شیعه

شیعه پیروان حضرت امام علی بن ابی طالب ( ع ) هستند که بنا بر وصیت پیامبر اکرم ( ص ) در غدیر خم او را برای خلافت محق تر از دیگران می دانند . شیعه به فرقه های متعددی تقسیم می شوند . دو دولت که براساس مذهب شیعه برپا شده وجود دارد که شیعه را مذهب رسمی حکومت قرار دادند و شروع به انتشار آن نمودند .

یکی از دولت آل بویه که در سال 334ه/945م در بغداد بر آن شد و دیگری دولت فاطمیان که در سال 358 ه/968 م بر مصر چیره شدند . ( نک : فاطمیان )

از آن زمان مذهب شیعه در سرزمینهای مغرب ، مصر ، شام ، عراق ، یمن و حجاز گسترش یافت . همچنین شیعه در میان گروههای زیادی از ساکنان عراق و ایران رواج دارد و زیدیه ( پیروان زیدبن علی بن الحسین " ع " ) طرفداران زیادی در یمن دارد و همچنین اسماعیلیه ( منسوب به اسماعیل ، فرزند امام جعفر صادق امام هشتم " ع " ) در هند و ایران و عمان و شام و سایر شهرهای آسیا و آفریقا پیروانی دارد .

تشیع از قدیمی ترین مذاهب سیاسی اسلامی است و نقش بزرگی در تاریخ حیات سیاسی و فکری و دینی اسلام داشته است .

در ابتدای قرن چهارم هجری/دهم میلادی این مذهب در بخشهای بزرگی از فلسطین منتشر شد . اهالی طبریه و نیمی از اهالی نابلس شیعه بودند . در این مناطق براساس مذهب خود عمل می کردند .

ناصرخسرو در سال 437ه/1045م از فلسطین دیدار کرد و گفت : " تعداد ساکنان بیت المقدس حدود بیست هزار نفرند که بیشتر آنها شیعه می باشند . "

چیزی که باعث گسترش مذهب شیعه در فلسطین و سایر سرزمینهای اسلامی شد برپایی دولت فاطمی در مصرو شام بود . فاطمیان شیعه اسماعیلی بودند و اسماعیلیه فرقه ای است هفت امامی . فاطمیان تلاش کردند مذهب شیعی را در سرزمینهای مختلف گسترش دهند از جمله در فلسطین .

مبلغین در مناطق مختلف وظیفه ای را انجام می دادند که مبلغین در قاهره برای شرح مذهب شیعه و تبلیغ عقاید اسماعیلی انجام می دادند .

دولت فاطمی در بیت المقدس دارالعلم فاطمی را ایجاد کرد که شاخه ای از دارالعلم فاطمی قاهره بود که حاکم بامرالله فاطمی ( 395ه/1004م ) آن را تأسیس کرده بود . این محل را مرکز تبلیغ مذهب شیعی قرار دادند که بیشترین تأثیر را در انتشار این مذهب در فلسطین داشت . این مرکز در بیت المقدس همچنان پابرجا بود تا اینکه به دست صلیبیان سقوط کرد . فرقه های شیعه متعدد است بعضی از آنها جزو غلاة ( غلو کنندگان ) هستند و بعضی دیگر معتزله اند .

ابن جبیر مذاهب منتشره در فلسطین قرن ششم هجری را در حین دیدارش از فلسطین وصف می کند و می گوید : " شیعه در این سرزمین امور شگفتی دارد که تعداد آنها بیشتر از اهل تسنن است . آنها این سرزمین را با مذهب خود عمومیت داده اند و دارای فرقه های مختلفی می باشند ، بعضی شان رافضی هستند و بعضی امامی و اسماعیلی و زیدی و نصیری " .

هنگام سقوط دولت فاطمی و برپایی دولت نوری و ایوبی حرکت تشیع کند شد و پیروان و یاران آن از دیده ها پنهان شدند . به این علت که دولت نورالدین و دولت ایوبی بعد از آن پیرو مذهب اهل سنت بودند و نورالدین محمودبن زنگی و سپس صلاح الدین ایوبی در مقابل عقایدی که فاطمیان در نفوس مردم به وجود آورده بودند که از نظر اهل سنت باطل بود مقاومت می کردند و به نشر عقاید اهل سنت می پرداختند و مدارس فقهی در فلسطین و سایر سرزمینها برپا شد و مدرسین و دانشمندان برای این مدارس معین شدند .

اینها برنامه اشان مبارزه با مذهب شیعی بود که در آن زمان منتشر بود و اینکه مذهب اهل سنت را تدریس کنند و هر کس که عقاید شیعی دارد یا باید مذهب اهل سنت را بپذیرد یا از این مدارس اخراج گردند .

صلاح الدین برای هر مدرسه ای مذهب فقهی که پیروان بیشتری دارد را تعیین کرد ، بعضی مدارس مذهب شافعی را و برخی مذهب حنفی و عده دیگری مذهب حنبلی . همچنین مدارس مذهب مالکی را تدریس می کردند به این ترتیب شیعه از توده جدا شدند و بسیاری خود را با جریان عمومی تطبیق دادند .

در دوره احمد پاشاجزار سرکوبی شیعه شروع شد و بین او و شیعیان در سال 1195ه/1780م در روستای یارون نزدیکی صفد وقایع زیادی رخ داد . جماعتی از شیعیان به عکا پناه بردند و جزار به بعضی ها امان داد و بعضی دیگر را زندانی کرد . هنگامی که فرانسوی ها به شام حمله کردند جزار از شیعیان دست برداشت اما پس از عقب نشینی فرانسوی ها از شام جزار دوباره به مبارزه با شیعیان برخاست که این دوره حدود 10 سال به طول انجامید .

آثار علمی شیعه به آتش کشیده شد و در روایت آمده که تنورهای عکا تا یک هفته از کتابهای جبل عامل برای سوخت استفاده می کردند و بعضی از شیعیان به دمشق و بعلبک ( لبنان ) فرار کردند .

در دوره حکومت عثمانی مبارزه با شیعیان ادامه یافت اما آنها همچنان سعی می کردند مذهبشان را در فلسطین انتشار دهند . امروزه در فلسطین شیعه به عنوان یک گروه مستقل و دارای مؤسسات شناخته شده وجود ندارد و بسیاری از ( صدها تن ) شیعیان فلسطین و از شیعیان لبنان که در دوره قیمومیت در شمال فلسطین اقامت کرده بودند از فلسطین کوچ کردند .

مآخذ :

1. امین ، محسن : اعیان الشیعة ، دمشق 1353ه/1935م .
2. حسن ، حسن ابراهیم : الفاطمیون فی مصر و اعمالهم السیاسیة و الدینیة ، قاهره 1932 .
3. بشبیشی ، محمود : الفرق الاسلامیة ، قاهره 1350ه/1932م .
4. بدوی ، عبدالرحمن : مذاهب الاسلامیین ، قاهره 1979م .