عبده ( روستای - )

روستای عربی است در وسط مثلث نقب واقع شده است . در منطقه مجرای بالایی دره دنا بین دو آبریز دره ام کعب دره رملیه قرار گرفته و در حدود 50 کیلومتری در خط مستقیم جنوب شهر بیرالسبع واقع شده و این غیر از خرابه عبده در جلیل اعلی می باشد . به خاطر نسبت به پادشاه نبطی عبیده الثانی یا عبداس ( 28 ق . م ) به نام عبده نامیده شد و در زمان رومی ها به اسم " ابواد " شناخته شد در ، امان نبطی و روسی ها شهر شکوفایی بود و توقفگاهی در راه کاروانهایی که از عقبه به طرف نقب می رفتند .

سپس به البتراء ( سلع ) بعد به عبده سپس خلصه بعد از آن نیز به بیرالسبع می رفتند ، به شمار می آمد . شهر عبده در

زمان ملک نبطی حارث چهارم ( 9 ق - م - 40 م ) که در آن معبد بزرگی ساخته شد به اوج شکوفایی اش رسید و خانه هایش به صورت حفره هایی در صخره در جاده نبطیه معروف در بتراء بود .

بیزانسی ها از این خانه های سنگی استفاده می کردند . تعدادشان در آنجا زیاد شد و باعث وسعت شهر شد به گونه ای که تعداد ساکنانش به صدهزار نفر رسید . عبده در منطقه سال 614 میلادی به دست پارسی ها که به این منطقه لشکرکشی کردند آسیب جزئی دید .

سپس در سال 634 م در حیطه حکومت اعراب درآمد . ولیکن به صورت روستای چادرنشین کوچکی تا اوایل قرن کنونی باقی ماند . زمانی که در آن تعداد کمی از افراد قبیله عزازمه استقرار یافتند و خانه هایشان را در آنجا از سنگ و خاک بنا کردند .

آثار شهر عبده و خانه های روستای عربی در سراشیبی غربی واقع شد و به دره رمیله مشرف می شود و در مسیر شمال شرقی تا سطح تپه کوچکی که 600 متر بالاتر از سطح دریاست امتداد دارد .

در صحرای سنگلاخی جرداء باران سالانه از 120 میلیمتر تجاوز نمی کند و نزدیک این مکان تعدادی چشمه آب مثل چشمه عبده و مرة و شهابیه و چشمه مریفج قرار دارد و همه آنها در راه دره های سیل گیر که از آبهای زیرزمینی تغذیه می کند واقع شده است ، همچنان که مخازن آب زیرزمینی را به مقداری که برای برپایی شهر عبده نبطی در گذشته لازم بود را تغذیه می کرد و و روستای عربی قرن را نیز تغذیه می کند .

شهر نبطی عبده اهمیت تاریخی زیادی دارد که دیدار مسافران و مورخین مثل بالمر ( 1870 ) موسیل ( 1902 ) گواهی بر آن می باشد . کارهای حفاری گذشته ( 1985 - - 1960 ) آن را اثبات کرد .

آثار عبده شامل ساختمانها و بنایی به شکل مستطیل به طول تقریبی 150 متر و عرض متجاوز از 60 متر می باشد و در محور شمال شرقی - - جنوب غربی امتداد می یابد . حصارهای قدیمی را شامل می شود درهایش به شکل دروازه و مداخلش نبطی بود و برج رومانی و قلعه رومی ها در قسمت شمال شرقی با برجهای هفتگانه بود به اضافه کلیسای رومی ها از مهمترین بناهای عبده بود که به دوره رومی ها برمی گشت .

ساکنان شهر کشاورزی را حرفه مهمشان به حساب می آوردند و برای تأمین آب به چاهها و مخازن آب باران و سیل و بر چشمه های نزدیک که آبشان با دلو بالا کشیده می شد ، متکی بودند .

این امر را ( آبیاری ) ساختن سدها و دلو کمک می کرد و آثار فراگیرش در منطقه به نظام دقیق آبیاری با دلو که از زمان نبطی ها به خدمت گرفته شده بود ، دلالت می کرد و پیوسته تا امروز ادامه پیدا کرده و طرحهای کشاورزی کنونی بدون تغییر از آن استفاده می کنند و این بر گذشته زراعی - - آبی ، هندسی دلالت می کند که به زمان خاص نبطیان برمی گردد .

ساکنان روستای عبده از قبیله العزازمه را برای زراعت و آبیاری که دو حرفه مهم برای ایشان است ، به خدمت گرفتند و زمینهای کوچک پراکنده اطراف منابع آب در دل کوهستان را حبوبات و سبزیجات کاشتند .

صهیونیستها در سال 1948 اقدام به طرد ساکنان عرب از سرزمینهایشان و نابودی دهاتشان کردند و در سال 1952 شهرک یهودی " سدی پوکر " را در شمال عبده ایجاد کردند که به نام " عفدات " یا " أفدات " شناخته می شود . در سال 1959 در نزدیکی عبده مکانی را برای تجارت زراعت صحرایی ایجاد کردند .

مآخذ :

1. دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، جلد 1 ، ق 2 ، بیروت 1966 .
2. نقشه فلسطین : مقیاس 000,1001 ، تابلو دره الرمان .