وای ریور ( توافقنامه - 1999 )

روز 4 سپتامبر 1999 یاسر عرفات ، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین ، و ایهود باراک ، نخست وزیر اسرائیل ، توافقنامه وای ریور - 2 را در شرم الشیخ مصر امضاء کردند . متن این توافقنامه در اصل نسخه تعدیل شده توافقنامه وای ریور است که زیرنظر آمریکا توسط بنیامین نتانیاهو ، نخست وزیر سابق اسرائیل امضاء شد . اما به جز در مورد عقب نشینی جزئی او دو درصد اراضی اشغالی فلسطین این توافقنامه هرگز به اجرا در نیامد . آنچه در ذیل از نظرتان می گذرد متن توافقنامه وای ریو - 2 است که روزنامه عربی زبان الحیاة ترجمه غیر رسمی آن را در تاریخ 6 سپتامبر 1996 چاپ کرد .

متن توافقنامه وای ریو - 2 :

دولت اسرائیل و سازمان آزادی بخش فلسطین تعهد کردند این توافقنامه مرحله ای و همه توافقنامه های گذشته از سال 1993 و پس از و همه تعهدات ناشی از توافقنامه های گذشته را بدون تغییر در مفاد آنها اجرا کنند . آنها همچنین توافق کردند :

1 - گفت وگوهای صلح دایم :

الف - برای اجرای توافقنامه های گذشته مذاکرات فشرده ای را در مورد صلح دایم آغاز کنند و همه تلاش خود را برای دستیابی به هدف مشترک به کار گیرند . این هدف دستیابی به توافق در مورد صلح دایم و مسائل مشخص قید شده در جدول کاری و یا همه مسائل دیگر مورد اهتمام مشترک است .

ب - دو طرف بر این درک توافق دارند که مذاکرات

درباره صلح دایم منجر به اجرای دو قطعنامه 242 و 338 شورای امنیت می شود .

ج - دو طرف همه تلاش خود را برای دستیابی به توافق کامل در چارچوب همه مسائل صلح دایم طی پنج ماه از آغاز مذاکرات صلح دایم به کار می گیرند .

د - دو طرف به توافق همه جانبه درباره همه مسائل صلح دایم طی یک سال از زمان آغاز مذاکرات صلح دایم دست می یابند .

ه - مذاکره درباره صلح دایم پس از اجرای مرحله نخست آزادی زندانیان و مرحله دوم تجدید آرایش اول و دوم حداکثر تا 13 سپتامبر 1999 آغاز می شود . ایالات متحده در وای ریور آمادگی خود را برای امکانپذیر کردن این چنین مذاکراتی اعلام داشته بود .

2 - تجدید آرایش نیروها :

طرف اسرائیلی در مورد اقدامات مربوط به مرحله اول و دوم تجدید آرایش متعهد می شود :

الف - در 5 سپتامبر 1999 ، 7 درصد از منطقه ج را به وضعیت ب تغییر دهد .

ب - در 15 نوامبر 1999 ، 2 درصد از منطقه ب را به وضعیت الف و 3 درصد از منطقه ج را به وضعیت ب تغییر دهد .

ج - در 20 نوامبر 2000 یک درصد از منطقه ج را به الف و 1/5 درصد از منطقه ب را به الف تغییر وضعیت دهد .

3 - آزادی زندانیان :

الف - دو طرف کمیته ای مشترک برای حل مسائل مربوط به آزادی زندانیان فلسطینی تشکیل می دهند .

ب - دولت اسرائیل فلسطینیان و دیگر زندانیانی را که پس از 13 سپتامبر 1992 خلاف کرده اند و پیش از 4 ماه می 1993 دستگیر شده اند آزاد می کند . کمیته مشترک در مورد فهرست اسامی زندانیان که باید در دو مرحله نخست آزاد شوند توافق می کند . فهرست های اسامی

به عنوان توصیه از طریق کمیته هدایت و پیگیری به مسئولان ذیربط داده خواهد شد .

ج - مرحله نخست آزادی زندانیان در تاریخ 5 سپتامبر 1999 به اجرا گذاشته می شود و 200 زندانی را دربرمی گیرد . مرحله دوم در هشت اکتبر اجرا می شود و 150 زندانی را دربرمی گیرد .

د - کمیته مشترک فهرست های اسامی دیگری را به عنوان توصیه تهیه و از طریق کمیته هدایت و پیگیری به مسئولان ذیربط منتقل می کند .

ه - طرف اسرائیلی اقدام به آزادی زندانیان فلسطینی بیش از فرارسیدن عید رمضان ( عید فطر ) آینده می کند .

4 - کمیته ها :

الف - کمیته سوم تجدید آرایش ، فعالیتهای خود را حداکثر تا 13 سپتامبر 1999 آغاز می کند .

ب - کمیته نظارت و هدایت ، همه کمیته های مرحله ای ( مانند کمیته امور شهروندان ، کمیته اقتصادی مشترک ، کمیته مشترک برای امور امنیتی ، کمیته مسائل قانونی و کمیته دایمی برای همکاری امنیتی ) و همچنین کمیته هایی که در یادداشت وای ریور مشخص شده اند کار خود را حداکثر تا 13 سپتامبر ( براساس وضعی که دارند ) از سر می گیرند یا پیگیری می کنند . همچنین جدول کار کمیته نظارت و هدایت ، موضوعات سال 2000 ، طرح های کشورهای کمک کننده ، اقتدار فلسطینیان در منطقه ج و مسأله مناطق صنعتی را دربرمی گیرد .

ج - کمیته کنونی ویژه موضوع آوارگان ، کار خود را از اول ماه اکتبر 1999 آغاز می کند ( براساس ماده 27 توافقنامه مرحله ای ) .

د - دو طرف تا حداکثر 30 اکتبر 1999 توصیه های کمیته ویژه اقتصادی ( ماده 6 بند 3 یادداشت وای ریور ) را اجرا می کنند .

5 - گذرگاه امن :

الف - راه اندازی باند جنوبی گذرگاه امن به روی

مردم ، حرکت ماشین ها و کالاها از اول اکتبر 1999 . ( ضمیمه 1 بند 10 توافقنامه مرحله ای ) این امر براساس جزئیات اجرایی خاطرنشان شده در پروتکل گذرگاه امن انجام می پذیرد و دو طرف حداکثر تا 30 سپتامبر 1999 در مورد آن به توافق می رسند .

ب - دو طرف در مورد مکان دقیق بازرسی در باند شمالی گذرگاه امن براساس ضمیمه 1 بند 10 شرط 4 - ج از توافقنامه مرحله ای حداکثر تا 5 سپتامبر 1999 به توافق می رسند .

ج - مقررات پروتکل گذرگاه امن مربوط به باند جنوبی در مورد باند شمالی این گذرگاه نیز با اصلاحاتی جزئی که بر روی آن توافق می شود خواهد بود .

د - با دستیابی به توافق در مورد نقاط گذرگاه امن در باند شمالی گذرگاه امن ، تأسیسات موقتی برای راه اندازی گذرگاه شمالی حداکثر چهار ماه پس از زمان توافق بر مکان دقیق نقاط گذرگاه امن ایجاد می شود .

ه - در فاصله زمانی میان راه اندازی باند جنوبی گذرگاه امن و راه اندازی باند شمالی این گذرگاه اسرائیل در امر نقل و انتقال میان کرانه باختری و نوارغزه با استفاده از راههایی غیر از راههای مربوط به گذرگاه امن و باند جنوبی گذرگاه امن کمک می کند .

و - مکان نقاط گذرگاه امن بر مذاکرات صلح دائم ( ضمیمه یک بند 10 ، ج توافقنامه مرحله ای ) اثر نمی گذارد .

6 - بندر غزه :

دو طرف با اصول ذیل برای کمک و امکانپذیر کردن احداث ساختمان در بندر غزه موافقت کردند ، اما نتایج سابقه ای برای صلح دائمی تلقی نمی شود .

الف - طرف اسرائیلی موافقت می کند که طرف فلسطینی بندر غزه و تأسیسات وابسته به آن را از تاریخ اول اکتبر 1999 آغاز کند .

ب - دو طرف موافقت می کنند که بندر غزه پیش از دستیابی به یک پروتکل مشترک در مورد این بندر و مسائل

امنیتی آن هیچ گونه فعالیتی نداشته باشد .

ج - بندر غزه همچون فرودگاه غزه دارای وضعیت ویژه است ، زیرا در اراضی تحت مسئولیت طرف فلسطینی قرار دارد و به عنوان مرز بین المللی به کار گرفته می شود . از این رو و تا زمانی که پروتکل مشترک در مورد این بندر امضاء شود همه اصول توافقنامه مرحله ای و به ویژه بخش مربوط به گذرگاه های بین المللی به گونه ای که در پروتکل مربوط به فرودگاه غزه بر آن استناد شده جاری است .

د - ساختمان بندر دارای امکانات مناسب برای بازرسی امنیتی و گمرکی و همچنین ایجاد منطقه بازرسی در بندر است .

ه - طرف اسرائیلی بدین منظور می تواند به صورت روزانه فعالیتهای احداث بندر و از جمله رفت و آمد بندر و ابزار و کشتی ها و وسایل و واردات و مواد لازم برای احداث بندر را زیر نظر بگیرد .

و - دو طرف این فعالیتها و از جمله برنامه ریزی و اجرا را از طریق یک تشکیلات مشترک هماهنگ می کنند .

7 - موضوعات شهر الخلیل :

الف - خیابان شهدا در شهر الخلیل بر روی رفت و آمد ماشین های فلسطینیان در دو مرحله باز می شود . مرحله نخست به اجرا گذاشته شده است و مرحله دوم حداکثر تا 30 اکتبر 1999 به اجرا گذارده می شود .

ب - بازار القصبه حداکثر تا اول اکتبر 1999 بر پایه توافقنامه هایی که میان دو طرف امضاء شد ، گشایش می یابد .

کمیته ارتباط مشترک در سطح عالی حداکثر تا تاریخ 13 سپتامبر 1999 تشکیل می شود تا وضعیت حرم ابراهیمی ( ضمیمه 1 بند 7 توافقنامه مرحله ای و مطابق پروتکل آمریکا در 15 ژانویه 1998 ) را بررسی کند .

8 - امنیت :

الف - دو طرف براساس توافقنامه های پیشین در مورد تضمین حل فوری و موفقیت آمیز و فعال هر حادثه ناشی از تهدیدها یا اقدامات تروریستی و خشونت و تشویق

به خشونت چه از جانب فلسطینیان و یا اسرائیلی ها اقدام می کنند . از این رو دو طرف همکاری می کنند و اطلاعات خود را مبادله می نمایند و سیاستها و فعالیتهای خود را هماهنگ می کنند و هر دو طرف به صورت فوری و مؤثر نسبت به حوادثی که اتفاق افتاده و یا انتظار وقوع آن می رود اعم از تروریستی و یا خشونت واکنش نشان می دهند و همه اقدامات لازم برای جلوگیری از تکرار چنین اعمالی را مبذول می دارند .

ب - استمرار توافقنامه های گذشته ، طرف فلسطینی را ملزم می سازد که همه تعهدات خود را در زمینه امنیتی و همکاری و تعهدات روزانه و مسائل دیگر ناشی از توافقنامه های سابق از جمله و به ویژه تعهدات ناشی از یادداشت وای ریور به شرح زیر را به اجرا گذارد :

پیگیری طرح جمع آوری سلاحهای غیرقانونی و از جمله ارائه گزارش .

ارائه فهرست نام های پلیس فلسطینی به طرف اسرائیل حداکثر تا 15/9/1999 .

1. دو طرف ، از کشورها و سازمانهای بین المللی کمک کننده دعوت می کنند که مداخله و حمایت مالی خود را برای توسعه اقتصادی فلسطین و فرایند صلح اسرائیل - فلسطین افزایش دهند .
2. با توجه به اهمیت ایجاد جو مثبت در مذاکرات دو طرف گام یا طرحی را که موجب تغییر جایگاه کرانه باختری و نوارغزه براساس توافقنامه مرحله ای شود برنمی دارند و یا اجرا نمی کنند .
3. اجرای آن دسته از تعهدات که با روزهای عید و یا تعطیلی رسمی مقارن شود در نخستین روز پس از آن به اجرا گذارده می شود .

این یادداشت یک هفته پس از امضای آن به اجرا گذاشته می شود .

مأخذ :

1. فصلنامه مطالعات خاورمیانه ، مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه ، سال ششم ، شماره 3 ، پاییز 1378 .