انگلیسی - آمریکائی ( کمیته تحقیق )

انتشار کتاب سفید مکدونالد در 17/5/1939 شاخص تکمیل نقش انگلیس در جهت خدمت به اهداف صهیونیسم در فلسطین بود . مشخص بود که این کتاب ، علی رغم مخالفت اعراب با آن ، دنباله رو اهداف صهیونیستی نبود به ویژه که در امر انتقال یهودیان به فلسطین ، محدودیتهای قایل گشته بود ، گو اینکه طی پنج سال پس از انتشار کتاب ، فقط هفتاد و پنج هزار تن به فلسطین مهاجرت کردند و نیز محدودیتهایی عملیات انتقال زمین اعراب به یهودیان ، از مضامین این کتاب بود .

کتاب سفید ، تلاش علنی انگلیس برای برانگیختن حسن انتقام جوئی اعراب که پس از شکست کنفرانس لندن در حل مسأله فلسطین ( 7/2 - 17/3/1939 ) افزایش یافته بود ، به شمار می رفت ، ولی نتوانست مانع تحقق اهداف صهیونیستی گردد . آغاز جنگ جهانی دوم و بر سر کار آمدن چرچیل در انگلیس ( می 1940 ) ، گرایشات صهیونیستی او و رکود انقلاب فلسطین به دنبال فرسایش قدرت انقلاب و پاکسازی و تعقیب رهبران آن و خشونت صهیونیستها در رویاروئی با قیمومیت انگلیس و انجام اعمال خشونت آمیز علیه حکومت آن و مقامات و مسئولان قیمومیت از سوی سازمانهای صهیونیستی هاگانا ، اشترن ، ایرگون ، تزوای و لئومی ، همگی باعث تقویت صهیونیستها در تحقق اهداف شان در فلسطین گردید .

کتاب سفید در سال 1939 مانع ادامه کمک رسانی و ارائه تسهیلات لازم به یهودیان فلسطین از سوی انگلیس نگردید و در مقدمه آن ، تشکیل لشگر یهود به سال 1944 و ادامه جریان مهاجرت صهیونیستها به فلسطین قرار داشت . از زمان انتشار کتاب سفید تا پایان جنگ جهانی دوم و خروج پیروزمندانه و قوی ایالات متحده آمریکا از آن ، جنبش صهیونیسم ، با احساس زوال نقش انگلستان در خدمت به این جنبش ، اقدام به همسویی با آمریکا نمود و فعالیت خود را در جهت جذب ایالات متحده به عنوان جانشین انگلیس در خدمت به اهداف صهیونیستی خود و استفاده از مطامع آمریکا در منطقه عربی متمرکز ساخت و در عین حال از نیازمندی اقتصاد ویران انگلستان ضعیف بعد از جنگ به کمکهای آمریکا ، به نفع خود استفاده کرد . کنفرانس بالتیمور در نیویورک ( نک : بالتیمور برنامه 1942 ) آغاز علنی شدن همسویی جنبش صهیونیسم با ایالات متحده آمریکا بود . صهیونیستها ، پس از تلاشهای پی درپی توانستند در مراکز قدرت حکومت آمریکا رخنه کنند ( نک : ایالات متحده آمریکا و اسرائیل ، روابط ) . این تلاشهای رو به رشد ، در تمام زمینه ها ادامه پیدا کرد تا این که با روی کار آمدن ترومن در ایالات متحده آمریکا به سال 1945 به نقطه اوج خود رسید .

اولین واکنش مثبت آمریکا در برابر فشارهای صهیونیستی به طور رسمی و علنی در تاریخ 31/8/1945 زمانی که ترومن از " کلیمنت أتلی " نخست وزیر انگلیس جواز ورود صدهزار مهاجر یهودی به فلسطین را درخواست کرد ، صورت پذیرفت . انگلستان علی رغم مخالفت ظاهری با مداخله آمریکا در به اصطلاح امور داخلی این کشور ، از این درخواست به منظور دستیابی به کمکهای آمریکا استقبال کرد و چنین دریافت که این مداخله آمریکا فرصت رهایی از قیمومیت و نیابتی را فراهم خواهد ساخت که هم انگلستان و هم صهیونیسم را به اهدافشان رسانده بود . به همین دلیل توسط وزیر خارجه خود " بیون " ( 14/11/1945 ) پیشنهاد اعزام کمیته تحقیق مشترک انگلیسی - آمریکائی را ارائه داد ، بدین صورت که ریاست آندوره ای و با هدف بررسی مسأله یهودیان اروپا و ارائه راه حل دیگر برای مشکل فلسطین باشد . بیانیه بیون ، وظائف کمیته تحقیق را به شرح زیر مشخص کرده است :

[[ پرونده : | ج1/ص 319 ]]

1. بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی و اجتماعی فلسطین و تأثیر آن در مهاجرت و اسکان یهودیان
2. بررسی وضعیت یهودیان در کشورهای اروپائی یعنی جایی که مورد آزار و شکنجه نازی ها و فاشیسم قرار گرفتند و نیز بررسی تدابیری که برای نجات آنان اتخاذ شده و یا خواهد شد و همچنین ارزیابی تعداد یهودیانی که قصد دارند از آن نقاط به فلسطین مهاجرت کنند .
3. شنیدن نظرات نمایندگان اعراب و یهودیان در مورد مشکلات فلسطین و ارتباط آن به اوضاع و احوال یهودیان و ارائه توصیه های لازم به دو دولت انگلیس و آمریکا برای حل این مشکل .

در تاریخ 10/12/1945 خبر تشکیل کمیته تحقیق انگلیسی - آمریکائی متشکل از 12 عضو ، نیمی از انگلستان و نیم دیگر آمریکائی ، در لندن و واشنگتن اعلام گردید . منابع موثق تاریخی حاکی از آن است که بیشتر اعضای این کمیته طرفدار دیدگاه صهیونیستها بودند .

این کمیته به تاریخ 4/1/1946 کار خود را در جوی از فشارهای خشونت بار صهیونیستی در لندن آغاز کرد و چندین جلسه تشکیل داد که طی آنها سخنی از دیدگاه و نظر اعراب به میان نیامد . کمیته ، بقیه جلسات خود را در اثر جو خشن و تندروی صهیونیستها از تاریخ 25 ژانویه به انتقال داد . در تاریخ 4/2/1945 این کمیته جهت سفر به کشورهای اروپائی و برای اطلاع از اوضاع یهودیان در کشورهای آلمان ، لهستان ، چکسلواکی ، اتریش ، ایتالیا و یونان به چندین شاخه تقسیم گردید . این دیدارها تا 28 فوریه یعنی تا زمانی که این کمیته برای شنیدن نظرات جامعه کشورهای عربی از زبان دبیرکل آن ، عبدالرحمن عزام ، به قاهره عزیمت کرد ، ادامه یافت . این کمیته بعدها به فلسطین و لبنان و سوریه و عربستان و عراق و شرق اردن نیز مسافرت کرد و در فلسطین با کمیته عربی عالی فلسطین ملاقات نمود که طی آن مدارک و گزارش مفصلی ازمراحل مختلف قضیه فلسطین به آن ارائه شد ولی این کمیته ، دیدار با حزب فراکسیون ملی ، گروه آزادی بخش ملی و برخی شخصیتهای فلسطینی را رد کرد . کمیته در 28/3/1946 فلسطین را به قصد سویس ترک کرد و در آنجا به تهیه گزارش خود پرداخت که در تاریخ 20/4/1946 انتشار یافت .

کمیته ، گزارش خود را در یک مقدمه ، ده توصیه و چند تبصره تهیه نمود که هر توصیه نیز ، دارای یک تبصره بود . در زیر به خلاصه ای از اهم این پیشنهادات اشاره می شود :

1. مشکل اروپا : در جریان حل مشکل پناهندگان یهودی نمی توان فقط به فلسطین اعتماد کرد و به نظر می رسد که اکثریت قریب به اتفاق آنها در اروپا خواهند ماند . بنابراین ، کمیته به آمریکا و انگلستان توصیه می کند به فکر ایجاد اماکن جدیدی برای یهودیان باشد و سعی در قبول قوانین پیمان سازمان ملل نمایند .
2. مهاجرت یهودیان به فلسطین : کمیته خواستار صدور سریع جواز مهاجرت یهودیان به فلسطین گردید و تعداد مطلوب و مجاز به مهاجرت را صدهزار تن تعیین کرد ( همان تعدادی که ترومن خواستار آن بود )
3. نه عربی ، نه یهودی : کمیته ، دیدگاه یهودی بودن و یا عربی بودن فلسطین را رد کرد و متذکر شد که شکل نهائی حکومت باید منافع سه دین اسلام و مسیحیت و یهود را دربرداشته باشد .
4. قیمومیت و سرپرستی سازمان ملل : قیمومیت انگلستان تا توافق کامل بر اجرای قیمومیت و سرپرستی سازمان ملل ، ادامه پیدا کند .
5. سیاست مهاجرت مستقل : تقاضا از مقامات قیمومیت برای تسهیل مهاجرت یهودیان به شرط پایمال نکردن حقوق قشرهای دیگر .
6. سیاست اراضی : این کمیته خواستار لغو قوانین مربوط به انتقال ملکیت زمینهای مصادره شده سال 1940 گردید ( نک : انتقال زمین ، مقرارت - 1940 )

و این به معنای لغو شروط و قید و بندهای کتاب سفید بر عملیات فروش زمین می باشد . اما دیگر توصیه ها و پیشنهادات ، به پیشرفت اقتصادی و آموزشی و نیاز به ایجاد صلح در فلسطین مربوط می شود . ترومن ، رئیس جمهور آمریکا ، پس از انتشار بیانیه ، به استقبال آن شتافت و کمیته ای وزارتی با اختیارات وسیع جهت اجرای پیشنهادات کمیته به ویژه پیشنهاد مربوط به مهاجرت صدهزار یهودی را تشکیل داد . اما کلیمنت اتلی نخست وزیر انگلستان خواستار عملی ساختن تمام موارد بیانیه و نه بخشی از آن گردید .

دولت انگلستان نیز آمادگی خود را برای همکاری با ایالات متحده آمریکا جهت رویاروئی با مشکلات و مسؤلیتهایقضیه فلسطین اعلام کرد .

جنبش صهیونیسم با آغوش باز از بیانیه استقبال نمود و خواستار اجرای فوری بند مربوط به مهاجرت و آزادی انتقال ملکیت زمین گردید .

اما این بیانیه برای اعراب غافلگیرکننده و دشوار بود . روز 3/5/1946 اعتصاب عمومی در فلسطین اعلام شد و کمیته عربی عالی فلسطین طی جلسه ای در تاریخ 6/5/1946 بیانیه را رد کرد و یادداشتها و تلگرام های اعتراض آمیزی ارسال داشت و نارضایتی عمومی سراسر کشورهای عربی را فرا گرفت . در سوریه و لبنان و مصر و شرق اردن ، مردم دست به راهپیمایی زدند

در مصر ، کنفرانس انشاص متشکل از پادشاهان و رهبران کشورهای عربی تشکیل گردید . جامعه کشورهای عربی نیز کنفرانسی در سطح نخست وزیران و وزرای امور خارجه به تاریخ 8/6/1946 در بلودان تشکیل داد و تصمیمات سری و علنی متعددی اتخاذ نمود .

ولی همه اینها مانع اجرای پیشنهادات کمیته و ادامه هماهنگی آمریکا و انگلستان در توطئه علیه مردم فلسطین ، توطئه ای که بعدها در طرح موریسون و بیانیه " تقسیم " آشکار شد ، نگردید .

مآخذ :

1. کیالی ، عبدالوهاب : الموجز فی فلسطین الحدیث ، بیروت 1971 .
2. محمدعزة : القضیة الفلسطینیة فی مختلف مراحلها ، 1960 ، صیدا ، بیروت .
3. دبیرخانه عمومی جامعه کشورهای عربی : اسناد اصلی قضیه فلسطین ( الوثائق الاساسیة فی قضیة فلسطین ، 1946 - 1951 قاهره ) .
4. توما ، امیل : ستون عاما علی الحرکة القومیة العربیة الفسطینیة ، 1978 ، بیروت .
5. علی ، فلاح خالد : فلسطین و الانقلاب البریطانی 1939 - 1948 ، بیروت 1980 .
6. کتان ، هنری : فلسطین فی ضوء الحق و العدل ، 1970 بیروت .