایفا کرده اند ولی نتوانسته اند این خدمات را به سطح مطلوبی برسانند و تنها هدف آنان ارایه خدمات هر چه بیشتر و بهتر به نیازمندان بود .

جدول شماره ( 3 ) نشان می دهد که از بین 60 انجمن ، تنها 8 انجمن نوع واحدی از خدمات را ارایه می دهند ، و 14 انجمن چهار نوع سرویس ارایه می دهند در حالی که یک انجمن دهها نوع خدمت عرضه می دارد .

%%%محل جدول%%%

از جدول شماره ( 4 ) چنین استنباط می شود که انجمنها به منابع درآمد غیر ثابتی تکیه دارند . به استثناء 5/22 درصد که درآمدهای خدمات و تولیدات انجمنها را تشکیل می دهد ، حدود 80 درصد از درآمد انجمنها از منابع غیر ثابت تأمین می شود و حدود 60 درصد از درآمد آنها از طریق اعانه ها ، کمکهای بلاعوض خارجی و کمکهای اتحادیه ها و امور اجتماعی ( عمان ) جمع آوری می شود . و این از ردیف درآمدهای غیر ثابت است و با دگرگون شدن عوامل اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی تغییر حاصل نموده و اثرات خود را بر فعالیت انجمنها منتقل ساخته و آنها را تابع شرایط موجود می کند . مجموع درآمدهای 60 انجمن در سال 1979 بالغ بر 859678 دینار اردنی بود .

شاید میزان مشکلات اداری که این انجمنها با آن روبه رو هستند ، اندک باشد ، زیرا تنها یک انجمن به وجود مشکلات اداری اعتراف کرده است ، ولی جدول شماره 5 نشان می دهد که 53 انجمن از مشکلات اداری که فعالیتهای آنها را محدود ساخته است ، رنج می برند .

همچنین نشان می دهد که نسبت کوچکی از انجمنها ( فقط 25 درصد ) از عدم دسترسی به متخصصان رنج نمی برند . در حالی که این مشکل در ردیف دوم بعد از مشکل مالی قرار دارد .

نه انجمن خیریه چند نوع از خدمات اصلی بشرح زیر رامی دهند :

1. خدمات بهداشتی : انجمنهای خیریه به اهمیت تأمین خدمات بهداشتی برای شهروندان پی بردند . به همین لحاظ سمینارهایی در زمینه آموزشهای بهداشتی ترتیب دادند . و چند کلینیک و بیمارستان در شهرها و روستاها تأسیس کردند . بهترین نمونه این مؤسسات انجمن اهداف خیریه اسلامی است که بر امور بیمارستان موجود در جبل الزیتون بیت المقدس که دارای 250 تخت می باشد نظارت می کند . درمانگاههای دیگری نیز وجود دارند که خدماتی به شهروندان در مقابل مبالغی ناچیز و رایگان برای فقرا عرضه می دارند . در سال 1975 سه درمانگاه جدید در سواحره ، ابودیس و بیت نبالا و یک بیمارستان زایمان وابسته به جمعیتی هلال احمر ( طولکرم ) تأسیس شد .
2. حمایت از کودکان : انجمنها به کودکان ، به اعتبار این که مردان و آینده سازان فردا هستند توجه فراوانی دارند . به همین دلیل 80 کودکستان و مهدکودک در نقاط مختلف تأسیس شد .

به نظر می رسد که تعداد اطفال کودکستانها و مهد کودکها در مرتبه دوم طبقه بندی تعداد بهره گیران قرار دارد . انجمنهایی که عرضه این خدمات را عهده دار می باشند از نظر تعداد در مرتبه نخست قرار دارند . و این مؤسسات را مربیان مرد و زن شایسته و باتجربه اداره می کنند .

%%%محل جدول%%%

%%%محل جدول%%%

2. آموزش : نظر به این که آموزش دولتی در منطقه اشغالی با تحریف کتابها و تغییر برنامه های درسی مواجه می شود و به علت این که این موضوع از اهمیت ملی و میهنی برخوردار است ، انجمنها به تمامی مراحل آموزش از مهد کودک تا آموزش نیمه دانشگاهی و آموزش حرفه ای توجه وافری مبذول داشتند . چند کلاس درسی افتتاح کردند و برای دانش آموزان زمینه مناسبی برای آموزش علوم به وجود آوردند . و از کسانی که سن و سالشان برای تحصیل و آموزش اقتضا نمی کند و یا به هر علت دیگر موفق به فراگیری علوم نشده اند ، غفلت نکرده و در سال 1978 حدود 145 کلاس مبارزه با بیسوادی برای آنان تشکیل دادند . تعداد دانش آموزان به 2929 تن بالغ شد که اکثر آنان از طبقه زنان بودند ( 2411 ) تن . کمکهایی نیز در اختیار 400 دانشجوی دانشگاهی قرار دادند .
3. آموزش حرفه ای : انجمنها افرادی را که توفیق تحصیل علمی را پیدا نکرده اند ، و افرادی را که برای اداره خانواده شان نیازمند به پیدا کردن کاری می باشد ، فراموش نکرده و برای آنها دوره های آموزشی تشکیل داده اند تا بتوانند آنها را در پیدا کردن حرفه ای مناسب و کسب درآمد مستقل یاری کنند .
4. مشکلات اجتماعی : انجمنهای خیریه در غمها و ناراحتیهای شهروندان سهیم می شوند . و بر اساس این همدردیحمایت از یتیمان و معلولین را بر عهده می گیرند . و هرگز آن دسته از پدران و مادرانی را که نقششان را در زندگی ایفا کرده و حق دارند که در پیری زندگی راحتی داشته باشند فراموش نمی کند و به مسایل نوجوانان و بزهکاران توجه دارد .

انجمنها ، روستا را به عنوان ستون جامعه در نظر گرفته و درصدد برآمدند تا با تأمین امکانات لازم از مهاجرت نیروهای کارآمد و مغزهای مبتکر جلوگیری کنند . همچنین برخی از انجمنها به میراث ، افکار ، حکایتها ، سروده ها و مسایل سنتی فلسطینی توجه نموده و نمایشگاههایی برای ارایه هنر و کتاب بر پا داشتند . از مشهورترین انجمنها در این زمینه انجمن رشد خانواده در " بیره " می باشد .

مأخذ :

1. اتحاد الجمعیات الخیریه : تقریر موجز عن اعمال الخیریه فی الضفة الغربیه ، قدس ، 1976 .
2. اتحاد العام للجمعیات الخیریه فی الاردن : دلیل الجمعیات الخیریه فی الضفتین الشرقیه و الغربیه ، عمان ، 1980 .
3. الجمعیة الخیریه الإسلامیه ( الخلیل ) : تقریر عن نشاطاتها و اهدافها ، الخلیل ، 1977 .
4. اتحاد الجمعیات الخیریه لمحافظه القدس : التقریر الاجتماعی لعام 1980 .
5. اتحاد الجمعیات الخیریه لمحافظة الخیل : التقریر السنوی عن اعمال الاتحاد لسنة 1979 و سنه 1980 .
6. اتحاد الجمعیات الخیریه لمحافظة نابلس و لواء جنین : التقریر الاداری و السنوی الاتحاد لعامی 1979 و 1980 .
7. الهیة الخیریه لمساعده ابناء القطاع - غزه : تقریر الهیئة الخیریة لمساعدة أبناء القطاع - غزه ، 1978 .
8. جمعیة انعاش الاسره : نقاریر سنویه لعده أعوام ، البیره .