بشیربن قاسم الشهابی ( 1181 - 1268ه ) ( 1767 - 1851 ) ( 1788 - 1840م )

بشیر الشهابی دوم ، امیر منطقه جبل لبنان برای مدت 2 سال به جهت جاه طلبی و مهارت در مسائل سیاسی و روابط خارجی نقش مهمی در تاریخ منطقه ایفا کرد .

بزرگان جبل لبنان و والی عکا احمدپاشا الجزار او را به جهت دوراندیشی و حسابگری و فضلش ، در سال 1788م به امیری منطقه جبل انتخاب کردند . نام امیربشیر دوم در حلال حکومت طولانیش چندین بار به خاطر رابطه حکومت او با ولایت عکا در کنار فلسطین آمده است . زمانی که جبل لبنان در دوران خلافت عثمانی تحت امارت و سرپرستی وی بود ( نک - : تقسیمات کشوری فلسطین ) قدرت حاکم عکا ، امیربشیر را تهدید می کرد و البته خود حاکم هم مورد تهدید امیربشیر بود . در زمان امیربشیر عکا زیر نظر حاکمیت احمدپاشا الجزار و عبدالله پاشا الجزار بود . این دو نفر ، حاکمان بسیار قدرتمندی بودند و هریک بحرانهایی را برای امیربشیر به وجود آوردند و بالاخره حکومتش را از بین بردند .

از موقعیتهای سختی که امیربشیر با آن مواجه شد یکی حمله فرانسویها و محاصره عکا توسط ناپلئون بناپارت بود که احمد جزار و ناپلئون از بشیر تقاضای کمک کردند ولی او خواسته های ناپلئون را رد کرد و از جزار نیز عذرخواهی نمود . پس از شکست ناپلئون امیربشیر به کشتی انگلیسیها گریخت . و جزار این خفت و خواری او را نبخشید . در سال 1801م او به صدراعظمی حکومت برگردانده شد و در سال 1804م هنگام مرگ جزار او در حال استراحت بود . تا 25 سال بعد از مرگ جزار که سلیمان پاشا حاکم عکا شد همکاری بین امیربشیر و حاکم عکا برقرار بوده است . حکومت عکا بعد از سلیمان پاشا به عبدالله الجزار رسید او برای دریافت طلبهای مالی به امیربشیر فشار می آورد و وی نیز به گرفتن مالیاتهای سنگین از مردم اقدام کرد که مردم در سال 1820م علیه او قیام کردند . به همین علت وی به " حوران " گریخت و در سال 1821ممجددا بزرگان لبنان او را برای حکومت انتخاب کردند .

هنگامی که میان عبدالله پاشا و درویش پاشا حاکم دمشق درگیری به وجود آمد ، امیربشیر ، عبدالله پاشا را یاری نمود و به اطراف شهر دمشق حمله کرد و به خواست حاکم عکا پاسخ مثبت داد ، سپاهیانش را به اطراف دمشق برد و درویش پاشا شکست خورد ( واقعه المزه 26/5/1821م ) .

وقتی پادشاه عثمانی حاکم عکا را برکنار کرد و نیروهای دیگری به آنجا فرستاد . امیربشیر در تابستان 1828م به محمدعلی پاشا در مصر پناهنده شد . این اولین حلقه اتصال بین آن دو بود که تأثیر زیادی در آینده روابط بین آنها در تاریخ منطقه گذاشت .

امیربشیر از محمدعلی پاشا خواست که نزد پادشاه عثمانی برای جزار که در عکا محاصره شده بود میانجی گری کند . پادشاه عثمانی خواسته او را پذیرفت و جزار را در حکومتش باقی گذاشت و امیربشیر به مقر حکومتش در " بیت الدین " بازگشت . این کار ، امیربشیر را نزد والی عکا که می خواست به کمک وی بعضی از بزرگان نابلس و جنین را که به حاکم دمشق تمایل داشتند را سرکوب کند ، تأئید کرد . امیربشیر به خواست خودش در اواخر سال 1829م به قلعه " صانور " رفت و با شیخ عبدالله جزار که از زمان والی عکا سرپیچی کرده بود مقابله کرد ، قلعه صانور را به طور کامل ویران کرد و چاههای آب آن را پرساخت .

هنگامی که دوستی بین محمدعلی پاشا و جزار به هم خورد امیربشیر روابط حسنه خود را با آنها حفظ کرد . ولی این عدم روابط و دوستی ، سرانجام منجر به بروز جنگ مابین آنها شد و سپاهیان محمدعلی پاشا به باروهای شهر عکا رسیدند . ( نک - : حکومت مصر )

امیر شهابی نیز چند روز صبر کرد و بعد با دوراندیشی در کار خود به نتیجه رسید که به مصریها بپیوندند . چنین کرد و به عنوان مستشار ابراهیم پاشا در مسائل مربوط به جنگ و حکومت و سیاست با وی همکاری کرد . او اولین کسی بود که در سرکوب قیامهای محلی از جمله قیام صفر که همه فلسطین را در سال 1834م فراگرفت با ابراهیم پاشا همکاری کرد .

لیکن نیروهای اروپایی در پشت طرح محمدعلی در شام قرار گرفتند . تا این که در سال 1840م او را نابود کردند و امیربشیر تنها ماند و جنگ " بحر صاف " در منطقه " متن جبل " لبنان شروع شد که نیروهای ابراهیم پاشا در آن شکست خوردند ( 10/10/1840م ) و پایان کار امیربشیر الشهابی و حکومت مصر در سرزمین شام مشخص شد و امیربشیر در تاریخ 11/10/1840 " بیت الدین " را به سوی صیدا و سپس بیروت ترک کرد و با یک کشتی انگلیسی به تبعیدگاهش در " مالت " رفت .

مآخذ :

1. شهابی ، حیدراحمد : لبنان فی عهد الأمرأ الشهابیین ، بیروت 1933 .
2. رستم ، اسد : بشیر بین السطان و التعزیز ، بیروت 1956 .