کانون ادبی ( 1915 - 1908 )
این کانون در " آستانه " و کمی بعد از اعلام فرمان عثمانی ( اوت 1908 ) و با هدف ایجاد مجمعی برای دیدار اعراب مقیم و زایر برپا گردید .
این انجمن وابسته به هیچ کشور و فرقه دینی نبود و سنی و شیعه ، دروزی و مسیحی ، سوری و لبنانی ، فلسطینی و عراقی و حجازی و مصری و مراکشی ، همه به عنوان برادرانی دوستدار یکدیگر و با هدف عظمت عرب ، در کنار یکدیگر می نشستند .
از برجسته ترین فعالان این انجمن که نقش عمده ای در برپایی و اداره آن ایفا نموده اند ، عبدالکریم الخلیل به عنوان رئیس ، یوسف سلیمان حیدر ، سیف الدین الخطیب ، جمیل الحسینی ، معین الماضی ، رفیق رزق سلوم ، عاصم بسسو ، عزت الأعظمی و رشدی ملحس بوده اند . عزت الجندی ، سامی الصلح ، احمدقدری و عبدالقادر الجزایری که همگی دانشجویان آستانه در آن هنگام بوده اند ، نیز از اعضا انجمن بودند .
از شخصیتهای برجسته عرب که نسبت به این انجمن اظهار محبت و همکاری نموده اند ، نیز ، خلیل حمادة وزیر اوقاف ، طالب النقیب رهبر عراقی و عزیزالمصری ، افسر
ارشد مصری را می توان نام برد . رضاالصلح ، رشدی الشمعه ، شفیق المؤد ، شکری العسلی و عبدالحمیدالزهراء وی نیز نمایندگان عضو این انجمن بوده اند .
انجمن در مناسبتها و جشنهای مختلف برپا و سروده های ملی و سخنرانی هایی در عظمت اعراب و حقوق آنها ، ایراد می شد . فعالیتهای انجمن تبلور افکار جوانان عرب در داخل و خارج " آستانه " گردید . انجمن مجله ای را نیز به نام خود منتشر می نمود که در آن ادبا ، شعرا و دانشمندان عرب ، نوشته های خود را درباره موضوعات عرب و تاریخ آن ، به چاپ می رساندند .
مسؤولان انجمن همواره دوستی عربی خود ، نسبت به دولت عثمانی را اعلام و در برقراری ارتباط با جوانان و رجال ترک می کوشیدند و همین امر موجب استمرار فعالیت آن تا پس از جنگ جهانی اول گردید .
اما همه اینها ، سرانجام ازهم پاشیدگی را از انجمن دور ننمود . زیرا بسیاری از آنها در حرکت عربی مخالف " حکم اتحاد و ترقی " به یکدیگر پیوستند و با شدت یافتن ملی گرایان ترک در اظهار برتری و کوچک شمردن حقوق و زبان اعراب در دستگاه حکومتی و بالاگرفتن فعالیت صهیونیستها در تحقق اهدافشان در فلسطین ، آنان نیز مجبور به فعالیت علیه این مسأله شدند . به خصوص پس از اعلان قانون اساسی عثمانی که در آن تأثیر وجود برخی از برجستگان یهود در جمعیت اتحاد و ترقی ، به عنوان مسؤولان رتق وفتق امور دولت ، مشهور بود ، این فعالیتها شدت یافت .
درپی آن ، انجمن به عنوان یک مرکز اصلی فعالیت های قومی - - عربی علیه صهیونیسم و اهداف آن و یکی از سازمانهای عربی در دفاع از هویت عربی در فلسطین ، درآمد . دستگاههای دولتی عثمانی بسیاری از اعضاء و طرفداران آن را که برخی از چهره های برجسته نیز در میان آنها مشاهده می شدند ، دستگیر نمود .
این اقدامات پس از وارد شدن این دولت در جنگ صورت پذیرفت و متعاقب آن دستگیرشدگان در دادگاههای نظامی محاکمه و بسیاری از آنها محکوم به اعدام شدند . احکام صادره در سالهای 1916 و 1915 به اجرا درآمد و انجمن در 1915 تعطیل گردید . ( نک : مبارزه فلسطین در دوره عثمانی 1917 - 1908 ) .
مآخذ :
- دروزه ، محمدعزه : نشاة الحرکة العربیة الحدیثة . بیروت 1960 .
- سعید ، امین : الثورة العربیة الکبری ، جلد 1 - قاهره ( بی تا ) .
- قاسمیه ، خیریه : النشاط الصهیونی فی الشرق العربی و صداه 1917 - 1908 . بیروت 1973 .
- الصلح ، عفیف : " الأنقلاب العثمانی و المنتدی الادبی " ، مجلة قضایا عربیة . شماره 5 - نوامبر 1979 - بیروت .
