کادیما ( حزب - )

آریل شارون نخست وزیر سابق اسرائیل که در تابستان سال 2005 میلادی با عقب نشینی از نوارغزه مفهوم جدید یکجانبه گرایی را وارد تفکر سیاسی اسرائیل کرده بود ، پس از انحلال کنست و جدایی از حزب لیکود که به گفته خودش حاصل تنها یک شب تفکر او بود ، نام کادیما را نیز به ادبیات سیاسی اسرائیل اضافه کرد . کادیما ، مهمترین و جدیدترین حزب اسرائیلی است .

کادیما ، اجتماعی از کبوترهای حزب لیکود و بازهای حزب کارگر به شمار می رود و برخلاف عمده احزاب اسرائیل که از پایین به بالا و در طی گذر زمان و بنابر نیازها و مقتضیات زمانی شکل گرفته اند ، این حزب از بالا به پایین و توسط نخبگان رژیم صهیونیستی به وجود آمده و معتقد به یک برنامه خاص در ارتباط با نحوه تأمین امنیت و چگونگی تعامل با فلسطینیان است .

آریل شارون به دلیل ابتلا ، به عارضه قلبی و مغزی نتوانست حزب نوپای خود را در انتخابات سراسری ماه مارس همراهی کند و در نتیجه جانشین او ایهود اولمرت با حزب کادیما وارد میدان انتخابات شد . کادیما قائل به استراتژی امتیازدهی یکجانبه بود و از همان ابتدا هدف اصلی خود را پیروی از طرح صلح نقشه راه آمریکا و تعیین مرزهای دائمی اسرائیل اعلام کرد .

به عقیده بسیاری از ناظران سیاسی ، انتخابات

سراسری ماه مارس درواقع جدال بر سر تعیین مسیر آینده سیاست اسرائیل در مورد کرانه باختری توسط حزب کادیما و مبارزه با فقر از سوی حزب کارگر بود که در نهایت با پیروزی حزب کادیما به پایان رسید و قابلیت سنتی دو حزب بزرگ اسرائیل ( لیکود - - کارگر ) ، شکسته شد .

الف - تأسیس حزب کادیما :

حزب کادیما در تاریخ 20/12/2005 با انشعاب 14 تن از نمایندگان پارلمانی لیکود به رهبری آریل شارون نخست وزیر وقت اسرائیل تشکیل شد . طی مدت کوتاهی پس از انشعاب ، چندین تن از نمایندگان پارلمانی کارگر نیز به حزب کادیما پیوسته و بر ابهام حاکم بر اهداف و برنامه های آن افزودند . از آن پس ترکیبی از گرایشهای محافظه کارانه راست و چپ بعلاوه مجموعه ای از سوابق سیاسی رقیب و متعارض ، مهمترین ویژگی ماهیت دو بعدی ( انشعابی - ائتلافی ) کادیما به شمار می آمد .

حزب کادیما همانند سایر احزاب سیاسی - - مبتنی بر پایگاههای فکری ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی بخشهایی از جامعه اسرائیل تشکیل شده است . اما با این حال ناهمگونی سوابق سیاسی اعضای آن بعلاوه گرایشهای متعارض حاکم بر مجموعه مذکور ، باعث شد کادیما در معرض توجه و پرسش بیشتری قرار گرفته و بهره مندی نامتعارف چنین مجموعه ای از ثبات سیاسی روزافزون ، توجهات بیشتری را متوجه خود کند .

در تحلیل عوامل سازنده و گردآورنده حزب چندوجهی کادیما ، به پارامترهای متعددی اشاره شده است . عوامل مطرح در سطح تحلیل احصاگر عبارتند از : شخصیت کاریزماتیک شارون ، برنامه های فراحزبی او ، اختلافات درون حزبی احزاب گوناگون ، رقابتهای پارلمانی کنست هفدهم و نتایج نظرسنجی ها .

1 - شخصیت کاریزماتیک شارون :

یکی از عواملی که به سرعت به سطح قابل قبولی از اجماع نظری دست یافت ، شخصیت کاریزماتیک شارون و نقش و جایگاه این پارامتر در تکوین انشعابی کادیما در نظامحزبی اسرائیل بود . شخصیتی که با عبور از مرزهای ارزشی و هنجاری حاکم بر حزب لیکود و جناح راست ، شرایط مساعدی را برای تدوین و اجرای برنامه های غیرمتعارف شارون فراهم ساخت .

بهره مندی شارون از سابقه طولانی فعالیت در ساختار نظامی و امنیتی اسرائیل ، تصدی اغلب پستهای وزارتی کابینه در دهه های اخیر ، سابقه تصدی دو دوره پست نخست وزیری و نقش قابل توجه وی در احداث و توسعه شهرکهای یهودی نشین ، تنها بخشی از دلایل انتفاع شارون از شخصیت کاریزماتیک در اسرائیل است .

اگرچه در این رابطه می توان به پارامترهای دیگری چون : توان بالای ریسک پذیری ( در قالب سوابق ملموسی چون : کشتار تاریخی صبرا و شتیلا ، شعله ور ساختن انتفاضه مسجدالاقصی و تخلیه نوارغزه ) ، رهبری لیکود طی سالهای متمادی و محوریت این حزب در جناح خودی یا رقیب برای تقسیم آراء هواداران سیاسی شارون اشاره کرد .

لذا از منظر تحلیل ساده و تک محور ، ماهیت غیرمتعارف اعضاء ، اهداف و برنامه های کادیما ، محصول جایگاه فراهنجاری شارون در جناح راست و سوابق بی بدیلی بود که به وی اجازه می داد تا فارغ از پیامدهای نامطلوب شماتتهای رقبای راستگرا ، برنامه های جدیدی را در سطح نظام حزبی اسرائیل طرح و پیگیری کند که الزاما در چارچوب برنامه های متعارف و مسبوق به سابقه حزب و جناح خود قرار نداشته باشند .

2 - برنامه های فراحزبی شارون :

پاره ای دیگر از تحلیل گران با اعتبار بخشیدن به نقش کار ویژه اهداف و برنامه های شارون معتقدند که تأسیس یک حزب با اختلاطی از گرایشهای راست و چپ محافظه کار ، بیش از آنکه موضوعی خرد و قابل تحلیل در سطح نخبگان سیاسی باشد ، مسأله ای کلان و متأثر از اهداف و برنامه هایی است که با استقبال گسترده جامعه اسرائیل مواجه شده اند .

در این منظر ، هسته بنیادین کادیما را مجموعه ای از اهداف و برنامه هایی تشکیل می دهند که مهمترین مشخصه آنها ماهیت فراحزبی شان است .

چنانچه ویژگی برنامه های حزبی را در بهره مندی از چهار خصیصه زیر خلاصه کنیم ، اهداف و برنامه های

شارون را می توان در نقطه مقابل آن ( فراحزبی ) تعریف و ارزیابی کرد . بر همین اساس مهمترین ویژگی های حاکم بر اهداف و برنامه های حزبی به قرار زیر هستند :

نخست آنکه ؛ بر سوابق و فعالیتهای پیشین حزب متبوع خود تکیه دارند .

دوم آنکه ؛ براساس تفکر اغلب نخبگان سیاسی حزب بنا می شوند .

سوم آنکه ؛ براساس پایگاههای اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی حزب مذکور تدوین می شوند .

و چهارم آنکه ؛ براساس اصول و اهداف اعلامی حزب متبوع خود ، مطرح می شوند .

با نگاهی به برنامه های اعلامی شارون پیش از تأسیس کادیما می توان به مصادیقی در تعارض با نشانه های فوق الذکر اشاره کرد . برنامه های اعلامی شارون در مقام ریاست حزب لیکود در آستانه انتخابات کنست شانزدهم ( 2003 ) ، به هیچ روی سنخیتی با تخلیه شهرکها ، تعریف مرزهای دایمی ، توسل به اقدامات یکجانبه در مناقشات سازش و سایر برنامه هایی که اخیرا و در آستانه برگزاری انتخابات کنست هفدهم از سوی وی مطرح شده اند ، نداشتند .

به تعبیر دیگر ، برنامه های اعلامی شارون مبنی بر تخلیه شهرکهای نوارغزه ، پیشنهاد تشکیل دولت فلسطینی ، تلاش برای تخلیه شهرکهای دورافتاده یهودی نشین واقع در کرانه باختری ، تأکید بر تعریف مرزهای دائمی اسرائیل ، اعتبار بخشیدن به ثبات سیاسی اسرائیل در سطح منطقه ای و عادی سازی روابط آن با سایر کشورهای منطقه و جلب همکاری جناح چپ پیش از پیروزی کادیما در انتخابات ، از جمله مواردی به شمار می آیند که به هیچ روی در تناسب با اصول و اهداف اعلامی لیکود ، سوابق فعالیت سیاسی این حزب ، تفکر اغلب نخبگان حزبی و جناحی آن و همسو با اهداف و منافع اکثریت اعضاء و هواداران راستگری این حزب ( لیکود ) نبودند .

به همین دلیل پاره ای از تحلیل گران نیز تمایل و گرایش نمایندگانی از حزب کارگر و دیگر تشکل های چپگرا به حزب کادیما را منبعث از عدول رهبری سابق آن از اهداف و برنامه های حزبی می دانند .

3 - اختلافات درون حزبی لیکود و سایر احزاب :

ماهیت انشعابی - - ائتلافی حزب کادیما ، یکی از دلایل تأکید تحلیل گران سیاسی بر نقش عامل اختلافات درون حزبی ، در پیدایش کادیماست . به تعبیر دیگر بعد انشعابی هویت سیاسی کادیما ، متأثر از اختلافات درون حزبی لیکود و مجموعه تعارضاتی است که در نهایت ، منجر به جدایی و انشعاب یک سوم از اعضای لیکود به رهبری شارون شد . بعد ائتلاف کادیما نیز مبین وجود اختلافات درون حزبی در سایر احزاب سیاسی اسرائیل ( نظیر کارگر ) بود که منجر به توسعه دامنه هواداران غیرحزبی کادیما شد .

فارغ از تأثیرات مستقیم اختلافات درون حزبی لیکود و کارگر بر تکوین ماهیت انشعابی - - ائتلافی کادیما ، وجود اختلافات درون حزبی در سطح احزابی چون : مفدال و تقسیم آن به دو بخش ، شینوی و تجزیه آن به دو تشکل پارلمانی مجزا و میرتس و اختلافات " یوسی بیلین " و " سارید " بر سر نحوه تعامل با سایر احزاب سیاسی اسرائیل ، منجر به تحلیل قوای فکری و سیاسی سایر احزاب و بهره برداری حزب کادیما از فضای حاصله شد . زیرا حزب کادیما با بهره مندی از ترکیب اهداف و برنامه های مختلف ، می توانست ملجاء مناسبی برای اعضای سایر احزاب به شمار آمده و تحت لوای شانس موفقیت بیشتر برای پیروزی در انتخابات و همسویی با اهداف و برنامه های کلان کلیه گروههای محافظه کار ، اقدام به جذب و بسیج سیاسی هواداران مردد و در شرف خروج از احزاب متبوع خویش کند .

4 - رقابتهای پارلمانی کنست هفدهم :

علی رغم تأثیرگذاری هر یک از عوامل فوق الذکر ، برخی دیگر از تحلیل گران ، مهمترین عامل پیدایش کادیما را رقابتهای پارلمانی کنست هفدهم و تشدید تلاشهای نخبگان و احزاب سیاسی برای حضور دوباره در عرصه قدرت می دانند ؛ انتخاباتی که فارغ از محتوا و کیفیت

برنامه های اعلامی احزاب شرکت کننده در آن ، همانند سایر دوره های گذشته ، آوردگاهی برای بازتوزیع کمیت و کیفیت کرسیهای پارلمانی ، پستهای وزارتی و کسب توانایی های بیشتر برای تأثیرگذاری بر فرایند تدوین سیاستهای چهار سال آتی ، به شمار می آید .

یکی از راهبردهای دستیابی به اهداف فوق ، تلاش برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه اسرائیل در کوتاه مدت است . بی شک طرح مواضع صریح یا دوپهلو ، همسویی با اکثریت یا داعیه اقلیت گرایی ، تکرار مواضع گذشته یا تجدیدنظر اساسی در اهداف و برنامه های پیشین ، همه و همه راهبردهای متفاوتی محسوب می شوند که احزاب گوناگون در وهله نخست برای پیروزی در انتخابات و در مراحل بعدی برای ارتقای تعداد کرسیهای پارلمانی و حکومتی خویش ، اتخاذ می کنند .

بر همین اساس برخی را عقیده بر این است که تأسیس حزب کادیما و طرح اهداف و برنامه های نامتعارف با سوابق سیاسی و اجرایی شارون ، همگی تحت لوای تلاش برای موفقیت در انتخابات کنست هفدهم ، قابل تحلیل بوده و انشعاب و ائتلافهای بعدی به دلیل ورود به عرصه رقابتهای انتخاباتی کنست هفدهم صورت واقعیت به خود گرفته است .

5 - نتایج نظرسنجی ها :

برخی از مفسران معتقدند که ارتقای محبوبیت شارون و استقبال جامعه از اهداف و برنامه های آن ، موضوعی است که تا پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی ، تنها از طریق نتایج نظرسنجی ها قابل ارزیابی است .

به تعبیر دیگر ، آنچه موجب تأکید شارون بر تأسیس کادیما ، تطمیع 3/1 از نمایندگان پارلمانی لیکود به حمایت از شارون و ترغیب پاره ای از نخبگان سیاسی رقیب به عضویت در حزب کادیما شد ، متأثر از جایگاه مطلوب شارون در اغلب نظرسنجی ها و حفظ و ارتقای شانس موفقیت آن در کلیه نظرسنجی های صورت گرفته بود . عاملی که حتی حاکی از حفظ جایگاه شارون در مقایسه با سایر رقبای سیاسی درون حزبی ( لیکود ) و برون جناحی بود .

مهمترین مصادیقی که در این زمینه ارائه شده اند ، به شرح زیر هستند :

نخست : علی رغم گذشت فاصله کوتاهی از تخلیه شهرکهای یهودی نشین واقع در نوارغزه ، محبوبیت سیاسی شارون و شانس موفقیت حزب تحت تصدی وی ( لیکود و بعدها کادیما ) در انتخابات پارلمانی کنست هفدهم ( 2006 ) همچنان در حال افزایش بود .

دوم : علی رغم تداوم اختلافات درون حزبی لیکود و تهدیدات مکرر جناح افراطی آن به خروج از حزب ، شارون همچنان بهترین نامزد برای پیروزی لیکود در نتایج نظرسنجی ها به شمار می آمد .

سوم : آنکه حتی پس از انشعاب شارون و نمایندگان هوادار وی از ترکیب لیکود ، باز هم نتایج نظرسنجی مبین موفقیت شارون در انتخابات پارلمانی در مقام رهبر حزب جدیدالتأسیس کادیما بود .

چهارم : علی رغم برگزاری انتخابات درون حزبی کارگر ( با پیروزی عمیر پرتس ) و لیکود ( که به پیروزی نتانیاهو انجامید ) ، باز هم جایگاه شارون در نظرسنجی ها بالاتر از رقبای سیاسی وی در احزاب لیکود و کارگر قرار داشت .

پنجم : سکته مغزی شارون و وخامت اوضاع جسمانی وی نیز تأثیر چندانی بر شانس موفقیت حزب کادیما در نتایج نظرسنجی ها نداشته و پیروزی کادیما در غیاب شارون نیز مورد تأیید نظرسنجی های گوناگون بود .

ششم : جایگزینی اولمرت به جای شارون در مقام رهبر حزب کادیما و کفیل نخست وزیری نیز تأثیر نامطلوبی بر روند روزافزون محبوبیت سیاسی کادیما در نتایج نظرسنجی ها نداشته و این حزب همچنان از شانس بالایی برای پیروزی در انتخابات آتی برخوردار بود .

نتایج نظرسنجی های صورت گرفته در طی هفته های پیش از تأسیس کادیما و جایگاه ممتاز شارون در تمامی موارد منتشر شده یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر پیدایش حزب کادیما بود .

ب - برنامه اقتصادی کادیما :

حزب کادیما اگرچه با شعار عقب نشینی یکجانبه از کرانه باختری رود اردن و تعیین مرزهای دائمی اسرائیل تا

سال 2010 میلادی پا در میدان انتخابات گذاشت و در نهایت به عنوان نخستین حزب میانه رو موفق به تشکیل دولت شد ، ولی مطمئنا شعارهای اجتماعی و اقتصادی این حزب نیز در ترغیب رأی دهندگان اسرائیلی به حمایت بیشتر از آن بی تأثیر نبوده است . سیاست اقتصادی حزب کادیما برخلاف سیاستهای امنیتی این حزب به سمت چپ متمایل است .

این حزب معتقد است که تنها با بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه می توان امنیت ملی را تقویت کرد و توان دولت یهود در دفاع از خود در برابر تهدیدات خارجی را افزایش داد .

کادیما با آگاهی از کاهش استاندارد زندگی و افزایش سطح فقر در سالهای پس از دهه 70 میلادی ، برنامه اجتماعی - - اقتصادی خود را در سه حوزه آموزش ، اشتغال و رشد قابل اجرا می داند . اهداف مهم اقتصادی حزب کادیما را می توان در قالب موارد زیر خلاصه کرد :

1. نزدیک کردن استاندارد زندگی در اسرائیل به استاندارد زندگی در جوامع پیشرفته اروپایی .
2. اجرای سیاست اقتصادی بازار آزاد .
3. حفظ ثبات اقتصادی .
4. کاهش سطح فقر .
5. اصلاح نظام پولی و مالی کشور .
6. تقویت فضای اقتصادی موجود برای سرمایه گذاری خارجی .
7. کاهش نرخ بیکاری و توزیع عادلانه حقوق میان کارگران .
8. افزایش سطح سواد مردم و سرمایه گذاری بیشتر در مقاطع مختلف تحصیلی .

حزب حاکم کادیما برای تحقق اهداف فوق و احیای وضعیت اقتصادی سابق اسرائیل انجام اقدامات زیر را راهگشا می داند :

• اعمال شفافیت بیشتر در برنامه ریزی بودجه و اولویت بخشی بیشتر به مسائل داخلی .
• کاهش هزینه های دولت و آزادسازی منابع بیشتر برای سرمایه گذاری .
• تداوم سرمایه گذاری های درازمدت در امور زیربنایی در حوزه هایی چون حمل و نقل ، ارتباطات و انرژی به ویژه در مناطق نقب و جلیله .
• ارائه خدمات اجتماعی و درمانی مناسب به شهروندان .
• عرضه مشوقهای لازم مانند مالیات بردرآمد منفی ، برای بازگرداندن افراد بیکار به چرخه کار و تولید و محدود کردن کمکهای مالی دولت به سالخوردگان ، معلولان و افراد نیازمند .
• اصلاح جامع نظام آموزشی کشور .
• مبارزه همه جانبه با فرار صاحبان مشاغل بزرگ ازپرداخت مالیات به دولت .
• اصلاح جامع نظام بهداشت و درمان و اختصاص یارانه بیشتر به سبد دارو و سبد سلامت خانواده .
• تشویق و تسهیل شرایط مهاجرت به اسرائیل و جذب سریع مهاجران در بازار کار .
• افزایش یارانه پرداختی به سالمندان و نیازمندان واقعی .
• کاهش تعداد کارگران خارجی .
• حذف مالیات برای افراد کم درآمد .

ج - کادیما پس از شارون :

چهارم ژانویه 2006 پیام آور خبری ناگوار برای اعضای حزب جدیدالتأسیس کادیما بود . سکته دوم شارون و حذف فیزیکی او از مقام نخست وزیری و ریاست حزب کادیما ، بحران دیگری را پس از فرو نشستن فضای غبارآلود بحران نخست ( انشعاب از لیکود ) ، پدید آورد که در نظر اول ، به نظر می رسید ، حزب متبوع وی را در ورطه شکست و فروپاشی گرفتار کند .

جایگاه کاریزماتیک شارون در حزب کادیما و ماهیت انشعابی این حزب ، مهمترین عوامل نگرانی اعضای کادیما از پیامدهای نامطلوب فقدان وی در آینده نزدیک محسوب می شدند .

با این همه و برخلاف تمامی پیش بینی های صورت گرفته ، حزب کادیما توانست با تکرار یک شگفتی دیگر ، محبوبیت سیاسی و اجتماعی خود را در سطح نظرسنجی های صورت گرفته حفظ کرده و ارتقاء بخشد .

یکی دیگر از مهمترین دلایل تداوم محبوبیت و

مقبولیت سیاسی کادیمای فاقد شارون ، محوریت یافتن اهداف و برنامه های فراجناحی ، پس از حذف شارون از مقام رهبری کادیماست . با این حال ، سایر شرایط مورد نیاز برای تداوم مقبولیت اجتماعی کادیما عبارتند از :

• پذیرش رهبری جدید کادیما ( اولمرت ) در سطوح درون حزبی و ملی .
• حفظ انسجام درون حزبی .
• حفظ تمایزات و افتراقات اعضای کادیما با احزاب متبوع سابق خود .
• حفظ جایگاه ممتاز کادیما در سطح افکار عمومی .
• کاهش شانس موفقیت احزاب لیکود و کارگر در انتخابات پارلمانی .

مآخذ :

1. بولتن رویداد و گزارش اسرائیل ، 17/7/1385 ، شماره 314 ؛ 26/10/1384 ، شماره 281 ؛ 23/12/1384 ، شماره 28 .
2. www. jewishvirtuall ibrary.org/jsource/politics/sharonnewparty.html
3. www. meria.idc.ac.il/news/2006/06 April 10 news.html.
4. www. cbc.ca/news/backgraund/middleeast/isr ael-elex.html.
5. www. kadimaisrael.co.il/171-en/kadima.aspx.