مونتفیوری ، موشه ( 1885 - 1784 )
موشه مونتفیوری (Moses Montefiore)ثروتمند و
سرمایه دار یهودی انگلیسی و رهبر یهودیان انگلستان و از بزرگترین مدافعان حقوق مدنی یهودیان در انگلستان و جهان بود . وی در انگلستان و در خانواده ای انگلیسی با ریشه های سفارادی ایتالیایی به دنیا آمد . کار خود را با دلالی در بورس لندن آغاز کرد و به سرعت به ثروت دست یافت . از طریق ازدواج ، با خاندان ثروتمند و سرمایه دار روچیلد مرتبط شد و همین موجب کمک به او در کارهایش شد .
مونتفیوری از اولین کسانی بود که با همکاری یک مؤسسه انگلیسی - - آمریکایی که در زمینه الماس و سرمایه کار می کرد ، در تأسیس بانک های صنعتی ، سرمایه گذاری کرد . در این مؤسسه انگلیسی - - آمریکایی ، ارنست اپنهایمر یهودی ثروتمند و مرد صنعت و سرمایه آفریقای جنوبی سهامدار بود . مونتفیوری به ثروتی هنگفت دست یافت و همین به او امکان داد تا در سال 1824 خود را بازنشسته کند . مونتفیوری دومین یهودی بود که به منصب شهرداری لندن و اولین یهودی بود که به لقب " سر " دست یافت .
از این پس مونتفیوری تلاش خود را بر وضعیت گروههای یهودی اروپای شرقی و جهان اسلام متمرکز کرد . او هفت بار به فلسطین مسافرت نمود و در سال 1838 طرحی درباره اسکان یهودیان در فلسطین به محمدعلی پاشا پیشنهاد کرد که متضمن برخورداری یهودیان از موقعیتی متمایز و تا حدود زیادی خودمختاری برای آنان و توسعه طرحهای زراعی و صنعتی در فلسطین بود تا یهودیان دارای اعتماد به نفس و خودباوری شوند .
در برابر ، مونتفیوری پیشنهاد کرده بود در شهرهای مهم منطقه بانک هایی تأسیس شود که تسهیلات و اعتبارات کامل برای منطقه فراهم آید . مونتفیوری در تأسیس چند مهاجرنشین کشاورزی در جلیل و یافا مشارکت کرد . او اولین محله یهودی نشین خارج از حصار قدیمی قدس را تأسیس کرد و چند کارگاه صنعتی را پایه گذاری نمود .
در سال 1840 یک بار دیگر با محمدعلی پاشا دیدار کرد تا درباره حادثه دمشق تحقیق کند . پس از خروج محمدعلی پاشا از فلسطین در اثر فشار قدرت های بزرگ ، طرحهای مونتفیوری در فلسطین با مشکل و ناکامی مواجه شد . با این همه ، او موفق شد سلطان عثمانی را قانع کند که همان امتیازاتی را که بیگانگان در سرتاسر خاک عثمانی از آن برخوردار بودند ، به یهودیان نیز بدهد که همین کار نیز بدون شک در تبدیل آنان به عنصر بیگانه بی ارتباط با منطقه و دارای قابلیت برای تبدیل شدن به گروه کارکردی وطن گزین ( مهاجرتی ) مؤثر بود .
همان طور که گفته شد وضعیت گروههای یهودی در شرق اروپا محل توجه و اهتمام مونتفیوری بود . او در سال های 1846 و 1872 برای تفحص از وضعیت آنان در دولت تزاری به روسیه سفر کرد . همچنین به همین منظور در سال 1863 از مغرب و در سال 1867 از رومانی دیدار کرد .
تلاش فراوان مونتفیوری برای منافع گروههای یهودی و نیز مهارت و تجربه دیپلماتیک و قدرت او در برقراری ارتباط با سران دولت ها ، به ویژه دولت انگلستان که بیشتر تلاشهای وی هماهنگ با سیاستهای استعماری این کشور بود ، جایگاه و احترام خاصی به مونتفیوری داد . او نیز چون بیشتر ثروتمندان یهودی همانند شده ( آسیمیله ) غربی ، هدفش از تأیید مهاجرت و اسکان یهودیان در فلسطین ، دور کردن مهاجران یهودی اروپای شرقی از اروپای غربی و منحرف کردن مسیر مهاجرت آنان از اروپای غربی به سوی فلسطین بود ؛ زیرا این عده جایگاه طبقاتی و مدنی وی ( و دیگر ثروتمندان ) را در انگلستان تهدید می کردند .
از همین رو عمده تلاش او متوجه تبدیل یهودیان به بخش مولد اقتصادی از طریق مرتبط کردن آنها با زمین و کشاورزی و تأسیس مهاجرنشین های کشاورزی و وارد کردن علوم جدید در مدارس یهودی اروپای شرقی بود .
یوسف سیباج مونتفیوری ( 1903 - 1822 ) خواهرزاده مونتفیوری کارهای او را در فلسطین ادامه داد و نایب رئیس جنبش دوستداران صهیون شد . در سال 1973 جنازه مونتفیوری و همسرش [پس از سال ها] به اسرائیل برده شد و در آنجا دفن گردید .
مأخذ :
- المسیری ، عبدالوهاب : دایره المعارف یهود ، یهودیت و صهیونیسم ، ترجمه مؤسسه مطالعات و پژوهشهای تاریخخاورمیانه ، دبیرخانه کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین ، جلد ششم ، چاپ اول ، پاییز 1382 .
