تیتو ( طرحهای - )

ژوزف بروز تیتو رئیس جمهوری فدرال یوگسلاوی یکی از بزرگترین مخالفان تجاوز اسرائیل به کشورهای عربی در ژوئن 1967 ( نک - : جنگ 1967 ) بود . وی بارها رفتار تجاوزگرانه اسرائیل را محکوم کرد ، و کوششهای چشمگیری برای برقراری صلح در خاورمیانه انجام داد ( نک - : یوگسلاوی ) . در ماه اوت 1967 از کشورهای مصر و سوریه و عراق بازدید کرد . پس از این مسافرتها نامه هایی به چند تن از رؤای کشورها ( خانم اندیرا گاندی ، ژنرال شارل دوگل ، لیندن جانسون رئیس جمهوری آمریکا ، هارولد ویلسون نخست وزیر بریتانیا ، امپراتور هایلا سلاسی و پادگورنی رئیس شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی . - 41 ) و همچنین اوتانت دبیرکل سازمان ملل متحد فرستاد . در تاریخ 18/9/1967 وزیر خارجه یوگسلاوی درباره محتوای اصلی نامه ها توضیحاتی داد . آژانسهای خبری جهان و روزنامه ها نیز اعلام کردند که رئیس جمهور تیتو طی مسافرتش به کشورهای عربی طرح صلحی را به همراه خود برده بود که شامل موارد زیر می بود .

1. عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از سرزمینهای عربی که از آغاز جنگ در پنجم ژوئن 1967 اشغال کرده بود . این عقب نشینی با سرپرستی سازمان ملل متحد انجام خواهد گرفت .
2. تا زمانی که یک راه حل پایانی برای مسایل مورد اختلاف پیدا شود ، شورای امنیت یا چهار کشور بزرگ ، موجودیت و تمامیت مرزهای کشورهای منطقه را به گونه ای که در پنجم ژوئن 1967 بوده تضمین کنند . برای این منظور می توان نیروهای بین المللی را در دو طرف مرزها مستقر کرد .
3. آزادی رفت و آمد همه کشتیها در تنگه های تیران تا زمان صدور حکم از طرف دادگاه عدل بین المللی .
4. کشتیرانی در کانال سوئز به حالتی برمی گردد که قبل از پنجم ژوئن برقرار بود ( یعنی همچنان از عبور کشتیهای اسرائیلی جلوگیری می شود ) .
5. شورای امنیت بین المللی پس از اجرای این مقررات می باید اقداماتی را برای حل سایر مسایل مورد اختلاف و در پیشاپیش آنها مسأله پناهندگان فلسطینی ، و مسأله عبور کشتیها از کانال سوئز انجام دهد . این اقدامات با همکاری مستقیم طرفهای مربوط انجام خواهد شد .

اسرائیل پیشنهادها و نظرهای تیتو را رد کرد ، و آباابان ، وزیر خارجه اش در ضمن رد آنها گفت که " اسرائیل " هرگز به هیچ صورتی به مرزهای قدیمی خود باز نخواهد گشت ، زیرا این اقدام را تهدیدی برای امنیت و موجودیت ( اسرائیل ) می داند . او به عنوان تنها راه حل ممکن پیشنهاد کرد که پیمان صلح روشن و تعهدآوری با کشورهای عربی منعقد شود .

خبرهایی در قاهره نیز منتشر شد و حاکی از آن بود که پرزیدنت عبدالناصر طرح صلح یوگسلاوی را نپذیرفته است . نشریات خارجی ( نیوزویک آمریکایی و جویش کرنیکل لندن ) نیز اعلام کردند که تیتو در کوشش خود برای قانع کردن و قبولاندن طرح صلح خود به کشورهای عربی که به آنها مسافرت کرده بود ، با شکست روبه رو شد . این گزارشها باعث شد که یوگسلاویها وجود طرحی برای صلح را انکار کنند .

به هرحال تیتو پیش از پایان بازدیدهای یاد شده خود چنین اظهارنظر کرده بود : بین ما ( بین یوگسلاوی و کشورهای عربی و دوست ) درباره اقداماتی که به منظور ایجاد یک راه حل سیاسی برای این بحران ( بحران خاورمیانه ) لازم است نوعی تفاهم وجود دارد . "

در صحنه جهانی نیز عکس العملهای گوناگونی در برابر نظرها و افکار پرزیدنت تیتو پدیدار گشت . گفته شد که بعضی از کشورها مانند فرانسه و اتحاد جماهیر شوروی و هندوستان از طرح صلح تیتو پشتیبانی کردند ، در حالی که مقامات آمریکایی و انگلیسی با سردی از آن استقبال نمودند . علت سردی اینان ، به گفته خودشان ، این بود که در این طرح از اعراب خواسته نشده بود به حالت جنگ میان خود و اسرائیل پایان دهند ، و طرح متضمن هیچ گونه اقدام فوری برای تأمین عبور کشتیهای اسرائیلی از کانال سوئز نبود . نیز آنکه اسرائیلیها با استقرار ناظران سازمان ملل متحد در زمینهای خود موافقت ندارند ، و بالاخره اینکه این مقامات عقب نشینی ( اسرائیل ) از بیت المقدس عربی را عملی نمی دانستند .

همه اینها نشان می دهد که رئیس جمهور تیتو عملاً پیشنهادی را برای صلح مطرح کرده بود ، یا حداقل نقطه نظرهای مشخصی را برای ایجاد یک راه حل در ارتباط با کشمکشهای اعراب و اسرائیلیها ارایه کرده بود . اما عدم موافقت دوستان عرب بااین طرح ، محافل رسمی بلگراد را واداشت تا این مسأله را انکار نمایند زیرا احتمال می رفت که پی آمدهایی به زیان روابط دوستانه اعراب و یوگسلاویها داشته باشد . در اوایل سال 1968 رئیس جمهور تیتو پس از آنکه با ناحوم گلدمان رئیس سازمان جهانی صهیونیسم و رئیس کنگره صهیونیستی دیدار کرد و پس از آنکه از مجموعه ای از کشورهای آفریقایی و آسیایی بازدید نمود از جمله مصر که در آنجا با پرزیدنت جمال عبدالناصر ملاقات کرد و مذاکراتی درباره مسأله خاورمیانه انجام داد ، بار دیگر پیشنهادهای جدیدی را برای حل مسأله خاورمیانه مطرح کرد . در تاریخ 8/2/1968 خبرهایی از بلگراد دریافت شد حاکی از این که رئیس جمهور تیتو موافقت رئیس جمهور مصر و برخی دیگر از سران جهان سوم را نسبت به طرحی برای حل بحران منطقه به دست آورده است . رئیس جمهور یوگسلاوی خود در کنفرانسی که در تاریخ 7/2/1968 درباره محتوای این طرح برگزار کردتوضیحاتی داد . مهم ترین نقطه نظرهای وی را می توان به شکل زیر عنوان کرد :

1. کلید حل مسأله خاورمیانه در دست ایالات متحده است . این مسأله را نمی توان حل کرد مگر آنکه نیروهای اسرائیلی از مناطق اشغالی عقب نشینی کنند . بعید به نظر می رسد اگر ایالات متحده از اسرائیل بخواهد که با کشورهای عربی درباره راه حلی که رضایت هر دو طرف را جلب کند و به زیان کشورهای عربی نیز نباشد ، توافق کند ، ا ین کشور مخالفت و سرپیچی نماید .
2. نیروهای اسرائیلی ، به شرط آنکه بلافاصله پایان وضعیت جنگی میان دو طرف اعلام شود ، مذاکرات شروع گردد و توافق برای عبور کشتیهای اسرائیلی از خلیج عقبه انجام گیرد ، باید از تمام سرزمینهای اشغالی خارج شوند . پس از آن می توان به تدریج راه حلی برای مشکل پناهندگان فلسطینی و همچنین مسأله کشتی رانی در کانال سوئز ، پیدا کرد .
3. ایجاد مناطق خالی از اسلحه در اطراف مرزهای کشورهای عربی و اسرائیل .

رئیس جمهور تیتو این بار پپش از آنکه قاهره را ترک کند ، اسرائیل را به سبب آنکه سر راه حل سیاسی مسأله موانعی گذاشته بود محکوم نمود ، و از کشورهای عربی به خاطر آمادگیشان برای پذیرش موجودیت اسرائیل و قبول یک راه حل سیاسی که متضمن عقب نشینی کامل نیروهای اسرائیلی از همه سرزمینهای عربی و اقرار آن کشور به حقوق پناهندگان فلسطینی باشد ، ستایش کرد .

اسرائیل این پیشنهاد مجدد یوگسلاوی را نیز رد کرد و همچنان برای انجام مذاکرات مستقیم میان اسرائیل و کشورهای عربی پافشاری می کرد .

ظاهرا خود پرزیدنت عبدالناصر نیز به بیهودگی امید بستن به طرح تیتو واقف شد و به نتیجه رسید که با موضع گیری سخت گیرانه اسرائیل و هم دستانش امیدی به آن نمی رود ، بنابراین در ماه ژوئیه 1968 و در مدت بازدید رئیس جمهور مصر از بلگراد ، سفارت جمهوری عربی متحد ( مصر ) در آن شهر اعلام کرد که مطلب انتشار یافته در روزنامه " بوربا " درباره طرح پنج ماده ای برای حل مسأله خاورمیانه ، صحت ندارد . به هرحال این طرح یوگسلاوی همانند طرحهای پیشین برای ایجاد یک راه حل سیاسی در برابر موضع گیری سرسختانه اسرائیل که از پشتیبانی ایالات متحده آمریکا و دیگر قدرتها ، بهره می گرفت ، به مرگ حتمی محکوم شد .

مآخذ :

1. قاضی ، لیلی سلیم : تقریر حول مشاریع التسویات السلمیه للنزاع العربی الاسرائیلی 1948 - 1972 ، مجله شؤن فلسطینیة ، شماره 22 خریران 1973 ، بیروت .
2. عبدالهادی ، مهدی : المسألة الفلسطینیة و مشاریع الحلول السیاسیة 1934 - 1974 بیروت 1970 .