ضمره بن ربیعه ( 122 - 202ه 740 - 818م )
ابوعبدالله ، اهل رمله و علوی و یکی از حافظان مشهور قرآن در قرن دوم هجری بود .
در اواخر خلافت هشام بن عبدالملک در دمشق به دنیا آمد و هنوز نوجوانی کم سن و سال بود که به سال 132ه شکست امویان در شام را به چشم دید . حدیث را نزد
اوزاعی در دمشق فرا گرفت سپس به حمص و عراق رفت و در محضر درس بزرگان نشست و دوباره به شام بازگشت و در رمله اقامت گزید .
در آن زمان به رمله ، فلسطین نیز می گفتند این شهر از آغاز حکومت عباسیان ، همچون دیگر شهرهای شام ، از اوضاع بد سیاسی و اقتصادی رنج می برد . زیرا عباسیان توجه چندانی به آباد کردن زمینهایی که از امویان گرفته بودند ، نداشتند .
شرایط کلی روزبه روز به سبب ظلم حکام بدتر می شد تا آنجا که مردم فلسطین ، عالم آن سامان ، ابن ابی عبله را با یک خروس پرکنده به نشانی وضع بد مردم ، به جهت استرحام نزد منصور فرستاد علت دوم زلزله هایی بود که در آن زمان ، چندین بار فلسطین را درهم کوبید و باعث خرابی رمله و قدس شد .
علت سوم شیوع طاعون بود که بدترین آن در آغاز حکومت رشید آمد و جان بسیاری را گرفت تا آنجا که روستاها از کشاورزان خالی شد .
این سه مسأله دست به دست هم داده بودند و شرایط را بر مردم فلسطین سخت کرده بودند . علاوه بر تمام اینها آشوبهای محلی نیز از آغاز حکومت رشید تا دوران امین و مامون بالا گرفت تا آنجا که در اواخر قرن دوم سعیدبن سرح بر منطقه مسلط شد و به نام خود سکه ضرب کرد و تا سال 210 ه بر فلسطین حکومت کرد .
ضمره بن ربیعه در چند دهه آخر همین قرن در محیطی آشوب زده و بحرانی ، که به کسی اجازه فعالیت اقتصادی سالم یا کار فرهنگی نمی داد ، می زیست و علی رغم اینکه شهر رمله در اوایل قرن دوم هجری به شکوفایی چشمگیری رسید و یک سری فعالیتهای فکر و فرهنگی از سوی محدث بزرگ ، " یحیی بن ابی عمرو شیبانی " ( پسرعموی امام اوزاعی ) و استادش ، که استاد ضمره بود ، آغاز شد ، ولی با این حال رمله نتوانست پذیرای دانشمندان مشهور و هم سطح ضمره بن ربیعه - - که پرچمدار علم حدیث در نیمه دوم قرن دوم بود - - باشد .
ضمره بن ربیعه جزء سه نفری بود که حوزه علمیه
رمله را تأسیس کردند و در واقع اولین کسی بود که با دانش آموختگان فراوان آن حوزه را توسعه داد . درباره فضل و دانش ثبات عقلی او گفته اند که : " هیچ کس عاقل تر از وی در آنچه که می اندیشد ، نیست " .
با از سرگیری فعالیتهای رمله در آغاز قرن سوم هجری ، گروه زیادی از محدثین که سراسر قرن سوم را سرشار از فعالیت علمی خود نمودند ، در رمله به صحنه آمدند . این فعالیتها تا اواخر قرن چهارم هجری نیز ادامه داشت . سرآمد همه آن محدثین ، از شاگردان ضمره بود . نام بعضی از آن محدثین عبارتند از :
- احمدبن هاشم بن أبی عباس رملی و حسن بن واقع ( در 25 اول قرن سوم )
- ابوخالد یزیدبن خالدبن یزیدبن موهب رملی ، همدانی شاگرد لیث بن سعد متوفی به سال 232ه .
- محمدبن أبی سری و برادرش حسین ( نک : ابن أبی سرای عسقلانی ) که هر دو به ترتیب به سال 238ه و 240ه فوت نمودند .
- دحیم القاضی عبدالرحمن بن ابراهیم بن عمر دمشقی ، متوفی به سال 245ه .
- ابوالفضل عبدالله بن محمدبن نصربن طویط ( طویت نیز گفته شده است ) بزاز ، رملی و حافظ قرآن ، طبرانی و ابن خیثمه از میانه قرن از آن اخبار نقل کرده اند .
- مومل بن فضل متوفی به سال 254ه
- موسی بن سهل رملی ، حافظ قرآن ، متوفی به سال 262ه
- آدم بن ابی ایاس متوفی به سال 262ه و عبدالرحمن پسر او . پس از درگذشت این بزرگان مکتب حدیث رمله رو به ضعف گرایید و دیگر محدث صاحب نامی از آن بیرون نیامد .
مآخذ :
- ذهبی : تذکره الحفاظ ، حیدرآباد 1333 - 1334 ه .
- عسقلانی ، ابن حجر : تهذیب التهذیب ، حیدرآباد 1315 - 1327 ه .
- حنبلی ابن عماد : شذارت الذهب فی أخبار من ذهب ، قاهره 1931 .
