سلامه بن اسماعیل بن جماعه
ابوالخیر سلامه بن اسماعیل بن جماعه مقدسی ، در روزگاری که زمین شام تابع خلیفه فاطمی مصر بود و نیروهای بادیه نشین بر سراسر کشور استیلا داشتند ، در بیت المقدس به دنیا آمد . بنومرداس رهبران کلابی شمال به حکومت حلب رسیدند و آل جراح کلبی بر فلسطین دست یافت و در رمله مستقر شد این امر خلافت فاطمی ( الظاهر بالله و بعد از او المستنصر از سال 427 ه ) را به سرکوب بادیه نشینان جنوب و گسیل فرمانروایان قدرتمند همچون انشتکین الدزبری ( 419 - 433 ه ) ، ناصرالدوله حمدانی
( 433 - 440ه ) و المؤید حیدره بن حسن ( 442 - 448ه ) به دمشق و فلسطین وادار ساخت .
اینان به استقرار حکومت سیاسی همت گماشتند و دعوت به مذهب فاطمی را واگذاشتند . این بود که مذاهب سنی به ویژه مذهب شافعی در دمشق ، قدس و رمله پیشرفت کرد و حتی زمینه نفوذ و استقرار مذهب دروزی را در وادی الیتم و جبل عامل تا شمال فلسطین ( نک : دروزی ها ) فراهم آمد .
حکومت فاطمیان در قاهره از نیمه سده به فاجعه های طبیعی مانند گرسنگی و قحطی هفت ساله مستنصریه ، ویرانی اقتصاد ، فروپاشی سیاسی ، نصب و عزل پیاپی و شتابان وزیران ، تعیین قاضی القضات ها و کنار گذاردن پی درپی آنها گرفتار شد ، همچنین لشکرهای ارتش از یک سو و شورشهای برخی از شهرهای شام از سوی دیگر اوضاع شام و فلسطین را به اوج وخامت رساند را نیز باید به آنها افزود .
در این دوره سلجوقیان ترک که رفته رفته در جنوب شام گرد آمدند و به نابودی و افزودن هلاکت و ویرانی آن پرداختند ( نک : سلجوقیان ) فقیه ابوالخیر سلامه بن جماعه همه تلخی و ناگواری این دوران را زنذگی کرد . وی یکی از تکیه گاههایی بود که مذهب سنی شافعی را - - به ویژه - - به طور کلی در فلسطین تحکیم بخشید . می گویند او " به خاطر حضور ذهن ، صفا ، محفوظات بسیار و دیگرصفات خدادادی شهره زمان خود بود " .
بسیاری از ائمه مذهب کشورش و مصر نزد او شاگردی کردند و نوشته های وی می توان " شرح المفتاح " ابن القاص طبری در دو مجلد و کتاب " الوسائل فی فروق المسائل " از شمار میراث فرهنگی شافعیه ( نک : شافعی ، مذهب ) جای گرفتند .
گویا فقیه ابوالخیر به دنبال هجوم سلجوقیان به فرماندهی التسزبن اوق خوارزمی به فلسطین در سال 469 و ویرانی برخی از شهرهای آن را ترک کرد ، مدتی در مصر به سر برد و سپس مراجعت کرد و همزمان با ظهور سلطنت " تاج الدین تتش بن الب ارسلان " سلجوقی در دمشق در سال 471ه . و بازسازی ویرانه های بیت المقدس و حومه های آن ، دوران بازگشت ثبات و آرامش به تمامی جنوب شام را به چشم دید .
مآخذ :
- حنبلی ، مجیرالدین : الانس الجلیل فی تاریخ القدس و الخلیل ، قاهره 1283ه .
- السبکی : طبقات الشافعیه الکبری ، قاهره 1324ه .
- الاسنوی : طبقات الشافعیه ، بغداد 1971 .
- حاجی خلیفه : کشف الظنون ، دارالفکر ، بیروت ، جلد 2 ، ص 1769 و 2007 ، 1982م .
- الکنجی : تاریخ بیت المقدس .
- ابن رافع السلامی : تاریخ علماء بغداد ، 199 - 200 .
