کنفرانس سوریه بزرگ

کنفرانس عالی صلح مرکب از آمریکا ، بریتانیا ، فرانسه و ایتالیا در مارس سال 1919 تصمیم گرفت کمیته تحقیقی به نمایندگی از چهار کشور مذکور به سوریه بفرستد . این بنا به پیشنهادی بود که پس از تشدید مناقشه بر سر سرنوشت این سرزمین در داخل کنفرانس توسط رئیس جمهور آمریکا ویلسون ارائه شد . اما بریتانیا و فرانسه و ایتالیا سرپیچی نموده و نمایندگان خود را نفرستادند . رئیس جمهور آمریکا به تنهایی نمایندگان خود را برای انجام این وظیفه و شنیدن خواسته های مردم فرستاد .

در این هنگام حکومت عربی به ریاست امیرفیصل خواستار برگزاری کنفرانس سوریه بزرگ در دمشق شد تا خواسته های مردم سوریه را در مقابل کمیته بازرسی بازگو نماید . تمامی مناطق طبیعی سوریه که امروزه به نام سوریه و لبنان و فلسطین و شرق اردن خوانده می شود در این کنفرانس شرکت کردند .

انتخاب نمایندگان در منطقه حکومت عربی ( سوریه داخلی و شرق اردن ) برحسب انتخابات محلی ( شهرستانی )

انجام شد . که تعدادشان به حدود 60 نماینده رسید . اما مناطق تحت اشغال انگلیس و فرانسه ( فلسطین ، لبنان و سواحل سوریه و منطقه لازقیه ) نمایندگانشان به صورت وکالت از هیأتها و گروهها و شخصیتهای بارز انتخاب شدند . تعداد این نمایندگان بین 50 تا 60 نفر بود چون که بعضی از آنها رفتند و برنگشتند و افراد جدید یکی پس از دیگری آمدند .

این کنفرانس نشستهای خود را در مرحله تحقیقاتی در باشگاه عربی در دمشق برگزار کرد و فوزی العظم به ریاست کنفرانس انتخاب شد و عبدالرحمن یوسف نائب رئیس و محمد عزه دروزه به عنوان منشی انتخاب شدند . این کنفرانس قطعنامه مستدلی وضع کرد و در آن خوساتار استقلال تمام سوریه با مرزهای طبیعی آن شد و امیرفیصل را کاندیدای پادشاهی این کشور نمودند و قرار شد که حکومت مشروطه پارلمانی باشد و نه مرکزی و حقوق تمامی گروهها همراه با وحدت عربی حفظ گردد . این قطعنامه تحت الحمایگی یا وصایت را رد کرد و بر کمکهای فنی کافی از طرف و آمریکا یا انگلیسی موافقت کرد اما نه از طرف فرانسه و تأکید نمود که فلسطین جزئی از سوریه طبیعی است و اعلامیه بالفور را رد کرد و مهاجرت و افکار و خیالهای یهودی را به طور کلی رد نمود .

هیأتی از کنفرانس این قطعنامه را به کمیته بازرسیآمریکا تقدیم کردند و بالاتفاق تصمیم گرفتند که همراه با حکومت عربی و با شناخت کنفرانس کمیته ای به ریاست هاشم الاتاسی برای پیش نویس طرح قانون اساسی کشور عربی سوریه انتخاب شود . کنفرانس جلساتش را در اواخر ژوئن 1919 به حالت تعلیق درآورد .

کنفرانس برای تشکیل جلسه فوق العاده که می توان اسمش را " نشست دفاع " گذاشت به علت توافق انگلیس - فرانسه مبنی بر اشغال نواحی راشیا ، حاصبیا ، بعلبک و بقاع که تابع حکومت عربی بود توسط نیروهای فرانسوی دعوت شد . کنفرانس این توافق را رد کرد و در مقابل آن ایستاد و حکومت را ملزم به مقاومت در مقابل این توافق نمود پس جلساتش را به حالت تعلیق درآورد . این نشست به ریاست عبدالرحمن الیوسف تشکیل شد چون که رئیس آن فوت نموده بود و محمد عزه دروزه منصب منشی کنفرانس را برعهده داشت .

در مارس 1920 دوباره کنفرانس برای دوره سوم به نام " نشست استقلال " دعوت شد و این به خاطر آن بود که فرانسه و انگلیس به دنبال اجرای معاهده سایکس - بیکو بدون مراعات خواسته های مردم سوریه تعیین سرنوشت سوریه را به دست گرفتند . این گردهمایی در باشگاه عربی برگزار شد . کنفرانس هاشم الاتاسی را به عنوان رئیس جدید برگزید و محمد عزه دروزه در منصب منشی کنفرانس باقی باشد . کمیته قانون اساسی طرح قانون اساسی کشور عربی سوریه را به این کنفرانس ارائه نمود ، پس شرکت کنندگان در کنفرانس به سخنرانی امیرفیصل گوش دادند و بعد از آن برپایی حکومت نمایندگی دارای قانون اساسی غیر تصویب شد .

کنفرانس مجددا تحت الحمایگی یا وصایت را رد کرد و جدایی فلسطین را محکوم و اعلامیه بالفور و مهاجرت یهودیان را نیز رد نمود . اعضای کنفرانس بیانیه مدلل و طولانی را امضا نمودند و آن را به پادشاه تقدیم کرده و بر این اساس با وی بیعت نمودند . منشی کنفرانس بیانیه اش ( کنفرانس ) را از تالا شهرداری در میدان مداجه ( میدان شهدای دمشق ) در صبح روز هشتم مارس برای مردمی که اجتماع کرده بودند قرائت کرد .

بعد از آن کنفرانس با توافق حکومت ادامه یافت و دارای دو وظیفه شد ، وظیفه مجلس مؤسسان ( سنا ) برای بحث و تصویب مواد قانون اساسی و دیگر وظیفه مجلس نمایندگی برای نظارت بر حکومت . همچنان تا 19/7/1920 این دو وظیفه را برعهده داشت .

در همین تاریخ هاشم الاتاسی به عنوان نخست وزیر انتخاب شد و رشیدرضا به عنوان جانشین وی در ریاست کنفرانس انتخاب شد . از داخل کنفرانس دو حزب پارلمانی برای بحث و مناقشه به وجود آمد یکی که نماینده اکثریت بود به نام حزب پیشرو و دیگری که نماینده اقلیت بود به نام حزب دموکراتیک .

در ژوئیه 1920 بحران بین حکومت عربی و فرانسه شدت یافت . فرانسه ای که لحظه شماری می کرد تا قیمومیت و سلطه اش را بر سوریه داخلی و علاوه بر آن لبنان و سواحل تحمیل نماید . این بحران در 19 ژوئیه به بالاترین حد خود رسید و حکومت تصمیم گرفت جلسات کنفرانس را به حالت تعلیق درآورد و یوسف العظمه وزیر دفاع آن را اعلام کرد . این پایان کنفرانس بود زیرا طولی نکشید که نیروهای فرانسه به سوریه حمله بردند و آن را اشغال نموده و حکومت عربی فیصل را در 24/7/1920 ساقط کردند . کنفرانس قبل از انحلال بیانیه ای صادر کرد و در آن به مردم اعلام شده بود که هرگونه تحمیل یا توافقی که

استقلال کامل را نقض کند غیرقانونی است .

این پایان کار کنفرانس سوریه بزرگ بود .

از قطعنامه های کنفرانس سوریه بزرگ که نمایندگانی از فلسطینی را دربرداشت کاملاً روشن بود که این کنفرانس این کشور عربی ( فلسطین ) را قسمتی از سوریه طبیعی می داند که قابل جدایی و تجزیه نیست . به همین دلیل اعلامیه بالفور را رد کرد و آرزوهای یهودیان در فلسطین را غیرواقعی دانست و مهاجرت یهودیان به فلسطین را رد نمود . کار کنفرانس به علت اشغال سوریه توسط فرانسه پایان یافت .

مآخذ :

1. دروزه ، محمدعزه : حول الحرکة العربیة الحدیثة ، بیروت 1959 .
2. قاسمیه ، خیریه : الحکومة الغربیه فی دمشق بین 1920 - 1918 ، بیروت 1982 .