جنوائیان

ایتالیا به ویژه در حوزه‌ی دریای مدیترانه با رشد فعالیت بازرگانی رو به رو گشت ، برخی از شهرهای ایتالیا در زمینه‌ی بازرگانی و دریانوردی رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا کردند و با کلیسا وفئودالیسم و امپراطوری به نبرد برخاسته و در بیشتر این کشمکشها پیروز شده و امتیازهایی به دست آوردند . شهر جنوا از جمله‌ی این شهرها بود .

ساکنان جنوا از سال 1056 میلادی برخی امتیازهای گمرکی را به دست آوردند که گامی در راه پیدایش حکومت کوچک آنان به شمار می‌رفت . بازرگانی جنوائیان در بندرها و شهرهای حوزه‌ی دریای مدیترانه به ویژه ، در سرزمین شام گسترش یافت . هنگامی که جنگهای صلیبیان آغاز شد ، روزنه‌های جدیدی برای بازرگانی جنوا و شهرهای دیگر ایتالیا در راه کار و فعالیت بازرگانی گشوده شد .

ناوگان جنوائیان کمک‌های مهمی برای حملات گوناگون صلیبیان و رفع نیازمندی‌های آنان نمود . ( نک - : فرنگیها ) ، زیرا صلیبیان ناوگان دریایی در اختیار نداشند تا از یک سو بتوانند شهرهای ساحلی سوریه را تصرف کنند و از سوی دیگر به منابع مالی برای تأمین بندرگاههای حکومتشان که در شهرهای سوریه تأسیس کرده بودند نیاز داشتند و این منابع جز از طریق فعایت بازرگانی جهت جبران تحریم اقتصادی اسلامی علیه صلیبیان ، فراهم نمی‌شد .

به همین دلیل ، صلیبیان به ناوگانهای جنوائیان و ایتالیائیهای دیگر متکی شدند و حضور صلیبیان ، به فعال شدن بازرگانی تأثیر فراوانی گذارد ، در مقابل ، جنوائیان امتیاز‌های بازرگانی خاصی در شهرهای ساحلی سرزمین شام مانند انطاکیه و لاذقیه به دست آوردند و با گذشت زمان ، بازارها و شهرکها و کلیساها و دادگاهای ویژه آنان رو به توسعه نهاد ، از پرداخت عوارض گمرکی معاف شدند و بخشی از بودجه‌ی بندرهایی را که به کمک صلیبیان اشغال کرده بودند پرداخت نمودند .

منابع لاتینی پیش‌تر اعلام کردند ، هنگامی‌که صلیبان ، قدس را در سال 493ه - /1099م محاصر کرده بودند ، دو فروند کشتی جنوائیان حامل مواد غذایی و ابزارهای حصارکشی در بندر یافا لنگر انداختند ، جنوائیان در ازای این کار سهم زیادی

از غنیمت‌های قدس را پس از سقوط آن توسط صلیبیان ، به دست آوردند . بودوئن اول پادشاه قدس در سال 503ه - با جنوائیان قراردادی امضا کرد که به موجب آن یک سوم از غارتگریها و غنیمت‌های هر شهری که با کمک جنوائیان اشغال شود به جنوائیان واگذار می‌گردد و یک خیابان مخصوص نیز به آنان اختصاص داده می‌شود .

جنوائیان برپایه‌ی همین قرارداد برای اشغال شهرهای ارسوف و قیساریه همکاری کردند .

همان پادشاه در سال 506ه - قرار داد دیگری با جنوائیان امضا کرد که به موجب آن جنوائیان حق داشتند یک سوم از درآمد بندرگاه عکا را از آن خود سازند ، یک کلیسای شهر را در اختیار بگیرند و یکی از خیابانهای شهر را کاملاً تصاحب کنند . درضمن جنوائیان از پرداخت عوارض و مالیات معاف شدند و اجازه یافتند که یک سوم شهرهای ارسوف و قیساریه همچنین یک سوم از هر شهری را که در آینده برای اشغال آن همکاری نمایند ، در اختیار خود بگیرند و خیابانی درشهرهای قدس و یافا به جنوائیان واگذار شود . از سوی دیگر این پادشاه تعهد کرد که در قبال مرگ هر جنوایی در مملکت لاتینی قدس ، املاک وی به جنوائیان مسترد شود . همچنین پادشاه متعهد شد که از بازرگانان جنوایی حمایت کند ، کالاهای آنان را تضمین نمایند و مبلغ 300 قطعه سکه طلا سالیانه به جنوائیان داده شود . این قرارداد پیش از اشغال عکا در سال 506ه - سپس بیروت در سال 512ه - دست داشتند . از آن پس پادشاهان فرنگی قدس این قرارداد را بیش از یک بار تجدید کردند و به جنوائیان اجازه دادند که دادگاههای ویژه‌ی خود را در عکا و صور دایر کنند .

حنا ابیلین فرمانروای بیروت در سال 618ه - /1221م به جنوائیان امتیازهای بازرگانی مشخصی داد که به موجب آن جنوائیان از پرداخت عوارض و مالیات بر تمامی کالاهای وارده و صادره‌ی خویش معاف شدند و اجازه‌ی برپایی یک دادگاه ویژه برای اقلیت جنوایی و یک بازار مخصوص برای فروش کالاهایشان دریافت کردند .

تغییرات سیاسی داخل دستگاه صلیبیان بر امتیازهایی که جنوائیان به دست آورده بودند ، چندان تأثیر نکرد . هنگامی که سیستم حکومتی در یکی از شهرها تغییر می‌کرد ، حکومت جدید همان امتیازهای واگذار شده را می‌پذیرفت و یا اینکه امتیازها را بیشتر می‌کرد .

هنگامی که کشمکش میان گی دولوزینیان و کونراد مونتفرا بر سر تصاحب قدرت در قدس به سال 586 - 588ه - /1190 - 1192م . در گرفت . ( نک - : بیت المقدس ، مملکت ، لاتینی ) هر یک از طرفین متخاصم از طریق دادن وعده‌ی امتیازهای بیشتر سعی کردند حمایت یکی از اتباع ایتالیایی را برای خود کسب نمایند . جنوائیان از کونراد طرفداری کردند و بیازنیان از دشمن وی حمایت نمودند . این درگیری در منطقه‌ی عکا صورت گرفت زیرا قدس به دست صلاح الدین آزاد شده بود ( نک - : حطین ، نبرد ) . در نتیجه‌ی این درگیری ، کونراد بیازنیان را از صور بیرون راند و جنوائیان را مستقر کرد .

هنگامی که عکا در جریان سومین حمله‌ی صلیبیان سقوط کرد ( 583ه - /1187 ) ، درگیریهای خونینی میان بیازنیان و جنوائیان در داخل عکا روی داد . جنوائیان توطئه تسلط بر عکا و واگذاری آن به کونراد را طرح ریزی کردند ، اما ریچارد شیردل توانست با همکاری بیازنیان توطئه را کشف و خنثی کند ، سپس ریچارد به خاطر هراس از امکان پیوستن یکی از طرفین متخاصم به مسلمانان ، جنوائیان را با بیازنیان آشتی داد . این آشتی زیاد دوام نیافت زیرا گی دولوزینیان حاکم قبرس شد و حکومت صور به دست هنری شبانی حکمران جدید صلیبی افتاد و مجدداً حکمران صور ، به خاطر تاج و تخت قدس ، باگی به نبرد پرداخت ، جنوائیان از حکمران صور پشتیبانی کردند که به اخراج بیازنیان از صور و عکا انجامید .

کشمش جنوائیان و دیگر اتباع ایتالیایی تا اینجا به پایان نرسید و تنها به بیازنیان منحصر نگردید بلکه در نزد ونیزیان شدیدتر بودکه توانستند قسطنطنیه را با کمک چهارمین حمله‌ی صلیبیان در آغاز صده‌ی سیزدهم میلادی تصرف کنند و جنوائیان را از زمینهای بیزانس بیرون برانند . از این رو جنوائیان وادار شدند ، فعالیت بازرگانی خود را در سرزمین شام متمرکز کنند و در آنجا به رقابت سخت با ونیزیان پرداختند . عکا در صده‌ی سیزدهم میلادی شاهد درگیریهای خونین جنوائیان با ونیزیان بود . این درگیریها موجب منقش شدن صلیبیان در مشرق شد و افرادی را در اروپا به خود مبتلا ساخت تا جایی که به دخالت پاپ در این امر انجامید . وقتی که تلاشهای صلح جویانه ناکام ماند ، جنوائیان با بیبرس سلطان ممالیک مصر پیمان بستند و تعهد دادند تا او را در اشغال عکا یاری نمایند .

در حقیقت تأثیر حکومتهای ایالیت ایتالیا در حمله‌های صلیبیان بسیار زیاد بود . انگیزه‌ی اصلی آنان از مشارکت در این حمله‌ها دریافت امتیازهای سودجویانه بازرگانی بیشتر بود .

مآخذ :

1. AtiyaT a.s. : crusade, commerce and culture, Bloomington 1962.
2. Latouche, R. : the brithe of western economy, London 1961.
3. Pirenne, H. : medieval cities, Princeton 1939.
4. Pounds, n.j.g : an economic history of medieval Europe.