اصلاح ( حزب - )

این حزب توسط دکتر حسین فخری خالدی کارمند ادارۀ بهداری فلسطین در زمان قیمومیت انگلیس در سال 1934 تأسیس شد . وی که دارای گرایشهای وطن‌دوستانه و ملی گرایانه بود در سال 1928 ریاست این اداره را به عهده داشت . در سال 1929 یک حادثه مهم سیاسی رخ داد که براثر آن دکتر خالدی موقعیت بالایی را در بین ملی‌گرایانه به دست آورد به‌طوری که ارتباطات نزدیکی بین وی و جبهۀ ملی به وجود آمد . در 23 اوت همان سال قیامی در قدس شعله‌ور شد که به قیام " براق " معروف شد .

این قیام بیشتر از یک هفته به طول انجامید و اغلب مناطق فلسطین به‌ویژه دو شهر الخلیل و صفد را شامل شد به نحوی که درگیریهای مسلحانه بین اعراب و صهیونیستها صورت گرفت که براثر آن انگلیسیها و صهیونیستها ادعا کردند که اهالی شهر الخلیل اجساد کشته‌های صهیونیستها را مثله کردند . این شایعه واکنشهای ناگواری علیه اعراب در خارج از فلسطین ایجاد کرد . برهمین اساس حاج محمد امین حسینی و کمیته اجرایی کنفرانس هفتم عربی فلسطینی درخواست کردند . به منظور روشن شدن حقایق ضمن ، نبش قبرها و خارج کردن اجساد کشته‌ها ، معاینات لازم انجام گیرد و تحقیقات رسمی به عمل آید . ولی حکومت انگلیس و آژانس یهود به‌طور جدی با این درخواست مخالفت کردند . ملی‌گرایان نسبت به تحقق درخواست خود اصرار ورزیده و دکتر حسین فخری خالدی علی‌رغم مخالفت حکومت انگلیس ، به رئیس اداره بهداری دستور داد تا ضمن تشکیل کمیته مشترک متشکل از پزشکان عرب و انگلیسی ، تحقیقات لازم را انجام دهند . کمیته مذکور پس از انجام مأموریت محوله طی بیانیۀ رسمی کلیه اتهامات وارده از سوی حکومت انگلیس و صهیونیستها را رد کرد . انگلیسیها و صهیونیستها از این تصمیم قاطع دکتر خالدی خشمناک شده و حملات تبلیغات تندی علیه وی آغاز کردند ، ولی دکتر خالدی به تبلیغات آنان توجه نکرد و بلافاصله از سوی رهبران جبهۀ ملی مورد تقدیر و تشکر قرار گرفت . بر همین اساس ارتباطات دکتر خالدی و جبهه ملی گسترده‌تر شد . به حدی که خدمات و کمکهای شایان توجهی از سوی وی عاید جبهه ملی شد .

در سال 1934 حکومت انگلیس تصمیم گرفت که انتخابات عمومی شهرداریها را در فلسطین برگزار کند . تمام نگاههای اعراب و صهیونیستها صرف‌نظر از حکومت ، متوجه شهر قدس شد زیرا که مبارزات انتخاباتی در آن ، شدیدتر از مناطق دیگر فلسطین بود . چرا که انگلیسیها و صهیونیستها نسبت به پیروزی و ابقای راغب نشاشیبی در پست ریاست شهرداری اصرار می‌ورزیدند . درحالی که ملی‌گرایان خواستار شکست وی در انتخابات بودند تا بتوانند او را از پست ریاست شهرداری خلع کنند . زیرا به اعتقاد آنان نامبرده از امکانات شهرداری برای فعالیت علیه ملی‌گرایان استفاده می‌کرده است . به‌طوری که تعداد زیادی از طرحهای آنان علیه حکومت انگلیس را به شکست کشاند . هنگامی که مبارزه انتخاباتی آغاز شد رهبران ملی‌گرا تصمیم‌ گرفتند دکتر خالدی را در برابر نشاشیبی معرفی کنند . خالدی نیز درخواست آنان را پذیرفته و از پست سابق خویش استعفا داد . مبارزات انتخاباتی سختی میان نشاشیبی که در کنار آن انگلیسیها و دیگر مخالفان از یک سو و از سوی دیگر دکتر خالدی و ملی‌گراها در گرفت که حاصل آن پیروزی خالدی بر نشاشیبی بود .

دکتر خالدی اصرار داشت که به صورت مستقل و بی‌طرف و بدون وابستگی به هیچ حزب و رهبری در برابر مردم ظاهر شود ، برهمین اساس در صدد تشکیل حزبی برآمد که خود رهبر آن باشد تا بتواند در برابر مخالفان خود ایستادگی کند . به ویژه که رقیب وی راغب نشاشیبی حزب دفاع ملی را تشکیل داده بود . برهمین اساس خالدی نسبت به تأسیس حزب اصلاح که تعدادی از اعیان و سرشناسان به عضویت آن در آمده بودند مبادرت ورزید . به‌طوری که بعضی از مردم حزب وی را حزب اعیان نام نهادند .

از بارزترین شخصیتهایی که به وسیله آنان کمیته مرکزی حزب را تشکیل داد ، اسحاق بدیری ( از قدس ) ، محمود ابوخضرا ( از یافا ) ، حسنی خلیفه ( از عکا ) ، عیسی بندک ( از بیت‌لحم ) و سعدالدین الخلیلی ( از قدس ) را می‌توان نام برد . دکتر خالدی در حالی که ریاست شهرداری را به عهده داشت رهبری حزب را نیز به دست گرفت . ولی این امر باعث شد تا حملات انگلیسیها و صهیونیستها علیه وی ادامه یابد . این نه به دلیل ترس آنان از قدرت و نفوذ حزب بود بلکه آنها تلاش داشتند تا رئیس شهرداری قدس را از یهودیان تعیین کنند . حکومت قیمومیت در فلسطین در گزارشهای خود به دولت مرکزی اعلام کرده بود که حزب عربی فلسطینی ، بزرگترین حزب بوده و پس از آن حزب وطنی از قدرت و نفوذ بیشتری برخوردار است . درحالی که سایر احزاب از جمله حزب اصلاح در اقلیت قرار دارند .

هنگامی که کمیته عالی اعراب فلسطین به ریاست حاج امین حسینی در بهار 1936 تشکیل شد دکتر خالدی به عنوان رئیس حزب به عضویت آن در آمد . وی همچنان به فعالیتهای ملی خود ادامه داد و در شرایط مختلف در کنار جبهه ملی بود ، به حدی که خشم انگلیسیها و صهیونیستها را علیه جبهه و کمیته عالی برانگیخت . برهمین اساس در اکتبر 1937 حکومت انگلیس با بهانه‌های واهی اقدام به انحلال شورای عالی اسلامی ، کمیته مزبور و کمیته‌های ملی دیگر نمود و ضمن دستگیری دکتر خالدی ، احمد حلمی عبدالباقی ، فؤاد سابا ، یعقوب الغصینی و رشید الحاج ابراهیم ، آنان را به جزیره سیشل تبعید کرد .

حکومت انگلیس در اواخر سال 1938 دستور تبعید را لغو کرد ، دکتر خالدی به بیروت رفت و وقتی که مقرر شد بین اعراب و انگلیسیها میزگردی در لندن تشکیل شود . خالدی به عنوان یکی از اعضای هیأت فلسطینی انتخاب شد . ( نک : لندن ، کنفرانس 1939 - ) از آنجا که به دلیل سیاست غلط انگلیس و نفوذ جهانی صهیونیستها ، مذاکرات مزبور در تابستان 1939 به شکست انجامید دکتر خالدی مجدداً به بیروت بازگشت و بر اثر شروع جنگ جهانی دوم ترجیح داد در همان جا باقی بماند . پس از آنکه شرایط در فلسطین تغییر یافت و فعالیت سیاسی امکانپذیر شد خالدی به وطن خود بازگشت و فعالیت سیاسی خود را در سال 1943 مجدداً از سرگرفت . تشکیلات حزب اصلاح را دوباره فعال ساخت به گونه‌ای که نامبرده نقش فعال و بارزی در تحقق اهداف فلسطینیها مبنی بر شرکت هیأتی به نمایندگی از فلسطین در کمیته مقدماتی تشکیل جامعۀ کشورهای عربی ایفا نمود . همچنین خالدی نقش مهمی در افشای توطئه‌هایی داشت که علیه مسأله فلسطین در سالهای 1944/1943 انجام می‌گرفت . وی با شجاعت و جسارت کامل در برابر طرحهای دفاتر عربی ایستاد .

حزب اصلاح تا ژوئن 1946 که هیأت عالی اعراب فلسطین تشکیل شد و خالدی در آن به عنوان عضو انتخاب شد ، فعالیت کرد . پس از تشکیل این هیأت کلیه احزاب فلسطینی خود را تعطیل کردند . قابل ذکر است که حسین فخری خالدی تنها عضو هیأت مزبور بود که پس از قطعنامه تقسیم در فلسطین باقی ماند .

مآخذ :

1. خاطرات حسین فخری الخالدی ، متشکل از 7جزء ، موجود در دفتر مرکزی مطالعات سازمان آزادی‌بخش فلسطین .