تحقیقات فلسطین ( مرکز - )

به دنبال اعلام موجودیت سازمان آزادی بخش فلسطین در ماه مه 1964 ، و بنابر تصویب اولین کمیته اجرایی سازمان آزادی بخش فلسطین ، مرکز تحقیقات در فوریه 1965 تأسیس شد . مصوبه کمیته اجرایی ، این موسسه را یکی از مؤسه های سازمان آزادی بخش فلسطین به حساب آورد که به طور مستقیم زیر نظر رئیس کمیته اجرایی فعالیت می کند . در این مرکز سیستمها و روشهای مالی و اداری جاری ساف پیاده و اجرا می شود ، و صندوق ملی فلسطین بر حسابهای آن نظارت دارد . این مرکز از زمان تأسیس از استقلال قابل توجهی در فعالیتش در زمینه هایی که به خاطر آن تأسیس شده است ، بهره مند است .

الف - اهداف مرکز :

هدف این مرکز تحت پوشش قرار دادن مبارزه اعراب و صهیونیستها توسط مطالعات علمی و در دسترس قرار دادن اطلاعات صحیح درباره مسأله فلسطین است و اهدافش در این زمینه این چنین تعیین شده است .

1. تغذیه دستگاههای سازمان آزادی بخش و مؤسه های مختلف آن ، با آراء و اطلاعاتی که در انواع فعالیتهای سیاسی و تبلیغاتی مفید می باشند و یا آنها را در تجزیه و تحلیل مواضع ، تهیه طرحها برنامه ها ، تکمیل و تصحیح اطلاعات و به کارگیری اطلاعات کمک می کند .
2. جمع آوری اسناد قدیمی و معاصر مربوط به کشمکش اعراب و صهیونیستها و پی گیری جمع آوری اسناد ممکنه و تهیه و تنظیم راههای استفاده از این اسناد .
3. جمع آوری کتب و مقاله های مورد نیاز این مرکز و ایجاد کتابخانه ای مخصوص برای این منظور .
4. تهیه بررسیها و انجام تحقیقات میدانی درباره مسأله فلسطین و کلیه جوانب مبارزه اعراب و اسرائیل و نشر آن به عنوان منابعی برای استفاده خوانندگان و محققان و متخصصان .
5. پی گیری اخبار رویدادهای تازه ، تحلیلها و بررسیهای مربوط به مسأله فلسطین و سازماندهی نحوه استفاده از آنها .
6. انتشار آگاهیها و اطلاعات مربوط به اسرائیل در محافل فلسطینی و عربی و افزایش و در دسترس قرار دادن اطلاعات دقیق از مسایل مربوط به اسرائیل .

این مرکز در فعالیتهای خویش ، خود را به رعایت سیاستهای کلی سازمان آزادی بخش و موسسه هایی وابسته به آن ملزم می داند . گذشته از این موارد ، تعیین برنامه های اجرایی و آئین نامه داخلی به عهده خود مرکز است . این مرکز تا حد زیادی از آزادی فعالیت ، اظهار نظر ، مصاحبه و بیان مواضع گوناگون در خصوص فلسطین ، برخوردار است . و علاوه بر این می توان در خصوص فعالیتهای دشمنان سازمان و دیدگاههای ایشان ، مطالعاتی را انجام دهد . این مرکز به دور از جو سازیهای سیاسی و تبلیغاتی که بعضا ممکن است با یک کار مطالعاتی و تحقیقاتی در تضاد باشد ، فعالیتهای خود را بر اساس روشها و اسلوبهای علمی ، انجام می دهد .

ب - امور پژوهشی و تشکیلات اداری :

کمیته اجرایی فایز صایغ را انتخاب نمود تا وی مسئولیت تأسیس مرکز و سرپرستی آن را بر عهده می گیرد . وی این مسئولیت را تا اوت 1966 که دکتر أنیس صایغ جانشینش در این تاریخ به عنوان مدیر کل انتخاب شد ، به عهده داشت . مدیرکل جدید همچنین مسئولیت سردبیری مجله ( شؤن فلسطینیه ) را نیز از زمان انتشار آن در فوریه 1971 به عهده داشته است .

پس از استعفای دکتر أنیس صایغ در آوریل 1977 ، شاعر و نویستده بزرگ محمود درویش به عنوان رئیس جدید مرکز تعیین شد ، وی این مسئولیت را تا ژوئیه 1978 که صبری جریس به جای وی آمد ، به عهده داشت .

هزینه های این مرکز از طریق بودجه سالانه ای که از سوی کمیته اجرایی سازمان و به تصویب شورای ملی فلسطین ، به آن اختصاص یافته است ، تأمین می گردد . گذشته از این ، بودجه اصلی در موارد فوق العاده ، بنا به تشخیص کمیته اجرایی ، کمکهای ویژه ای نیز در اختیار این مرکز قرار داده می شود . تا سال 1972 سازمان آزادی بخش تنها منبع تأمین کننده هزینه های مرکز بود ولی از این سال به بعد ، شورای جامعه کشورهای عربی ، علاوه بر بودجه سالانه هر سال کمک ویژه ای را به مرکز اختصاص داده است . این مرکز در تحقیقات خود به همان موضوعاتی که کتابها و جملات دوره ای آن بدان پرداخته اند تکیه دارد و در مباحث علوم سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی خود از روشهای مرسوم تحقیقات علمی پیروی می کند . این مرکز از زمان تأسیس ، نظر به آنکه توانست خوانندگان خود را با شرایط و چگونگی زندگی در اسرائیل آشنا کند ، مورد توجه بسیاری قرار گرفت تا آن روز کتابخانه های کشورهای عربی نیز در این زمینه کتابی نداشتند .

در مرحله بعدی ، این مرکز ، توجه زیادی به مطالعه اوضاع و احوال و مردم فلسطین و ارگانهای آن در کنار پی گیری مسایل اسرائیل معطوف داشت .

از سال 1967 بود که این مرکز توجه خاصی را به امور مناطقی که در جنگ ژوئن 1967 توسط اسرائیل اشغال شدند ، مبذول داشت . علاوه بر این ، توجه و عنایت به امور اعرابی که از سال 1948 زیر سلطه اسرائیلیها زندگی می کنند و پی گیری مشکلات و مسایل مبارزاتی ایشان ، از دیگر اموری بود ، که مرکز بدان پرداخته است .

مرکز تحقیقات به ویژه پس از سال 1967 بود که با بررسی و مورد مطالعه قرار دادن دیدگاهها و فعالیتهای بین المللی در خصوص مسأله فلسطین ، گزارشها ، سمینارها و بررسیهای خود را به فراز و نشیبهای انقلاب فلسطین و نقش حساس و سازمان آزادی بخش هماهنگ و همراه نمود . به طور خلاصه می توان گفت که این مرکز از آغاز تأسیس شدنش ، توانسته است باانجام تحقیقات سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و نظامی ، به عنوان اولین موئسسه علمی فلسطین مطرح گردد و در این زمینه ها از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار شود .

ج - بخشهای مرکز :

در این مرکز بخشها و شعبه های مختلفی به ترتیب زیر تأسیس شد که عبارتند از :

1. کتابخانه :

این مرکز از زمان تشکیل ، کتابخانه ویژه ای را برای خود تأسیس نمود از همان زمان بود که تلاشهای زیادی شد ، بلاخره با گذشت چند سال ، کتابهای بهتر تخصصی تری برای کتابخانه شهر گردید . تلاش این مرکز بر این است که تمام کتابهایی را که در زبانهای عربی ، عبری ، انگلیسی و فرانسه به مسایل اعراب و اسرائیل ، خاورمیانه و دیگر مسایل مهم دیگر پرداخته باشد . برای کتابخانه خود تهیه نماید . این کتابخانه همچنین دائرة المعارفها ، فرهنگها ، اطلسها و بررسیها و بحثها و منابع دیگری که به زبانهای چهارگانه ( عربی ، عبری ، انگلیسی ، فرانسه ) منتشر گردیده را در خود جای داده است . طبق آمار سال 1981 در این کتابخانه بیش از 000,20 جلد کتاب وجود داشت ، 5هزار جلد به زبان عربی ، 3هزار جلد به زبان عبری و 11هزار جلد به زبان انگلیسی است . علاوه بر آن ، مجلات ماهانه و فصلی نیز به زبانهای چهارگانه در این کتابخانه موجود است . این مرکز هر چند گاه لیستی از کتابها و دیگر منابع کتابخانه خود را تهیه و انتشار می دهد . این کتابخانه با بیش از 160 مجله عربی ، 49 عبری ، 250 انگلیسی ، 63 فرانسوی مشترک است که به طور مرتب برای آن ارسال می شود . گذشته از اینها مجلاتی از سوی سازمانهای فلسطین منتشر می شود و نیز در این کتابخانه موجود است .

1. بخش آرشیو :

این بخش شامل اسناد منتشره در مورد قضیه فلسطین است ، و برای دستیابی به اسناد منتشر شده و تنظیم آنها نیز تلاش می کند . این بخش همچنبن آنچه را که 80 روزنامه و مجله ، به زبانهای مختلف ، نوشته اند جمع آوری و موضوعات مورد علاقه خود را از میان آنها انتخاب و تنظیم می کند . از دیگر کارهای این بخش تهیه میکروفیلم از تمام مدارک و اسنادی است که بدان دست یافته است . تلاش دیگر این بخش دست یابی به آن سری از اسناد تاریخی است که معمولاً پس از گذشت سالها به مرحله چاپ می رسند و در دسترس عموم قرار می گیرند . از آن جمله اسنادی به زبان انگلیسی و عبری است . انتشار یک ماهنامه ، از دیگر فعالیتهای این بخش است ، این ماهنامه حاوی رویدادهای هر ماه است ، هر فصل آن ویژه موضوع خاصی است به شکلی که مراجعه بدان بسیار ساده است . ماهنامه یاد شده برای ارگانها و مراکز این مرکز ویژه ای ارسال می شود . تمام پژوهشگران و کسانی که بتوانند از کتابخانه و اسناد آن استفاده کنند ، می توانند در ساعات کار مرکز از کتابخانه بهره بگیرند و در مقابل پرداخت مبلغ ناچیزی ، از مدارک آن عکس برداری کنند . این مرکز ، خدامات مشابهی را نیز از طریق مکاتبه به کسانی که در زمینه های تحقیقاتی نیاز به یاری داشته باشند ، ارایه می دهد و مثل یک مشاور ، اطلاعات و منابع قابل ارسال را برای آن می فرستد .

1. بخش وقایع نگاری :

این بخش حوادث روزنامه مربوط به مسأله فلسطین را می نویسد ، این حوادث از همه منابع به ویژه از منابع مستقیم جمع آوری می شود ، جدا از اینکه به زبان عربی باشد یا به زبانهای دیگر . آنگاه مرکز ، نتیجه کار این بخش را در چند جلد منتشر می کند به صورتی که هر یک از آنها شامل حوادث و رویدادهای نیم سال است ، این جلدهایی که رویدادهای نیم سال را در بردارند ، به خاطر استفاده راحت تر از آن مشتمل بر جلد اول و فهرستهای مختلفی هستند .

تا پایان سال 1988 ، 23 جلد از آن چاپ شد که شامل رویدادهای فلسطین از آغاز سال 1965 تا نیمه سال 1976 بوده است .

1. بخش شنود رادیوی اسرائیل :

این بخش مسئولیت شنود و ضبط برنامه های عمومی عبری ، رادیو ارتش و تلویزیون اسرائیل و برنامه هایی که به نحوی به مبارزات اعراب و صهیونیسم دستگاههای داخلی اسرائیل مربوط می شود را به عهده دارد . این برنامه ها توسط مترجمان ویژه به زبان عربی ترجمه و در روزنامه ای چاپ می شود و در کمتر از 24 ساعت به دست خوانندگان می رسد . این نشریه از سال 1971 آغاز به کار نمود و تا پایان سال 1981 - 2523 شماره از آن چاپ شد . مرکز همچنین در شرایط فوق العاده و خاص نشریه هایی را که شامل ترجمه های کامل از موضوعات مهم روزنامه های اسرائیل است را چاپ می کند .

1. مجله شؤن فلسطینیه :

این مجله که از اولین ماهنامه هایی است که به زبان عربی منتشر می شود ، ویژه مقالات ، مطالعات ، بخشها و گزارشهای ماهیانه جاری مسایل فلسطین و اسرائیل و امور مهم دیگر است . مقاله های این مجله را پژوهشگران مرکز و دیگر نویسندگان فلسطینی و عرب و غیر عربی همفکر ، و کسانی که علاقه مند به چاپ مقالاتشان در مجله هستند ، تهیه می کنند . انتشار این مجله از مارس 1971 تا امروز ادامه دارد . در سال اول نشر ، این مجله هر دو ماه یکبار و سپس به صورت ماهانه منتشر گردید .

تا سال 1981 از این مجله 121 شماره منتشر شد . این مجله در شماره 111 خود - فوریه 1981 - فهرستی کامل از اسامی نویسندگانی که در ده سال اول در تهیه مقالات سهیم بوده اند ، همراه با عدد شمارهایی که مقاله ایشان چاپ شده است ، فهرست موادی که در چند سال گذشته منتشر شده همراه با چکیده ای از هر یک ، به چاپ رسانده بود .

1. بخش فنی :

در این بخش ، گروهی از صاحب نظرانی که وظیفه تهیه مقالات و ویرایش متون را به عهده دارند ، قرار گرفته اند . این بخش همچنین بر چاپ که شامل مراحل تصحیح ، بازنویسی و تولید است نظارت دارند .

1. بخش توزیع و آبونمان :

این بخش بر توزیع نشریات مرکز ، به صورت مستقیم یا از طریق پست و یا بستن قرارداد با شرکتهای توزیع در کشورهای مختلف نظارت دارد . این بخش همچنین ، ثبت نام آبونمانها و تضمین رسیدن محموله ها به مشترکین را نیز به عهده دارد .

1. بخش مالی :

این بخش مسئولیت امور مالی مرکز را بر عهده دارد و قراردادهای واردات و هزینه ها را براساس سازمانهای مالی ثبت می کند و به عنوان رابط بین این مرکز و صندوق ملی فلسطین انجام وظیفه می کند .

1. بخش امور اداری :

این بخش مسئولیت امور اداری مرکز و هماهنگ کردن این امور با دیگر ارگانهای سازمان آزادی بخش را به عهده دارد .

1. بخشهای تحقیق و بررسی :

این بخش یکی از مهم ترین بخشهای مؤر در مرکز است و در حقیقت این بخش مسئول تهیه مطالب مورد نیاز مرکز و نظارت بر مطالبی که نویسندگان بیرون بیرون از مرکز ، برای مرکز تهیه می کنند را بر عهده دارد .

د - بخش سازماندهی مطالعات :

مرکز دارای چند بخش ویژه مطالعات است که بر حسب شرایط ، کم یا زیاد شده اند و بالاخره در سه بخش خلاصه شده اند :

1. بخش مطالعات فلسطین .
2. بخش مطالعات اسرائیل .
3. بخش مطالعات بین المللی .

پژوهشگران در این بخشها هر یک بر اساس تخصص خود ، تهیه مقاله ها و گزارشهای متنوعی که مجله " شؤن فلسطینیة " یا خود مرکز در کتابهای مستقل منتشر می کند یا آنچه که برای اهداف دیگری مورد استفاده قرار می گیرد ، و یا مؤسات سازمان آزادی بخش فلسطین بدان نیازمندند را بر عهده دارند . ارایه پیشنهادات در مورد کتابهایی که مرکز در مورد آنها با نویسندگان اتفاق نظر دارد ، اجازه چاپ و انتشار کتابهای خطی که نویسندگان دیگر به مرکز عرضه می کنند ، از دیگر وظایف این بخشهاست .

ه - - انتشارات مرکز :

مرکز تا سال 1988 - 340 جلد کتاب منتشر نموده است که از این تعداد ، 217 جلد کتاب به زبان عربی که از 26 کتاب آن به صورت محدودی بین گروههای ویژه و محققان خاص سازمان توزیع شده است و همچنین 87 جلد به زبان انگلیسی و 21 جلد به زبان فرانسه وعلاوه بر این کتابهای زیادی به زبانهای دیگر منتشر کرده است . از این تعداد کتاب بیش از 130 جلد کتاب به امور فلسطین و 140 جلد کتاب به امور اسرائیل پرداخته اند .

بیشتر این کتابها در یک سلسله و دوره منتشر شدند ، " سلسله کتب فلسطینی " 81 جلد ، " سلسله مطالعات فلسطینی " 104 جلد و " سلسله حقایق و أرقام " 53 جلد کتاب و " سلسله بررسیهای فلسطینی " 48 جلد کتاب و " سلسله نقشه ها و تصاویر فلسطینی " 18 جلد کتاب . پس از سال 1981 مرکز ، انتشار کتب به صورت دوره ای و تسلسلی را متوقف نموده .

و - فوق برنامه :

مرکز به شیوه های گوناگون فعالیتهای متعدد دیگری را برحسب امکان برپا می کند . این مرکز دوره هایی برای تعلیم زبان عبری برقرار نموده است که کارکنان مرکز یا کسان دیگری که مؤسات فلسطینی انتخاب می کنند در آنجا به تدریس می پردازند . مرکز و مجله ماهانه آن ، سمینارهایی را برپا می کنند که در آن رهبران و افراد خاص دیگری شرکت دارند . بعضی از این سمینارها با هدف گفت وگو و بحث با مسئولین یا کارکنان مرکز و بحث پیرامون امور انتشارات برپا می شود . از طرف دیگر متخصصین مرکز در فعالیت تعدادی از مؤسات از طریق برگزاری سخنرانیهای فرهنگی ، علمی و سیاسی ، سهیم هستند و همچنین در اکثر سمینارهایی که برای بحث پیرامون مسایل و رویدادها از آنان دعوت می کند ، شرکت می نمایند .

این مرکز عضو دایم شورای عالی تربیت ، فرهنگ و علوم فلسطین عضو دائم ، در اجلاسیه های " اتحادیه های صنفی و مؤسات تبلیغاتی " که به صورت سلسله وار به ریاست رئیس اتحادیه کشورهای عربی - دایره تبلیغات برپا می شود ، عضو ناظر در کمیسیون دایمی تبلیغات عربی و همچنین نشست جلسه وزرای تبلیغات عرب می باشد و نیز به عنوان عضو در هیأتها و کنگره های علمی - جهانی شرکت می کند . و با تعدادی از کتابخانه های بزرگ جهان ارتباط منظم و شبه سازمانی دارد .

ز - خاتمه :

مرکز تحقیقات این فعالیتهای وسیع را در حالی انجام می دهد که شرایط آن به کلی آماده نیست برای نمونه به بودجه آن اشاره می کنیم ، چون مرکز سعی داشته که به جز جامعه کشورهای عربی از هیچ منبع دیگری پول دریافت نکند ، طرحهای آن همواره در سطحی پائین تر از آنچه که مدنظر کارکنان آن است ، به مرحله اجرا درمی آید . علی رغم آن ، مرکز توانسته است امو مهمی که بدان متمایل بوده است را به خوبی انجام دهد و به توسعه آن بپردازد . در مورد برنامه های آینده ، مرکز سعی دارد حوزه کار خود به ویژه در زمینه توسعه کتابهای کتابخانه ، آرشیو ، پرکردن روزهایی که بخش وقایع نگاری تعطیل است را گسترش دهد . این مرکز در نظر دارد با انتشار مجموعه نامه هایی از وقایع یکساله فلسطین به جای وقایع دو ساله ، تا حدودی این نقص - تعطیلی بخش وقایع نگاری - را جبران کند . در بخش چاپ و انتشار کتب ، مرکز به تخصصی تر نمودن آن تمایل دارد به طوری که کتابهایی را آماده و منتشر نماید که به عنوان مرجع در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار گیرند .

در نظر داشته انتشار تعدادی کتاب مرجع در مورد مؤسات فلسطینی معاصر و همچنین انتشار مرجع بزرگی در مورد مؤسات سیاسی ، اجتماعی اسرائیل ، را در برنامه کاری خود قرار دهد . منظور از انتشار این مراجع ، توسعه و تکمیل اطلاعات است که کتب منتشره مرکز در سالهای گذشته در برداشته اند . مرکز همچنین بخش و ضبط و بررسی رادیو اسرائیل را توسعه داده تا مسایل مهم روزنامه های اسرائیلی را به صورت مجموعه ترجمه های کامل درآورد . مرکز در ارتباط با حضور و همکاری هر چه بیشتر خود در سازمانها و اجلاسیه ها و سمینارهای علمی ، فرهنگی ، فلسطینی عربی و بین المللی تلاش کرده و در نظر داشته که در برخی طرحهای ویژه تحقیقاتی شرکت کند .

مأخذ :

1. الموسوعة الفلسطینیة : الابحاث ، جلد اول ، 1984 .