ئیل

واژه ئیل ( ئل ) چندین بار در کتاب عهد عتیق و از جمله در سفر پیدایش به خدا نسبت داده شده است و در کلماتی چون بیت ئیل ( خانه خدا ) ، پنوئیل ( چهره خدا ) ، جبرائیل ( مرد خدا ) ، اسرافیل ( درخشش خدا ) ، اسمائیل ( حرف شنونده از خدا ) ، عزرائیل ( یاور خدا ) و دهها اسم دیگر به کار رفته و با استفاده از پسوند ئیل ، نام های دیگرینیز ساخته شده است .

واژه ( ئیل ) نمودار یگانه پرستی و به مفهوم و معنای " نیروی توانای نادیدنی " است . بابلی ها ال ( EL ) ، سریانیها الیم ( Elim ) ، عبریها الوهیم ( Elohim ) و نبطیهاالاه ( Elah ) تلفظ کردند که همه نمایانگر مفهومی یگانه و غیبی است که پیش درآمدی برای یگانه پرستی و یکتاپرستی دوران باستان بوده است .

از جمله کشفیات مهمی که به روشن شدن چگونگی تدوین قوانین حضرت موسی ( ع ) یاری نموده ، یافته هایی است که به سال 1928 در محلی موسوم به " رأس ثمره " واقع در سوریه ، نصیب باستان شناسان شده است . محققان به بازمانده شهر " اوگاریت " دست یافتند . این شهر در دو هزار سال ق . م . از مراکز مهم و عمده بازرگانی و تمدن به شمار می رفته است . در میان آثار مهمی که به جهت حفاری به دست آمد ، کتابخانه ای مملو از صدها کتیبه ، که به خط میخی و به زبان آن دوره نوشته شده است ، به چشم می خورد که گویا برای استفاده کاهنان و کاتبان مورد استفاده قرار می گرفته اند . در این کتیبه ها درباره اقوامی همچون حویان ، حتیها و عبرانیان مطالبی ذکر گردیده است . اوگاریت ، ظاهرا در حدود 1400 ق . م . همزمان با هجوم عبرانیان منهدم گشته است .

مضامین دینی این کتیبه ها ، نمودار پرستش و ایمان به خدایان متعددی است که در میان آنها ، الهه ئیل ، او از همه بزرگتر می باشد . به نظر می رسد که آیین آنها در اصل یکتاپرستی و مبتنی بر پرستیدن " ئیل " بوده باشد . در کتیبه ها به کرات به نام " بعل " فرزند " ئیل " و " ایشریم " اشاره شده است که نشان می دهد از مدتها قبل وجود و پرستش خدایان متعدد در میان مردم آن ، معمول و رایج بوده است . بر طبق اسناد اکتشافی در " رأس ثمره " وجود کتابت و قوانین حقوقی در سرزمین فلسطین به قبل از ظهور حضرت موسی ( ع ) می رسد .

همچنین الواح اکتشافی ، صحت نظریه وضع قوانین را برای نخستین بار از جانب موسی رد می کند . دیگر آنکه ، آداب و مراسمی که در سفر خروج و سفر لاویان ، شرح آن آمده سابقه ای بسیار پیش از موسی و بنی اسرائیل دارد . معمول بودن این رسوم درگذشته دور ، از صافی حوادث گذشته و به تدریج راه تکامل پیموده و حضرت موسی فقط با مورد استفاده قرار دادن آن آداب و رسوم پیراستنش از بعضی امور ، آن را جهت ستایش خدای یگانه به خدمت گرفته است .

در کتیبه های " رأس شمره " تصویری از " ئیل " به چشم می خورد که بر تختی نشسته و پادشاه اوگاریت به او هدیه ای تقدیم می دارد . با اینکه این کتیبه ، مربوط به قبل از نزول قوانین موسی و پیش از نوشته شدن تورات است ، اما بیشتر مفاد آن با قوانین موسی مطابقت دارد . اینها همگی دال بر یکتاپرستی اقوام ساکن در فلسطین ، پیش از ظهور حضرت موسی است .

مآخذ :

1. حمیدی ، سید جعفر : تاریخ اورشلیم ( بیت المقدس ) ، انتشارات امیرکبیر ، 1364 .
2. مصاحب ، غلامحسین : دایره المعارف فارسی ، دفتر دایره المعارف ، جلد اول ، تهران 1345 ه . ش .