طغتکین بن عبدا... 552 ه 1128 م
او ظهیرالدین ابومنصور معروف به اتابک از ممالیک و از مؤمنین دولت بنی طغتکین در سرزمین شام بود . به دلیل شجاعت و حسن مدیریتش از دیگران ممتاز می شود . لذا بر سایر امرا پیشی گرفت و اطمینان رهبریتش که حکومت دمشق را هنگام غیبتش از آنجا ، به او سپرد به دست آورد . طغتکین در درگیری های که بین امیرنشین و مخالفان و اقبالش که بر سلطنت سلجوقی در پیش آمد جانب امیر تتش را گرفت ( نک : سجلوقیان )
سپس از زندان خلاص شد و به دمشق برگشت و از سوی " دقاق بن تتش " که اداره مملکت و فرماندهی لشکر به او سپرده شده بود ، به گرمی استقبال شد . به همین خاطر نفوذ دوباره اش پایدار شد و تمرکزش در دمشق وسعت گرفت . اما برای نجات از دست دقاق بن تتش فعالیت کرد و از حکومت دمشق کناره گیری نمود و اتابکیه دمشق را بنیان نهاد . ( 497 - 549 ه/1104 - 1154 م ) طغتکین با شرکت بارزش در جنگهای صلیبی قدرت زیادی پیدا کرد .
در حملاتی که امرای موصل و جزیره ضدپایگاههای صلیبی در سرزمین شام رهبری می کردند ، شرکت نمود . ( نک : فرنگی ها ) همه توان طغتکین براین بود که از دمشق و کارهایش در مقابل صلیبیها که بیت المقدس را اشغال کرده بودند ، حمایت کند .
هنگامی که صلیبی ها سعی کردند بر طبریه و روستاهای نزدیک دمشق استیلا پیدا کنند و چند دژ در آنجا بنا کردند ، طغتکین بر پایگاههایشان حمله کرد و
جلوی تحقق خواسته ایشان را گرفت .
در سال 502 ه/1108 م طغتکین بر نیروهای صلیبی نزدیک طبریه حمله کرد و آنها را شکست داد . رهبر صلیبیان ابن اخت بگدوین را اسیر کرد و به قتل رساند و بعضی از اسرا را به بغداد فرستاد .
طغتکین تمایل زیادی به تحقق وحدت صفوف اسلامی در مقابل خطر صلیبیان داشت و از روابطش با حاکمان شهرها و امرایشان به منظور تحقق بخشیدن به وحدت ، صرف نظر از اختلافات عباسی ، فاطمی که در آنجا وجود داشت بود .
به همین خاطر طغتکین سعی در همکاری با امرای شهرهای پیرو خلافت فاطمی مثل صور داشت و فاطمیون را متوجه اهمیت جایگاه فلسطین و شهرهای ساحلی بلاد شام می کرد . تا جایی که امیر مودود ، والی موصل را فرستاد تا از طغتکین علیه فرنگیان کمک بگیرد ( نک : فاطمیان ) و امیر مودود ، طغتکین را یاری کرد و نیروهای مشترکشان را جمع آوری کرده و به طرف اردن رفتند .
در اقحوانه نزدیک طبریه فرود آمدند و علی رغم گفت وگوهای بگدوین پادشاه بیت المقدس ، آرامش دوباره بستگی به بیرون رفتن طغتکین از آنجا داشت پس جنگ در طبریه واقع شد و ملک بگدوین خودش اسیر شد ولیکن خود را از اسارت رهاند ( نک : بیت المقدس مملکت ، لاتینی - )
طغتکین با فاطمی ها روابط حسنه داشت و سیاستش را براساس آرامش و سازش در مقابل ایشان قرار داد و از صور دفاع کرده و آنها را حمایت نمود .
او سیاستی جدی در مقابل خطر صلیبیان داشت و پایداری مردمی بزرگی در میان عموم مردم در شام و عراق و مصر ابداع کرد . طغتکین در گفت وگوهای توافق بین امرای مسلمان رقیب خالصانه عمل می کرد و این به خاطر ایجاد جبهه ای واحد در مقابل صلیبیان بود . این امر اشتیاقشان را برای جلوگیری از خطر صلیبیان آشکار کردند ، همچنان که هر یک از امرای قاهره و بغداد میلشان را در دراز کردن دست یاری برای امیر دمشق نشان دادند .
ولیکن حرفها به عمل تبدیل نشد زیرا هماهنگی در دفع خطر فرنگیان وجود نداشت و دسیسه ها و توطئه ها و رقابتهایی بر مناطق نفوذ و سرزمینهای شام سایه افکند و باعث شد صلیبیان بر شهرهای ساحلی شام یکی بعد از دیگری استیلا یابند .
طغتکین از شهر صور دفاع کرد ولیکن او کیفیت قدرت اهالی صور را فهمید و همزمان با مهاجمین که برای تسلیم کردن شهر آمده بودند ، به شهر رسید و با سلامتی مردم شهر را خارج کرد .
سال 519 ه/1125 م بگدوین پادشاه بیت المقدس سعی کرد که دمشق را تحت نفوذش درآورد ولیکن طغتکین بر صلیبیان در طبریه پیشی جست و کسانی که به قدس عقب نشینی کرده بودند ، با جای دادن صلیبیان مخالفت کردند و مسلمانان به مقدار زیادی از سلاحها و آذوقه ها دست یافتند .
زندگی طغتکین امیر دمشق همراه با عملکردها و کارهای بزرگ بود و سیاست پایداری را در مقابل جنگهای صلیبی که ضد فلسطین و جنوب بلاد شام و شهرهای ساحل سوریه انجام می شد .
حکومت خلفای طغتکین در دمشق تا سال 549 ه/1154 م تا زمانی که حکومت به محمودبن زنگی انتقال یافت ، ادامه داشت . محمود در اواخر سالهای ذکر شده وارد دمشق شد و مجیرالدین ابن محمدبن یوری بن طغتکین تسلیم او شد و به جای او ولایت حمص را به عهده گرفت .
مآخذ :
- ابن قلانسی : ذیل تاریخ دمشق ، بیروت 1908 .
- ابن ندیم : زبده الحلب فی تاریخ حلب ، دمشق 1951 .
- ابن اثیر : الکامل فی التاریخ ، قاهره 1303 ه .
- ابن جوزی ، سبط : مرآه الزمان فی تاریخ الاعیان ، حیدرآباد 1951 .
- ابن خلکان : وفیات الأعیان ، قاهره 1301ه - معاضیدی ، خاشع الحیاه السیاسیه فی بلاد الشام خلال العصر الفاطمی ، بغداد 1975 .
- Runciman. s. : A History of the crusades, combridge 1954.
