شرم الشیخ ( اجلاس - 2000 )

مقدمه :

در پی دیدار آریل شارون از مسجدالاقصی و کشتار بی رحمانه مسلمانان نمازگزار فلسطینی ، بار دیگر انتفاضه در سرزمینهای اشغالی شعله ور شد .

از سرگیری انتفاضه موقعیتی را فراهم کرد تا روند مذاکرات صلح خاتمه یافته و مبارزات مسلحانه برای نابودی کامل رژیم صهیونیستی گسترش یابد .

علی رغم شهید شدن بیش از صد تن و زخمی شدن هزاران تن از مردم فلسطین در سرزمینهای اشغالی ، تمام مجامع بین المللی بر آن شدند تا این قیام انتفاضه را در سرزمینهای اشغالی خاموش سازند ، زیرا این میل و خواسته مقامات رژیم صهیونیستی بود تا درگیری ها و خشونتها در منطقه پایان پذیرد و روند مذاکرات صلح از سرگرفته شود . چرا که در غیر این صورت ( وجود درگیری و مبارزات مسلحانه اسرائیلی ها و فلسطینیان ) امنیت اسرائیل و در حدی وسیع تر موجودیت رژیم صهیونیستی را تهدید می کرد .

بنابراین به منظور جلوگیری از به وقوع پیوستن چنین امری رژیم صهیونیستی و حامیان وی تلاش کردند تا با تحت فشار قرار دادن فلسطینیان به موج درگیری ها و انتفاضه جدید پایان بخشند .

از جمله تلاشهایی که به منظور پایان دادن به درگیری ها و خاموش کردن انتفاضه انجام گرفت برگزاری اجلاس پاریس ( 13/7/1379 - 4 اکتبر 2000 ) بود که پس از گذشت پنج روز از شروع درگیری ها در سرزمینهای اشغالی ، آغاز شد .

این مذاکرات با حضور یاسر عرفات رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین ، ایهود باراک ، نخست وزیر رژیم صهیونیستی ، مادلین آلبرایت وزیر خارجه آمریکا ، ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه و کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل متحد تشکیل شد . هر چند در این اجلاس به طور شفاهی و بدون امضای توافقنامه ای آتش بس اعلام شد ، اما درگیری ها همچنان ادامه یافت حتی بر شدت حملات رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان افزوده شد و هلیکوپترهای ارتش اسرائیل ، رام ا... و غزه را به موشک بستند .

پس از ناکام ماندن اجلاس پاریس ، اجلاس شرم الشیخ با شرکت حسنی مبارک رئیس جمهور مصر ، مادلین آلبرایت و یاسر عرفات در روز پنجشنبه ( 14/7/1379 - 5 اکتبر 2000 ) برگزار شد .

حسنی مبارک از ایهود باراک نیز برای شرکت در اجلاس و پایان دادن به درگیری ها دعوت به عمل آورده بود اما باراک از حضور در این اجلاس امتناع کرد . بنابراین این اجلاس نیز بدون دستیابی به توافقی ناکام ماند و مادلین آلبرایت از هیأتهای مذاکره کننده اسرائیلی و فلسطینی دعوت کرد برای ادامه گفت وگوها بار دیگر به واشنگتن بازگردند .

تا اینکه بیل کلینتون و کوفی عنان با تلاش بیشتری برای پایان دادن به موج درگیری ها به تکاپو افتادند . کوفی عنان با سفر به منطقه و دیدار با مقامات اسرائیلی و فلسطینی درصدد بود تا با برگزاری اجلاسی زمینه های دستیابی به پایان مخاصمات را فراهم آورد . پس از رایزنی های کوفی عنان و حسنی مبارک و ملک عبدا... پادشاه اردن و بیل کلینتون ، مذاکرات شرم الشیخ دیگری به منظور خاموش کردن شعله های انتفاضه شکل گرفت .

الف - واکنش فلسطینیان در قبال اجلاس :

مذاکرات شرم الشیخ با واکنشهای متفاوتی روبه رو بود . پیش از آغاز مذاکرات شرم الشیخ فلسطینیان در نوارغزه و کرانه باختری به تظاهرات پرداختند تا از این طریق مخالفت خود را با اجلاس شرم الشیخ ابزار کنند . تظاهرکنندگان از عرفات خواستند که در اجلاس شرم الشیخ شرکت نکند و هیچ گونه امتیازی به اسرائیل ندهد .

علاوه بر این ، گروهها ، احزاب و جنبشهای فلسطینی از قبیل جهاد اسلامی ، حماس ، جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین ، جنبش آزادی بخش ملی فلسطین ( فتح انتفاضه ) و جبهه خلق برای آزادی فلسطین از عرفات خواستند تا اجلاس را تحریم کند . فلسطینیان از این بیم داشتند که عرفات متقاعد شود که تصمیماتی مخالف نظر مردم بگیرد مثلاً دستور بازداشت مجدد رهبران حماس و جهاد اسلامی را که از زندان آزاد شده اند صادر نماید و یا حکم بازداشت عاملین قتل دو سرباز اسرائیلی را صادر کند .

این ترس فلسطینیان به واقعیت پیوست و رئیس تشکیلات خودگردان در برابر خواسته های آمریکا و اسرائیل تسلیم و حاضر شد که شرایط آنها را بپذیرد و اسرای آزاد شده حماس و جهاد اسلامی را بازداشت و به زندانها بازگرداند .

ب - برگزاری اجلاس :

مذاکرات شرم الشیخ با محور اصلی آتش بس میان طرفین اسرائیلی - - فلسطینی و با شرکت بیل کلینتون ، یاسر عرفات ، ایهود باراک ، ملک عبدا... ، حسنی مبارک ، خاویر سولانا دیپلمات بلندپایه اتحادیه اروپا ، روز دوشنبه ( 25/7/1379 - 16 اکتبر 2000 ) در مصر برگزار شد .

نشست شرم الشیخ با سخنان مبارک ، به عنوان میزبان نشست و کلینتون کار خود را آغاز کرد . کلینتون گفت که اجلاس شرم الشیخ سه هدف را دنبال می کند : 1 - قطع خشونت 2 - از سرگیری همکاری میان اسرائیل و فلسطین 3 - تعیین مکانیزمی برای جلوگیری از تکرار درگیری .

در طول مذاکرات شرم الشیخ روابط یاسر عرفات و ایهود باراک بسیار سرد بود . در ابتدای مراسم و دیدار رهبران با یکدیگر ، عرفات و باراک با یکدیگر دست دادند ولی با یکدیگر صحبت نکردند .

مذاکرات و گفت وگوهای بین صائب عریقات مذاکره کننده فلسطینی و شلومو بن آمی سرپرست وزارت خارجه اسرائیل انجام می گرفت که این دیدارها نیز بسیار پرتنش بود و هر یک طرف دیگری را به عنوان مسئول تشدید درگیری ها متهم می کرد .

تنش بین طرفین به حدی بالا بود که انتظار نمی رفت مذاکرات به نتیجه برسد . به طوری که بالا گرفتن اختلافات بین بن آمی و عریقات منجر به وقفه ای نیم ساعته در جریان نشست شرم الشیخ شد .

علی رغم اختلافات و درگیری های مقامات اسرائیلی و فلسطینی طرفین پس از دو روز مذاکره در شرم الشیخ توانستند به توافق رسیده و در پایان بیانیه ای صادر نمایند . شایان ذکر است که هنگام قرائت بیانیه یاسر عرفات و ایهود باراک در کنار بیل کلینتون قرار داشتند اما باراک و عرفات با یکدیگر دست ندادند و این امر بیانگر این بود که عرفات و باراک چندان به یکدیگر اعتماد ندارند .

ج - بیانیه پایانی اجلاس :

در پایان نشست شرم الشیخ یک بیانیه صادر و توسط کلینتون قرائت شد که به شرح ذیل بود .

1. هر دو طرف ( اسرائیلی - - فلسطینی ) توافق کردند بیانیه هایی را در مورد قطع خشونت صادر و تدابیری برای از میان برداشتن تنش اتخاذ کنند . همچنین طرفین با بازگشت به شرایط نظامی ، امنیتی و ارتباطی پیش از شروع بحران موافقت نمودند .
2. آمریکا با کمک اسرائیل و فلسطین و با مشورت دبیرکل سازمان ملل یک هیأت حقیقت یاب درباره رویدادهای هفته های اخیر به منظور پیشگیری از تکرار آنها تشکیل خواهد داد . گزارش کمیته را شخص رئیس جمهور آمریکا به کمک دبیرکل سازمان ملل و با مشورت طرفهای درگیر تنظیم خواهد کرد . گزارش نهایی پیش از انتشار باید به امضای رئیس جمهور آمریکا برسد .
3. برای بررسی عمق و ریشه هایی بحران اخیر درروابط اسرائیل و فلسطینیان باید به مسیر از سرگیری روند صلح بازگشت و برای دستیابی توافقنامه قطعی و نهایی صلح تلاش کرد و چنین توافقی باید براساس قطعنامه های 242 و 338 شورای امنیت به دست آید .

پس از پایان اجلاس شرم الشیخ باراک ابراز خرسندی عمیق کرد و گفت همه هدفهای مهمی که وی برای دستیابی به آن در این کنفرانس شرکت کرده است در بیانیه پایانی اعلام شده است .

بیانیه کلیه مسئولیتهای خاموش کردن انتفاضه را بر عهده تشکیلات خودگردان گذاشت زیرا اسرائیل و آمریکا به این نتیجه رسیده بودند که خاموش کردن شعله های انتفاضه از عهده ارتش اسرائیل خارج شده است و باید این انتفاضه به دست خود فلسطینیان کنترل شود .

آمریکا قصد داشت با کنترل انتفاضه و ایفای نقش محوری در آن ، موقعیت حزب دموکرات را در انتخابات آینده آمریکا بهبود بخشد و حمایت یهودیان و صهیونیستها را جلب نماید .

عرفات حتی نتوانست بندی را مبنی بر تشکیل کمیته تحقیق بین المللی برای شناسایی مسئول ناآرامی های سه هفته اخیر در مناطق خودگردان در بیانیه پایانی بگنجاند . در حالی که تمامی بندهای بیانیه ، اهداف رژیم صهیونیستی را برآورده ساخت .

مأخذ :

1. بولتن رویداد و گزارش ، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی علمی ندا ، ضمیمه ویژه شماره 69 و 70 .