شجرة ( نبردهای - )

پس از اولین جنگ اسرائیل با اعراب در سال 1948 ویژگی دوره اول آتش بس از 11/6 تا 9/7/1948 افزایش قدرت نظامی صهیونیسم و رسیدن کمکهای زیاد بود تا اینکه تعداد افراد دشمن صهیونیستی به 60 هزار رزمنده جنگجو و ذخیره رسید . با همه اینها امکان سازماندهی چندین تیپ جدید مجهز به انواع تسلیحات فراهم شد .

در این دوره ، امکان یورش ارتش نجات به فرماندهی فوزی قاوقجی در بخش جبهه لبنان که نیروهای اسرائیلی بر آن " هجوم روزهای ده گانه " نهادند فراهم شد . در طول این دوره یک تیپ اسرائیلی به نام " گولانی " عملیات بزرگی را با هدف از کاراندازی تعداد بیشتری از نیروهای عرب انجام داد .

عملیات شجره از سخت ترین این عملیات بود ، زیرا این روستا گره ارتباطاتی حیاتی برای هر دو طرف عربی و صهیونیستی بود . نیروهای دشمن عملیاتشان را با حمله به دو روستای لوبیا و مجدالکروم برای اشغال مساحت بیشتری از روستاها و سرزمین عربی ، آغاز کردند .

این حمله در شب 9/6/1948 ادامه یافت تا شامل مجدل و ناصره و لوبیا و مسکنه نیز بشود ، اما نیروهای ارتش نجات توانستند این حملات را جلوگیری کنند به طوری که نیروهای صهیونیستی مجبور شدند حمله دومی را آغاز نمایند لذا نیروی عربی عقب نشستند و صهیونیستها مواضع حساس در تمامی راههای ناصریه به غرب را به اشغال در آوردند .

نیروهای دیگری راه منتهی به شرق را در نزدیکی روستای شجره قطع کردند و به این ترتیب ناصره جدا گردید . فرماندهی ارتش نجات تا جایی که توان داشت تصمیم گرفت کمک نماید ( دو دسته به لوبیا و دو دسته به مجدالکروم ) .

این نیروها توانستند مجاهدین فلسطین را پشتیبانی کرده و قسمتی از نیروهای صهیونیستی را منهدم کنند و تعدادی سلاح و نفربر زرهی به غنیمت بگیرند . همچنین نیروی کوچکی از ارتش نجات به فراضیه در راه صفد - - رمله فرستاده شده و توانست محورهای عملیاتی را تأمین کند . فرمانده ارتش نجات ، گردان حطین را با دو گروهان و چهار زره پوش و خمپاره انداز مجهز کرد و همراه این نیرو صبح نهم ژوئن به سوی لوبیا - - ناصره حرکت کرد . قصدش نابودی نیروهای صهیونیستی در منطقه شجره و پاکسازی تپه های مشرف به ناصره بود .

در شب دهم ژوئن این نیروها برای هجوم به نیروهای متمرکز دشمن در شمال شجره موضع گیری کردند . ساعت 5 صبح 10 ژوئن فرمان حمله صادر شد ، پیاده ها که از پشتیبانی آتش توپخانه و زره پوشها برخوردار بودند به سوی تپه هایی که بین آنها و نیروهای دشمن قرار داشت در نتیجه نیروهای عربی خسارتهای زیادی وارد کردند .

همزمان با این حمله ، هجوم دیگری از روستای لوبیا شروع شد که در آن تعداد زیادی از مجاهدین فلسطین شرکت داشتند . همچنین صدای گلوله های توپخانه مجاهدین را از منطقه ناصره به سوی تپه های شجره از غرب متوجه ساخت . این حمله خیلی شدید و سریع بود ، در حالی که شدت آتش توپخانه افزایش می یافت ، هدفهایش را به سرعت تغییر می داد و حرکتهای حمله سریع بود .

در ساعت هفت نیروهای صهیونیستی در طول خط آتش بس شروع به عقب نشینی به سوی روستای شجره نمودند و نیروهای عربی اقدام به تعقیب آنها کردند . آتش توپخانه بر روی خود مستعمره شجره متمرکز شد . رزمندگان عرب به دیوارهای مستعمره که در ساعت هشتاز آن آتش برمی خاست رسیدند و گروهی از مجاهدین وارد ناصره شدند .

در این هنگام به دنبال پیمان آتش بس اول ، تیراندازی قطع شد . نیروهای ارتش نجات در خطی که بیش از هفت کیلومتر از عفوله و 9 کیلومتر از عکا فاصله نداشت پراکنده شدند .

نیروهای صهیونیستی آن طور که عادتشان است ملتزم به آتش بس باقی نماندند و سعی کردند از این آتش بس برای بهبود مواضع خود در مقابل ارتش نجات استفاده نمایند . ارتشی که نیروهایش نزدیک به 3هزار رزمنده رسیده بود .

نیروهای صهیونیستی دوباره شروع به تجاوز به عربها در روستای شجره و هجوم به روستاهای شفاعمرو بروه نمودند ، اما نیروهای ارتش نجات در روز 11/6/1948 هجومهای صهیونیستی را خنثی کردند . سپس اسرائیلی ها به روستای خربة رأس در نزدیکی شفاعمرو هجوم بردند و آن را در روز 20 ژوئن اشغال کردند . اما نیروهای ارتش نجات ضدحمله ای انجام دادند و موفق شدند آنها را از روستا بیرون برانند .

نیروهای صهیونیستی در پایان آتش بس آمادگی خود را کامل کرده و هجوم سختی را در ساعت هشت صبح 8/7/1948 شروع کردند . نبرد در شجره بالا گرفت و میدان عملیات به بقیه نقاط جبهه رسید . برای اولین بار از هنگام شروع نبرد در فلسطین هواپیماهای جنگی اسرائیلی ظاهر شدند و " ترشیحا " را به شدت بمباران کردند .

همچنین برای اولین بار توپخانه سنگین در جبهه شجره ظاهر شد . نیروهای دشمن صهیونیستی هجوم دیگری در روز 10 ژوئیه بر تپه کیسان انجام دادند که برای اولین بار با تانکهای سنگین از نوع چرشل و چیرمان پشتیبانی می شدند .

علی رغم آن نیروهای ارتش نجات توانستند با همکاری مجاهدین عرب در بخش شجره جلو حملات را بگیرند و مواضعی را که عربها از دست داده بودند بازپس گیرند .

این نبرد بدون وقفه ادامه یافت و مهمات نیروهای عرب به سرعت رو به کاهش نهاد . در عین حال نیروهای دشمن شدت نبرد در جبهه شجره را بالا بردند و برای اخراج نیروهای عرب مشرف بر شجره تلاشهای زیادی کردند و اعزام گروههای پشتیبان را برای حمایت بدون وقفه ادامه دادند .

بنا به ادعای فرماندهی ارتش نجات تعداد کشته شدگان و مجروحین به حدی رسید که فرماندهی ارتش نجات پی در پی مجبور به سازماندهی مجدد نیروهایش می شد . تمام شدن مهمات منجر به عقب نشینی زره پوشها شد . احتمال عقب نشینی نیروهای عرب از شجره افزایش یافت اما این عقب نشینی به سقوط ناصره منتهی می شد . بنابراین اقدام به اجرای عملیات مأیوسانه ای کردند و حمله ای بر خود پایگاه شجره انجام دادند تا شاید به مهمات و تسلیحات نظامی دست یابند .

تمام تسلیحات موجود که عبارت بود از چهار زره پوش و تعدادی خمپاره انداز در این حمله به کار گرفته شد . این حمله در شب 13 ژوئیه شروع شد و نیروهای مشترک عربی علی رغم اینکه بعد از درگیری های مستمر در طول شش شبانه روز نیروهای خود را از دست داده بودند در این عملیات شجاعت بی نظیری از خود نشان دادند و توانستند نیروهای دشمن صهیونیستی را عقب برانند و آنها را تار و مار سازند و در میان آتش سنگین توپخانه و گلوله های سلاحهای دشمن تا شجره پیشروی کنند .

در روز 13/7/1948 پیروز شدند و توانستند بر شجره چیره گردند . اما نیروهای گردان حطین از ارتش نجات خسارتهای زیادی دیدند از جمله فرمانده گروه بر اثر انفجار مین مجروح و یکی از معاونینش شهید و دیگری مجروح گردید . علاوه بر آن فرماندهان بیشتر گروهانها با مین مجروح شدند .

طولی نکشید که نیروهای دشمن صهیونیستی مجددا سازمان داده شدند و در ساعت 40/19 روز 13/7/48 در کفر لبت در نزدیکی مستعمره شجره جمع شده و با توپخانه سنگین شروع به بمباران سنگین مواضع ارتشنجات نمودند که در نتیجه تعداد شهدا و مجروحین عرب افزایش یافت .

علی رغم آنکه نیروهای عربی برای ورود به نبرد شدید تلاش فراوان کردند و تپه التین را در ساعت 17 روز 15/7/48 پس گرفتند و راه لوبیا - - ناصره امن گردید و غرامت زیادی بر نیروهای دشمن وارد شد . اما توپخانه دشمن به بمباران مواضع شجره ادامه داد . در این زمان نیروهای دشمن هجوم خود را بر بقیه قسمتها ادامه داده و توانستند بر شفاعمرو مستولی شوند .

در ساعت 7 روز 16 ژوئیه یگانی از تانکهای صهیونیستی صفوریه را محاصره کرد و در ساعت 25/9 آن روز بر آن چیره شد و نبرد به دروازه های ناصره کشیده شد . عملیات کوچ بزرگ از ناصره و صفوریه و بقیه مواضع که به دست اسرائیلی ها سقوط کرده بود شروع شد و طولی نکشید که ناصره به دست نیروهای صهیونیستی سقوط کرد و نیروهای ارتش نجات در شجره در معرض محاصره شدن و نابودی قرار گرفتند .

در همان زمان نیروهای صهیونیستی از ناصره به سوی شجره و از طبریه به سوی لوبیا و شجره حرکت کردند . گروهان بدوی در مقابل نیروهای اسرائیلی که از ناصره می آمدند و گروهان سمت راست در مقابل نیروهایی که از طبریه می آمدند قرار گرفتند و بقیه نیروها از طریق راههای باریکی شروع به عقب نشینی از شجره نمودند .

سپس دو گروهان بدوی و راست شروع به عقب نشینی کردند و این عملیات در شب 18 ژوئیه پایان پذیرفت . نیروهای ارتش نجات در خط دفاعی جدیدی در چهار کیلومتری شجره موضع گرفتند اما قبل از آنکه نیروهای عربی در موضع خود مستقر شوند نیروهای صهیونیستی هجوم گسترده ای را به این خط آغاز کردند و جنگ سختی به وقوع پیوست که تا دو روز ( 18 و 19 ژوئیه ) ادامه یافت و ارتش نجات توانست حملات را دفع نماید تا اینکه آتش بس دوم در ساعت 30/17 روز 19/7/48 آغاز شد که تبدیل به آتش بسی دائمی گردید .

مآخذ :

1. قاسمیه ، خیریه ( تهیه ) : مذکرات فوزی قاوقجی ، بیروت 1975 .
2. جابی ، صبحی ( ترجمه ) : الحروب العربیة - الاسرائیلیة ، دمشق 1975 .