نهاد خودگردان فلسطین

الف - چگونگی شکل گیری :

انتخاباتی که در آغاز سال 1996 در سرزمین فلسطین به اجرا گذاشته شد را می توان آغاز تولد و فعالیت حکومت خودگردان فلسطین دانست . هر چند نمی توان آن را نظرخواهی حقیقی ملت به شمار آورد .

زیرا بسیاری از نیروهای سیاسی به علت اینکه این انتخابات تحت پوشش موافقتنامه اوسلو انجام می گرفت ، آن را تحریم کردند . بنابراین هر چند حکومت خودگردان فلسطین دولتی مستقل محسوب می گردد اما می توان از تشکیلات ساف با توجه به موقعیت آن در جهان عرب و سازمان ملل متحد ، به عنوان یک شبه واحد سیاسی یا دولت

در تبعید یاد کرد .

سازمانی که پس از مذاکره مستقیم با رژیم صهیونیستی و امضای توافقنامه با این رژیم از درون آن ، حکومت خودگردان فلسطین به وجود آمد . حکومتی که طراحی و سناریوی آن مدتها قبل ، در دهه هفتاد میلادی ، به ویژه در دوره ریاست جمهوری جیمی کارتر آمریکا به دست نظریه پردازان سیاسی آمریکا در شورای روابط خارجی این کشور وجامعه یهودیان آن نوشته شده بود .

برای نمونه در سال 1975 ( 1354 ه . ش ) ، عده ای از کارشناسان برجسته آمریکایی در امور خاورمیانه و رهبرانی از جامعه یهودیان آمریکا ، ضمن یک گردهمایی مسأله ضرورت اجرای طرح خودگردانی فلسطینیان را مطرح کردند . در بخشی از بند چهار بیانیه این گردهمایی آمده است :

" به شرطی که فلسطینیان حاکمیت و تمامیت ارضی اسرائیل را در محدوده مرزهای توافق شده بپذیرند ، باید شرایطی برای خودگردانی فلسطینیان در نظر گرفته شود . این خودگردانی ممکن است شکل یک دولت فلسطینی مستقل به خود بگیرد ، که تعهدات و مقررات توافق صلح را بپذیرد و یا به صورت هویت فلسطین در آید که به داوطلبانه با اردن ، دولتی کنفدرال تشکیل دهد . "

جیمی کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا نیز در نطقی در تاریخ 12 می 1977 م ( 22 اردیبهشت 1356 ه . ش ) اظهار داشت :

" من گمان نمی کنم بدون تعیین وطن برای فلسطینیان ، بتوان به حل مسأله خاورمیانه - - که اکنون 29 سال مداوم از آن می گذرد - - به طور منطقی امیدوار بود . "

طرح غزه - - اریحا در مذاکرات صلح کمپ دیوید بین مصر و اسرائیل ، در سال 1978 م ، به گونه دیگری به سادات رئیس حمهوری مصر پیشنهاد شد او هم آن را به یاسر عرفات ، رئیس ساف پیشنهاد کرد ، اما چون جو حاکم آن روز عربها اجازه پذیرش این طرح را به عرفات نمی داد . وی به دنبال فرصتی بود تا به طور مستقیم وارد مذاکره با رژیم صهیونیستی شود .

لذا ، پس از شروع کنفرانس صلح خاورمیانه و مذاکرات چند جانبه عربها و اسرائیل ، که قبح صلح با رژیم اشغالگر قدس به کمک برخی رژیم های عربی شکسته شد ، عرفات شخصا وارد مذاکره با اسرائیلی ها شد . نبیل شعث ، مشاور سیاسی یاسر عرفات در این باره اظهار داشت که عرفات شخصا برای مذاکره با اسرائیلی ها به نروژ رفت .

وی گفت : " همه چیز با دیدار ( خانم ) حنان عشراوی ، سخنگوی هیأت مذاکره کننده فلسطینی و من از نروژ آغاز شد . در این سفر ، از دولت نروژ خواستیم که به این فرایند توجه کند . با درخواست ما در مورد مسکوت ماندن این موضوع برای مدت طولانی موافقت شد . سپس یاسر عرفات برای مذاکره مستقیم با اسرائیلی ها به نروژ رفت و با آنها دیدار کرد . این نخستین جرقه شروع این فرایند بود . "

وی همچنین تأکید کرد :

" عرفات شخصا در پشت طرح غزه - - اریحا قرار داشت ، به طوری که یک شب عرفات مرا غافلگیر کرد و به یکی از اتاقها برد و در را بست و گفت : نبیل ، باید درباره غره و اریحا صحبت کنیم سپس من برای به دست آمدن راه حل ها کوشش کردم ، اما به هر حال ، این طرح ، در اصل ، طرح عرفات است . "

بنابراین ، آن چه انجام گرفت ، حاصل اوضاعی بود که ساف و برخی از کشورهای عربی منطقه با ورود به فرایند مذاکرات صلح با اسرائیل و صحه گذاری بر سیاستهای منطقه ای آمریکا ، تدوین کننده آن بودند .

سیر این مذاکرات به صورتی بود که عرفات با حرص و ولع زیاد ، عاجزانه در انعقاد این پیمان کوشید . رژیم صهیونیستی نیز توانست با ترسیم خط حایل بین خود و فلسطینیان مبارز در سرزمین اشغالی ، به ویژه در این دو منطقه که کانون اصلی شکل گیری انتفاضه است ، قدرت برتر نظامی ، سیاسی و اقتصادی خود را در منطقه حفظ و از نیروهای ساف ، به جای نیروی اسرائیلی در سرکوبی انتفاضه فلسطینیان استفاده کند . از سوی دیگر ، با رهایی از این دو منطقه ، آزادی عمل بیشتری در دیگر بخشهای فلسطین اشغالی داشته باشد .

بدین لحاظ ، حکومت خودگردان فلسطین بر اساس توافقنامه اسلو میان سازمان آزادی بخش فلسطین و اسرائیل با میانجی گری آمریکا در سال 1993 تشکیل شد . به این ترتیب ، رژیم اشغالگر قدس توانست با قرار دادن ساف در برابر انتفاضه فلسطین ، از آن به عنوان نیروی سرکوبگر استفاده و جان سربازان اسرائیلی را از عملیات ایثارگرانه نیروهای شرکت کننده در انتفاضه حفظ کند .

در این زمان ، تبلیغات نظام سلطه ی جهانی و نظر برخی از کارشناسان و نظریه پردازان سیاسی غرب در این جهت بود که سایر عرفات با قبول طرح غزه - - اریحا و خودمختاری این دو مطنقه ، که مجموعا چیزی حدود دو درصد سرزمینهای اشغالی می شود ، موجودیت فلسطین را از قربانی شدن در مسلخ مذاکرات صلح کشورهای عربی - - شرکت کننده در مذاکرات صلح خاورمیانه - - نجات داد و با این اقدام خویش ، برای همیشه مسأله فلسطین را - - که برگ برنده ای در دست کشورهای عربی بود - - از دست آنان گرفت .

زیرا سوریه و اردن قبل از برگزاری کنفرانس صلح خاورمیانه و در مدت مذاکرات دو جانبه با اسرائیل ، از مسأله فلسطین به عنوان برگ برنده استفاده می کردند .

البته یاسر عرفات رهبر ساف برای خارج کرده مسأله فلسطین از دست کشورهای عربی مذاکره کننده ، بهای سنگینی پرداخت . زیرا اهداف عمده آمریکا و رژیم صهیونیستی پس از گذشت نیم قرن از بنیان گذاری اسرائیل ، تحقق یافت .

تحقق خواسته ها و اهدافی که صهیونیستها هیچ گاه تصور نمی کردند به این سادگی و با این بهای اندک بتوانند به آن دست یابند ، زیرا مناطق غزه و اریحا ، نه تنها به لحاظ موقعیت استراتژیک و منافع اقتصادی ، چندان اهمیتی برای اسرائیل نداشته ، بلکه دو مکان جدا از یکدیگر و در واقع کانون شکل گیری بخشی از انتفاضه فلسطین در سرزمینهای اشغالی بود . وجود یک نیروی واسطه فلسطینی بین مبارزان مسلمان فلسطین و ارتش رژیم اشغالگر قدس در این دو منطقه ، به لحاظ امنیتی ، بسیاری از اهداف اسرائیل را تأمین

کرده و می کند .

شهرهای کوچک غزه - - اریحا در داخل سرزمینهای اشغالی ، که در چارچوب توافقنامه ساف - - اسرائیل از سوی رژیم صهیونیستی ، به ساف واگذار شد ، در مجموع چیزی حدود دو درصد سرزمینهای اشغال شده فلسطین را تشکیل می دهد .

غزه در غرب فلسطین و اریحا در شمال بحرالمیت و غرب رود اردن ، در دو منطقه اشغالی موسوم به کرانه باختری رود اردن واقع شده است و منطقه مذکور همراه با باریکه ای که شهرهای غزه ، خان یونس و رفح قرار دارند ، تا پیش از جنگ شش روزه 1967 ، به ترتیب متعلق به اردن و مصر بود . در جریان جنگ شش روزه ، این مناطق به اشغال صهیونیستها در آمد .

پس از امضای طرح خودگردانی فلسطینیان در غزه و اریحا ، برخی گروهها و شخصیت های فلسطینی ، به ویژه جنبشهای اسلامی فلسطین ، مواضع مخالفی در قبال آن اتخاذ کردند . ولی تأکید عرفات ، رئیس ساف ، بر توافق با اسرائیل و به دست گیری حکومت خودگردان در دو منطقه غزه و اریحا ، زمینه های درگیری و کشمکش های جدید در صحنه فلسطین را فراهم آورد .

در عمل ، سرزمینهای اشغالی فلسطین ، به ویژه منطقه غزه ، شاهد رویارویی دو جریان فلسطینی با یکدیگر شد . یکی خواهان اجرای طرح خودگردانی غزه و اریحا و توقف انتفاضه و عملیات ضد صهیونیستی بود و دیگری بر ادامه عملیات انتفاضه و سرکوب نیروهای صهیونیستی تا پیروزی کامل تأکید داشت .

این حکومت که در مناطق خاصی مجاز به اعمال حاکمیت می باشد پس از قرارداد اسلو به عنوان نماینده ملت فلسطین در گفت و گوهای صلح با اسرائیلی ها و در مجامع بین المللی مطرح شد .

پس از تشکیل حکومت خودگردان فلسطین که همانند هر دولت دیگری دارای ساختار حکومتی است عملاً نقش آفرینی سازمان آزادی بخش فلسطین ( ساف ) کم رنگ شد و از این زمان حکومت خودگردان فلسطین به

ریاست یاسر عرفات و پس از فوت او ، ابومازن ( محمود عباس ) به فعالیت خود ادامه داد .

در یک جمع بندی کلی از تشکیل حکومت خودگردان فلسطین می توان به طور خلاصه نتیجه گرفت که تشکیل این دولت ، انتفاضه فلسطین را محدود کرد و آن را تحت فشار قرار داد و قیام فلسطینیان را از شکل مبارزه فلسطینی - - اسرائیلی به درگیری فلسطینی - - فلسطینی نیز تعمیم داد و رژیم صهیونیستی را از یک دردسر بزرگ به نام انتفاضه برای مدتی رها ساخت .

ب - قوه مقننه :

مجلس قانونگذار فلسطین ( پارلمان )

قوه مقننه که همان مجلس یا پارلمان است در سال 1996 تشکیل شد . نام رسمی این مجلس " المجلس التشریعی " است که دارای 88 عضو می باشد . مجلس قانونگذاری فلسطین با سه هدف عمده تشکیل شده است .

نخست : قانونگذاری و تصویب قوانین و اصلاح و یا لغو آن .

دوم : نظارت بر رفتار قوه مجریه و میزان پایبندی این قوه به مفاد قانون اساسی .

به گفته کارشناسان یکی از مشکلات و اشکالات سیاست نظارت مجلس قانونگذاری فلسطین ، نظارت مالی بر قوه مجریه است . به طوری که یک ناظر کل و حسابرس مستقل تعیین می شود تا درباره این موضوع که آیا هزینه های حکومت بر اساس بودجه یی است که پارلمان آن را تصویب کرده یا نه ، بحث و بررسی کند .

سوم : پاسخگویی و این یکی از وظایف اساسی قوه مقننه است و ارتباط مستحکمی با وظیفه رقابت او نیز دارد . قوه مقننه این حق را دارد که اعضای قوه مجریه را استیضاح کند و در مورد صلاحیت آنان بازنگری کند . این قوه همچنین می تواند به کابینه دولت عدم رأی اعتماد دهد و یا اینکه برخی از اعضای حکومت را مورد تأیید قرار ندهد .

پارلمان همچنین حق درخواست استعفای برخی اعضای قوه مجریه را در صورت اثبات ناکارآمدی آنان از

طرق کمیته های تخصصی برای خود محفوظ می داند . این مجلس از زمان تأسیس خود تا سال 2006 میلادی ده دوره انتخاباتی را برگزار کرده است .

ج - نیروهای امنیتی :

نک : نیروهای امنیتی نهاد خودگردان فلسطین

مآخذ :

1. زبیگنیو ، برژینسکی ، سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه ، حمید احمدی ( تهران : نشر سفیر ، 1369 ) .
2. روزنامه نداء الوطن ، هفتم سپتامبر 1993 .