حوله ( دریاچه - )

نام این دریاچه چنان که گفته می شود به " حول " یا " شول " یکی از فرزندان آرام منسوب است . مردم بومی نامهای بسیاری بر این دریاچه گذاشته اند ، از جمله " بحر بانیاس " در ارتباط با رود بانیاس و " بحر محیط " در ارتباط با منطقه حیط که به کشت گندم معروف بوده و در جنوب غرب دریاچه مذکور واقع است . همچنین این دریاچه را " ملحه " و " ملاحه " به خاطر وجود لایه های نمکی واقع در کویرهای مجاور دریاچه نیز نامیده اند . درعین حال آن را " سمکون " به علت وجود ماهیهای فراوان در دریاچه و نیز آن را " قادس " در رابطه با منطقه قادس همجوار دریاچه ، نامیده اند .

ج 2 ، ص 284

حوله ، دریاچه ای است که نمای ظاهری آن ، دایره ای و مثلثی است ، قسمتی از سواحل دریاچه ، دارای پیچ و خمیدگی است که به صورت خلیجهای کوچکی درمی آید . ارتفاع دریاچهحوله از دریا 70 متر و مساحت آن بالغ بر 14 کلم ، است که شامل آبهای شیرین است . عمق دریاچه 2 الی 5 متر است و طول آن از 6 کلم تجاوز نمی کند و عرض آن 4/4 کلم در ناحیه شمالی و 8/0 کلم در ناحیه جنوب دریاچه است .

دریاچه حوله تقریبا در مرکز دره حوله واقع است و به ناحیه شرقی آن نزدیکتر است . فاصله ناحیه غربی دره تا ساحل دریاچه بالغ بر 3 تا 6 کیلومتر است . اما فاصله ناحیه شرقی دره تا ساحل دریاچه از 3 کلم تجاوز نمی کند . باتلاقها و مردابها در سواحل شمالی دریاچه فراوان دیده می شد و مساحت آنها حتی از مساحت خود دریاچه نیز بیشتر فزون تر است . مجموع مساحت این مردابها و باتلاقها و دریاچه حوله با نیمه جنوبی دره حوله که مساحت آن 25 کلم است ، برابری می کند و به عبارتی طول دریاچه و مردابها حدود 13 کلم است .

[[ پرونده : | ج 2 ص 285 ]]

رود اردن از ناحیه شمال غربی وارد دریاچه حوله می شد و مصب آن در دریاچه بالغ بر 30 متر بود . آبهای رود اردن پیش از ورود به دریاچه حوله در مردابهای همجوار این دریاچه که مملو از گیاهان آبی و طبیعی است ( نک : گیاهان طبیعی ) ، می ریزد . مساحت مردابهای یاد شده در جریان طغیان رود اردن در اواخر زمستان و اوائل بهار ، افزایش می یابد ولی با فرارسیدن فصل تابستان رو به کاهش نهاده ، به حدود نصف مساحت اولیه می رسد . این کاهش در نواحی شمالی آغاز می شود و مردابها از ناحیه جنوب به داخل دریاچه عقب نشینی می کنند . طول مردابها بیش از عرض آن ، دچار نقصان می شود .

گیاهان آبی مانند نیلوفر آبی ، پاپیروس ، نیزارها و جلبکها سطح دریاچه و اطراف آن را می پوشاند . جزیره های دریاچهنیز با گیاهانی پوشیده شده است که ارتفاع آنها گاهی به 3 متر می رسد . از این رو منظره اطراف دریاچه ، فریبنده بود و به سختی می توان بدان نزدیک شد . آبهای دریاچه حتی به هنگام طغیان ، زلال و صاف است . زیرا گیاهان انبوهی که شمال دریاچه و اطراف آن را فراگرفته اند ، به صورت فیلترهائی درآمده اند که مانع از رخنه گل و لای و رسوبات رودخانه و نهرهای آن می شود و با وجود این شفافی ظاهری ، آبهای دریاچه آلوده و غیربهداشتی است .

دریاچه حوله از دو سوی شرق و غرب ، تعدادی از دره ها را مشروب کرده است . از مهمترین این دره ها ، دره حنداج است که آبهای منطقه واقع در کنار " جش " را به جریان می اندازد و از میان یک مجرای تنگ و از یک منطقه کوهستانی ، عبور می کند و وارد دره حوله می شود و سپس در ناحیه غربی دریاچه می ریزد . همچنین می توان از دره " سقاره " یا " وقاص " نام برد . این دره از چشمه " وقاص " واقع در جلیل اعلی آغاز می شود و به ساحل غربی دریاچه حوله ، ختم می گردد .

عادت قبایل عرب چنین بوده است که در زمستان در جستجوی گرما و آب و خوراک ، همراه با احشام خود به منطقه دریاچه حوله و مردابهای آن ، می آمدند . مردمان روستاهای عرب همجوار دریاچه از گیاهان طبیعی دریاچه در صنایع کوچک استفاده می کردند و در آبهای آن به صید ماهی می پرداختند . اما طمع صهیونیستها به این منطقه باعث شد تا آنان به منظور سکونت در این منطقه در جهت فراهم کردن زمینه مصادره آن ، اقدام کنند و همچنین باعث خشکانیدن دریاچه شدند .

بارون روچیلد اولین کسی است که طرح خشکانیدن دریاچه را در سال 1910 ارائه کرده است ولی طرح او همچنان محرمانه و مسکوت ماند . ( نک : حوله ، خشک کردن دریاچه ) . آژانس یهودیان توانست مقامهای تحت الحمایگی بریتانیا را به شرکت در اجرای طرح خشکانیدن دریاچه حوله راضی سازد و این مقامات با اختصاص دادن 750 هزار لیر فلسطینی جهت شرکت در این طرح موافقت کردند ولی بعدا تغییر عقیده دادند و خود طرح به علت آغاز جنگ جهانی دوم به فراموشی سپرده شد .

به دنبال اشغال صهیونیستی در سال 1948 ، در طرح خشکانیدن دریاچه تجدیدنظر به عمل آمد و اجرای این طرح در ماه اکتبر 1950 در 3 مرحله به شرح زیر آغاز شد :

1. مرحله اول : براساس این مرحله ، 5/4 کلم از مجرای رود اردن پس از سرازیر شدن از دریاچه حوله به عمق 4 متر خاکبرداری شد .
2. مرحله دوم : در این مرحله ، عملیات خشکانیدن با ایجاد دو کانال اصلی جهت تصفیه ، یکی در شرق ، و دیگری در غرب و نیز یک کانال شمالی بدان متصل شد ، و به مورداجرا درآمد .
3. مرحله سوم : شامل به جریان انداختن آبهای جمع آوری شده روی زمین و هدایت آن به کانالهائی است که به رود اردن می ریزند و نیز تصفیه آب خود دریاچه حوله و تغییر مسیر آن به رود اردن .

بدینسان نقشه منطقه تغییر یافت و از آن هنگام ، دریاچه حوله وجود خارجی ندارد و تنها مردابهائی که جلبکها و نیزارها آن را می پوشاند و نیز حوضچه هائی جهت پرورش ماهی ، باقی مانده است .

مآخذ :

1. Audebeau, M, La valle'e de Jourdian paris 1927.
2. Karmon, Y, : The Darinage of the Huleh Swamps, Geog. Review, 1960.
3. Kitto, J : Palestine : The physical Geography and natural History of kthe Holy Land, London, 1841.